BIM en intellectueel eigendomsrecht

Jacob HenriquezAdvocaat Bouw & Vastgoed

7 oktober 2013

19

Agenda

Kwesties rond het eigendomsrecht van informatie en documentatie

Intellectueel eigendom: auteursrechten

Auteursrechten en mogelijkheden bij BIMmen

Wie komt het resultaat toe?

Aandachtspunten

Eigendomsrecht van informatie en documentatie

Intellectuele eigendom (IE) is:

Een verzamelnaam voor een aantal rechten die zijn vastgelegd in nationale en internationale regelgeving

Onder IE-rechten worden de rechten van rechthebbenden op een voortbrengsel van de menselijke geest verstaan

20

Eigendomsrecht van informatie en documentatie

De gedachte achter de meeste vormen van IE-rechten is dat een alleenrecht een stimulans kan zijn om werken, uitvindingen en dergelijke te creëren en te delen met anderen

Tevens is er sprake van een ‘beschermings-gedachte’: personen en organisaties moeten beschermd worden tegen misbruik van de vruchten van hun intellectuele arbeid

21

Eigendomsrecht van informatie en documentatie

Tot de IE-rechten behoren sterk uiteenlopende

rechten zoals:

auteursrecht

databankenrecht (exclusief recht op verzamelingen)

naburige rechten (rechten van uitvoerend kunstenaars en

producenten)

portretrecht (verzetsrecht tegen publicatie van je portret)

merkenrecht (alleenrecht op het voeren van een merk)

modellenrecht (bescherming van tekeningen en modellen

van het nieuwe uiterlijk van een gebruiksvoorwerp)

22

Eigendomsrecht van informatie en documentatie

Wanneer partijen gaan BIMmen, dan kunnen auteursrechten van toepassing zijn

Dit zal met name in de ontwerpfase een rol spelen. In de beheerfase van een werk is de kans op het ontstaan van een auteursrecht minimaal

Voor de wettelijke regeling van auteursrechten in Nederland geldt de Auteurswet

23

Auteursrechten

Art. 1 Auteurswet (“Aw”):

“Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst (…) om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen bij de wet gesteld”

Het auteursrecht is een uitsluitend recht derden hebben in beginsel toestemming nodig van de auteursrechthebbende

24

Auteursrechten

Het auteursrecht is een vermogensrecht (art. 3:6 BW):

“Rechten die, hetzij afzonderlijk, hetzij tezamen met een

ander recht, overdraagbaar zijn, of er toe strekken de

rechthebbende stoffelijk voordeel te verschaffen, ofwel

verkregen zijn in ruil voor verstrekt of in het vooruitzicht

gesteld stoffelijk voordeel, zijn vermogensrechten”

Vermogensrechten zijn in het algemeen niet aan een bepaald persoon gebonden daarmee overdraagbaar.

25

Auteursrechten

Auteursrecht ontstaat door de loutere scheppingsdaad:

- Uiting

- Voldoende oorspronkelijk werk ?

(twee criteria: (i) eigen oorspronkelijk karakter van het werk? (ii) is het een resultaat van een creatieve prestatie van de auteur die in het werk tot uiting komt?)

Onderscheid in:

- Exploitatierechten (dienen economische belangen, overdraagbaar)

- Persoonlijkheidsrechten (dienen morele belangen, niet overdraagbaar)

26

Auteursrechten en mogelijkheden bij BIMmen

Model 1A

“Indien een werk tot stand is gebracht naar het ontwerp van

een ander en onder diens leiding en toezicht, wordt deze als

de maker van dat werk aangemerkt.” (6 Aw)

VB: ontwerp architect A uitvoering of berekeningen door B, onder leiding van A

(auteursrecht bij A)

27

Auteursrechten en mogelijkheden bij BIMmen

Model 1B

Wanneer niet kan worden gesproken van leiding en toezicht door A, dan geldt voor B:

toestemming van A nodig, want sprake van bewerking van het ontwerp van A (art. 13 Aw)

dubbel auteursrecht mogelijk op bewerking B, zowel van B voor de bewerking, als van A voor het onderliggende auteursrechtelijk beschermd werk

28

Auteursrechten en mogelijkheden bij BIMmen

Model 2

Er is sprake van teamwork (co-auteurschap), wie heeft dan het auteursrecht?

2 mogelijkheden:

− Gemeenschappelijk werk (bijdragen zijn niet van elkaar te scheiden, kunnen geen voorwerp zijn van een afzonderlijke beoordeling)

− Combinatie van werken (bijdragen zijn wél van elkaar te scheiden en kunnen voorwerp zijn van een afzonderlijke beoordeling)

29

Auteursrechten en mogelijkheden bij BIMmen

Model 2: juridische gevolgen

Gemeenschappelijk werk:

- Exploitatierecht komt toe aan alle auteurs gezamenlijk

- Exploitatie behoeft de instemming van alle auteurs (26 Aw, art. 3:166 BW)

Combinatie van werken:

- Iedere auteur mag op zijn onderdeel zelfstandig auteursrecht uitoefenen

30

Wie komt het resultaat toe?

Hoe is het resultaat van de samenwerking te kwalificeren dat tot stand komt na BIMmen?

− Is er sprake van een voldoende oorspronkelijk werk?

− Wat was de samenwerkingsvorm?

− Zijn de bijdragen wel of niet te scheiden en kunnen ze voorwerp van een afzonderlijke beoordeling zijn?

31

Wie komt het resultaat toe?

Wanneer het gaat om het BIM-model als virtueel eindproduct, zijn er twee mogelijkheden:

Optie 1

Het BIM-model is onderdeel van de projectoplevering en wordt eigendom van de OG die alle rechten krijgt om het BIM-model gedurende het levenscyclus van het werk te gebruiken (dus ook in de beheerfase)

OG is dus wel eigenaar van het digitale bestand, maar niet van de auteursrechten ter zake het ontwerp.

OG mag het ontwerp dus ook niet herhalen

32

Wie komt het resultaat toe?

Optie 2

Het BIM-model blijft eigendom van de aannemende partij(en). Het eigendom van de discipline (of aspect-) modellen blijft bij de individuele partijen, tenzij aan OG overgedragen

OG mag het ontwerp niet herhalen, tenzij partijen andersluidende afspraken hebben gemaakt

33

Aandachtspunten

Nabootsing van een auteursrechtelijk beschermd werk levert niet per definitie inbreuk op (ex art. 13 Aw), slechts het ‘eigene’ van de uitbeelding is beschermd tegen nabootsing daarvan

Overdracht van auteursrecht moet in een schriftelijk stuk worden vastgelegd (aktevereiste). Zonder zo’n akte, die door partijen is ondertekend, is er geen sprake van een rechtsgeldig auteursrechtoverdracht (art. 2 Aw)

Let wel! in de akte moet helder zijn omschreven welke rechten precies worden overgedragen

34

Aandachtspunten

Het auteursrecht op een nog niet bestaand werk kan ook worden overgedragen, mits het werk met voldoende bepaaldheid is omschreven (art. 3:84 BW), te denken valt aan omschrijving van het onderwerp en karakter

Let op art. 7 Aw werkgeversauteursrecht:

“Indien de arbeid in dienst van een ander verricht

bestaat in het vervaardigen van bepaalde werken van

letterkunde wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij

tussen partijen anders is overeengekomen, als de maker

van die werken aangemerkt, degene in wiens dienst de

werken zijn vervaardigd”

35

Stelling

Opdrachtgevers mogen de gegevens uit

een BIM model zondermeer gebruiken

voor een volgend project.

36

Stelling

Opdrachtgevers kunnen het werken met BIM

niet overlaten aan de markt en moeten een

actieve rol spelen door het stellen van eisen

en het formuleren van samenwerkings-

afspraken.

37

38