Matthias Giesen

Boek

SterrenstofBig History plaatst de mens in een breder perspectief.We zijn allemaal sterrenstof. Je hoort het weleens in een liedje, maar doorgaans niet in de les geschiedenis. Dat vinden de voorstanders van Big History jammer. Begint een geschiedenisboek bij de uitvinding van de landbouw of het schrift, of in het beste geval bij de opkomst van de mens, dan wil Big History verder terugkijken. Zo’n 13,8 miljard jaar, om precies te zijn. Tot aan de oerknal.Big History wil bruggen slaan tussen verschillende vakgebieden en ‘een modern oorsprongverhaal’ bieden, dat de mens in een breder perspectief plaatst. Dat verhaal, samengesteld door wetenschappers aan het Australi-sche Big History Institute, staat in dit boek in acht hoofdstukken opgedeeld. Het begint bij het ontstaan van ruimte, tijd en materie. Sterren ontstaan en smeden nieuwe elementen. De aarde wordt gevormd wanneer die elemen-ten zich concentreren rond onze zon. De eerste eenvoudige levensvormen evolueren tot complexe organismen. Ze leven op verschuivende continenten en in wisselende klimaten.Pas in het zesde hoofdstuk treedt de mens op de voorgrond. De ontwikkeling van taal en de beheersing van vuur liggen mee aan de basis van ons succes. Jager-verzamelaars worden boeren. Dorpen worden steden en rijken waarin we met grote aantallen moeten zien samen te leven. Fossiele brandstoffen luiden het industriële tijdperk in, met de opkomst van wereldhandel en consumentisme. De mens, ‘een kosmische voetnoot’, heeft zich ontwikkeld tot een natuurkracht die zijn stempel drukt op de planeet. Niet slecht voor een hoopje sterrenstof. – DDCBig History Institute, Het Big History Boek. Een geschiedenis van alles, Lannoo

Boeken • Film

48 eos

Boek

Ik word ingenieurAndrea Beaty’s unieke prentenboek neemt een loopje met de verwach-tingspatronen voor meisjes.Roza Rozeur is een meisje dat ervan droomt ingenieur te worden. Ze zoekt al-lerhande spulletjes bij elkaar en maakt er op haar kamertje originele machines van, zoals een zweefbroek voor haar ooms of een worstjes-op-broodautomaat voor haar tantes.Wanneer ze haar lievelingsoom een hoed maakt die helpt tegen de slangen, lacht hij haar zo hard uit dat ze ontmoedigd haar droom opbergt. Gelukkig brengt haar overgroottante Roos haar op andere gedachten. Roza bouwt een ‘kaaskopter’ om Roos te laten vliegen. Als die neerstort, krijgt ze van Roos te horen dat het nor-maal is dat dingen mislukken en dat ze haar dromen niet mag opgeven.Een belangrijk voorleesverhaaltje voor kinderen vanaf vijf jaar over creativiteit en doorzettingsvermogen. – EVAndrea Beaty, Roza Rozeur, ingenieur, Nieuwezijds

Boek

Jij, robotBennie Mols en Nieske Vergunst voeren de robot op als vriend en collega.In weinig wetenschapstakken zijn technologie en fic-tie zo nauw verstrengeld als in de robotica. Getuige daarvan de soms lachwekkende zoektocht naar een zo menselijk mogelijk uitziende robot. Of de twee ex-treme toekomstideeën over de robots en wij: mogen we dromen van een paradijs waar machines al onze ge-vaarlijke en geestdodende taakjes zullen uitvoeren, of moeten we peentjes zweten bij het beeld dat die robots ons zullen domineren of zelfs uitroeien? Technologie-journalisten Bennie Mols en Nieske Vergunst vertellen ons in dit boek waar de robot vandaan komt, wat hij/zij vandaag al kan (die wereldoverheersing zit er nog niet in) en hoe de robot ons leven in de toekomst zal veran-deren. – KVBennie Mols en Nieske Vergunst, Hallo robot, Nieuw Amsterdam

Film

PolaroidnostalgieWillem Baptist brengt een bijzondere ode aan de teloorgegane p olaroidfotografie.In 2008 ging het fameuze fotografiebedrijf Polaroid over de kop. Het kon niet langer opboksen tegen de digitale concurrentie. Met het bedrijf ging ook de scheikundige formule van het instant-fotoprocedé verloren. De Duitse chemicus Stephen Herchen bleef niet bij de pakken zitten. Hij wil de formule ontrafelen.Met de poëtische, in nostalgie gedrenkte documentaire Instant Dreams brengt de Nederlandse cineast Willem Baptist Herchens zoektocht in beeld. ‘Analoge instantfotografie is het chemisch meest complexe product dat de mens ooit gemaakt heeft’, zegt Herchen. Ondertussen staart hij naar een plexiglazen schrijfbord beklad met scheikundeformules.Tegelijk maken we kennis met enkele bekende polaroidaficionado’s. Zo is er de Duitse fotografe Stefanie Schneider, die in een robuuste kluis tiental-len oude rolletjes bewaart. Doordat de vervaldatum is overschreden, is de chemische samenstelling gemuteerd. Dat geeft het eindresultaat een bij-zondere artistieke meerwaarde. Schneiders kunst is een ontroerende ode aan de instantfotografie. Net als deze documentaire. – ADWWillem Baptist, Instant Dreams, Dalton Distribution. Vanaf 13 december in de zalen.

Charles 49

Film

Groen met een zwart randjeBelgisch documentairemaker Sergio Ghizzardi toont de don-kere kant van biodiesel.Lange tijd leken biobrandstoffen hét alternatief om de bijna ander-half miljard auto’s op onze planeet van schone energie te voorzien. Voor de bio-industrie was het een manier om landbouwoverschot-ten nuttig te besteden. Maar in L’Or Vert hangt Sergio Ghizzardi een pikzwart beeld op van het ‘groene goud’.Voor zijn docu reist Ghizzardi naar Argentinië en Indonesië. Daar ziet hij wat de biobrandstofindustrie het voorbije decennium heeft aan-gericht. Ontelbare hectaren bos zijn platgebrand om plaats te ruimen voor soja- en palmolieplantages. De overheden zijn verblind door dol-lartekens en buigen het hoofd voor de industrie. Lokale boeren zijn de ‘echte slachtoffers van deze naamloze oorlog.’ Ze worden met geweld onteigend.

Ghizzardi trekt ook door ons continent. Hij praat met industriëlen en lobbyisten, die een niet te overschatten invloed uitoefenen op europolitici. Hun drijfveren zijn puur economisch. In 2008 wint Europa een rechtszaak tegen Argentinië en Indonesië. Daardoor wordt de invoer van Argentijnse en Indonesische biobrandstof te-gen dumpingprijzen een halt toegeroepen. De boeren in het Zui-den zijn de dupe: ze zien hun bron van inkomsten verdwijnen en kunnen geen andere producten meer verbouwen. Monocultuur heeft hun grond uitgeput.Niet alleen de humane gevolgen zijn navenant, ook de impact op het milieu is enorm. In 2016 brengt de Europese Unie een ontstel-lend rapport uit. Biodiesel stoot vier procent méér broeikasgassen uit dan traditionele brandstoffen. Dat is het equivalent van 11 mil-joen auto’s.Natuurlijk staat het onderzoek niet stil. In Denemarken, Finland en Italië bezoekt Ghizzardi wetenschappers die proberen biobrand-stof te winnen uit houtafval: de zogenoemde biobrandstof van de tweede generatie. De oplossing ligt voor het grijpen. Alleen kant de lobby van de traditionele biobrandstofindustrie – volgens Ox-fam-expert Marc-Olivier Herman even machtig als de tabakslobby – zich tegen die innovaties. Daardoor staat het onderzoek nog al-tijd in de kinderschoenen.Ghizzardi laat alle betrokken partijen aan het woord: politici, lobby-isten, activisten, onderzoekers en boeren. Hij verschaft een totaal-beeld. L’Or Vert is een even ontluisterend als indrukwekkend staaltje onderzoeksjournalistiek. – ADWSergio Ghizzardi, L’Or Vert (Green Gold), Domino Pro-duction en Screenbox. Première op 20 november in Bozar.

Boek

Eten is meer dan voedingWe eten niet alleen met onze mond.Eten en drinken ervaren we met verschil-lende zintuigen. We gebruiken immers niet alleen onze mond, maar ook onze ogen, neus, herinnering, verbeeldingskracht en darmen. De gastrofysica doet onderzoek naar de factoren die die ervaringen beïn-vloeden.Charles Spence, professor in de experi-mentele psychologie aan de Universiteit van Oxford, schrijft in zijn boek Gastrofy-sica over de subjectieve band die we met eten hebben. Een band die aaneen hangt van herinneringen, associaties en emo-ties. Waarom consumeren we 35 procent meer voedsel wanneer we met iemand anders eten? Waarom smaken chips beter als ze knapperig zijn? En hoe verklaar je dat

eten zouter smaakt op een blauw bord en warme chocolademelk lekkerder is in een oranje kop?In het boek lees je over de manier waarop de nieuwe eetwetenschap gebruikt wordt om de eetbeleving te bevorderen. Door koks, maar ook door voedsel- en drankfabri-kanten. Zij hopen dat gastrofysica manieren aanreikt om de ongezonde ingrediënten in hun producten terug te dringen zonder de smaak te schaden.Daarmee bouwt de gastrofysica voort op punten van allerlei wetenschapsgebieden zoals de experimentele psychologie, cog-nitieve neurologie, zintuiglijke perceptie, neurogastronomie, marketing, design en gedragseconomie. Als je in het vliegtuig plots zin krijgt in tomatensap, weet dan dat

dat niet toevallig is. Het valt perfect weten-schappelijk te verantwoorden. - MvSCharles Spence, Gastrofysica. De nieuwe wetenschap van het eten, Prometheus

Boeken • Film

50 eos