1

BLOEMETJES- EN RUITJESWEDSTRIJD ONTWERP JE EIGEN TAPIJTPATROON

GROEP 5-8

Dit pakket bestaat uit verschillende onderdelen.

o Achtergrondinformatie voor de leerkracht en/of leerling

o Voorbereidende les in de klas

o De wedstrijdopdracht

o Informatie over Museum Jan Cunen

o 6 Lessuggesties ter verdieping van het thema

o Beeldmateriaal ter ondersteuning van de lessen

De bijgeleverde voorbereidende les en de lessuggesties kunnen klassikaal voor de groepen 5 en

6 en zelfstandig aan de groepen 7 en 8 aangeboden worden. De verwerking van de opdrachten

kan zowel zelfstandig als klassikaal.

Het hele pakket kan op elke gewenst moment in de week ingepast worden in de lessen naar wens

van de leerkracht.

Inleverdatum van de tapijtpatronen 21 oktober 2011.

Museum Jan Cunen, Molenstraat 65, 5341 GC Oss. Tel. 0412-635955

2

Inhoud pagina

Inleiding 3

En de winnaar is…. 4

Achtergrondinformatie, de geschiedenis van Bergoss 5

Nu nog te zien 7

Patronen en tapijten 8

Wedstrijdopdracht 10

Speciaal 11

Tentoonstelling Museum Jan Cunen 12

Lessuggesties 15

3

Inleiding

De tapijten van Bergoss waren niet alleen van zeer goede kwaliteit, maar ook prachtig om te zien,

daarom wilden heel veel mensen ze hebben. Deze tapijten werden ontworpen op de tekentafel

van Bergoss op speciaal ruitjespapier.

De bijgeleverde lessen die op school gegeven kunnen

worden, gaan over de textielindustrie in Oss en bestaan

uit achtergrondinformatie en een opdracht om zelf een

patroon te ontwerpen. De leerlingen worden door Mu-

seum Jan Cunen uitgedaagd om een zo mooi mogelijk

patroon te ontwerpen. Het is een digitaal lespakket dat

zowel geprint als op een digibord kan worden gebruikt.

In het pakket zitten onder andere veel voorbeelden van

patroontekeningen en tapijt.

Het pakket aan patroonontwerpen van de leerlingen kunt

u opsturen naar het museum, of afgeven bij de receptie.

Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 12:30 -16:30 uur.

Museum Jan Cunen, Molenstraat 65, 5341 GC Oss. Tel. 0412-635955

Alle ontwerpen worden in november tentoongesteld op

Het Hooghuis Zuid, waar dan een echt antiek weefge-

touw te zien is.

4

En de winnaar is…….

Er zijn 3 prijzen te winnen.

De hoofdprijs:

o Een mooi kado voor het beste ontwerp

van een leerling.

o Een gratis rondleiding met de klas door

de tentoonstelling Made in Oss. Van vee

tot MSD in Museum Jan Cunen.

Aansluitend een animatieworkshop voor

de hele klas.

o Het Ga-Loss-Doe- boekje voor de klas.

De 2de prijs:

o Een mooi kado voor het bijna beste

ontwerp van een leerling.

o Een gratis rondleiding met de klas door

de tentoonstelling Made in Oss. Van vee

tot MSD in Museum Jan Cunen.

o Het Ga-Loss-Doe-boekje voor de klas.

De 3de prijs:

o Een mooi kado voor het derde beste ontwerp van een leerling.

o Het Ga-Loss-Doe-boekje voor de klas.

En natuurlijk is het een eer dat alle ontwerpen bij Het Hooghuis Zuid aan de muur komen te han-

gen als het weefgetouw daar staat.

5

Achtergrondinformatie

De geschiedenis van Bergoss

Het begin

De Bergossfabriek is ongeveer 150 jaar geleden begonnen als een fabriekje waar oude vodden

werden vermalen tot watten. Daniël van den Bergh haalde oude lappen stof op en vermaalde deze

tot vulling voor matrassen en kussens. Deze fabriek noemden ze een ‘watten’fabriek. De bijnaam

van Daniël van den Bergh was ‘wattenjood’ omdat hij Joods was en in watten handelde.

De plek in Oss

De fabriek begon in de

Molenstraat en werd later

verplaatst naar de Walstraat.

Toen de fabriek steeds groter

werd door het gebruik van

stoommachines en door goed

zakendoen, werd het bedrijf

verplaatst naar de hoek van

de Klaphekkenstraat -

Goudmijnstraat. Die plek ken

je misschien wel; hier is nu

de parkeergarage en hotel

De Weverij.

Van watten naar weven

Toen de oude meneer Van den Bergh stierf, namen zijn 2 zonen, Jacob en Abraham, de fabriek

over. Zij breidden steeds verder uit en kochten omliggende stukken grond op om meer fabrieksge-

bouwen neer te zetten. In de fabriek werd de geïmporteerde plantaardige vezel kapok gebruikt. Dit

lijkt een beetje op de katoenplant. De kapok werd gebruikt als vulmiddel en verpakkingsmateriaal.

Ook maakten ze er verband en watten van.

In 1916 kochten de Gebroeders van den Bergh 4 weefgetouwen. In Oss en omgeving waren er

nog geen weverijen. Het bleef niet bij weefgetouwen, er was meer nodig; een eigen elektrische

centrale, een ontwerpatelier voor patronen, een eigen spinnerij en ververij. Ook kwam er een

nieuw kantoor aan de Spoorstraat. Dit gebouw staat er nu nog steeds en de straat heet nu Bram

van den Berghstraat.

Koninklijke Bergoss

Het ging zo goed met de fabriek dat bij het 75-jarig bestaan van Firma

Gebroeders Van den Bergh, koningin Wilhelmina (de oma van koningin

Beatrix) zei dat ze “Koninklijke” aan hun bedrijfsnaam mochten

toevoegen. Dus vanaf 1931 heetten ze offi cieel n.v. Gebr. Van den

Bergh’s Koninklijke Fabrieken. Het was de enige fabriek in de wijde

omgeving. Concurrentie was er niet. Nog niet.

De concurrentie

In 1935 kwam er een andere tapijtfabriek uit België naar Oss. Tapijtfabriek H. Desseaux n.v., later

Desso genoemd. Nu was er dus wel concurrentie. Maar er was zoveel werk dat beide fabrieken

niet zo veel last hadden van elkaar. De merknaam Van den Bergh werd veranderd in Bergoss en

6

onder deze naam is de fabriek en de tapijten die ze maakten groot geworden.

In de Tweede Wereldoorlog lag de productie stil. Een deel van de Joodse directie van Bergoss

kwam niet terug uit de concentratiekampen. In de jaren 60 van de 20ste eeuw was Bergoss heel

succesvol. Er was veel vraag naar de tapijten en ze waren erg bekend om hun mooie patronen en

de kwaliteit van de tapijten.

De overname

Maar in de jaren 70 van de 20ste eeuw waren de tapijten met hun mooie patronen niet meer in de

mode. Mensen wilden graag effen tapijt in hun kamers. Dit was heel vervelend voor Bergoss om-

dat patronen hun specialiteit waren. Dit betekende dat de ontwerpafdeling die de patronen maakte

veel minder werk had. Maar ook de wevers en de ververs hadden minder werk. Langzaamaan

was er steeds minder vraag naar de tapijten van Bergoss en in 1982 werd Bergoss overgenomen

door Desso, de andere tapijtfabriek in Oss die wel effen tapijten maakten.

De tapijtfabriek Bergoss was niet alleen in Oss bekend, maar overal in Nederland lagen tapijten

die in Oss geweven waren. Bij Bergoss werkten heel veel mensen. Vraag thuis maar eens of er

een familielid of kennis van jou in de fabriek heeft gewerkt.

7

Nu nog te zien

Op het terrein waar de Bergoss fabriek heeft gestaan zie je nog resten van die fabriek. Hotel de

Weverij is gebouw tegen de oude fabriekshal. De oude fabrieksmuur aan de Oostwal staat er ook

nog. De vorm van het dak noemen ze ook wel zaagtanden. Die vorm is goed te herkennen. Het

kantoor van Bergoss aan de Bram van den Berghstraat kan je nog steeds zien .

In 1996 is het grootste gedeelte van de fabriek

gesloopt. Op het terrein is een heel nieuwe wijk

gebouwd; het Berghkwartier.

Toen de plannen voor deze wijk gemaakt werden,

wilde de gemeente dat het verleden van het

terrein terugkwam in de wijk. De typische vormen

van de fabriek zijn terug te vinden in de nieuw-

bouw, zoals de zaagtanden van de fabrieksmuur.

De zaagtandvorm zie je bijvoorbeeld terug in de

daken van de huizen en in de fl ats. De bestrating

van rode bakstenen heeft het patroon van een

‘rode loper’, dat doet denken aan de weefpatronen van de oude tapijten van Bergoss. Ook de

muur aan de Goudmijnstraat is door een kunstenares voorzien van een op weefstructuren geïnspi-

reerd patroon. Hier vind je de naam Bergoss in terug.

De straatnamen in de wijk komen ook rechtstreeks uit de wereld van het weven. Zo zijn er De

Gripper, Schietspoel en Schering. Ook de fl ats hebben namen gekregen die doen denken aan de

tapijtindustrie wat er eens is geweest.

8

Patronen en tapijten

Berghkwartier

Als je in Oss door de wijk het Berghkwartier loopt,

zie je dat er heel veel gebruik is gemaakt van

patronen. In de muren van de huizen zijn patronen

gemetseld. Ook zijn de straatstenen in een

bepaald patroon gelegd. Putdeksels en rioolgoten

liggen ook in een soort patroon en zelfs in de grote

fl ats kun je patronen ontdekken.

Patronen

Een patroon bestaat uit een herhaling van een

eenvoudige vorm. Vaak wordt een patroon

gebruikt als decoratie, als versiering. Patronen

vind je overal; in huis, op kleding, op je school-

spullen, in de tuin, op muren. Vaak zit in een

patroon een herhaling van hetzelfde beeld.

Bijvoorbeeld een bloemetjes- of een ruitjespatroon.

De patronen voor tapijten en meubelstoffen die bij de tapijtfabriek Bergoss werden gemaakt,

werden ontworpen door kunstenaars. Deze mensen zaten op de ontwerp- of tekenafdeling en

maakten eerst een mooi schilderij. Vaak waren dat schilderijen met bloemen of lijnen. Maar om

die schilderijen na te kunnen weven, moesten ze hiervan patronen maken. Dit gebeurde door de

schilderijen in vlakjes te verdelen op vellen ruitjespapier. Eigenlijk lijkt het heel erg veel op de teke-

ningen in pixels die op de computer te zien zijn als een afbeelding vergroot wordt. Deze afbeelding

bestaat uit allemaal blokjes met een kleur erin.

Ruitjes kleuren

Tachtig jaar geleden kleurden de ontwerpers van Bergoss ook al vakjes in om een mooi geheel te

maken dat het patroon werd van een tapijt. Dit deden ze op een ruitjesvel en met een penseel met

verf. Dit was een enorm precies werkje. Er waren grote en kleine ruitjes, afhankelijk van de grootte

van het tapijt of de meubelstof. In het begin konden de ontwerpers niet zo heel veel kleuren ge

bruiken omdat het weefgetouw maar 6 of

8 kleuren kon weven. Later konden er meer

kleuren op de weefgetouwen worden ge-

bruikt en dat is ook aan de patronen te zien.

Een patroontekenaar in een tapijtfabriek

kon heel precies werken. Hij moest rustig

en geconcentreerd met een penseel en verf

grote en kleine ruitjes in kunnen kleuren.

Soms werkten ze wel 3 weken aan een pa-

troon van 1 meter bij 1 meter.

9

Ponskaarten

Als een tekenaar een patroon af had, dan ging deze tekening naar de ponskaartenmaker. Deze

man maakte voor elke kleur een kaart met gaatjes. Net zo’n kaart met gaatjes als bij een draai-

orgel te zien zijn. Doordat deze gaatjes op een bepaalde plek in een ponskaart zaten, kon de

weefmachine ‘lezen’ welke kleur draad op welke plek ingeweven werd. Dus als een wever veel

kleuren moest inweven, dan had hij veel ponskaarten aan het weefgetouw hangen.

10

Wedstrijd opdracht

Stel, je werkt op de ontwerpafdeling van

Bergoss. Op de tafel ligt een vel ruitjespapier

van Bergoss. Hierop moet een patroon gemaakt

worden. Er zijn 6 kleuren beschikbaar omdat het

weefgetouw maar 6 draden tegelijk kan weven.

Welke 6 kleuren dit zijn, is aan de ontwerper om

te kiezen.

Eerst maakt de ontwerper een schets. Je kunt

niet zomaar beginnen met ergens een ruitje in te kleuren, maar eerst moet er nagedacht worden

over het geheel. Hoe wil je dat jouw tapijt er straks uit gaat zien?

Zoals op de voorbeelden te zien is, zit er in een patroon altijd een soort herhaling. Soms is dat

hetzelfde bloemetje dat iedere keer terugkomt. Soms is het een fi guur dat in elke hoek terugkomt.

Als je weet wat je wilt, ga je de ruitjes inkleuren. Met stift, kleurpotlood of waskrijtjes, als het maar

een spitse punt heeft zodat er nauwkeurig gewerkt kan worden.

Extra: Het zou natuurlijk helemaal een uitdaging zijn om, net als de Bergoss ontwerpers, met een

fi jn penseeltje en verf een patroon in te kleuren.

De hoofdprijs:

o Een mooi kado voor het beste ontwerp van een leerling

o Een gratis rondleiding met de klas door de tentoonstelling Made in Oss. Van vee tot MSD

in Museum Jan Cunen. Aansluitend een animatieworkshop voor de hele klas.

o Het Ga-Loss-Doe-boekje voor de klas.

De 2de prijs:

o Een mooi kado voor het bijna beste ontwerp van een leerling.

o Een gratis rondleiding met de klas door de tentoonstelling Made in Oss. Van vee tot MSD

in Museum Jan Cunen

o Het Ga-Loss-Doe-boekje voor de klas.

De 3de prijs:

o Een mooi kado voor het derde beste

ontwerp van een leerling.

o Het Ga-Loss-Doe-boekje voor de

klas.

Alle patronen die jullie ontworpen hebben,

komen in Het Hooghuis Zuid te hangen.

11

Speciaal

Museum Jan Cunen laat een echt groot oud weefgetouw uit Duitsland komen om in Oss bij Het

Hooghuis Zuid neer te zetten. Dit is een weefgetouw zoals er ook een bij Bergoss heeft gestaan.

Twee wevers, Rien Ceelen en Cor Ottens van Bergoss komen uitleg geven over de werking van

dit weefgetouw en je kunt zien en horen hoe dit weefgetouw weeft. De leerlingen van Het Hoog-

huis Zuid gaan kijken en luisteren naar deze grote machine van vroeger.

Misschien vind je het leuk om een kijkje te gaan nemen en het antieke weefgetouw in actie te zien.

Op zondag 13 en 20 november, tussen 13:00 een 16:00 uur is dit mogelijk. Het Hooghuis Zuid ligt

aan Ruivert 5 (bij Mondriaan College) in Oss. Er zijn geen kosten aan verbonden.

12

De tentoonstelling in Museum Jan Cunen

Made in Oss, van vee tot MSD 26 juni tot en met 20 november 2011

Heel veel mensen kennen de merken en producten die uit de

fabrieken van Oss komen. De rookworst van Unox, de anticonceptie-

pil van Organon, een kamerbreed tapijt van Desso zijn enkele van de

vele sterke merken uit de rijke industriële geschiedenis van Oss.

Made in Oss. Van vee tot MSD vertelt het verhaal van de industriële

geschiedenis van Oss. Lang geleden waren er alleen maar boeren

bedrijven in Oss met koeien en varkens, maar in de 19e eeuw werd

de industrie heel belangrijk.

De tentoonstelling is niet alleen te zien

in Museum Jan Cunen, maar ook in het

Stadsarchief. Bij het Stadsarchief bewaren

ze vooral documenten van vroeger. Kran-

ten, foto’s en aktes waarop belangrijke

informatie staat over personen en gebeurte-

nissen. Op deze plekken kun je kijken en

luisteren naar de geschiedenis van de

indstrie van Oss. Natuurlijk hebben veel Os-

senaren in deze industrieën gewerkt. De

kans is groot dat jij of je ouders iemand

in de familie of kennissenkring kent

die bijvoorbeeld bij Hartog of Bergoss heeft

gewerkt. Deze personen weten heel veel

over het werken in deze fabrieken. Als je gaat kijken naar de tentoonstelling is het leuk dat je

iemand meevraagt die zelf in een fabriek heeft gewerkt. Dan wordt de geschiedenis van Oss nog

interessanter.

Het verhaal van de industriële geschiedenis van Oss

Oss is heel belangrijk geweest voor grote inter-

nationale bedrijven die je nu nog steeds bestaan.

Unilever bijvoorbeeld staat op heel veel eten en

wasmiddelen die jullie in huis gebruiken. Kijk maar

eens op verpakkingen en ontdek de grote U. De

Hema worst is gemaakt in de vleesfabriek in Oss.

De pil voor meisjes en vrouwen die niet zwanger

willen worden, komt van Organon, wat nu MSD

heet. Deze pillen worden in de hele wereld

gebruikt. De vrachtwagens van Transportbedrijf

Vos Logistics zie je overal in Europa rijden. En

Desso gaat de sportvelden maken waarop de

sporters tijdens de Olympische Spelen in Londen

gaat strijden om een medaille.

13

In de 19de eeuw was Oss het marktcentrum voor de verre omgeving

waar vooral veel boter en vee verhandeld werd. Rond dat vee

groeide ook de industrie. In 1871 begon boterhandelaar Jurgens

margarine (dat heette toen kunstboter ) te produceren, een jaar later

gevolgd door concurrent Van den Bergh. Twee dezelfde soort

bedrijven in dezelfde stad was voor Oss niet vreemd. Concurrentie

speelde bij andere bedrijven een belangrijke rol. De vleesverwerken-

de bedrijven Hartog en Zwanenberg groeiden uit tot enorme

bedrijven. En de bedrijven stonden naast elkaar in dezelfde straat.

Ook was er concurrentie tussen de twee grote tapijtfabrieken Bergoss

en Desso.

Met de groei van de industrie groeide ook de stad. Er werden

arbeiderswijken gebouwd voor de werknemers en grote villa’s voor de

fabrikanten. Helaas zijn veel van deze mooi grote huizen niet meer te

zien, omdat er veel gesloopt is. Ook zijn veel fabrieksgebouwen gesloopt. Toch kan je bij het

Stadsarchief nog zien wat er eens was in het centrum van Oss. Daar hebben ze een maquette

van het centrum en heel veel oude foto’s.

De mensen bij Museum Jan Cunen die de tentoonstelling hebben samengesteld, hebben goed

nagedacht wat ze de bezoekers wilden laten zien. Omdat de concurrentie heel belangrijk is ge-

weest in de geschiedenis van de bedrijven, is dat de rode draad geworden van de tentoonstelling.

De strijd tussen 2 bedrijven die hetzelfde verkochten en het uiteindelijk verdwijnen of samengaan

(fuseren) van die 2 bedrijven. Dit heeft veel invloed gehad op de mensen in de stad en de ontwik-

keling van de stad zelf. Als er veel bedrijven zijn is er ook veel werk, maar als dan zo’n bedrijf uit

Oss wegging, waren er ook ineens veel werklozen.

14

Museum Jan Cunen

Voor Museum Jan Cunen is het belangrijk dat veel mensen naar een tentoonstelling komen kijken.

Daarom worden er projecten, activiteiten, wedstrijdjes en workshops georganiseerd om kinderen

en volwassenen naar het museum te laten komen. Bij deze tentoonstelling is het extra leuk om

naar het museum te komen omdat te leren over de geschiedenis van je eigen stad en omdat er

nog veel mensen zijn die weten hoe het vroeger was.

Het museum is gratis te bezoeken en op de site www.museumjancunen.nl kan je nog veel meer

informatie vinden.

Tevens is er de mogelijkheid om de tentoonstelling met een museumdocent te bezoeken. Deze

interactieve rondleiding kost voor het onderwijs 40 euro.

15

Lessugessties

1. Ga-Loss-doe-boekje.

In de klas

Speciaal bij Made in Oss. Van vee tot MSD heeft museum Jan Cunen een Ga-Loss-Doe-boekje

gemaakt vol met weetjes, doe-opdrachten en strips. Kortom, alles over de tentoonstelling en indu-

striële geschiedenis van Oss. Het boekje is tijdens een bezoek aan de tentoonstelling te gebrui-

ken, maar ook als goede verwerking in de klas zeer bruikbaar.

Het boekje kan worden ingezet voor een zelfstandig bezoek aan de tentoonstelling in het museum

en/of het Stadsarchief Oss, maar kan ook gecombineerd worden met een rondleiding.

Locatie

Museum Jan Cunen, Molenstraat 65, Oss.

Stadsarchief Oss, Peperstraat 12, Oss.

Kosten

Het Ga-Loss-Doe-boekje is gratis.

16

2. Een speurtocht door de wijk Berghkwartier.

Naar buiten met de klas

De wijk Berghkwartier is gebouwd op het

terrein van de Bergossfabriek. Berghkwartier

is tot stand gekomen door een samen-

werkingsverband van stedenbouwkundigen,

architecten, een vormgever, een bouwbedrijf

en de gemeente. Het Berghkwartier moet de

schakel worden tussen het station en het

stadscentrum. De straat genaamd Koningsloper moet deze verbinding gaan vormen. De konings-

loper is ook de naam van de belangrijkste geweven loper in een hal van een groot huis of gebouw.

De Grote Kerk in Oss heeft zo’n koningsloper die bij Bergoss geweven is.

De wijk laat heel veel elementen zien die direct terug te herleiden zijn naar Bergoss. Vooral de pa-

tronen zijn een steeds terugkerend thema. In huizen gemetseld, op de straat geplaveid, in putdek-

sels en op daken. In de muur aan de Goudmijnstraat staat zelfs de naam ‘Bergoss’ ingemetseld.

Deze speurtocht gaat vooral over het zoeken naar en herkennen van details uit de Bergoss fa-

briek.

Bij het museum zijn fotopakketten beschikbaar waarmee de leerlingen in groepjes door de wijk op

zoek gaan naar deze details. Ze moeten deze vinden en lokaliseren op een werkblad/plattegrond.

Naar aanleiding van deze zoektocht kan er in de klas gesproken worden over wat er gezien is,

waar ze dit gevonden hebben en wat de relatie is met de tapijtfabriek. Er kan gekeken worden

naar bouwstijlen en het sociale aspect van deze manier van bouwen op deze locatie.

Tip: Indien dit van tevoren gevraagd wordt, is het

mogelijk om met de hele klas een kijkje te nemen

in de hal van Hotel De Weverij waar nog een oud

gedeelte van de muur zichtbaar is en een

prachtige afbeelding.

In de hal van de parkeergarage zit links bovenaan

het originele oude raam van Bergoss. Dit raam is

kado gedaan door het personeel aan de directie

met het 100-jarig bestaan. De afbeeldingen op het

raam symboliseren alles waar Bergoss voor stond;

de kapokplant, de wol van het schaap, het patroon

van het matras waar de dame op ligt te slapen. Dit raam is gewoon te bekijken.

De fotopakketten zijn te leen bij Museum Jan Cunen. Het bijbehorende werkblad is op school te

kopiëren.

Locatie

Start vanaf het tapijtplein, hoek Goudmijnstraat/Oostwal. Dit is bij de ingang van de parkeergarage

en Hotel De Weverij. Op loopafstand van Museum Jan Cunen.

Kosten

Voor de fotopakketten wordt een borg van 10 euro gevraagd dat bij teruggave van de pakketten

terugbetaald wordt.

17

3. Ontdek je patroon

In de klas

Deze activiteit kan in de klas, op school of in de

omgeving van de school gedaan worden.

Patronen vind je overal. De les bestaat uit een

klassikaal gedeelte en een groeps- of individueel

gedeelte.

In het klassikale deel wordt een gesprek gevoerd

over de betekenis van het woord ‘patroon’,

waar je patronen vindt en wat maakt een patroon

een patroon?

Voorbeelden kunnen getoond worden op een digibord of uit boeken en tijdschriften.

Ook in de kleding van de kinderen en in elementen uit de inrichting van de klas of school zijn pa-

tronen te vinden.

Activiteit

De activiteiten bestaan uit een zoektocht naar

patronen. In de klas of op school.

o Leerlingen kunnen thuis zoeken naar stoffen

of andere voorwerpen waar patronen op

staan en deze mee naar school nemen.

Dat kan dan weer klassikaal besproken

worden.

o De leerlingen kunnen in tijdschriften zoeken

naar patronen, deze uitknippen en op een vel plakken.

o De leerlingen kunnen zelf met lapjes stof, reepjes papier of andere materialen een patroon

maken.

Kosten

Alles kan met kosteloos materiaal gemaakt worden dat op school of thuis aanwezig is.

18

4. Weven, van vroeger tot nu (mediatheek-opdracht) groep 7 en 8

In de klas

In de tentoonstelling zijn er fi lmpjes te zien van

mensen die bij Bergoss gewerkt hebben. De

geschiedenis van Oss is niet alleen te zien

maar ook te horen. Verhalen van mensen die

vertellen over vroeger zijn heel belangrijk. Zij

weten uit ervaring hoe het ging in het verleden.

Dit is ook geschiedenis.

Zij vertellen over het harde werken met een

weefgetouw, het lawaai en de geintjes die zij

uithaalden met elkaar. Deze mannen zijn

allemaal begonnen als jonge jongens en

hebben het weefvak geleerd terwijl ze werkten.

Ze zijn er dus niet voor naar school geweest.

Ze begonnen als klossenjongen. Dit werk was

niets anders dan de klossen waarop de garens zaten op het weefgetouw te zetten. Van een ou-

dere wever leerden zij het vak.

Activiteit

Leerlingen maken een werkstuk over de geschiedenis van het weven. De onderdelen die aan de

orde komen zijn;

o De ontwikkeling van vroeger tot nu.

o Het sociale aspect, wat betekende weven voor mensen. Daarbij valt te denken aan levens

onderhoud, werkomstandigheden, weven in Nederland ten opzichte van weven in Derde

Wereld landen.

o De kunst van het weven, wat kan je allemaal met weven, waar zie je het terug, mode.

De verwerking van een werkstuk kan in groepjes of individueel.

Kosten

Kosteloos.

19

5. Zoeken naar concurrenten. (mediatheek-opdracht) groep 7 en 8

In de klas

Eén van de belangrijkste thema’s van Made in Oss. Van vee

tot MSD is de concurrentiestrijd tussen de Osse bedrijven.

Niet alleen ‘wie verkocht het meeste?’ maar ook ‘wie had de

hoogste schoorsteen, Hartog of Zwanenberg?’. Ook is er

aandacht voor de merkenstrijd van de margarinefabrikanten

Jurgens en Van den Bergh. Zij waren de eerste die een

merknaam bedachten zoals Blue Band en Solo en hierbij

grote reclamecampagnes gingen voeren.

Nu worden wij overspoeld door reclames, op tv, internet,

billboards en in winkels. Waarom wordt er reclame

gemaakt? Waarom koop je niet gewoon wat het goed-

koopste of het beste is. Er is zoveel aanbod van producten en merken dat elk bedrijf of aanbieder

van een product eruit wil springen zodat ze opvallen bij ons, de koper. Actueel is natuurlijk het na-

apen van bijvoorbeeld computer tablets door Samsung en de IPad. Heftige slag om de koper!

Een ander voorbeeld zijn de fi rma’s Puma en Adidas. De oprichters waren broers van elkaar en

zaten met hun fabriek ieder aan een kant van de rivier. Nu elkaars grootste concurrenten.

Activiteit

o Leerlingen verdiepen zich in enkele grote merken die elkaars concurrent zijn. Dit kunnen

sportmerken, make-upmerken, kledingmerken, gsm-merken of wat dan ook zijn.

o Van 2 grote concurrerende bedrijven/merken gaan ze onderzoeken wat de geschiedenis,

het aanbod, de overeenkomsten en verschillen zijn. Ze kunnen ook onderzoeken waarom

het ene merk beter is dan de andere. Is dit eigenlijk wel zo?

o De leerlingen maken een analyse over 2 gekozen bedrijven en verwerken deze informatie in

een werkstuk.

Kosten

Kosteloos.

20

6. Oude verhalen, mijn interview

In de klas

Deze activiteit gaat in op de persoonlijke verhalen van (oud) werknemers van de Osse industrieën.

De leerlingen gaan op zoek naar nieuwe verhalen die waarschijnlijk dichtbij huis te vinden zijn. In

het museum zijn korte interviews te zien die zijn afgenomen met oud-medewerkers van Desso,

Bergoss, Ossfl oor, Zwanenberg en Hartog. De geschiedenis van Oss is niet alleen te zien maar

ook te horen. Verhalen van mensen die vertellen over vroeger zijn heel belangrijk. Zij weten uit

ervaring hoe het ging in het verleden.

Omdat er in Oss zoveel mensen gewerkt hebben in de grote bedrijven, zijn er vast wel kinderen

met familie of bekenden in hun omgeving die ervaring in de Osse industrie hebben.

Zodra deze mensen geïnterviewd worden, wordt er weer een stukje geschiedenis gemaakt en

vastgelegd. De leerlingen gaan in hun omgeving informeren naar mensen die ze kunnen intervie-

wen over vroeger en het leven in de fabriek.

Als ze een persoon gevonden hebben gaan ze vragen bedenken die te maken hebben met het

werk dat deze hadden en de fabriek waar ze werkten. Ze moeten zich inlezen voordat ze vragen

bedenken.

Activiteit

o De leerlingen nemen een interview af bij een oud-werknemer van de Osse industrieën.

o De leerlingen verwerken de verkregen informatie tot een verslag in bijvoorbeeld de school-

krant.

Een variant hierop is dat een oud-medewerker in de klas wordt uitgenodigd. Ter voorbereiding

kunnen er klassikaal vragen worden bedacht. De leerlingen kunnen in groepjes de antwoorden

verwerken in een verslag.

Kosten

Kosteloos

21

Bronnen van de afbeeldingen

Pagina 17 www.shop.vrouwen.co 20-09-2011

Pagina 18 www.pleinm.wordpress.com 11-03-2010

Pagina 19 www.kunstencultuur.infonu.nl. 125 jaar Coca Cola, het geheime recept en

de concurrentie. 23-06-2011

www.vandaag.be. Microsoft gaat concurrentie met iPhone aan. 29-04-2011

Overige afbeeldingen zijn afkomstig uit de collecties van Museum Jan Cunen en het Stadsarhief

Oss.