1

Tuinhier Herentals

Lesgever: Bert Peers 02-04-2017 Tekst: Bert Peers

Verslag: M Peeters

HST6 Onderhoud in de

biologische moestuin

2

In de moestuin is jaarrond wel iets te doen. Zo ook

in de biologische moestuin zijn er heel wat zaken die

zorgen vragen. We bekijken het van maand tot maand.

Januari

* Deze vaak koude maand is een van de kalmste van het jaar. In

de tuin valt er dan weinig te doen. Meestal is het dan zelfs

beter om de grond gerust te laten. Deze is vaak bevroren of

te nat . Afblijven is dan de boodschap!

* Als je nog geen teeltplan zou gemaakt hebben is het deze

maand misschien een goed moment. Overloop zeker even wat

vorig seizoen minder goed ging en pas dit eventueel aan.

* Doe al de inkoop van de benodigde zaden, als dit nog niet in

orde is. Kijk wel goed na in je voorraad wat je nog hebt

liggen.

* Doe onderhoud van je gereedschappen.

* Oogst de wintergroenten die nog in je tuin staan.

* Kiemgroenten kweken?

Februari

* Meestal is het nog te vroeg voor de grondbewerkingen (koud,

nat)

* eventueel vroege teelten voorzaaien.

* je serre , koude bak of plastik kap schoon maken. Doe dit

liefst met zuiver water (geen detergenten of andere stoffen

die de grond kunnen bevuilen). Spuit het glas proper met een

krachtige waterstraal, zeker de constructie goed mee wassen.

* In de serre kan je reeds de grondbewerkingen doen

* Tweede helft feb. kan je reeds enkele vroege bladgewasjes en

3

zo zaaien in de serre. (snijsla, radijs, spinazie, vroege

wortelen, veldsla,...)

Maart

* voorzaaien van de vele teelten komt nu in een

stroomversnelling. (koolgewassen, tomaat, paprika,...)

* plantaardappelen voorkiemen

* bodembedekking verwijderen in de tuin, de bodem moet kunnen

opwarmen.

* grondbewerkingen uitvoeren als de omstandigheden goed zijn.

Voer op de juiste plaatsen compost uit.

* je kan nu reeds plantui, wortelen, sjalot, erwten, spinazie

planten en zaaien. Maar hou je nog wat in, de

weersomstandigheden worden alleen maar beter.

April

* We kennen in april reeds veel goede dagen, maar het weer kan

ook nog zeer grillig zijn. (nachtvorst)

* Vroege aardappelen planten

* vele zaken kan je nu zaaien

* geef de gewassen nog wel de nodige beschutting (vliesdoek)

4

Mei

* Vorstgevoelige gewassen kan je nu ook zaaien. De kans op

nachtvorst wordt met de dag kleiner.

* Veel tijd zal je nu moeten steken in het hakken, wieden,

aanaarden van aardappelen.

* als de gewassen boven staan kan je terug een bodembedekking

toepassen.

* gieten indien nodig

Juni

* Planttijd voor kolen selder,...

* oogsten van vroege teelten

* hakken en wieden!!!

* oogsten aardbei, scheuten verwijderen vanaf ze zichtbaar

zijn. Behalve wanneer je zelf planten wil kweken (uitleg?)

* dunnen van gewassen (wortel, sla, witloof,...)

* aanbinden van tomaten, erwten steunen, ...

* Gieten indien nodig

5

Juli

* piek in zaaiperiode, plantperiode is stilaan voorbij.

* plant nu de winterprei, aardbei.

* deze maand belangrijke oogstperiode

* ruim gewasresten op van teelten die afgelopen zijn. Bedenk

nog nateelten of voorzie groenbemesting.

* onkruid!!!!! (zaadvorming gaat zeer snel)

* controle op ziekten en plagen zijn zeer belangrijk! Tijdig

ingrijpen of zelfs preventief werken.

* gieten indien nodig

Augustus

* enkele nateelten kan je nu nog zaaien: andijvie, spinazie,

veldsla, kervel.

* groenbemesting zaaien kan nog

* gieten indien nodig

* oogsten van vele gewassen

* onkruid bestrijden!!!

* controle op ziekten en plagen!

September

* oogsten

* nieuwe compost hoop opzetten eventueel

* zaden oogsten

* onkruid

* ziekten en plagen

6

Oktober

* oogst zeker alle vorstgevoelige gewassen (pompoen,

knolselder, ...)

* de grond proper maken, eventueel kalken, grof bewerken,

afdekken.

* natte grond best in verhoogde bedden leggen.

* grondontleding kan je nu laten doen.

November

* bescherm gewassen tegen vorst

* intafelen van het witloof

* grondbedekking in de tuin

December

* teeltplan, zaden bestellen

* overloop het vorige seizoen, stuur bij waar nodig.

7

2.Mulchen ontmoedigt onkruid

Kale grond is onnatuurlijk. In de natuur - en in de tuin - is alles erop gericht de grond zo snel

mogelijk te bedekken, bij voorkeur met planten die je liever kwijt dan rijk bent. Breng daarom

altijd een mulchlaag aan. Dan houd je zelf de regie.

Op ons moestuincomplex tuiniert een oudere meneer van Italiaanse afkomst. Zijn moestuin is

een voorbeeld van netheid: rijen groenten, recht alsof ze langs een liniaal zijn geplant,

waartussen zo regelmatig geschoffeld wordt dat het onkruid nooit zo groot wordt dat je het

met het blote oog kunt zien. Zo gaat het tot juli, want dan vertrekt hij naar zijn geboortedorp

op Sicilië, om de rest van de zomer van la dolce vita te genieten. En dan gaat het snel mis in

zijn tuintje. Nu de ijzeren hand die de natuur in bedwang hield, schittert door afwezigheid,

schiet het onkruid uit de grond en wordt het binnen de kortste tijd groter dan degroenten. In de

strijd om voeding en water winnen de vitale wilde planten het gemakkelijk van de groenten.

Na enkele weken kun je hooguit gissen waar de kool of bonen eigenlijk staan.

8

Simpele techniek Gebonden aan de schoolvakanties, verlaten ook wij onze moestuin in de zomer voor enkele

weken. Maar omdat we niet terug willen komen in een veld onkruid, passen we een simpele

techniek toe: mulchen. Mulchen betekent niets meer of minder dan het afdekken van de

grond. Een lichtdichte mulchlaag (bijvoorbeeld karton of landbouwplastic) kan gebruikt

worden om wortelonkruid kapot te krijgen in een overwoekerde tuin. Later, als de

wortelonkruiden overwonnen zijn, gaat het vooral om het terugdringen van de (ontkiemende)

onkruidzaden die in de grond aanwezig zijn. Die raken namelijk ontmoedigd als ze eerst door

een mulchlaag moeten groeien. Maar dat is niet het enige voordeel. Het organische materiaal

waarmee je de grond bedekt, zal langzaam verteren. Met als gevolg dat het humusgehalte

verbetert en er voedingsstoffen vrijkomen. Afdekken beschermt de grond ook tegen

uitdrogen, waardoor watergeven minder nodig is.

Wegspoelen Daarnaast voorkomt een mulchlaag dat de grond bij een hoosbui wegspoelt, en houdt het de

bodem in goede conditie. Als wij de grond niet bedekken, probeert de natuur het zelf te doen

door er onkruid te laten groeien om de kostbare humuslaag te beschermen. En dat bezorgt ons

een hoop werk. Terwijl mulch meestal maar één keer tijdens het

moestuinseizoen aangebracht hoeft te worden, gaat het schoffelen en wieden op kale grond

almaar door. Een mulchlaag conserveert de bestaande conditie van de bodem. Dat betekent

dat de bodem, voordat je een laag mulch aanbrengt, opgewarmd en vochtig moet zijn en niet

koud of uitgedroogd. Daarnaast kunnen planten wel door een mulchlaag heen geplant worden,

maar zaaien in een mulchlaag is meestal niet praktisch (vooral bij de grovere mulchsoorten in

combinatie met kleine zaden).

Als je bijvoorbeeld worteltjes wilt zaaien, is het beter om te wachten totdat de planten goed

opgekomen zijn en pas dan tussen de rijen te mulchen. Voorgekweekte planten, zoals

pompoenen en tomaten, kunnen prima door de mulch worden geplant. Deze voorbeelden

hebben betrekking op de moestuin, maar ook tussen eenjarigen, vaste planten en struiken

bewijst een mulchlaag zijn nut.

Hoe mulch je in de moestuin?

Bodembedekking of mulching wordt meer en meer aangeprezen als hét middel om

natuurlijker en beter te tuinieren. Een bedekte grond is bijna altijd beter dan een blote grond.

Als je je bodem bedekt met levende planten, heb je alle voordelen van bodembedekking. Als

je je moestuin goed bedekt met groenten - in de winter bijvoorbeeld veldsla en/of

groenbemesters, dan bescherm je je bodem(leven) ook optimaal.

Met welke materialen kun je mulchen?

• Bladeren

• Cacaodoppen

• Hooi

• Kruiden (vooral bradnetel,

smeerwortel,...)

• Oogstresten

• Stro

• Vers gazonmaaisel (dit strooi je best dun

uit)

• Vers groen snoeiafval (al dan niet

gehakseld)

9

Hoe dik én wanneer strooi je de mulchlaag?

Fijn materiaal mag je tot vijf centimeter dik aanbrengen. Strooi dunne laagjes met

gazonmaaisel tot je die dikte bereikt. Grof luchtig materiaal leg je tot tien centimeter dik.

Vanaf eind mei breng je een mulchlaag aan tussen de gewassen. In de late herfst dek je af

(zelf tot twintig centimeter dik) met hooi, oogstresten, stro en wachthoopmateriaal. Begin

maart haal je deze winterbedekking weg om de bodem te laten opwarmen aan de voorjaarszon

en de grond zaaiklaar te maken. Deze weggenomen winterbedekking gooi je op de

composthoop.

Wat zijn de voordelen van mulching?

• Je beschermt je bodem tegen zon, wind en (slag)regen. Zo gaat je goede bodem niet

uitdrogen, wegwaaien of uitspoelen. Zo is de inslag van regen op je bodem 500 (!) maal

erger op blote bodem dan op bedekte bodem.

• Je onderdrukt de opkomst van eenjarige onkruiden.

• Je bevordert een goede bodemstructuur.

• Je mulchmateriaal breekt af en levert plantenvoeding.

• Onder de mulchlaag floreert het bodemleven. Vooral met pieren: zij zijn de motor van een

vruchtbare bodem.

Welke materialen gebruik je beter niet op je groentebedden?

• (grove, oude) houtsnippers bevatten te veel koolstof. Gebruik ze op je paden en tussen je

struiken en bomen.

• Mest enkel met mate gebruiken en enkel voor veeleisende gewassen zoals prei en kool.

• Gazonmaaisel met zaad van eenjarige onkruiden zoals muur en straatgras.

Komen er beestjes onder de mulchlaag?

Slakken en woelmuizen kunnen toenemen in aantal onder mulchlagen. Hier kan je wel iets

tegen doen:

• Mulch dun, tijdelijk of plaatselijk;

• Mulch met fijn grasmaaisel of hennepvezels: experimenten hebben uitgewezen dat slakken

zich dan niet goed kunnen verbergen of voortbewegen

• Observeer vooral zodat je tijdig kan bijsturen;

• Verstoor de mulchlaag af en toe;

• Je kunt met tijdelijke of plaatselijke mulch ook een vangplaats voor beestjes maken.

Observeer alvast eens het bodemleven onder je mulchlaag:

• Loopkevers: die eten slakken, wormen en plantenvretende beestjes;

10

• Schimmels, bacteriën: allemaal goedaardig en ook zij breken je bedekking mee af.

• Pissebedden, duizendpoten, ... leveren hetzelfde werk.

• Diverse soorten pieren: compostwormen en regenwormen; die zetten de mulchlaag om tot

voedsel voor je planten.

Wat doe je beter niet met de mulchlaag?

• Grasmaaisel over doorlevende onkruiden, zoals brandnetels, strooien. Die gaan er alleen

maar harder door groeien.

• Grasmaaisel tussen veldsla, snijsla of spinazie strooien. Die sprietjes wil je niet tussen je

blaadjes hebben.

• Dikke pakken gazonmaaisel leggen.

Handige tips

• Bedek in november je moestuin met een laag paardenmest-plus-stro en laat er de hele

winter je kippen in scharrelen. In de lente hark je de grove resten weg en de grond is klaar.

• Natuurreservaten produceren heel veel balen 'hooi', dat je gratis mag halen. Er zitten wel vrij

veel zaden in.

• Strooi je vers gazonmaaisel gewoon rechtstreeks (en dunnetjes) over het loof heen. De

sprietjes vallen binnen een paar dagen wel naar de bodem.

Conclusie: mulch meer, voor minder werk en een betere bodem.

3. Zoveel voordelen aan Smeerwortel

Symphytum oftewel Smeerwortel is een heel belangrijke plant in de natuurlijke moestuin. Er

zijn heel veel voordelen verbonden aan het gebruik van smeerwortel, zeker wanneer u op

natuurlijke, gezonde en arbeidsarme manier wilt tuinieren.

De voordelen – zelfs niet alle! – op een rijtje:

11

1. Waar Smeerwortel groeit, groeit niets anders. Smeerwortel vormt een perfecte barrière

en kan langs bedden en paden geplant worden om onkruid tegen te houden. (levende

mulch)

n 2. Smeerwortel heeft een heel uitgebreid, diepgaand wortelstelsel. Het verspreidt zich en

verbetert zo de grondstructuur. De wortels gaan diep naar beneden en kunnen zo

compacte, verdichte grond losmaken.

n 3. Met de diepe wortels komt nog een andere heel belangrijke functie van smeerwortel

naar voren: mineralenaccumulator. De plant is uitermate goed in het ophalen van

mineralen uit de diepte en deze via zijn blad ter beschikking te stellen van de bodem.

Hierdoor wordt de bovenste laag van de bodem constant verrijkt met mineralen.

n

4. Het blad van Smeerwortel is door zijn rijkdom aan mineralen ideaal om te mulchen.

De plant groeit hard en kan zo’n 3 à 4 keer op een jaar worden teruggemaaid. Het blad

kan dan als mulch gebruikt worden op de groentebedden. (dode mulch)

n 5. De bladeren zijn ook een uitstekende toevoeging aan de compost. Ze werken als

activator en zorgen dat de composthoop sneller start met zijn opwarming en

verwerking. Ook door zijn rijkdom aan mineralen is het blad van de Smeerwortel een

waardevolle toevoeging aan en verbetering van de compost.

n

6. Smeerwortel is ook belangrijk voor nuttige bestuivers. De bloemen trekken vooral

bijen maar ook andere bestuivers aan.

n

7. De grond onder Smeerwortel is altijd heel luchtig. Dit komt omdat de plant gigantisch

goed is voor het bodemleven. De hoge aanwezigheid van bacteriën trekt op zijn beurt

regenwormen aan in grote hoeveelheden. Deze maken, samen met al het andere

bodemleven, bodems losser en verbeteren de bodemstructuur.

n

8. Andere namen voor Smeerwortel zijn Heelwortel en Heelbeen. De reden hiervoor is

het uitwendige gebruik bij breuken. Veel meer informatie hierover vindt u op de site

van Annetanne: Smeerwortel

n

9. Overwinteringsplant voor nuttige insecten zoals spinnen.

n

10. Smeerwortel trekt ook nuttige insecten aan, met een voorkeur voor sluipwespen en

spinnen.

Wel is het belangrijk om de juiste soort Smeerwortel te planten. Er bestaan vele soorten, de

beste voor toepassing in de tuin is echter Symphytum uplandicum. De soort groeit hard, heeft

alle voordelen van Smeerwortel maar verspreidt zich niet gemakkelijk via zaad. Hierdoor kan

de plant redelijk gemakkelijk onder controle gehouden worden. Dit in tegenstelling tot bv.

Symphytum officinale. Dit is de inheemse soort, maar die maakt veel minder blad aan en is

ook daarom niet zo geschikt.

Verschillende punten hebben een rechtstreeks belang voor het gebruik van Smeerwortel als

levende mulch (de plant) of als ‘dode’ mulch (de afgesneden bladeren).

12

Wanneer u Smeerwortel gebruikt als levende mulch dan verbetert deze de grond oppervlakkig

maar ook op grote diepte. Hij maakt de grond losser en verrijkt de bovenste laag door

mineralen uit de diepte naar boven te halen. Door deze verrijking en het aanbrengen van veel

organische stof (de bladeren die afsterven in de winter) wordt het bodemleven enorm

gestimuleerd. Dit merkt u wanneer u rond een Smeerwortelplant in de grond woelt: het is een

kruimelige, losse, licht vochtige grond, ideaal voor in te planten en te kweken. Ook werkt het

onkruidonderdukkend, dus u moet niet meer wieden!

De bladeren zijn heel rijk aan kalium, wat belangrijk is voor de vruchtvorming en dus zeker

belangrijk in de moestuin. Omdat de plant zo diep wortelt, zijn de bladeren ook rijk aan

sporenelementen die misschien niet meer aanwezig zijn in de toplaag. HIerdoor gaan de

planten die de smeerwortelbladeren als mulch krijgen dubbel profiteren:

• geen onkruid

• extra (natuurlijke) bemesting kalium

• extra (natuurlijke) bemesting met sporenelementen

• bescherming van de grond tegen weersomstandigheden

• stimuleren van bodemleven

• verbeteren van de grondstructuur, waterhuishouding, …

• ….

U merkt het, deze plant is een absolute must in een moestuin. Ik vind het trouwens heel

verwonderlijk dat 1 enkele plant, 1 enkele ingreep in uw tuin (mulchen) zo’n grote invloed

kan hebben op zoveel verschillende aspecten van het tuinieren. Mulchen zorgt immers voor

een gemakkelijkere tuin (geen onkruid, niet spitten), verbetert het bodemleven fenomenaal

met als gevolg een ideale structuur na enkele jaren. Dit resulteert dan weer in een

vermindering van ziekten en plagen, gezondere groenten en meer tuinplezier.

Mulchen vormt echt een cruciaal onderdeel van een Natuurlijke Moestuin!