Beter voor elkaar - VNG · We zijn er natuurlijk niet met het schrijven van een beleidsplan. In de...
63
“Beter voor elkaar” Beleidsplan Sociale Agenda 2014-2018 Voorbereiding op de decentralisaties Werk, Wmo en Jeugd Versie 1.0 april 2014
Transcript of Beter voor elkaar - VNG · We zijn er natuurlijk niet met het schrijven van een beleidsplan. In de...
“Beter voor elkaar”
Beleidsplan Sociale Agenda 2014-2018 Voorbereiding op de decentralisaties Werk, Wmo en Jeugd
Versie 1.0 april 2014
2
Voorwoord
Voor u ligt het beleidsplan ‘Beter voor elkaar’. Een beleidsplan dat een belangrijke mijlpaal
vormt in de voorbereiding op onze nieuwe verantwoordelijkheden in het sociaal domein. Dit
beleidsplan is een logisch vervolg op wat in de vorige bestuursperiode al is voorbereid en
vastgesteld.
De voorbereiding op de decentralisaties is een opgave die zijn weerga niet kent. De
uitbreiding van taken voor de gemeente staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van grote
veranderingen in ons stelsel van zorg en sociale zekerheid. Een verandering die niet zonder
slag of stoot gaat. De opgave waar de regering ons voor stelt, is nog steeds in beweging. Het
wetgevingstraject is nog niet afgerond en ook de financiële kaders zijn nog niet helder.
Tijden van grote onzekerheid dus, voor de gemeente, maar vooral ook voor onze inwoners
en voor maatschappelijke organisaties. Ondanks deze onzekerheid nemen wij onze
verantwoordelijkheid voor onze inwoners en bereiden wij ons voor om per 1 januari 2015
klaar te zijn voor onze nieuwe opgave.
De voorbereiding op de decentralisaties gaat veel verder dan het implementeren van een
paar wetten. De decentralisaties bieden de kans om het anders te gaan doen. Zij bieden de
kans om integraal te kunnen werken, zodat we beter aan kunnen sluiten bij de behoeften
van onze inwoners. Het ouderwetse beeld van meerdere loketten naast elkaar verdwijnt
doordat we integraal in gesprek gaan met onze inwoners. De decentralisaties bieden de
kans om maatwerk te bieden op basis van wat een gezin of persoon nodig heeft en niet
alleen maar standaardoplossingen te gebruiken. Het gaat om de zelfredzaamheid van onze
inwoners (‘eigen kracht’) en participatie (‘meedoen’). En meedoen doen mensen op hun
eigen manier. De vernieuwing biedt de kans om de professional weer de ruimte te geven.
Bovenal biedt dit de mogelijkheid om aan te sluiten bij de kracht van mensen en van
initiatieven uit de samenleving. De energie in de samenleving is er, zoals ook bleek tijdens
de conferentie ‘Nieuw en anders’ die eind maart plaatsvond.
Natuurlijk zijn we ook realistisch. Onderdeel van de nieuwe opgave is een flinke financiële
taakstelling en we begrijpen dat alleen de verandering, zeker voor de meer kwetsbare
inwoners, op zich al voor onrust kan zorgen. We zetten alles op alles om hier zorgvuldig
mee om te gaan.
We zijn er natuurlijk niet met het schrijven van een beleidsplan. In de uitvoering maken we
straks het verschil. We bereiden ons hier al geruime tijd op voor en de eerste resultaten
worden zichtbaar. Met dit beleidsplan als basis gaan we verder met de voorbereidingen
onder het motto ‘Beter voor elkaar’.
Han de Jager
Coördinerend wethouder decentralisaties
3
Inhoudsopgave
Voorwoord ............................................................................................................................................ 2
1. Inleiding ........................................................................................................................................ 4
2. De opgave..................................................................................................................................... 5
3.Visie .................................................................................................................................................... 7
3.1 Wat willen we bereiken – beoogde maatschappelijke effecten ................................ 7
3.2 De kern van eerder vastgesteld beleid ............................................................................ 7
4.De transformatie in het sociaal domein ................................................................................ 11
4.1Sturingsfilosofie ..................................................................................................................... 13
4.2 De rol van de gemeente ..................................................................................................... 13
4.3 Integrale toegang tot de ondersteuning ....................................................................... 14
4.4 Preventie ................................................................................................................................ 17
4.5 (Professionele) ondersteuning .......................................................................................... 18
4.6 Toekomstmodel jeugd ........................................................................................................ 18
4.7 Overige relevante uitgangspunten .................................................................................. 20
5.De concrete invulling voor de nieuwe taken........................................................................ 21
5.1 Integrale toegang ................................................................................................................. 21
5.2 Contractering nieuwe verantwoordelijkheden werk/Wmo: Sociale participatie 22
5.3 Opdrachtgeverschap jeugd ............................................................................................... 25
5.4 Monitoring .............................................................................................................................. 26
6.Uitwerking van nieuwe verantwoordelijkheden in de wet ............................................... 27
7.Inwonersadvisering en cliëntenvertegenwoordiging......................................................... 37
8. Overgangsregelingen ................................................................................................................. 37
9.Communicatie en participatie .................................................................................................. 39
10.Financiën ...................................................................................................................................... 40
11.Vervolgstappen........................................................................................................................... 46
12.Verordeningen ............................................................................................................................ 46
13.Transitieplan 2014 en verder................................................................................................. 48
Bijlage I Kaders ................................................................................................................................. 49
Bijlage II De verhalen van inwoners uit Alphen aan den Rijn ............................................ 50
Bijlage III Samenvatting startfoto Alphen aan den Rijn ....................................................... 55
Bijlage IV Begrippenlijst ................................................................................................................. 61
4
1. Inleiding
De gemeente bereidt zich voor op nieuwe verantwoordelijkheden in het sociale domein op
het gebied van Jeugd, Wmo en Werk, ook wel bekend als de drie decentralisaties. De
gemeenten krijgen per 1 januari 2015 op grond van de nieuwe Wmo, Jeugdwet en
Participatiewet een brede integrale verantwoordelijkheid voor het sociale domein. Het hart
van de decentralisaties bestaat uit ondersteuning van inwoners, gericht op zelfredzaamheid
(‘eigen kracht’) en participatie (‘meedoen’).
De veranderende visie in het sociale domein, het integrale karakter, maar ook de
aangekondigde korting op de rijksbijdragen, maken dat we de ondersteuning van onze
inwoners anders willen en moeten vormgeven dan op dit moment het geval is. Er is sprake
van een transitie én een transformatie.
Onze gemeente1 is in 2012 gestart met de voorbereidingen op de decentralisaties onder de
titel ‘Sociale Agenda’. Er zijn kaders en beleidsplannen vastgesteld en er is een start
gemaakt met de voorbereidingen op de uitvoering. In september 2013 is een document
opgesteld met de titel ‘de sociale agenda een terugblik en een blik vooruit’, waarin de stand
van zaken en de belangrijkste denkrichtingen voor de toekomst zijn vastgelegd.
Het jaar 2014 staat in het teken van de realisatie om per 1 januari 2015 klaar te zijn voor
onze nieuwe verantwoordelijkheden. Dit beleidsplan geeft integraal weer wat onze visie is op
de Sociale Agenda (de 3 decentralisaties) en wat we willen bereiken, zoals dat eerder in
diverse nota’s is beschreven. Tevens geeft het richting aan de uitvoering per 1 januari 2015,
in aanvulling op wat hier al in eerdere beleidsplannen over is vastgesteld. Hiermee geven we
invulling aan de afspraak in het coalitieakkoord dat in de eerste helft van 2014 beleid wordt
gemaakt waarin we keuze maken voor de uitvoering van het sociaal beleid.
Leeswijzer
In hoofdstuk 2 wordt de opgave geschetst. Hoofdstuk 3 geeft op hoofdlijnen weer wat de
kern is van wat al eerder is besloten over Werk, Wmo en Jeugd in de vorige bestuursperiode.
Hoofdstuk 4 beschrijft wat de transformatie in het sociaal domein inhoudt en wat dit
betekent voor hoe we de uitvoering inrichten. Hoofdstuk 5 maakt de invulling hiervan
concreet voor onze nieuwe taken. In hoofdstuk 6 wordt een aantal specifieke
verantwoordelijkheden uit de nieuwe (concept) wetgeving benoemd en wordt een voorstel
gedaan hoe deze verder worden uitgewerkt. Vervolgens wordt in hoofdstuk 7 een richting
gegeven hoe we in de toekomst omgaan met inwonersadvisering en
cliëntenvertegenwoordiging. Hoofdstuk 8 beschrijft de overgangsregelingen in 2015 en
hoofdstuk 9 geeft inzicht in wat we later in het jaar vast zullen leggen in de verordening.
Hoofdstuk 10 vormt de financiële paragraaf. Hoofdstuk 11 beschrijft de communicatie en
participatie die de komende tijd zal plaatsvinden. In hoofdstuk 12 komen de vervolgstappen
aan de orde.
1 De voormalige gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude hebben vanaf de start in 2012 de
voorbereiding op de decentralisaties gezamenlijk vormgegeven.
5
2. De opgave
De veranderingen binnen het sociale domein zijn verstrekkend. De decentralisaties gaan
verder dan een uitbreiding van taken. Zij maken deel uit van een omvorming van ons sociaal
en zorgsysteem. De verzorgingsstaat verandert naar een participatiesamenleving. De
transformatie die daar bij hoort, is onderdeel van de opgave waar we voor staan. De rollen
en verwachtingen van de overheid, uitvoeringspartners en inwoners veranderen en er
ontstaat een veranderende vraag voor de lokale sociale infrastructuur.
De decentralisaties
De grondslag voor de verantwoordelijkheden die naar de gemeente worden overgeheveld,
worden vastgelegd in nieuwe wetgeving op het gebied van Werk, Wmo en Jeugd. Het
onderstaande beschrijft kort wat de strekking van die nieuwe verantwoordelijkheden is voor
die drie deelgebieden.
Werk
Per 2015 wordt de Participatiewet van kracht. Uitgangspunt van deze wet is om bestaande
regelingen voor mensen met arbeidsvermogen die aangewezen zijn op ondersteuning, op te
nemen in één regeling die uitgevoerd wordt door gemeenten.
Wmo
Gemeenten worden verantwoordelijk voor de complete ondersteuning en begeleiding van
hun inwoners. Dit wordt vastgelegd in een nieuwe Wmo (Wmo 2015) die de huidige Wmo
vervangt. De wijzigingen in de Wmo en de wetgeving over jeugd maken deel uit van een
omvorming van de langdurige zorg. Dit betekent onder andere dat minder mensen in
aanmerking komen voor verblijf in een instelling en dat meer mensen hun ondersteuning in
de thuissituatie moeten organiseren. Zorgtaken verschuiven van de Awbz naar de
zorgverzekeringswet (Zvw), waardoor de samenwerking in de keten verandert.
Jeugd
De volledige zorg en hulp rondom jeugd wordt belegd in de Jeugdwet. De gemeente wordt
verantwoordelijk voor de uitvoering van deze wet. Op dit moment is de gemeente
verantwoordelijk voor al het preventieve jeugdbeleid, waaronder jeugdgezondheidszorg, de
gemeentelijke opgroei- en opvoedondersteuning. Vanaf 1 januari 2015 komt hierbij: de
gesloten jeugdzorg, de provinciale jeugdzorg, jeugdbescherming, waaronder pleegzorg,
jeugdreclassering, jeugd-GGZ (geestelijke gezondheidszorg), jeugd-vb (verstandelijk
beperking, begeleiding en persoonlijke verzorging). De nieuwe taken zijn op dit moment nog
belegd in verschillende wetten en regelingen, zoals de wet op de jeugdzorg en de Awbz.
Passend Onderwijs
In het onderwijs vindt een vergelijkbare transformatie plaats onder de noemer passend
onderwijs. De schoolbesturen, verenigd in een samenwerkingsverband, krijgen de plicht om
aan ieder kind een zo nabij mogelijk onderwijsaanbod aan te bieden. Hoe zij dat gaan doen
wordt vastgelegd in een ondersteuningsplan. De gemeente en de samenwerkingsverbanden
voor het PO en VO dienen op overeenstemming gericht overleg te voeren over het
6
beleidsplan jeugd, voor zover het de aansluiting met onderwijs betreft en over het
ondersteuningsplan gaat.
Startfoto
De startfoto Alphen aan den Rijn beschrijft meer in detail wat de decentralisaties inhouden
en om hoeveel mensen het gaat. Het geeft een beeld van de inwoners van onze gemeente en
de opgave binnen de nieuwe verantwoordelijkheden. De samenvatting van de startfoto is als
bijlage bij dit beleidsplan gevoegd.
7
3.Visie
In het coalitieakkoord wordt de visie op de sociale agenda als volgt verwoord:
De veranderende visie in het sociale domein, het integrale karakter en de aangekondigde
korting op de rijksbijdragen, maken dat we de ondersteuning van onze inwoners anders
willen en moeten vormgeven. We hanteren de volgende doelstellingen:
o We kijken naar wat mensen zelf kunnen en passen daar het aanbod op aan.
o Mensen maken de samenleving en doen op eigen kracht mee.
o Mensen ondersteunen elkaar in hun sociale omgeving.
o De gemeente organiseert ondersteuning voor hen die dat nodig hebben en
maatwerkwaar nodig.
o Ondersteuning is gericht op participatie.
o We organiseren de ondersteuning in samenhang, dichtbij de mensen.
3.1 Wat willen we bereiken – beoogde maatschappelijke effecten
Op basis van de maatschappelijke effecten die in eerder beleid zijn vastgesteld, hebben we
de volgende maatschappelijke effecten voor de sociale agenda geformuleerd.
Inwoners zijn zelfredzaam en participeren naar vermogen in de samenleving, met
inzet van het sociale netwerk en eventueel professionele ondersteuning als dat nodig
is.
Inwoners voelen zich verantwoordelijk voor zichzelf en voor hun sociale netwerk. De
mensen maken de buurt en signaleren en ondernemen zelf actie als ze zich zorgen
maken.
De buurt of wijk is een prettige woon- en leefomgeving voor alle inwoners (inclusieve
samenleving)
De jeugd in Alphen aan den Rijn groeit gezond en veilig op. Ze ontwikkelen hun
talenten en kunnen zo, nu en later, naar vermogen deelnemen en bijdragen aan de
maatschappij
3.2 De kern van eerder vastgesteld beleid
De visie/Het beleidskader Sociale Agenda ABR
Mensen maken de samenleving. Elk mens doet dit op zijn eigen wijze en maakt zijn eigen
keuzes. De meeste mensen kunnen en doen dit met verve. Zij gaan naar school, zijn aan het
werk, leiden een actief sociaal leven met vrienden en binnen diverse verenigingen. Zij
participeren optimaal naar eigen vermogen in de samenleving en nemen hiervoor de
verantwoordelijkheid: op eigen kracht.
Op sommige momenten lukt het niet op eigen kracht, dan is hulp nodig. Meestal vindt het
gezin of alleenstaande deze ondersteuning in het sociale netwerk of door een beroep te
doen op professionals. Soms krijgt iemand die voor kortere of langere tijd om welke reden
dan ook niet voor elkaar. Op dat moment is er ondersteuning beschikbaar die de gemeente
organiseert. Deze ondersteuning is gericht op het hervinden van de eigen kracht of het
versterken van de eigen kracht. Zelfredzaamheid is een belangrijke basis om te kunnen
8
participeren in de samenleving. In een zelfredzame samenleving zijn mensen die elkaar
wederzijds ondersteuning bieden de vruchtbare bodem voor het samen meedoen aan deze
samenleving.
Werk
Beleidskader Programma Rijnstreek Werkt 2013-2016
De gemeenteraden van Alphen aan den Rijn, Boskoop, Kaag en Braassem, Nieuwkoop en
Rijnwoude hebben in februari/maart 2013 het beleidskader ‘Programma Rijnstreek Werkt’
vastgesteld. Het vormt het kader waarbinnen de Rijnstreek de komende jaren inhoud gaat
geven aan de uitvoering van de huidige Wet werk en bijstand en het sorteert voor op de
komende Participatiewet. Het beleidskader behandelt een aantal deelthema’s op het gebied
van werk en inkomen die alle als uiteindelijk doel hebben dat meer mensen financieel
zelfredzaam worden bij voorkeur in een reguliere, betaalde baan. Vastgelegd is dat werk de
beste vorm van participatie is. Ligt dit (nog) niet binnen de mogelijkheden, dan
ondersteunen gemeenten mensen om in hun inkomen te kunnen voorzien en wordt ingezet
op andere vormen van participatie.
Uitvoeringsplan Programma Rijnstreek Werkt 2013-2014
In dit uitvoeringsplan, dat augustus/september door de vijf Rijnstreekcolleges is vastgesteld,
is vastgelegd welke inspanningen gemeenten gaan plegen om de missie van het
beleidskader te realiseren. Deze inspanningen richten zich op re-integratie,
werkgeversdienstverlening en handhaving.
Concrete beleidswijzigingen die met de vaststelling van beleidskader en uitvoeringsplan zijn
gerealiseerd zijn selectieve inzet van re-integratiemiddelen en een andere benadering van
werkgevers. Alleen werkzoekenden met arbeidspotentieel die bemiddelbaar zijn voor de
arbeidsmarkt, komen in aanmerking voor een traject. Er wordt daarnaast primair uitgegaan
van de vraag van werkgevers bij het inzetten van trajecten. De re-integratie wordt uitgevoerd
binnen het project De Startbaan. Het werkgeversservicepunt Rijnstreek voert de
werkgeversdienstverlening uit, ook als project. Beide projecten zijn ondergebracht bij de
Regionale Uitvoeringsorganisatie in wording op locatie SWA.
‘Ik wil zó graag weer aan de slag’ Rachid groeide op in Boskoop. Zijn middelbare school maakte hij nooit af,
omdat hij liever ging werken om geld te verdienen. Hij kwam terecht in een
bouw- en houtbedrijf en had het er jarenlang goed naar zijn zin. Nadat de
trappenfabriek waar hij werkte failliet ging, kwam Rachid in de bijstand
terecht. Vastbesloten om weer een baan te vinden, grijpt hij nu alle
mogelijkheden van de Startbaan met beide handen aan.
Lees het hele verhaal van Rachid in bijlage II
9
Wmo
Op basis van de kadernota Wmo, vastgesteld in mei 2012, is in mei 2013 het nieuwe Wmo-
beleidsplan door de drie raden vastgesteld. Kern van het beleid is:
met alle inspanningen die de gemeente, samen met onze inwoners en partners,
verricht, richten we ons primair op wat onze inwoners wel kunnen, waar hun krachten
en talenten liggen. Hierbij beogen we deze krachten te versterken, zodat onze
inwoners zo zelfredzaam mogelijk zijn. Onze inzet is groei en het bieden van
perspectief. En daar waar mensen het niet op eigen kracht kunnen redden, springen
we in. We bieden hulp op maat aan hen die het écht nodig hebben.
Wij zien het als onze taak de randvoorwaarden in onze gemeente zó in te richten, dat onze
inwoners optimaal kunnen meedoen. Van onze inwoners vragen we zelfstandigheid, om zo
veel mogelijk zelf hun problemen op te lossen. We doen een beroep op de bereidheid van
inwoners elkaar te helpen en vroegtijdig te signaleren wanneer mensen die ze kennen in
problemen dreigen te geraken. Speerpunt in het beleid is het faciliteren van onze vrijwilligers
(-organisaties) en het ondersteunen van mantelzorgers.
Ons Wmo-beleid vraagt een integrale blik en actiegericht werken, ondersteunen op die
punten die nodig zijn. Het betekent niet meer óver een cliënt praten met hulpverlenende
instanties, maar samen mét de cliënt en zijn omgeving en eventuele vrijwilligersorganisaties
en andere partners, werken naar herstel van eigen kracht.
Jeugd
Regionale visie
De gemeenteraden van Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude hebben in
februari/maart 2013 de visie op de jeugdhulp ‘Iedereen doet mee’ vastgesteld. Deze visie is
regionaal in Holland Rijnland opgesteld, binnen de regio hebben alle gemeenteraden
ingestemd met het document.
De visie is in het kort dat iedereen meedoet: kinderen, jeugdigen, ouders, familie, buren,
vrijwilligers en hulpverleners, leerkrachten, professionals, beleidsmakers en bestuurders.
Iedereen heeft een rol in het opgroeien van onze jeugd. De centrale doelstelling is dat de
jeugd in Holland Rijnland gezond en veilig opgroeit. Ze ontwikkelen hun talenten en kunnen
zo, nu en later, naar vermogen deelnemen en bijdragen aan de maatschappij. Hoe we dit
doen is verder uitgewerkt in het beleidsplan.
De kerndoelen uit de visie jeugdhulp luiden samengevat:
1. wanneer ouders of jeugdigen hulp vragen en krijgen bij het opvoeden en opgroeien
hebben ze zoveel als mogelijk zelf de regie. Voor iedereen is het van belang steun te
krijgen uit de directe omgeving van het sociale netwerk. Daarom wordt eerst gekeken
welke steun en hulp het eigen sociale netwerk kan bieden en hoe dat netwerk versterkt
kan worden. Steun dichtbij, hoe klein ook, is effectief en duurzaam.
10
2. wanneer jeugdigen, jongeren en ouders advies, ondersteuning of hulp nodig hebben,
brengen we bij het bepalen van de hulp integraal hun vraag en behoefte in beeld. Daarbij
kijken we breed naar de totale sociale context en naar alle leefdomeinen.
3. voor jeugdigen, jongeren en ouders die hulp nodig hebben bij het opvoeden en/of
opgroeien, moet informatie, advisering, ondersteuning en hulp snel, dichtbij en
laagdrempelig beschikbaar zijn, gericht op het versterken van de eigen kracht van ouders
en opvoeders. Dit geldt ook voor de mensen om hen heen, zoals leerkrachten, leidsters,
etc.
4. voor jeugdigen en gezinnen die dat nodig hebben, is specialistische hulp snel
beschikbaar. Deze deskundigheid wordt ‘erbij’ gehaald, er wordt niet doorverwezen.
Specialistische hulp wordt zo dicht mogelijk bij de eigen leefomgeving georganiseerd.
Voor kinderen en gezinnen die permanente ondersteuning nodig hebben, is langdurige
stut en steun beschikbaar.
Programma Jeugd Alphen aan den Rijn 2011-2014 ‘Hart voor de jeugd’
De gemeente is op dit moment verantwoordelijk voor het preventief jeugdbeleid. Binnen dit
jeugdbeleid is het uitgangspunt dat de jeugd in Alphen aan den Rijn de kans krijgt in een
veilige en stimulerende omgeving op te groeien. Daarbij stimuleren we jeugdigen hun
talenten en vaardigheden te ontwikkelen, zodat ze later als volwassenen volwaardig kunnen
deelnemen aan de maatschappij
Om dit te bereiken zet de gemeente in haar lokale beleid in op:
o versterken eigen kracht ouders en jongeren.
o inzetten advies, hulp zorg en ondersteuning indien nodig.
o streven naar optimale ontwikkelingskansen aan de jeugd.
o stimuleren sportieve en culturele vorming.
o streven naar een sociaal- en fysiek veilige omgeving om in op te groeien.
o stimuleren gezond gedrag.
Het lokale jeugdbeleid vormt een belangrijke basis voor de op handen zijnde transitie van de
jeugdzorg.
11
4.De transformatie in het sociaal domein
Transitie en transformatie
In 2014 bereiden we ons voor op onze nieuwe verantwoordelijkheden op het gebied van
Jeugd, Wmo en Werk (de transities). Hiermee leggen we de basis voor de transformatie van
het sociaal domein. In dit hoofdstuk worden belangrijke uitgangspunten geformuleerd: de
sturingsfilosofie en de rol van de gemeente. Deze vormen de basis hoe we de uitvoering van
de nieuwe taken vormgeven en zijn een nadere uitwerking van de visie.
De decentralisaties maken deel uit van een omvorming van een stelsel van sociale zekerheid
en zorg. De verzorgingsstaat verandert naar een participatiesamenleving. De rollen,
verwachtingen en taken van de overheid, uitvoeringspartners en inwoners veranderen en er
ontstaat een veranderende vraag voor de lokale infrastructuur. De gemeente als de ‘meest
nabije overheid’ heeft hierin een sleutelrol. In het huidige stelsel is sprake van veel
verkokering, standaardoplossingen voor ‘standaardproblemen’, het ‘recht op zorg’ als
uitgangspunt in plaats het zoeken naar een oplossing die past bij de persoon en die in haar
kracht zet. Dit leidt tot een inefficiënt en ineffectief systeem dat niet aansluit bij de behoefte
van de inwoners. Los van de voorbereiding op de decentralisaties is er al een verandering in
de samenleving aan de gang. Steeds meer zien we kleinschalige initiatieven in de
samenleving, de behoefte aan maatwerk en de behoefte om aan de bureaucratie te willen
ontsnappen. De veranderende visie op het sociale domein, de veranderingen in de
samenleving en de korting op de rijksbudgetten voor de decentralisaties, vragen om een
transformatie in het sociaal domein.
De gemeente kiest voor een ontkokerd stelsel van sociale ondersteuning voor alle
leefgebieden en alle levensfasen van inwoners. Ondersteuning wordt geboden als de eigen
kracht tekort schiet en is gericht op het versterken van de eigen mogelijkheden of die van
het sociale netwerk.
Om deze omslag concreet te maken gebruiken we het beeld van de piramide. Deze piramide
geeft een verdeling in drie lagen weer in het sociale domein en sluit aan bij de leefsituatie
van de inwoners en de mate waarin ze in staat zijn verantwoordelijkheid te nemen en op
eigen kracht mee te doen in de samenleving.
12
Figuur 1: transformatie in het sociale domein
De basis: de basisstructuur in de samenleving, waarbij iedere inwoner
kan meedoen aan de samenleving.
Meedoen faciliteren: door middel van laagdrempelige informatievoorziening,
preventie, signalering, inwoners net dat steuntje in de rug
geven om het zelf te kunnen doen of voorkomen dat
ondersteuning of zorg in een later stadium nodig is.
Ondersteuning: (specialistische/professionele ) ondersteuning voor hen die dat
nodig hebben
Deze verdeling wordt ook gehanteerd in het Programma sociale agenda van de
programmabegroting 2014-2018 die door de gemeenteraad is vastgesteld.
ondersteuning
meedoen faciliteren
de basis
Aantal inwoners
Transformatie voorzieningenaanbod
Veranderend opdrachtgeverschap
Verandering opdrachtgeverschap Eigen kracht samenleving
De faciliterende overheid
13
4.1Sturingsfilosofie
Het blok aan de linkerkant in figuur 1 schetst de kern van de verandering. De gemeente sluit
meer aan bij de kracht en initiatieven van de samenleving, geeft ruimte en vertrouwen.
Waar de overheid stuurt of regisseert (bijvoorbeeld als een opdracht wordt verstrekt), sturen
we op wat we willen bereiken. Hoe die uitvoering er dan uit ziet, kan van persoon tot
persoon verschillen, afhankelijk van wat deze nodig heeft. We kijken hierbij integraal en
sturen op samenhang en verbinding. We geven hierbij zoveel mogelijk ruimte aan de
professional, zowel binnen de gemeentelijke organisatie als daarbuiten.
Om dit nieuwe stelsel te realiseren gaan de gemeenten op een nieuwe manier (samen-)
werken met de maatschappelijke partners en een andere organisatie en uitvoering van zorg,
welzijn en werk in de wijken en kernen vormgeven.
De gemeenten gaan meer sturen op maatschappelijke effecten (doeltreffendheid) en
resultaten. Hoe deze effecten het beste bereikt kunnen worden is niet alleen de expertise
van de gemeenten, maar ook van de maatschappelijke partners.
Deze nieuwe werkwijze vraagt een omslag in denken en doen van gemeenten en
maatschappelijke organisaties. Voor de gemeenten betekent dit vooral loslaten en
vertrouwen, van maatschappelijke organisaties vraagt dit verantwoordelijkheid nemen en
samenwerken met partners om tot een compleet ondersteuningspakket te komen. Hoe we
dit doen is afhankelijk van de aard van de organisatie en rol die zij hebben tot de gemeente.
Door een andere manier van werken verwachten de gemeenten een omslag te realiseren van
een volumegestuurd stelsel waarin de omvang van de ondersteuning centraal staat, naar
een stelsel waarin de mogelijkheden van de inwoner centraal staan. Binnen deze nieuwe
ondersteuningsstructuur kunnen goede elementen van de huidige structuur behouden
blijven.
4.2 De rol van de gemeente
De gemeente heeft verschillende rollen: faciliterend, uitvoerend, opdracht gevend en
regisserend. Al naar gelang de aard van de voorzieningen of de vormen van samenwerking.
Ook binnen de lagen van de piramide kunnen die rollen variëren.
De faciliterende gemeente:
De gemeente zorgt voor een basisstructuur in de samenleving, waarbij iedere inwoner kan
meedoen aan de samenleving. De gemeente neemt hier een faciliterende rol en laten het
gebruik over aan de samenleving. Uiteraard binnen de relevante wet- en regelgeving,
veiligheidsaspecten, etc.
We sluiten zoveel mogelijk aan bij initiatieven van inwoners, verenigingen en organisaties en
de kracht van de wijken en de kernen door een wijkgerichte benadering en sturen hier niet
op het gebruik ervan. De rol van de gemeente is aanvullend en voorwaardenscheppend,
voorop staat de kracht van de samenleving.
14
De gemeente als uitvoerder van taken:
In de uitvoering van taken wordt de afweging gemaakt of de gemeente zelf de uitvoering
doet of deze uitbesteed aan derden. Indien de gemeente kiest voor het zelf uitvoeren van
taken, dan heeft de gemeente de rol van professional, de specialist. Dit is bijvoorbeeld het
geval bij de uitvoering van taken op het gebied van inkomen en schuldhulpverlening.
Waar de gemeente taken uitbesteedt, heeft de gemeente de rol van opdrachtgever. Deze rol
vult de gemeente in zoals beschreven onder de sturingsfilosofie. Dit doen we onder andere
door een nieuwe invulling te geven aan opdrachtgeverschap en andere opdrachten te
verstrekken. Maatschappelijke effecten en prestatie-indicatoren definiëren we als
opdrachtgever graag vooraf, maar deze verfijnen we gaandeweg bij voorkeur samen met
onze opdrachtnemers.
Het betreft hier de taken die in de piramide vallen onder ‘maatwerk’, waarbij we de
opdrachtnemers vragen de verbinding te maken en optimaal gebruik te maken van de
structuur en de initiatieven die er in de samenleving zijn (de onderste lagen van de
piramide).
Onder de paragraaf ‘sociale participatie’ (het contracteren van de nieuwe
verantwoordelijkheden op het gebied van Wmo/Werk) wordt concreet benoemd wat de rol
van de gemeente is in deze opdracht.
Zoals het coalitieakkoord aangeeft, organiseren we de integrale toegang tot de hulp onder
regie van de gemeente. Dit betekent dat de uitvoering wordt gedaan door een mix van
medewerkers van de gemeente en medewerkers van externe organisaties, onder regie van de
gemeente. Hierdoor maken we optimaal gebruik van de expertise van professionals. In deze
vormen van multidisciplinaire samenwerking heeft de gemeente dus ook de rol van
regisseur.
4.3 Integrale toegang tot de ondersteuning
We werken toe naar één Toegang voor alle ondersteuningsvragen van onze inwoners op het
sociale domein. Uitgangspunt is dat het niet uitmaakt waar inwoners hun
ondersteuningsvraag stellen. Het proces Toegang is uiteindelijk zo georganiseerd dat een
inwoner met een ondersteuningsvraag de toegang tot de ondersteuning makkelijk vindt. De
gemeente is laagdrempelig aanwezig in de wijken en kernen. De toegang tot de
ondersteuning beperkt zich niet tot een portaal tot zware zorg, maar er wordt ook direct
praktische ondersteuning geboden aan gezinnen om ze te helpen te participeren
Zoals we hebben gezegd in ons Coalitieakkoord 2014-2018, ‘Daadkracht dichtbij’,
organiseren we de ondersteuning dichtbij de mensen. Dit betekent dat we voor de toegang
tot de ondersteuning ook aansluiten bij de alledaagse leefwereld van onze inwoners. Het
signaleren gebeurt zo dicht mogelijk bij de mensen, in de wijken en kernen. We zetten in op
preventie, het voorkomen van problemen, door dichtbij onze inwoners in de wijken en
kernen te bouwen aan goede netwerken. De gemeente is laagdrempelig aanwezig en
15
makkelijk aanspreekbaar voor inwoners. We hebben korte en directe lijnen met onze
partners in het sociale domein.
Toegang schematisch weergegeven:
Probleem op sociale
domein? -> Integrale Toegang
Zorgverzekeringswet
Wet Langdurige Intensieve Zorg
Politie en justitie
Basis
Maatwerk
Meedoen mogelijk maken
Toegang
Zorgverzekeringswet(huisarts, verzekerde zorg)
Toegang basis (maatschappelijk participeren van
inwoners)
Toegang Langdurige Intensieve Zorg (CIZ)
16
In de uitvoering willen we de volgende slag realiseren:
VAN NAAR
STANDAARDOPLOSSINGEN MAATWERK
INDICEREN ARRANGEREN
AANVRAAG VRAAG
RECHT OP EEN VOORZIENING BENODIGDE VOORZIENING
AANBODGERICHT VRAAGGERICHT
EEN PLAN PER LEEFGEBIED ÉÉN PLAN ALLE LEEFGEBIEDEN
INDIVIDUELE KLANT KLANTSYSTEEM
(partner,kinderen)
WET EN REGELGEVING RUIMTE VOOR DE
PROFESSIONAL
CONTROLE VERTROUWEN
PRATEN OVER KLANTEN PRATEN MET KLANTEN
In de nieuwe aanpak staat het aansluiten bij talenten en mogelijkheden van de inwoners
voorop. En het zo veel mogelijk zelfstandig, met gebruik van het eigen netwerk, oplossen
van problemen.
Dit vormt de basis voor het vormgeven van integrale toegang tot de ondersteuning.
We investeren aan de voorkant van het proces (oftewel de Toegang), om uiteindelijk te
kunnen besparen op het voorzieningenniveau. Met een kwalitatief goede Toegang realiseren
we de beoogde beweging van Maatwerk naar zoveel mogelijk oplossen in de Basis. Oplossen
in de basis betekent dat we ook voor problematiek van individuele gezinnen en inwoners zo
veel als kan aanhaken bij initiatieven die er zijn en de sociale samenhang die er is in de
wijken en de dagelijkse leefomgeving van onze inwoners (sport, cultuur, onderwijs, werk).
Beweging van Maatwerk naar zoveel mogelijk oplossen in de Basis
ondersteuning
meedoen faciliteren
de basis
Aantal inwoners
17
De uitgangspunten voor toegang zijn:
o één gezin2, één plan, één gezicht.
o gezin zelf aan het stuur.
o we sturen op zelfsturing, versterken eigen kracht.
o oplossingsgericht.
o actiegericht.
o veel ruimte en verantwoordelijkheid voor de professional.
4.4 Preventie
Zoals het coalitieakkoord ook aangeeft, investeren we op preventie. Preventie en tijdige
signalering van mogelijke problemen, maken dat (duurdere) zorg voorkomen wordt. Ook het
tijdig inzetten van zorg hoort hierbij, als dit voorkomt dat later veel meer langdurige zorg
nodig is.
In het Wmo-beleidskader en -beleidsplan is uitgebreid ingegaan op de inzet van preventie.
Kern van het verhaal is dat het laagdrempelig mogelijk moet zijn om een vraag te stellen en
dat er voldoende mogelijkheden zijn om laagdrempelig mee te doen in de maatschappij.
Wijkgericht werken
In de Wmo-kadernota is het belang van een fijnmazig wijkgericht netwerk genoemd. Veel
spelers, zowel vrijwilligers als professionals, functioneren binnen deze netwerken en vangen
signalen op over inwoners die uitvallen of dreigen uit te vallen. Het is belangrijk dat de
ketensamenwerking in deze netwerken goed op orde is, zodat problemen op de juiste plek
terechtkomen.
Signalen zijn ook een waardevolle bron voor de gemeente over de behoefte van inwoners. Nu
komen signalen niet altijd op de juiste plek terecht. Waar nodig pakt de gemeente de regie
om er voor te zorgen dat er actie volgt op signalen.
In aansluiting bij wat we hier over eerder in het Wmo beleid hebben vastgesteld maken we
hier gebruik van wijk- en kerngericht werken en spelen de gebiedsadviseurs een belangrijke
rol. Zij maken ook de aansluiting met de integrale toegang, zoals beschreven onder
paragraaf 5.1.
Sociale kaart
De kern van onze sociale agenda is dat onze inwoners zoveel mogelijk functioneren op eigen
kracht. Een manier om die eigen kracht te faciliteren vanuit de gemeente, is een goede en
duidelijke informatievoorziening over wat er in onze gemeente te doen is en welke
ondersteuning en hulp er beschikbaar is. Nu is de informatie nog onvoldoende toegankelijk
en te versnipperd. In het Wmo-beleidsplan 2013-2016 hebben we daarom opgenomen dat
we een digitale sociale kaart ontwikkelen. Deze sociale kaart is zowel voor inwoners als voor
organisaties te benaderen. We beleggen de verantwoordelijkheid voor het actueel houden op
een centraal punt. Hier hebben organisaties in de wijken en kernen ook een
verantwoordelijkheid in. De digitale sociale kaart komt in de tweede helft van 2014
beschikbaar.
2 Dit kan ook een individu of (echt)paar zijn.
18
4.5 (Professionele) ondersteuning
We bieden (professionele) ondersteuning voor hen die dat nodig hebben. Bij de contractering
van vormen van ondersteuning geldt het volgende:
o we werken volgens de genoemde sturingsfilosofie. Dit betekent dat de opdracht die
we aanbesteden beschrijft wat we willen bereiken. Het hoe laten we aan de
aanbieders over.
o we streven ernaar in de piramide de beweging naar beneden te maken; dus meer
gebruik maken van de eigen kracht van de samenleving, de omgeving en initiatieven
in de wijken. We verwachten van aanbieders dat zij die verbinding ook maken.
o op basis van schaalgrootte, gevraagd specialisme in het aanbod en wettelijke
voorschriften, bepalen we het intergemeentelijk samenwerkingsniveau voor de
contractering van producten. Dit leidt tot de volgende samenwerkingsverbanden:
Contractering Wmo-/Werktaken onder
de naam ‘sociale participatie’
Rijnstreekgemeenten
Contractering (specialistische) jeugdhulp Holland-Rijnlandgemeenten
4.6 Toekomstmodel jeugd
In 2014 is er regionaal een beleidsplan jeugdhulp opgesteld. Dit beleidsplan geeft richting
aan de uitvoering van de jeugdhulp. In Alphen aan den Rijn is dit een integraal onderdeel van
de uitvoering van de sociale agenda. Hieronder wordt de hoofdlijn beschreven van het
beleidsplan jeugd. Het volledige beleidsplan jeugd is opgenomen onder bijlage X.
Het toekomstmodel voor de jeugdhulp bestaat uit een aantal pijlers: de pedagogische
samenleving, de basisvoorzieningen, de gebiedsgerichte jeugd- en gezinsteams, de
regionale specialistische hulp en de hulp in het gedwongen kader. Al deze pijlers worden
met elkaar verbonden door het principe van één gezin, één plan. In schema ziet het
toekomstmodel er als volgt uit:
19
Het fundament van het jeugdstelsel wordt gevormd door de pedagogische gemeenschap in
gemeenten en wijken, waarin burgers betrokken en bereid zijn om verantwoordelijkheid
rond het opvoeden en opgroeien van kinderen te nemen. Pijler 2 zijn de basisvoorzieningen,
waar vrijwel alle kinderen komen. Denk aan de jeugdgezondheidszorg, scholen,
kinderopvang/peuterspeelzalen en huisartsen, jongerenwerk en sociale wijkteams.
Pijler 1 en 2 vertegenwoordigen het huidige jeugdbeleid, een belangrijke preventieve laag.
Wanneer gemeenten investeren in preventie en vroegsignalering en lichte vormen van hulp
en waar nodig zorgen voor snelle doorgeleiding naar zwaardere vormen van zorg, kan een
beroep op zware en langdurige van jeugdhulp worden beperkt. Het merendeel van de
jeugdigen en ouders zal voldoende hebben aan het netwerk en de voorzieningen die
hierbinnen te vinden zijn. Soms hebben gezinnen extra ondersteuning of hulp nodig. Dan
komen zij terecht bij pijler 3.
Pijler 3: de jeugd- en gezinsteams zijn een nieuw element in het Toekomstmodel Jeugdhulp
van Holland Rijnland. De teams vervullen een cruciale rol bij het verhogen van de kwaliteit
van de jeugdhulp en de vermindering van het gebruik van (zware) specialistische
voorzieningen. De expertise van diverse soorten ambulante jeugdhulp uit het huidige stelsel
wordt in deze teams samengevoegd. Daarmee wordt het hulpaanbod doelmatiger en
overzichtelijker: voor ouders, voor andere voorzieningen en voor de aansturing door de
gemeenten. De teams staan ter beschikking van alle pijlers in het toekomstmodel. Ook
vormen de teams de sleutel tussen onderwijszorg en jeugdzorg in het kader van het passend
onderwijs.
De jeugd- en gezinsteams maken straks deel uit van de integrale toegang tot hulp en
ondersteuning in de gemeente Alphen aan den Rijn. De jeugd- en gezinsteams worden,
naast de Jeugdgezondheidszorg, het hart van de CJG’s. Er ontstaat in feite een nieuwe
eenheid. Er wordt onderzocht of dit kan en moet leiden tot een nieuwe integrale organisatie.
20
Pijler 4 wordt gevormd door de specialisten: organisaties of vrijgevestigden met
specialistische expertise in situaties waar sprake is van ernstige problemen. Zij leveren een
bijdrage aan het realiseren van doelen uit het gezinsplan door consultatie, advies, nadere
diagnostiek of een specifieke behandeling te bieden. Ook bij hulp in het gedwongen kader
(pijler 5) vormt samenwerking volgens één gezin één plan de basis. Er wordt nauw
samengewerkt indien dat nodig is.
Pijler 6 ‘Verbinding door één gezin, één plan’ is dan ook door een cirkel met alle andere
pijlers verbonden. De jeugdige en zijn gezin staan centraal in de ondersteuning van
hulpverleners uit alle pijlers. Volgens deze werkwijze wordt een integraal gezinsplan
opgesteld, waarin ook doelen op gebied van bijvoorbeeld onderwijs, Wmo, werk & inkomen
en volwassenenzorg worden opgenomen. Binnen Alphen aan den Rijn staat borging van de
integrale toegang hierbij centraal.
De verdeling in pijlers is vergelijkbaar met de opbouw van de piramide die we in Alphen aan
den Rijn hanteren.
4.7 Overige relevante uitgangspunten
o We borgen waar mogelijk ondersteuning van onze inwoners in de gehele keten,
onafhankelijk van wie de financier is. We doen dit o.a. door samen te werken met
partners op het gebied van wonen, zorgaanbieders, zorgverzekeraar, etc. Ook de
gevolgen van extramuralisatie hebben hier de aandacht.
o De verandering kan vragen oproepen bij inwoners. Vooral onder kwetsbare mensen
zijn veel vragen hoe hun ondersteuning er in de toekomst uit zal zien. We gaan hier
zorgvuldig mee om. Ondanks dat kunnen mensen vragen hebben over een andere
manier van werken. We zorgen voor een laagdrempelige (onafhankelijke) plek waar
inwoners zich kunnen melden als ze vragen of klachten hebben. Los van de normale
klachtenprocedure. We sluiten hierbij zoveel mogelijk aan bij de bestaande kanalen.
o We vinden kwaliteit van de ondersteuning belangrijk. We maken hierover afspraken
met onze aanbieders, hebben aandacht voor de klanttevredenheid, dragen in onze
uitvoering zorg voor een klantvriendelijke benadering en zorgen voor een goede
bezwaar- en beroepsregeling.
o We houden rekening met de privacy van onze inwoners bij de inrichten van onze
systemen in de uitvoering.
o Om te zorgen dat het beschikbare geld zoveel mogelijk wordt besteed aan de zorg
voor inwoners, brengen we de bureaucratie en administratie terug tot wat wettelijk
voorgeschreven en minimaal nodig is.
o We gaan zoveel mogelijk uit van een maatschappelijk verantwoorde transformatie.
We geven aandacht aan de mogelijk negatieve effecten van de transformatie. Te
denken valt bijvoorbeeld aan ontslagen in de zorg, leegstand van panden etc. en hoe
we de ongewenste effecten voor inwoners hier kunnen minimaliseren. Het gaat hier
nadrukkelijk niet om het garanderen van continuïteit van organisaties of
verantwoordelijkheid nemen voor frictiekosten.
21
5.De concrete invulling voor de nieuwe taken
In 2014 bereiden we ons voor op de nieuwe verantwoordelijkheden. We leggen hiermee de
basis van de transformatie van het sociale domein die hierboven wordt beschreven. In dit
hoofdstuk beschrijven we concreet hoe we invulling geven aan de uitvoering van de
decentralisaties vanaf 1 januari 2015.
Concreet zorgen we er in 2014 voor dat:
o de gemeente is in staat om tijdig de nieuwe wetgeving, Jeugdwet, Participatiewet en
nieuwe Wmo uit te voeren.
o de toegang tot ondersteuning vindt integraal plaats en is ingericht voor nieuwe
aanvragen conform de nieuwe wetgeving. Er is een nieuwe methodiek ontwikkeld die
uitgaat van integrale toegang, eigen kracht (motivatie), één gezin, één plan en direct
ondersteuning bieden waar nodig.
o voor vormen van ondersteuning (maatwerkvoorzieningen) die nu nog niet onder de
verantwoordelijkheid van de gemeente vallen (de gedecentraliseerde
verantwoordelijkheden, bijvoorbeeld begeleiding), zijn aanbieders gecontracteerd.
Hierbij wordt zoveel mogelijk vanuit de nieuwe visie op opdrachtgeverschap
gecontracteerd (samenhang in het aanbod en sturen op resultaat).
o de gemeentelijke organisatie, waaronder ook ondersteunende afdelingen, is
voorbereid om de nieuwe wetten volgens de nieuwe visie op het sociale domein uit te
voeren.
o de noodzakelijke verordeningen voor de nieuwe wetgeving zijn vastgesteld voor 1-1-
2015. De ambitie is om dit in een 3D-verordening vast te leggen.
o de financierings(systematiek) en risicobeheersing zijn ingericht en vastgelegd in de
gemeentebegroting.
o de overgangsregelingen voor mensen met een indicatie/voorziening uit het huidige
stelsel zijn duidelijk en voorbereid.
5.1 Integrale toegang
Concreet geven we hier invulling aan door:
o de doorontwikkeling van het Serviceplein definitief te verankeren in de
organisatiestructuur.
o het inrichten van wijkgericht werken.
o vanuit de praktijk van de huidige proeftuin jeugd- en gezinsteam, de pilot Wijkteam
Serviceplein, de integrale intake Serviceplein en de werkwijze Wijken Kernen één
methode voor onze Toegang uit te werken.
o op basis van de uitkomsten van de pilots en de uitgewerkte gemeenschappelijke
methodiek de aansturing en inrichting van het Wijkteam en het jeugd- en gezinsteam
te bepalen.
‘Ik kan het dus wel’
Jade is 22 jaar. Samen met haar broertjes groeide zij op in een verstoord gezin dat
getekend werd door geweld, drank en psychische problemen. Jade maakte al jong
kennis met allerlei vormen van hulpverlening, maar voelde zich nooit geholpen.
Sinds kort wordt zij begeleid door de medewerkers van het wijkteam Serviceplein.
Lees het hele verhaal van Jade in bijlage II
22
5.2 Contractering nieuwe verantwoordelijkheden werk/Wmo: Sociale
participatie
Onder de titel ‘sociale participatie’ worden aanbieders gecontracteerd voor taken op het
gebied van Werk/Wmo. We doen dit in Rijnstreekverband. Sociale participatie is ‘het op een
actieve en constructieve manier deelnemen aan informele en formele verbanden.
Met deze contractering wordt de ondersteuning geregeld die valt onder de huidige Wmo en
de Wmo 2015 en deels de Participatiewet. Deze ondersteuning was onder de Awbz bekend
als begeleiding en cliëntondersteuning. Binnen de Participatiewet gaat het om de
tegenprestatie. Met deze aanpak wordt dus de verbinding gemaakt naar onderdelen die nu al
onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen. In lijn met de beschreven
sturingsfilosofie wordt in de opdracht voor sociale participatie gevraagd wat we willen
bereiken en vragen we aan de potentiële contractpartners hoe zij dit denken te realiseren.
Het ‘wat’ in deze opdracht wordt bepaald door een beschrijving van de beoogd
maatschappelijke effecten en een set van uitgangspunten. Dit beleidsplan vormt de
grondslag voor de ‘wat’-vraag zoals in de opdracht wordt geformuleerd. Publicatie van de
opdracht zal kort na het vaststellen van dit beleidsplan plaatsvinden, zodat we voor 1
oktober tot gunning van de opdracht kunnen overgaan3.
Kern van de opdracht
Voor de beschrijving van de opdracht sociale participatie wordt gebruik gemaakt van het
eerder geschetste beeld van de piramide. Er zullen stevige verbindingen moeten komen
tussen de drie onderscheiden niveaus in de piramide en daarbij wordt de beweging in gang
gezet naar de basis. De basisstructuur moet zo zijn ingericht dat deze optimale
mogelijkheden biedt voor iedereen om te participeren en zelfredzaamheid te behouden of te
bevorderen: de inclusieve samenleving. Waar dit (nog) niet lukt, is inzet van een ‘hogere
laag’ in de piramide (tijdelijk) noodzakelijk.
Schema:
de verbinding tussen de niveaus van de
piramide en de noodzakelijke beweging van
minder specialistische hulp en meer inzet
van (bestaand) basisaanbod.
3 Wettelijke verplichting
23
De opdracht is:
o het organiseren van een ondersteuningsaanbod bestaande uit een breed palet van
voorzieningen en activiteiten.
o om inwoners waar nodig te ondersteunen bij het op een actieve en constructieve
manier deelnemen aan informele en formele verbanden.
o dit ondersteuningsaanbod past binnen de visie van de gemeenten,
o levert een forse bijdrage aan de beoogde maatschappelijke effecten en
o past binnen de beschreven uitgangspunten.
De opdracht heeft zodoende betrekking op heel verschillende inwoners met soms
overlappende maar vaak ook zeer specifieke eigen problematiek.
De opdracht omvat de functies uit de Awbz die opgaan in de Wmo 2015:
o individuele begeleiding4
o groepsbegeleiding
o kortdurend verblijf
o vervoer naar het ondersteuningsaanbod
Uit het voorstel Participatiewet het instrument:
o tegenprestatie
En voor de gemeente Alphen aan den Rijn:
o een omvangrijk deel van de huidige taken Wmo
‘Ik weet dat ze er zijn, ook als ik tekeer ga’
Emmy is een vrouw van 55 jaar. Al jarenlang ontvangt zij ambulante
begeleiding. Zo’n drie keer per week gaat een vaste begeleider bij haar
langs, als het nodig is vaker. Emmy is in haar jeugd langdurig mishandeld
en misbruikt en heeft lange tijd een zwervend bestaan geleid. Door haar
onberekenbare gedrag stelt zij zelfs de ervaren begeleiders regelmatig
voor problemen. De ene dag ontmoeten zij een aardige, kwetsbare vrouw
die haar angsten goed kan verwoorden. De andere dag kan Emmy razend
en tierend tekeergaan, waardoor zij zeer bedreigend en agressief kan zijn.
Zonder hulp raakt zij dieper in de problemen en de schulden. Waar Emmy
het toelaat, helpt haar begeleider haar om rust en structuur aan te
brengen.
Lees het hele verhaal van Emmy in bijlage II
4 Inclusief ondersteuning bij algemene dagelijkse levensverrichtingen in het verlengde van begeleiding.
24
Beoogde maatschappelijke effecten
De Rijnstreekgemeenten willen de volgende maatschappelijke effecten realiseren.
Inwoners zijn zelfredzaam en participeren naar vermogen in de samenleving, met
inzet van het sociale netwerk en eventueel professionele ondersteuning als dat nodig
is.
Inwoners voelen zich verantwoordelijk voor zichzelf en voor hun sociale netwerk. De
mensen maken de buurt en signaleren en ondernemen zelf actie als ze zich zorgen
maken.
De buurt of wijk is een prettige woon- en leefomgeving voor alle inwoners (inclusieve
samenleving).
Het realiseren van bovengenoemde maatschappelijke effecten vraagt inzet van inwoners,
maatschappelijke partners en de gemeenten. De opdracht sociale participatie spitst zich toe
op de inspanningen van professionele organisaties om inwoners te ondersteunen zodat de
effecten tot stand komen. Deze ondersteuning –individueel of in groepsverband- kan op tal
van manieren georganiseerd worden. De gemeenten doen een beroep op de professionele
expertise van de opdrachtnemers om hieraan invulling te geven. Daarbij geven de
gemeenten een voorzet voor de ingeschatte output met onderstaande voorwaarden.
1. Inwoners die gebruik maken van het ondersteuningsaanbod:
o kunnen keuzes maken uit een gevarieerd aanbod dat aansluit bij hun eigen
talenten/behoeften.
o ondervinden geen hinder van de verdeling van middelen voor ondersteuning over
verschillende wet- en regelgeving of van uiteenlopende belangen van aanbieders
en/of andere organisaties5.
2. Het ondersteuningsaanbod:
o is laagdrempelig en gastvrij, zoveel als mogelijk in de buurt, als algemene
voorziening en zonder wachtlijst.
o is ontwikkelingsgericht en stimuleert groei, actief en nuttig bezig zijn en
doorstroming, biedt dagritme en voorkomt/bestrijdt eenzaamheid, waarbij we ons
realiseren dat behoud van zelfredzaamheid of begeleiding bij verslechtering soms het
hoogst haalbare is.
o maakt gebruik van het verenigingsleven en welzijnsactiviteiten en bestaand vastgoed
en sluit zoveel mogelijk aan bij het gewone leven: vertrouwd, midden in de
samenleving.
o is waar nodig specialistisch van aard.
o appelleert aan de eigen verantwoordelijkheid, eigen kracht en eigen regie en
ondersteunt bij het versterken hiervan.
o draagt bij aan verlichting van de taken van de mantelzorger.
5 Bijvoorbeeld zorgverzekeraar of zorgkantoor.
25
o is gebaseerd op wederkerigheid: we doen lokaal wat voor elkaar, ieder naar
vermogen.
o sluit aan op de integrale toegang en het ‘klantproces’ dat gemeenten daarin
uitgewerkt hebben (Serviceplein, Wmo-loket of sociaal (wijk-)team).
3. Tegenprestatie:
o inwoners met een bijstandsuitkering die door de gemeente verplicht zijn een
tegenprestatie te leveren en dit om welke reden dan ook niet op eigen kracht
organiseren krijgen een aanbod en begeleiding.
4. Overgangsrecht:
o de opdrachtnemer doet de huidige cliënten die gebruik willen maken van hun
overgangsrecht voor 1 januari 2015 een passend aanbod.
5. Specifiek voor Alphen aan den Rijn:
o onderdeel van het ondersteuningsaanbod is het leveren van een actieve en
substantiële bijdrage aan de integrale toegang tot de ondersteuning in de vorm van
capaciteit (formatie) en expertise.
Rol gemeente
De Rijnstreekgemeenten zien hun rol als volgt:
1. de rol van de gemeente is regisseren, aanvullen en voorwaardenscheppen. Voorop staat
de kracht van de samenleving.
2. de rol van de gemeente is tevens die van opdrachtgever, sturend op kwaliteits-,
inhoudelijke- en procesresultaten ten behoeve van inwoners.
In deze fase van vernieuwing wil de gemeente als opdrachtgever bovenal in partnerschap
met de opdrachtnemer samenwerken om innovatieve oplossingen tot stand te brengen.
3. de gemeente gaat uit van vertrouwen in professionals en beperkt de verplichtingen ten
aanzien van administratie en verantwoording tot de wettelijke verplichtingen en het
minimaal noodzakelijke.
5.3 Opdrachtgeverschap jeugd
In het regionaal beleidsplan transitie jeugdzorg wordt uitgesproken dat gemeenten in de
regio Holland Rijnland gezamenlijk willen zorgen voor goede jeugdhulp in iedere gemeente.
Voor sommige onderdelen van de jeugdhulp is regionale samenwerking verplicht
(jeugdbescherming en jeugdreclassering, de zogenoemde hulp in gedwongen kader). Op
andere onderdelen is bundeling van kennis, uitvoering en middelen wenselijk omdat het
veelal om specialistische zorg gaat die gepaard gaat met financiële risico’s en waarbij het
volume van de inkoop voor sommige vormen van zorg dusdanig beperkt is, dat het slimmer
en efficiënter is om hier als gemeenten gezamenlijk in op te trekken.
Het opdrachtgeverschap voor de specialistische zorg en het gedwongen kader wordt daarom
regionaal vormgegeven. Ook vormen van specialistische begeleiding (bijvoorbeeld voor
mensen met een zintuiglijke beperking) worden mogelijk regionaal ingekocht.
26
De gemeente bepaalt het beleid, de doelen en de strategie. Zo houdt de gemeente de regie.
De gemeenteraad besluit over het beleidsplan en de beschikbare budgetten
(beleidsinhoudelijke en financiële kaders). Het college neemt besluiten over de uitvoering en
houdt hier de regie op.
De uitvoering en coördinatie van het gezamenlijk opdrachtgeverschap wordt belegd bij het
samenwerkingsorgaan Holland Rijnland, in de vorm van een dienstverleningsopdracht door
het college. De uitvoering van het technisch opdrachtgeverschap wordt daarbij zoveel als
mogelijk gedaan via bestaande lokale of regionale gemeentelijke afdelingen en het
zorgkantoor/de zorgverzekeraar. Hierdoor maken wij gebruik van bestaande kennis en
expertise en zijn we flexibel bij de inzet van menskracht.
De kosten van de gespecialiseerde jeugdzorg en hulp in gedwongen kader worden in 2015
gezamenlijk in regionaal verband gefinancierd, waarbij gewerkt wordt met het
verzekeringsmodel. Er is nog weinig inzicht in het zorggebruik per jaar en de trends
hierbinnen. Door regionaal het verzekeringsmodel te hanteren worden onbeïnvloedbare
financiële risico’s samen opgevangen en de individuele fluctuaties in kosten per gemeente
gedempt. Voor 2016 en verder wordt onderzocht wat voor de gemeenten de meest
wenselijke financieringsvorm is.
Voor de jeugd- en gezinsteams worden regionaal raamovereenkomsten afgesloten met
organisaties over de deelname van hun medewerkers in de teams, maar de afspraken over
hoe deze teams er lokaal uit moeten gaan zien, maakt de gemeente zelf. Op deze manier
kunnen de teams lokaal (maar zelfs ook per werkgebied) verschillen. Er worden nog wel
afspraken gemaakt over de basiskwaliteit van de teams om afwenteling op de specialistische
zorg te voorkomen. De aansturing op de jeugd- en gezinsteams vindt lokaal plaats en we
werken nauw samen met het Serviceplein. Hiermee borgen we lokaal de aanpak van één
gezin, één plan. Vanuit de teams wordt bepaald wanneer specialistische zorg of
ondersteuning nodig is. Dit betekent dat in de teams voldoende kennis met zijn om tijdig in
te kunnen schatten wanneer deze ondersteuning nodig is, zodat deze ook niet te laat wordt
ingezet.
Omdat 1 januari 2015 de Jeugdwet van kracht gaat, is het noodzakelijk al in 2014 afspraken
te maken met aanbieders van zorg. Het onderdeel opdrachtgeverschap Jeugdhulp wordt
daarom al in 2014 vormgegeven.
5.4 Monitoring
Er wordt een systeem van monitoring ontwikkeld dat aansluit bij de gedefinieerde beoogd
maatschappelijke effecten. We ontwikkelen hiervoor een set van indicatoren op basis
waarvan we inzicht hebben of het gevraagde resultaat wordt behaald. Op grond van de
resultaten kan tussentijds worden bijgestuurd. Op basis van dit monitoringssysteem zal ook
de verantwoordingsinformatie aan de gemeenteraad worden vormgegeven. Zeker in de
eerste jaren zullen we nadrukkelijk over dit onderwerp aan de gemeenteraad rapporteren.
We sluiten hierbij aan bij de gebruikelijke structuren en middelen. In 2014 wordt een 0-
meting uitgevoerd.
27
6.Uitwerking van nieuwe verantwoordelijkheden in de wet Op grond van de wetteksten zoals die nu bekend zijn en de beleidsvrijheid die die ons
bieden, leggen we nog een aantal keuzes in de uitwerking voor. De voorgestelde uitwerking
is steeds in lijn met de eerder geformuleerde visie en uitgangspunten. Op onderdelen waar
de uitwerking nu nog niet mogelijk is, bijvoorbeeld omdat nog aanvullende wetgeving wordt
verwacht of meer inzicht in de financiering nodig is, geven we aan hoe we ons op deze
keuze voorbereiden en wanneer deze naar verwachting ter besluitvorming wordt
aangeboden.
Businesscase RUO
De Participatiewet regelt dat de sociale werkvoorziening in haar huidige vorm ophoudt te
bestaan. De Wajong blijft alleen beschikbaar voor mensen zonder arbeidsvermogen. In het
nieuwe Participatiebudget zijn de middelen voor re-integratie en Wsw samengevoegd.
Daarbij wordt een forse bezuiniging opgelegd aan gemeenten. Met het stopzetten van de
toegang tot de sociale werkvoorziening bezuinigt het Rijk in 2018 411 miljoen euro naast
een korting van 190 miljoen euro op de rijksbijdrage per arbeidsplek in de sociale
werkvoorziening. Ook op de re-integratie budgetten wordt gekort. Op welke budgetten
gemeenten kunnen rekenen, staat nog niet vast.
Het afsluiten van de sociale werkvoorziening en de forse kortingen dwingen ons tot keuzes.
Om deze reden is in 2012 een businesscase opgesteld voor de nieuwe Regionale
UitvoeringsOrganisatie (RUO), waarin de sociale werkvoorzieningtaken van SWA gebundeld
worden met de re-integratietaken vanuit de Wwb/Participatiewet. Door de vele wijzigingen in
het wetsvoorstel is besloten deze businesscase te laten herijken. De opdracht voor deze
vernieuwde businesscase is: ‘ontwikkel een bedrijfs-/verdienmodel voor de RUO dat hoort
bij een financieel gezonde, gemengde uitvoeringsorganisatie, die de overgang maakt van
een productiegerichte organisatie naar een netwerkorganisatie’. Het rapport zal in mei/juni
2014 beschikbaar zijn. De businesscase levert belangrijke informatie op voor beleidsmatige
keuzes. Omdat de rapportage pas in mei/juni beschikbaar is, zijn nog niet alle relevante
keuzes voor de invoering van de Participatiewet opgenomen in dit beleidsplan. De keuzes
worden opgenomen in de verordening en wellicht in een aanvullende notitie.
Mogelijkheden Participatiewet
In de Participatiewet worden twee nieuwe voorzieningen genoemd die inzetbaar zijn bij
inwoners met een uitkering: ‘beschut werk’ en ‘loonkostensubsidie’. Eerder is in de Wwb al
de mogelijkheid opgenomen om een ‘tegenprestatie’ op te leggen aan inwoners met een
bijstandsuitkering. Voor deze drie voorzieningen worden hieronder keuzes voorgelegd.
Beschut werk
Het college heeft de vrijheid om vast stellen of iemand uitsluitend in een ‘beschutte
omgeving’ onder aangepaste omstandigheden de mogelijkheid tot arbeidsparticipatie heeft.
Dit is dus vergelijkbaar met de sociale werkvoorziening. De gemeente bepaalt of een
inwoner voor een indicatiestelling voor beschut werk wordt voorgedragen bij het UWV. Het
UWV voert een keuring uit op basis van landelijke criteria, vastgelegd in een Algemene
Maatregel van Bestuur (AMvB) en geeft een indicatie. De gemeente is vervolgens verplicht
een inwoner met de indicatie beschut werk een dienstbetrekking aan te bieden, het
28
minimumloon te betalen en aangepast werk aan te bieden. Omdat het inwoners betreft met
zeer weinig arbeidspotentieel, wordt verwacht dat een indicatie ‘beschut werk’ de hele
arbeidsperiode van kracht blijft.
De gemeente legt in een verordening vast
o hoe bepaald wordt wie voor een keuring worden voorgedragen
o welke arbeidsvoorzieningen worden aangeboden
o de omvang en het aanbod
De gemeente kan de maximale omvang van de doelgroep ‘beschut werk’ vaststellen. Dit
gebeurt nu ook bij de sociale werkvoorziening, maar dan door het Rijk. Het Rijk gaat er van
uit dat gemeenten gezamenlijk zorgen voor 30.000 beschutte banen, dit is 1/3 van het
huidige volume van de sociale werkvoorziening. De gemeente Alphen aan den Rijn telt nu
ongeveer 600 plaatsen in de sociale werkvoorziening.
Rond de zomer zal het Rijk de voorziening ‘beschut werk’ specificeren in een AMvB en deze
AMvB voorleggen aan de Tweede Kamer in een voorhangprocedure6. In november wordt de
AMvB vastgesteld. Tot dat moment is onduidelijk hoe de voorziening er uit zal zien. Omdat
‘beschut werk’ een dure voorziening is met nog veel onduidelijkheden, stelt het college voor
nu nog geen besluit te nemen over de inzet van de voorziening maar te wachten tot de
rijksregelgeving duidelijk is. Op dat moment zal het college een voorstel voorleggen. Dit
betekent concreet dat in de verordening in het najaar vooralsnog wordt vastgelegd geen
gebruik te maken van de voorziening ‘beschut werk’.
Loonkostensubsidie
De voorziening ‘loonkostensubsidie’ is bedoeld als een langdurig in te zetten instrument
voor inwoners die niet zelfstandig in staat zijn het minimumloon te verdienen. Als de
gemeente deze voorziening inzet, betaalt de gemeente een subsidie aan de werkgever voor
de loonkosten van de desbetreffende werknemer. De werkgever betaalt het salaris dat
overeenkomt met de productie van de werknemer. De loonkostensubsidie is maximaal 70%
van het wettelijk minimumloon vermeerderd met een door het Rijk te bepalen vergoeding
voor werkgeverslasten. Inwoners die met een loonkostensubsidie aan het werk zijn, hebben
ook aanspraak op begeleiding op de werkplek.
Het Rijk gaat er van uit dat 2/3 van het huidige volume van de sociale werkvoorziening op
termijn met loonkostensubsidie aan het werk is. Landelijk zijn dit 60.000 banen. Gemeenten
ontvangen geld voor deze groep via het nieuwe Participatiebudget voor de begeleiding en via
het inkomensdeel (BUIG-budget) voor de loonkostensubsidie. In de businesscase worden
diverse scenario’s voor de inzet van loonkostensubsidie doorgerekend. Een voorstel voor de
inzet van loonkostensubsidie komt na afronding van de businesscase.
Tegenprestatie en sociale participatie
De wet geeft het college de mogelijkheid mensen met een uitkering de verplichting op te
leggen een tegenprestatie te leveren voor de uitkering. Dit zijn ‘onbeloonde maatschappelijk
nuttige werkzaamheden die worden verricht naast of in aanvulling op reguliere arbeid en
6 Uitwerking van een wet vindt vaak plaats in een Algemene Maatregel van Bestuur. Het kabinet heeft de
bevoegdheid om deze AMvB vast te stellen. Bij een zogenaamde ‘voorhangprocedure’ legt het kabinet de maatregel
voor advies voor aan de Tweede Kamer en stelt deze pas vast na advies.
29
niet leiden tot verdringing op de arbeidsmarkt’. De tegenprestatie is goed vergelijkbaar met
wat we tot voor kort sociale activering noemden: ‘onbeloonde maatschappelijk zinvolle
activiteiten gericht op arbeidsinschakeling of, als arbeidsinschakeling nog niet mogelijk is,
op zelfstandige maatschappelijke participatie’. Sociale activering of het leveren van een
tegenprestatie is zinvol om de zelfredzaamheid en participatie van inwoners in stand te
houden of te bevorderen. Het doel sluit dus nauw aan bij de Wmo. Vandaar dat we –zoals
boven beschreven- de tegenprestatie bundelen met de ondersteuning vanuit de Wmo onder
de noemer ‘sociale participatie’.
Het college stelt voor om sociale participatie in de volgende situaties verplicht op te leggen.
o Inwoners met een bijstandsuitkering die na ondersteuning via de Startbaan geen
reguliere betaalde baan hebben gevonden. Dit om het arbeidsritme vast te houden en
vanuit het principe ‘voor wat hoort wat’. Omdat alle jongeren met een
bijstandsuitkering een Startbaan-traject krijgen aangeboden als scholing geen optie
(meer) is, geldt dit in elk geval voor alle jongeren (< 27 jaar).
o In het kader van het ‘gezinsplan’7 kan sociale participatie verplicht worden om
isolement op te heffen/te voorkomen en het welbevinden te bevorderen. Dit is altijd
maatwerk en ter beoordeling aan de professional in samenspraak met het gezin. In
deze situatie wordt ook gehandhaafd8.
Werkzoekenden met minder tot geen arbeidspotentieel worden gestimuleerd
maatschappelijk actief te zijn. Dit geeft structuur en het heeft een positief effect op
gezondheid en welbevinden. In lijn met de visie sociaal domein stimuleren we inwoners op
eigen kracht een sociale activiteit te organiseren/vinden. Waar dit niet lukt, is aanbod
beschikbaar.
Persoonsgebonden budget (Pgb)
In het Wmo-beleidsplan 2013-2017 is vastgelegd dat het pgb een goed instrument is om de
keuzevrijheid en eigen verantwoordelijkheid van mensen vorm te geven. Om het
maatschappelijk verantwoord in te zetten, is het wel noodzakelijk om het aantoonbaar in te
zetten voor het doel waarvoor het wordt toegekend. Onder de nieuwe Wmo is deze
voorwaarde gewaarborgd, omdat mensen in plaats van zelf over het budget te kunnen
beschikken, een trekkingsrecht bij de Sociale Verzekeringsbank krijgen.
Voor de huidige Awbz-taken die overkomen, zien we dat op dit moment voor individuele
begeleiding circa 70% van de huidige cliënten zorg in natura krijgt en circa 30% gebruik
maakt van een pgb. Voor groepsbegeleiding/dagbesteding zien we dat de verhouding
respectievelijk 88% en 12% is.
7 Dit kan ook een individu of (echt-) paar zijn. 8 Handhaving zoals opgenomen in de Wwb/Participatiewet, dus het voldoen aan rechten en plichten met de
mogelijkheid een sanctie op te leggen als dit onvoldoende gebeurt. De aanpak is vastgelegd in het Beleidskader en
het Uitvoeringsplan ‘Rijnstreek Werkt’.
30
Op grond van de concept wettekst Wmo 2015 komt iemand alleen in aanmerking voor een
pgb als:
o hij (of zijn sociaal netwerk) in staat is de aan een pgb verbonden taken op een
verantwoorde wijze uit te voeren;
o hij kan motiveren waarom er geen passende ondersteuning voor hem in natura voor
handen is;
o de maatwerkvoorziening die met het pgb wordt betaald van verantwoorde kwaliteit
is.
De gemeente geeft hier op de volgende manier invulling aan: we dragen zorg voor een goed
aanbod van zorg in natura. Binnen de kaders van de wet houden we de mogelijkheid om een
pgb in te zetten. Afwegingen waarom de zorg in natura geen passende ondersteuning is,
kunnen bijvoorbeeld zijn dat een andere vorm van ondersteuning meer bijdraagt aan de
zelfredzaamheid of eigen kracht of dat deze vorm veel beter aansluit bij de persoonlijke
leefomstandigheden. Een voorbeeld is iemand die op wisselende en niet in te plannen
tijdstippen zorg nodig heeft. Een ander voorbeeld is een pgb voor zeer specialistische
begeleiding die niet beschikbaar is binnen het aanbod van zorg in natura.
De afweging of een pgb of zorg in natura wordt ingezet maakt deel uit van een integraal
plan van de aanvrager, zoals beschreven onder ‘integrale toegang’. Hierbij is het van belang
dat er goed naar de inwoners wordt geluisterd om een goede afweging te kunnen maken. Als
in het gezin van aanvrager ook kinderen aangewezen zijn op ondersteuning dan
onderzoeken we of in het kader van één gezin, één plan een integraal pgb kunnen bieden.
Bij verordening regelen we op welke wijze de hoogte van het pgb bepaald gaat worden. Ook
leggen we in de verordening vast onder welke voorwaarden de pgb-houder de mogelijkheid
heeft om diensten, hulpmiddelen of woningaanpassingen te betrekken van iemand die uit
zijn sociale netwerk afkomstig is.
Misbruik of oneigenlijk gebruik van het pgb wordt deels voorkomen door het hiervoor
genoemde trekkingsrecht bij de SVB. Ook gaan we aanvragers goed informeren over de
rechten en plichten die aan het pgb verbonden zijn. We gaan na of het pgb een persoonlijke
keuze is en adviseren over een persoonlijk- of budgetplan.
Invulling hulp bij het huishouden in de toekomst
In de nieuwe Wmo komt de term hulp bij het huishouden als zodanig niet meer voor in de
wetstekst, ook niet voor inwoners met een laag inkomen9. Dit betekent niet dat wij geen
hulp bij het huishouden meer aanbieden. Deze vorm van ondersteuning kan de meest
passende oplossing zijn die mensen in staat stelt zonder aanvullende ondersteuning langer
zelfstandig te blijven.
Hulp bij het huishouden wordt daarmee een maatwerkvoorziening die niet specifiek wordt
aangevraagd. Het kan wel een voorziening zijn die onderdeel is van de ondersteuning die
iemand krijgt in het kader van het integrale plan dat samen met de cliënt wordt gemaakt.
9 In het Wmo-beleidsplan 2013-2017 gingen we er nog vanuit dat het Rijk op hulp bij het huishouden een korting
van 75% zou toepassen en dat deze voorziening alleen nog voor de minder draagkrachtigen beschikbaar kwam.
Deze bezuiniging is inmiddels teruggebracht tot 40%.
31
Eigen bijdrage
Voor het vragen van een eigen bijdrage hebben we in het Wmo-beleidsplan 2013-2017 al
vastgelegd dat we daar waar mogelijk en verantwoord een eigen bijdrage vragen aan onze
inwoners voor hulp op maat. Voor een eigen bijdrage voor onze huidige individuele
voorzieningen voeren we de wettelijke kaders uit. Dit betekent dat we de eigen bijdrage
maximaal inzetten voor zover dit past binnen de wettelijke kaders. Het CAK verzorgt het
innen van de eigen bijdragen voor Wmo en Awbz. Zij bewaken door het stellen van een
maximaal inkomensafhankelijk bedrag dat er geen stapeling van eigen bijdragen voor
individuele voorzieningen optreedt.
Voor de huidige begeleidingstaken die onder de Awbz vallen, worden ook eigen bijdragen
gerekend. Deze taken vallen straks onder de Wmo. Als we hiervoor een maatwerkvoorziening
gaan toekennen, dan geldt dezelfde eigen bijdragesystematiek, dus ook via het CAK.
Voor collectieve Wmo-voorzieningen kan een eigen bijdrage of deelnemersbijdrage gevraagd
worden. We laten het aan onze aanbieders over of zij hiertoe over willen gaan om de
activiteit betaalbaar te houden.
Inwoners kunnen straks dus zowel een eigen bijdrage aan het CAK verschuldigd zijn als aan
de aanbieder van de collectieve voorziening. Daarnaast kunnen er andere extra kosten zijn
die verband houden met een handicap of ouderdom.
We willen voorkomen dat mensen door een stapeling van eigen bijdragen en bijdragen voor
collectieve voorzieningen onder een sociaal minimum komen. Het risico bestaat dat ze
daardoor afzien van noodzakelijke ondersteuning. We creëren een vangnet voor deze
situaties en leggen in de Verordening vast welke maatregelen we hiertoe treffen.
Uitgangspunt is dat de administratie die het heffen van een eigen bijdrage, maar ook de
uitvoering van de vangnetregeling, niet meer mag kosten dan wat die bijdragen opleveren en
niet onnodig bureaucratisch moet zijn.
‘Ik wil geen verplichting worden’
Chantal werd geboren met slechts één been. Tot haar achttiende liep zij op
krukken met behulp van een prothese, maar door die zware belasting heeft
zij inmiddels ook continu pijn aan haar schouders en armen. Chantal is nu
30 jaar en afhankelijk van de rolstoel. Zij is volledig afgekeurd en ontvangt
een Wajong-uitkering. Sinds een paar maanden woont zij in een aangepast
appartement in Kerk en Zanen. Zij krijgt wekelijks hulp bij het
huishouden. Daarnaast is er via Jij en Ik was- en strijkhulp
geregeld.
Lees het hele verhaal van Chantal in bijlage II
32
Cliëntondersteuning
De nieuwe wet geeft de gemeente een extra taak op het gebied van cliëntondersteuning.
Cliëntondersteuning was al een taak van gemeenten onder de huidige Wmo (prestatieveld 3).
Het kortdurend ondersteunen van inwoners die verminderd zelfredzaam zijn, wordt nu ook
gedaan door ouderenadviseurs, maatschappelijk werk, de Papierwinkel, de Bijstandswinkel,
etc.
De Wmo 2015 stelt als belangrijk uitgangspunt in de cliëntondersteuning het belang van de
betrokken cliënt. De ondersteuning moet kosteloos aangeboden worden.
De wet onderkent twee verschillende soorten cliëntondersteuning:
1. Voorafgaand aan of tijdens het onderzoek dat de gemeente doet bij een cliënt om de
ondersteuningsbehoefte in kaart te brengen, kan een cliënt verzoeken om
onafhankelijke ondersteuning die naast de cliënt staat en diens belang kan dienen.
Hierbij kan de cliënt ook altijd iemand uit zijn/haar eigen netwerk meenemen. De
cliëntondersteuner helpt de cliënt in het gesprek om zijn/haar hulpvraag te
verwoorden;
2. Het kortdurend ondersteunen van mensen die verminderd zelfredzaam zijn,
bijvoorbeeld bij het oplossen van een situatie die te complex is om door de cliënt en
zijn/haar sociale netwerk op te laten lossen. Deze vorm is altijd gericht op het
versterken van de zelfredzaamheid.
De onder 1. genoemde vorm van cliëntondersteuning is nieuw voor de gemeente. Hiervoor
gaan we de volgende maatregelen organiseren:
o we realiseren integrale (samenhangende) en onafhankelijke cliëntondersteuning: dus
één pool van cliënt-ondersteuners waarin alle specialismen vertegenwoordigd zijn.
o we stimuleren kennisoverdracht binnen deze pool: cliëntondersteuners verbreden
hun kennis, zodat zij steeds breder inzetbaar (voor meerdere doelgroepen) worden.
o we streven naar een combinatie van professionele en vrijwillige cliëntondersteuners
(bijvoorbeeld in de vorm van buddy’s/maatjes).
o professionals erkennen en ondersteunen deze vrijwilligers.
De onder 2. genoemde vorm brengen we onder in de opdracht sociale participatie. Deze
vorm van cliëntondersteuning heeft namelijk heel veel raakvlakken met de huidige Awbz-
functie individuele begeleiding.
Voor met name verstandelijk gehandicapten voert de MEE-organisatie op dit moment in de
praktijk de cliëntondersteuning uit. De Awbz-middelen die daarmee gemoeid zijn, worden
overgeheveld naar de gemeenten. Op grond van bestuurlijke afspraken tussen VWS, VNG en
MEE wordt een transitie van cliëntondersteuning door MEE naar de gemeenten gemaakt.
Gemeenten maken voor 2015 afspraken met MEE over de continuering. Er is hierdoor in
ieder geval voor het jaar 2015 sprake van een soort van gedwongen samenwerking met MEE.
33
We leggen daarom in de opdracht sociale participatie vast dat aanbieders in 2015
samenwerken met de consulenten van MEE. Hiermee garanderen we dat MEE in 2015
onderdeel wordt van het samenwerkingsverband dat de sociale participatie gaat uitvoeren.
Na 2015 staat het ons vrij om andere afspraken te maken. Mocht dan voor een andere
constructie worden gekozen, dan is een warme overdracht van belang.
Vrijwilligersondersteuning
In het Wmo-beleidsplan is vastgelegd dat vrijwilligerswerk een van de belangrijkste pijlers
onder het nieuwe Wmo-beleid vormt. De behoefte aan vrijwilligerswerk verandert mee met
de veranderingen in de samenleving. Besloten werd de vernieuwing van het
vrijwilligerslandschap te stimuleren waarbij de focus van de vernieuwing ligt op het
betrekken van kwetsbare inwoners bij vrijwilligersinitiatieven. De accenten die in het huidige
beleidsplan op het vrijwilligersbeleid zijn gelegd, gelden onverminderd voor de komende
periode:
o stimuleren dat inwoners vrijwilligerswerk doen (zie tegenprestatie/sociale
participatie).
o ruimte beschikbaar stellen voor activiteiten van vrijwilligers en
vrijwilligersorganisaties.
o ruimte scheppen voor initiatieven voor flexibel ruimtelijk beleid.
o versterken van het lokale netwerk van vrijwilligersorganisatie.
o vrijwilligersvraag en –aanbod bij elkaar brengen.
Mantelzorgondersteuning
Ook op het gebied van mantelzorgondersteuning is in het Wmo-beleidsplan 2013 al beleid
voor de komende jaren vastgesteld. Onze inspanningen richten zich op:
o informeren van mantelzorgers
o adviseren en begeleiden van mantelzorgers
o educatie en deskundigheidsbevordering
o ontmoeting
o respijtzorg
Voor wat betreft dit laatste punt krijgt de gemeente er een extra taak bij. De Awbz financiert
op dit moment kortdurend verblijf. Dit zijn de logeerhuizen en soortgelijke voorzieningen
waar mensen die veel mantelzorg nodig hebben, tijdelijk verblijven waardoor de
mantelzorger ontlast wordt. Deze taak gaat onder de Wmo vallen.
Deze taak wordt tevens ondergebracht in de opdracht sociale participatie. Respijtzorg draagt
eraan bij dat mantelzorgers hun taak langer kunnen volhouden en sociaal kunnen blijven
participeren.
Onder de nieuwe Wmo is de gemeente daarnaast verantwoordelijk voor:
o waardering van mantelzorgers
Op dit moment ontvangen mantelzorgers een bedrag van € 200 als blijk van waardering voor
de zorg die zij langdurig en intensief bieden. Het gaat om zorg waarvoor anders
34
professionele hulp nodig is. Vanaf 2015 is de gemeente waar de cliënt woont,
verantwoordelijk voor de waardering van mantelzorgers, ook als deze in een andere
gemeente wonen. Bij verordening wordt bepaald op welke wijze het college zorg draagt voor
een jaarlijkse blijk van waardering.
De vorm van deze waardering en de criteria op grond waarvan mantelzorgers in aanmerking
komen, worden uitgewerkt en vastgelegd in de verordening.
Advies- en Meldpunt Huiselijke geweld en Kindermishandeling (AMHK )
Gemeenten moeten een AMHK gaan oprichten en in stand houden, waarin het Steunpunt
Huiselijk Geweld (SHG onder GGD) en het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK
onder Bureau Jeugdzorg) samenwerken en er sprake is van één gezamenlijke toegang.
Het AMHK wordt in brede zin verantwoordelijk voor preventie en de aanpak van
kindermishandeling en geweld in huiselijke kring. Naast casusgerichte aanpak heeft het
AMHK ook algemene taken zoals beleidsvorming, deskundigheidsbevordering,
publiekscampagnes en voorlichting.
In de regionale beleidsnota Jeugdhulp wordt uitgegaan van het onderbrengen van het AMHK
bij de GGD (effectief per 1 januari 2015). Reden voor deze keuze is dat de meldingen vaak
het gedrag van volwassenen betreffen en in een brede context en niet beperkt tot jeugd
moeten worden opgepakt.
Daarbij is het van belang dat:
o het AMHK makkelijk bereikbaar is,
o nauw samenwerkt met de jeugd- en gezinsteams en basisvoorzieningen als
onderwijs, huisartsen, de jeugdgezondheidszorg en met de Raad voor de
Kinderbescherming,
o dat er snel gehandeld wordt.
Anonieme hulplijn
Op dit moment biedt Sensoor anonieme hulp op afstand aan via de telefoon, chat en e-mail.
In onze regio is dit Sensoor Zuid-Holland Noord. De huidige financiering door de Provincie
stopt en gemeenten krijgen in de nieuwe Wmo de opdracht te zorgen voor een anoniem
luisterend oor op ieder moment van de dag.
De gemeenten werken op dit moment uit hoe zij deze voorziening na dit jaar gaan
organiseren.
Beschermd wonen
Beschermd wonen is wonen in een accommodatie van een instelling met daarbij behorende
begeleiding die niet afhankelijk is van op genezing gerichte zorg. Deze vorm van wonen die
nu nog onder de Awbz valt, gaat naar de centrumgemeente. De financiering van een kleine
400 personen met psychische problematiek die verdeeld over de regio wonen in een
35
beschermde woonvorm, wordt overgeheveld van de Awbz naar de centrumgemeente Leiden.
De huidige bewoners houden hun indicatie de komende vijf jaar.
Het Rijk kondigt aan dat op termijn (gesproken wordt over 2017) de constructie met de
centrumgemeente wordt opgeheven en de taken worden overgeheveld naar alle afzonderlijke
gemeenten. Op de iets langere termijn is het van belang nieuw beleid te maken dat het
volledige palet beschrijft van maatschappelijke opvang, begeleide woonvormen en
beschermde woonvormen.
Openbare geestelijke gezondheidszorg (Oggz)
Gemeenten krijgen de opdracht om voorzieningen te treffen om de zelfredzaamheid en
participatie van kwetsbare inwoners te vergroten/behouden. Met deze voorzieningen wordt
onder andere maatschappelijke opvang, maar ook beschermd wonen en begeleid wonen,
bedoeld. Met deze nieuwe taken wordt ook de gemeentelijke verantwoordelijkheid binnen de
Openbare geestelijke gezondheidszorg (Oggz) vergroot. Waren gemeenten eerst vooral
verantwoordelijk voor preventie en opvang en de centrumgemeente Leiden voor een deel van
de regionale opvang, vanaf 2015 worden gemeenten en de centrumgemeente samen
verantwoordelijk voor de hele keten.
De Oggz-doelgroep heeft meestal problemen die niet door één instelling of één voorziening
kunnen worden opgelost. Het gaat om meerdere problemen tegelijk. Problemen die met
elkaar samenhangen en dus ook in samenhang moeten worden aangepakt.
Als gemeente bevorderen we die integrale aanpak. Van professionals en maatschappelijke
instellingen verwachten we dat ze samenwerken en integraliteit in het oog houden, onder
andere door in te zetten op één gezin één plan. Ook op het Serviceplein en binnen de sociale
wijkteams moet deze integrale aanpak gewaarborgd zijn. Speciale aandacht gaat uit naar de
samenwerking met vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties die lokaal deel uitmaken van het
potentiële netwerk. Ondersteuning wordt zo licht als mogelijk ingezet en zo zwaar als
noodzakelijk.
Hiermee verschilt de aanpak van de Oggz-doelgroep niet van die van andere inwoners die
we ondersteunen in het zo zelfredzaam mogelijk worden en blijven. Dit betekent dat we de
verantwoordelijkheid lokaal oppakken in plaats van af te wachten tot de centrumgemeente
ingrijpt. Dit vergroot de kans op succes en houdt in dat preventie (waaronder preventie van
uitval) en nazorg tot de lokale taken behoren. Door zo vroeg mogelijk lokaal in te springen
bij problemen zorgen we ervoor dat het regionale vangnet niet benut hoeft te worden.
Vervoer
We onderzoeken regionaal of er in de nabije toekomst combinaties tussen de verschillende
vormen van doelgroepenvervoer mogelijk zijn. Voor 2015 nemen we vervoer voor de nieuwe
taken mee in de opdracht voor sociale participatie.
Maatwerkvoorziening inkomensondersteuning
In het regeerakkoord ‘Bruggen slaan’ is opgenomen dat de Wet tegemoetkoming chronisch
zieken en gehandicapten (Wtcg) en de regeling compensatie eigen risico (CER) worden
afgeschaft. De regelingen hebben naar de mening van de regering niet het effect dat beoogd
is, namelijk het compenseren van meerkosten ten gevolge van chronische ziekte of handicap
36
voor mensen die dat echt nodig hebben. Omdat de landelijke regelingen dus te ongericht
waren, wordt de inkomensondersteuning overgeheveld naar de gemeenten. Gemeenten
krijgen beleidsvrijheid om ondersteuning op maat te regelen: passend bij de individuele
behoeften en mogelijkheden van de cliënt, gericht op zelfredzaamheid en participatie, via
Wmo-voorzieningen of inkomenssteun (individuele bijzondere bijstand). Het gaat hier om
een bevoegdheid en niet om een verplichting.
De regeling die wij voorstellen, komt in tegenstelling tot de rijksregeling alleen ten goede
aan mensen die het echt nodig hebben. We formuleren daarbij de volgende doelgroep:
Mensen die aantoonbaar meerkosten hebben ten gevolge van een langdurige hoge
zorgvraag en in die kosten niet of niet volledig uit eigen inkomen en/of vermogen
kunnen voorzien.
Uitwerking van een nieuwe regeling wordt op dit moment in een regionale werkgroep in
Holland Rijnland verband voorbereid. Onze uiteindelijke keuze leggen we vast in de
verordening.
37
7.Inwonersadvisering en cliëntenvertegenwoordiging
We richten een vorm van inwonersadvisering en cliëntenvertegenwoordiging in die aansluit
bij nieuwe, ontkokerde visie op het sociaal domein met behoud van het goede en met
mogelijkheden voor vernieuwing.
Deze visieontwikkeling gebeurt op een participatieve wijze in nauw overleg met de
bestaande cliënten- en adviesraden op het sociale domein. Rond de zomer brengt een
werkgroep bestaande uit de voorzitters van deze raden een advies uit aan B&W. In het
tweede halfjaar van 2014 vindt verdere uitwerking plaats. De definitieve besluitvorming over
de vorm, inclusief verordening en financiële dekking, vindt plaats door de gemeenteraad
voor 1 januari 2015.
8. Overgangsregelingen
Overgangsregeling Wmo
Vanaf 1 januari 2015 nemen gemeenten de taken van het zorgkantoor over voor de Awbz-
cliënten die naar de Wmo gaan. Cliënten die op 1 januari 2015 Awbz-zorg ontvangen,
behouden gedurende een jaar (tenzij de indicatie eerder afloopt) de rechten die verbonden
zijn aan het indicatiebesluit. De zorg en ondersteuning wordt onder dezelfde condities
geleverd als in de Awbz. Dat betekent dat de cliënt een vergelijkbaar aanbod krijgt. Dit
betekent niet per definitie dat de zorg of ondersteuning door dezelfde aanbieder geleverd
wordt en/of op dezelfde wijze. Het overgangsrecht geldt ook voor cliënten die zorg inkopen
met een persoonsgebonden budget (pgb). De eigen bijdrage blijft (indien van toepassing)
gelden gedurende het overgangsjaar. De baten zijn voor de gemeente.
In overleg met de cliënt gaan we afspraken maken over een vervangend Wmo-
ondersteuningsarrangement gedurende de overgangsperiode. Voorwaarde is dat de cliënt
daarmee instemt. Uitgangspunt is dat cliënten zo snel mogelijk gebruik gaan maken van het
nieuwe aanbod. We realiseren ons dat het om een groep kwetsbare mensen gaat en gaan
hier dan ook zorgvuldig mee om.
Alle oude Awbz-aanspraken eindigen van rechtswege na afloop van het overgangsrecht.
Voor beschermd wonen bedraagt de overgangsperiode vijf jaar in plaats van een jaar.
Overgangsregeling jeugd
In de Jeugdwet is opgenomen dat gemeenten voor 2015 verplicht zijn om de continuïteit van
zorg te borgen voor cliënten die op 31-12-2014 een geldende indicatie hebben. Om deze
continuïteit te garanderen hebben Rijk, IPO en VNG afspraken gemaakt over regionale
transitiearrangementen.
Dit verplichte transitiearrangement heeft betrekking op:
1. het realiseren van continuïteit van zorg;
2. het realiseren van de benodigde infrastructuur;
3. het beperken van frictiekosten.
38
In de regio Holland Rijnland is in 2013 op basis van de toen bekende gegevens in
samenwerking met de aanbieders van zorg een transitie-arrangement opgesteld voor het
jaar 2015. Het arrangement is gebaseerd op een startfoto die regionaal voor jeugd is
opgesteld, waarbij in kaart is gebracht welke zorg de aanbieders in 2012 geleverd hebben en
de geprognosticeerde budgetten die de gemeenten zullen ontvangen voor de uitvoering van
de Jeugdwet. Het arrangement werken wij uit tot een programma voor de jeugdhulp in 2015.
Participatiewet
De Participatiewet kent geen specifieke overgangsregeling. Recentelijk is besloten dat
mensen met een Wajong-uitkering niet worden herkeurd, maar dat zij recht houden op een
Wajong-uitkering.
39
9.Communicatie en participatie
De afgelopen jaren is veel ingezet op participatie in de voorbereiding van de beleidskaders.
Dat zetten we dit jaar verder door. We zorgen voor interactieve bijeenkomsten in de
voorbereiding naar besluitvorming voor belangenorganisaties, advies- en cliëntenraden,
verenigingen, samenwerkingspartners, etc.
De raadsklankbordgroep Sociale Agenda is opnieuw ingericht, zodat ook raadsleden aan de
voorkant van het traject goed mee kunnen denken. Tevens zorgen we voor
informatievoorziening die raadsbreed wordt ingezet.
Daarnaast zorgen we voor heldere communicatie naar de inwoners, belangenorganisaties,
onze samenwerkingspartners, raadsleden, etc. We realiseren ons dat de veranderingen voor
inwoners soms ingrijpend kunnen zijn en dat er veel onzekerheid is bij inwoners. Met name
bij hen van wie hun huidige ondersteuningsaanbod of dat van iemand in hun directe
omgeving mogelijk verandert. Bovendien hebben we te maken met een cultuuromslag waarin
de verwachtingen van de gemeente veranderen en ook dit vraagt om zorgvuldige
communicatie.
We zorgen voor heldere communicatie via de gebruikelijke kanalen als website, weekbladen,
brochures etc. Hierbij houden we rekening met het feit dat niet in alle kernen dezelfde
weekbladen worden verspreid. Daarnaast werken we samen met belangenorganisaties in de
communicatie om zo een grotere doelgroep te bereiken. We organiseren informatieavonden
op bijeenkomsten van belangenorganisaties die hier prijs op stellen. Hier geven we niet
alleen zo concreet mogelijke informatie, maar is ook de gelegenheid voor mensen om vragen
te stellen of hun zorgen te uiten. Voor cliënten met een aanbod in het huidige
voorzieningenaanbod wordt een zorgvuldig communicatietraject opgesteld dat we zoveel
mogelijk in samenwerking met de huidige zorgaanbieders vorm geven.
40
10.Financiën
Omvang extra middelen uit rijksbijdragen
Voor de nieuwe taken op het gebied van Jeugd, Werk en Wmo worden extra middelen
beschikbaar gesteld door het Rijk. Op deze middelen wordt een korting toegepast ter hoogte
van ca. 20% ten opzichte van de bedragen die nu aan deze taken worden uitgegeven. De
hoogte van de bedragen die het Rijk hiervoor beschikbaar stelt, is nog niet bekend. Er zijn
door het Ministerie van VWS geschatte rijksbijdragen per gemeente gepubliceerd voor de
taken op het gebied van jeugd en Wmo. Voor de budgetten voor de uitvoering van de
Participatiewet kunnen we een schatting maken op basis van macrobudgetten. De definitieve
bedragen worden, op zijn vroegst, bekend gemaakt in de meicirculaire 2014.
Bij het vaststellen van de begroting 2014-2018 is aangekondigd dat de omvang van de
rijksbijdrage nog niet bekend is, maar dat een verdubbeling van de uitkering in het
gemeentefonds niet ondenkbeeldig is10. Inmiddels weten we dat de omvang van de
rijksbijdrage lager uitvalt dan destijds verondersteld. Dit volgt uit de besluiten dat er ook
minder taken naar de gemeente overkomen dan destijds de bedoeling was. De belangrijkste
wijziging is dat ‘persoonlijke verzorging ‘ (nu Awbz) niet naar de gemeente wordt
gedecentraliseerd, maar naar de zorgverzekeraars wordt overgeheveld. Daarnaast is
recentelijk besloten dat mensen met een lopende Wajong-uitkering niet onder de
verantwoordelijkheid van de gemeente komen (op grond van de Participatiewet). Deze
verantwoordelijkheid gaat alleen gelden voor nieuwe aanvragen en heeft daarmee veel
impact op het volume van de regeling die per 1 januari 2015 naar de gemeente komt.
Onderstaand overzicht geeft weer welke bedragen er zijn opgenomen in de begroting voor
de huidige taken (blauwe vlakken) en welke bedragen we op basis van schattingen denken te
gaan ontvangen voor de nieuwe taken. Dit is het beeld voor 2015. In het meerjarenbeeld
nemen de verwachte rijksbijdragen voor de Participatiewet en Jeugdwet af. Zoals bekend
worden de definitieve bedragen in de meicirculaire 2014 verwacht. De bedragen aan de
linkerkant zijn indicaties op hoofdlijnen en niet nader gespecificeerd11. De rijksbijdragen
10 Medio 2013 was de verwachting nog dat het Gemeentefonds door de decentralisaties in omvang zou
verdubbelen. In 2014 staat het Gemeentefonds voor € 18,4 miljard op de rijksbegroting. Hieruit krijgt Alphen aan
den Rijn in 2014 aan uitkeringen € 96,5 mln. (excl. de frictiekostenvergoeding inzake de herindeling). Met een
decentralisatie zou er aldus redenerend zo’n € 90 miljoen extra naar Alphen aan den Rijn komen. Dit signaal is dan
ook in de Perspectiefbrief 2014-17 afgegeven.Voor de decentralisatie Wmo ging het rijk in 2013 nog uit van een
betrokken bedrag op de rijksbegroting van € 9,2 miljard, waar dan nog een bezuiniging van 25% af moest. De
uitkomst van de afgelopen verdelingsdiscussie m.b.t. (langdurige zorg) taken die enerzijds naar gemeenten (Wmo)
en anderzijds naar de zorgverzekeraars (Zvw) gaan, heeft dit bedrag ondertussen teruggebracht naar een kleine € 4
miljard.Daarbij maakt het rijk m.b.t. deze € 4 miljard onderscheid tussen taken die naar alle gemeenten overkomen
en taken die specifiek naar centrumgemeenten gaan. Voor deze centrumtaken wordt 35% van deze € 4 miljard
ingezet. Alphen aan den Rijn is voor de Wmo geen centrumgemeente en deelt dus in dit deel niet mee.
Een en ander maakt dat de bedragen die Alphen aan den Rijn in 2015 in het kader van sociaal deelfonds zal
ontvangen aanzienlijk lager liggen dan de eerder gecommuniceerde € 90 miljoen.
11
Er kunnen bijv. in onze begroting bedragen voor jeugdpreventie in Wmo-budgetten zitten. Dat wordt hier niet
nader gespecificeerd.
41
voor de Participatiewet en de Jeugdwet nemen in de komende jaren af. In de Kadernota zal
een zo actueel mogelijk beeld worden geschetst.
Sociaal deelfonds
De gedachte achter de decentralisaties is een integrale aanpak. Om dit mogelijk te maken is
ook een integraal budget nodig, zodat schotten in de budgetten een integrale aanpak niet in
de weg staan. Het Rijk heeft daarom aangekondigd de rijksbijdrage voor de decentralisaties
in een integraal sociaal deelfonds beschikbaar te gaan stellen. De exacte omvang en
voorwaarden van dit sociaal deelfonds zijn nog niet bekend, maar wat we wel weten is dat er
integraal op het sociaal deelfonds gerapporteerd moet worden. Van rijkswege is bepaald dat
de eerst drie jaar de volledige uitkering in het sociaal deelfonds in het sociaal domein
worden besteed, daarna wordt het een algemeen dekkingsmiddel. De Programmabegroting
van onze gemeente houdt al rekening met deze ontschotting. Om deze reden is het sociaal
domein als één programma ingericht.
Toekenning financiële middelen in de gemeentebegroting
Voor het opnemen van budgetten voor de decentralisaties nemen we de volgende
uitgangspunten:
o We zetten de beschikbare budgetten zoveel mogelijk integraal in.
o De extra rijksmiddelen voor de nieuwe taken worden toegevoegd aan de huidige
budgetten in het sociaal domein. Deze budgetten gelden als taakstellend.
o Het geld voor de 3 decentralisaties komt vanaf 2015 via één grote
decentralisatieuitkering (het “sociaal deelfonds”) in het Gemeentefonds. Dit deelfonds
42
kent drie grote onderdelen: Zorg, Jeugd en Werk met elk een eigen index en
verdeling. Het rijk zal specifieke verantwoordingsinformatie over de resultaten hierop
vragen. De besteding van de middelen in dit deelfonds wordt de eerste drie jaar
(2015, 16 en 17) begrensd: de middelen zijn vrij te besteden binnen het sociaal
domein, maar niet daarbuiten. Het is dus een decentralisatie-uitkering met
beperkingen. Eventuele onderbestedingen kunnen dus niet als algemeen
dekkingsmiddel elders gebruikt worden. Om aan deze begrenzing recht te doen,
worden in de periode 2015-2017 mogelijke onder- en overbestedingen binnen het
sociaal deelfonds toegevoegd, respectievelijk onttrokken aan een nieuwe
“egalisatiereserve sociaal deelfonds”. Vanaf 2018 vervalt de afbakening en komen de
middelen in de Algemene Uitkering. In 2018 bezien we de status van de
egalisatiereserve.
o De taken die voortkomen uit de decentralisaties betreffen open-einderegelingen. We
dragen daarom altijd de verantwoordelijkheid om de inwoners te ondersteunen en
zijn daarmee financieel risicodrager. Concern control werkt aan een nieuwe notitie
risicomanagement. We sluiten hierbij aan voor het afdekken van de financiële risico’s
van de decentralisaties. We bezien in dit licht het al dan niet inrichten van een
risicoreserve voor de decentralisaties, ook in relatie tot de reeds bestaande
risicoreserves voor Buig/minimabeleid en Wmo en de hierboven genoemde
egalisatiereserve sociaal deelfonds
o Omdat we op een andere manier gaan werken, is de huidige kostenstructuur niet
representatief voor de toekomstige. Op basis van aannames maken we een
inschatting hoeveel we nodig hebben voor de diverse uitvoeringsonderdelen van de
decentralisaties.
o Onderstaand overzicht geeft weer voor welke onderdelen er budget wordt
gereserveerd. Deze onderdelen vormen samen het budget voor de decentralisaties.
De budgetten voor huidige taken op het gebied van jeugd en Wmo zijn hier op dit
moment nog even buiten beschouwing gelaten.
o We monitoren de uitname uit de budgetten continu in samenhang met de resultaten,
indien de resultaten van deze monitoring daar aanleiding toe geven stelt het college
de beschikbare budgetten bij, binnen het totale budget voor de decentralisaties. Dit
past binnen de gedachte van het sociaal deelfonds en de inrichting van de
Programmabegroting. Deze ontschotte gedachte kent wel een nuance voor de inkoop
specialistische jeugdzorg en in mindere mate voor sociale participatie die hierna zal
worden toegelicht.
o Het eerste jaar geldt als overgangsjaar. In dit jaar kan nog niet de volledige omslag
worden gemaakt, omdat inwoners nog aanspraak kunnen maken op hun
overgangsrecht. Bovendien is de nieuwe werkwijze dit jaar in de opstartfase,
waardoor mogelijk nog niet optimaal efficiënt wordt gewerkt. De financiële resultaten
in 2015 zijn daarom waarschijnlijk niet representatief om hier structurele conclusies
aan te verbinden. In 2016 evalueren we daarom of de vastgestelde inhoudelijke
beleidskaders kunnen worden uitgevoerd binnen de in het Coalitieakkoord
vastgestelde financiële beleidskaders voor de decentralisaties (uitvoering 3D’s vinden
taakstellend plaats binnen de structurele middelen in het sociaal deelfonds).
43
o In de organisatie van de uitvoering van de decentralisaties kunnen fiscale (BTW)
risico’s besloten liggen. Deze risico’s zijn nu onduidelijk, mede door het ontbreken
van concrete uitspraken hierover vanuit het rijk. We onderkennen de risico’s en
toetsen deze expliciet bij concrete aanbestedings- en organisatievraagstukken.
Onderstaand overzicht geeft in grote delen weer waaraan de middelen voor de
decentralisaties op hoofdlijnen worden besteed. Zodra de definitieve bedragen bekend zijn,
worden onderstaande posten definitief geraamd. De dekking vindt plaats uit de totale
budgetten, zoals weergegeven in het figuur aan de rechterkant12. Aan de gemeenteraad
wordt gevraagd de beschikbare middelden van het Rijk in het sociaal deelfonds toe te
kennen aan het Programma sociale agenda, te weten de uitvoering van de decentralisaties.
De inzet van middelen volgens onderstaand schema wordt bekrachtigd bij het vaststellen
van de gemeentebegroting.
Regionale samenwerking jeugd
Als uitwerking van het regionale beleidsplan jeugd, wordt voorgesteld de specialistische
jeugdzorg in ieder geval in 2015 gezamenlijk in te kopen (zie ook paragraaf 5.3). Voor de
financiering hiervan wordt gewerkt met het verzekeringsmodel. Dit betekent dat alle
gemeenten uit de regio een bedrag bijdragen aan de regio, waarvan de inkoop voor 2015
voor de hele regio wordt gefinancierd. De grondslag voor deze bijdragen ligt in het
transitiearrangement (RTA) . Er is in 2015 nog weinig ruimte voor vernieuwing, aangezien we
verplicht zijn de huidige zorg dit jaar te continueren. Door voor de gespecialiseerde
jeugdhulp te kiezen voor het verzekeringsmodel worden niet alleen de onbeïnvloedbare
financiële risico’s samen opgevangen, maar worden ook de individuele fluctuaties per
gemeente per jaar gedempt. Er is nog weinig inzicht in het zorggebruik per jaar, en
tendensen daarin. Hoe we hier op lange termijn mee omgaan wordt nader onderzocht. Voor
dit bedrag geldt dus in ieder geval voor 2015 minder het integrale karakter.
12 Met uitzondering van het BUIG budget. Dit blijft buiten het sociaal deelfonds
44
Sociale participatie
De contractering voor taken werk/Wmo wordt beschreven onder paragraaf 5.2. Voor deze
contractering wordt van tevoren een vast bedrag geraamd.
Uitvoeringskosten
Uitvoeringskosten, ter ondersteuning aan de primaire processen, zullen zoveel mogelijk
worden beperkt, zodat zoveel mogelijk geld daadwerkelijk aan de ondersteuning van
inwoners wordt besteed. In het transitiearrangement jeugd is bijvoorbeeld gerekend met een
budget van 1,5% van het totale jeugdbudget voor uitvoeringskosten, terwijl landelijk hiervoor
met een norm van 3% wordt gerekend.
Toegang, waaronder (wijkteam) Serviceplein en jeugd- en gezinsteams
Op basis van de resultaten uit de pilots wordt hiervoor vanaf 2015 een structureel bedrag
geraamd. De gedachtegang is om te investeren in toegang en in de directe ondersteuning
die er vanuit deze teams geboden wordt, om kosten van duurdere ondersteuning en zorg
(op termijn) te voorkomen
Huidige (Wmo-)budgetten
Bij de raming van bedragen voor deze post wordt rekening gehouden met de teruglopende
rijksbijdrage, de voorstellen in het kader van de strategische heroriëntatie en de (eventuele)
afname van professionele ondersteuning. Hiervoor verwijzen we naar de Kadernota.
De transitie mogelijk maken
Om een zorgvuldige implementatie mogelijk te maken en een goede basis te leggen voor de
transformatie, worden er in 2014 de nodige voorbereidende werkzaamheden verricht. Dit
werk is niet klaar per 1 januari 2015. Het gaat hier om een grote transformatie en een
cultuuromslag. Om deze omslag mogelijk te maken, worden de komende jaren incidentele
kosten gemaakt. Zoals het coalitieakkoord aangeeft, is het van belang incidentele middelen
ter beschikking te stellen om de transitie mogelijk te maken. Onderstaand overzicht geeft op
hoofdlijnen weer welke middelen er nodig zijn. Voor de transitie is grotendeels dekking
beschikbaar in de huidige begroting of in beschikbare of toegezegde invoeringsmiddelen
van het Rijk. Voor het restant wordt nog een dekkingsvoorstel uitgewerkt.
45
Raming transitie 3D 2014 2015 2016 2017
Capaciteit, expertise, (juridisch) advies voor de voorbereiding 515.000 420.000 50.000
Uitvoering vooruitlopend op 2015 (worden daarna uit structurele middelen
gedekt)*
w.o. pilots, inrichten uitvoering serviceplein, coördindator regionale inkoop etc. 765.000
Training 60.000 70.000
Informatievoorziening (w.o. ICT)**
Communicatie 50.000 20.000 20.000 20.000
Capaciteit voor overgangsregelingen (gesprekken met clienten, etc.) 80.000 200.000 160.000
Ruimte voor afbouw lopende afspraken, cultuuromslag, tegenvallers beginfase 200.000 150.000 100.000 50.000
Regionale voorbereiding 107.000 100.000
TOTAAL 1.777.000 960.000 330.000 70.000
dekking
invoeringsmiddelen wmo/jeugd (saldo 1/1/2014) 616.133
aangekondigde extra invoeringsmiddelen wmo/jeugd (meicirculaire) 411.537
budget hersturcturering SWA 225.000 225.000
budget tijdelijke dekking pilot serviceplein/wijkteams 220.000
nog te dekken 304.330 735.000 330.000 70.000
*Voor deze posten wordt vanaf 2015 structureel een bedrag geraamd als onderdeel van het overzicht in deze paragraaf
**Voor deze post wordt een bedrag geraamd a ls helder i s welke voorziening exact nodig
46
11.Vervolgstappen De genomen besluiten in dit beleidsplan worden verder dit jaar uitgewerkt en vastgelegd in
een verordening. Die bieden we in het laatste kwartaal van dit jaar aan de gemeenteraad aan.
We starten met een nieuwe manier van werken in de uitvoering en het is daarom van belang
om regelmatig te evalueren of we de gewenste effecten bereiken. Het bewaken dat we de
goede dingen doen voor onze inwoners is een continu proces en we stellen bij als dat nodig
is. Het vastgestelde beleid evalueren we in ieder geval na twee jaar, wanneer de eerste
effecten zichtbaar en meetbaar zullen zijn.
12.Verordeningen
Er wordt een verordening voorbereid voor de nieuwe taken en verantwoordelijkheden.
Onderstaand overzicht geeft weer welke onderwerpen onder meer in de verordening zullen
worden opgenomen (wettelijk voorgeschreven)
Wmo 2015
o Criteria op grond waarvan iemand voor een maatwerkvoorziening in aanmerking
komt.
o Kwaliteitseisen van de voorziening
o Eisen voor aanbieders die rechtspersoon zijn
o Afhandeling klachten
o Eisen voor melding calamiteiten en geweld
o Bestrijding onrechtmatigheden/misbruik
o Eigen bijdrage, hoogte EB en berekening kostprijs
o Financiële verantwoordelijkheid ouders
o Wijze van waardering mantelzorgers
o Tegemoetkoming om zelfredzaamheid en participatie te vergroten voor mensen met
een beperking
o Inschakeling sociaal netwerk bij pgb
Verordening jeugdwet
In artikel 2.8 van de Jeugdwet is bepaald dat de gemeenteraad in een verordening regels
stelt:
a. over de door het college te verlenen individuele voorzieningen en overige voorzieningen,
met betrekking tot de voorwaarden voor toekenning en de wijze van beoordeling van, en
de afwegingsfactoren bij een individuele voorziening;
b. over de wijze waarop de toegang tot en de toekenning van een individuele voorziening
wordt afgestemd met andere voorzieningen op het gebied van zorg, onderwijs,
maatschappelijke ondersteuning, werk en inkomen, en
c. op welke wijze de hoogte van een persoonsgebonden budget wordt vastgesteld.
47
Dit artikel geeft de gemeente de opdracht om een aantal zaken te regelen bij verordening.
Allereerst dient de gemeente regels te stellen over de door het college te verlenen
individuele voorzieningen en overige voorzieningen. Het gaat dan om regels omtrent het
aanbod, de voorwaarden voor toekenning van een individuele voorziening, de wijze van
beoordeling van en de afwegingsfactoren bij de verlening van een individuele voorziening.
Op deze manier wordt het voor de burger niet alleen inzichtelijk welke vormen van
jeugdhulp door de gemeente worden geboden aan eenieder en welke vormen alleen na een
besluit van de gemeente toegankelijk zijn, maar ook hoe hij deze vormen van
ondersteuning, hulp en zorg kan verkrijgen. Ook kan er op deze wijze horizontale
verantwoording plaatsvinden.
De gemeente dient op grond van onderdeel b in haar verordening de wijze waarop de
toegang tot en de toekenning van een individuele voorziening plaatsvindt, af te stemmen
met andere voorzieningen op het gebied van zorg (curatieve en langdurige zorg), onderwijs,
maatschappelijke ondersteuning, werk en inkomen. Te denken valt hierbij aan een
voorziening die een jeugdige ontvangt op grond van de Abwz of de Zvw en een voorziening
op het gebied van passend onderwijs. Ook hiermee wordt de burger rechtszekerheid
geboden.
Onderdeel c regelt de hoogte van het pgb. Het wetsvoorstel gaat ervan uit dat ondersteuning
in beginsel door de gemeente (of namens de gemeente door een jeugdhulpaanbieder) wordt
geleverd. Het wetsvoorstel geeft de jeugdige en zijn ouder(s) echter ook de mogelijkheid te
kiezen voor de verstrekking van een budget, waarmee hij in de gelegenheid wordt gesteld de
jeugdhulp zelf in te kopen. Hij heeft daarmee een bredere keuzemogelijkheid om de
jeugdhulp te krijgen op een wijze die bij zijn voorkeuren aansluit dan wanneer hij deze krijgt
van een van de door de gemeente ingeschakelde aanbieders. Het wetsvoorstel (artikel 8.1.1)
bepaalt aan welke voorwaarden moet zijn voldaan om van deze mogelijkheid gebruik te
kunnen maken. Het college beoordeelt of daarvan sprake is. Onderdeel c draagt de
gemeenteraad op in de verordening te bepalen hoe de hoogte van het budget wordt
vastgesteld; dat zal, gegeven het maatwerkkarakter van de te verstrekken individuele
voorziening, per jeugdhulpvorm kunnen verschillen.
48
13.Transitieplan 2014 en verder
Zoals gezegd wordt in 2014 verder gewerkt aan de implementatie, zodat we per 1 januari
2015 klaar zijn voor de nieuwe verantwoordelijkheden. Al in 2013 is gestart met het
voorbereiden van de uitvoering op een nieuwe manier van werken in het Serviceplein.
Daarnaast is gestart met het pilot wijkteam Serviceplein en de proeftuinen jeugd. Op deze
manier is er tijd om de noodzakelijke omslag in werken te maken.
In 2014 (en verder) worden verder onder meer de volgende acties uitgevoerd:
o contracteren aanbieders nieuwe en huidige verantwoordelijkheden
o inrichten opdrachtgeverschap jeugd in de regio
o doorontwikkelen Serviceplein en voorbereiden reguliere
o uitvoering wijkteams en jeugd- en gezinsteams
o uitwerken businesscase en verder inrichten RUO op basis hiervan
o inrichten van het AMHK (regionaal)
o inrichten cliëntondersteuning en afspraken MEE
o uitwerken voorstel maatwerkvoorziening inkomensondersteuning en
implementatie
o vaststellen samenwerkingsagenda met zorgverzekeraar en zorgkantoor
o uitwerken (regionale) afspraken Oggz
o uitwerken nieuwe vorm van inwonersadvisering en cliëntvertegenwoordiging
o ontwikkelen nieuwe methode opdrachtgeverschap en contractbeheer
o voorbereiden interne organisatie ondersteunende functies
o voorbereiden informatiemanagement en benodigde ict-oplossingen
o ontwikkelen systeem risicobeheersing (zowel inhoudelijk als financieel)
o inrichten bedrijfsprocessen (waaronder eigen bijdrage, pgb)
o training medewerkers
o inrichten/herijken bezwaar en beroepsprocedure en klachtenprocedure
o voorbereiden en inzetten communicatie uitingen
o opstellen en vaststellen verordening(en)
o informeren cliënten over komende veranderingen
o informatieoverdracht naw-gegevens na vaststellen wetgeving
o voorbereiden overdrachtsgesprekken met cliënten met een lopende indicatie
Een raming van de kosten van deze activiteiten is opgenomen in de financiële paragraaf.
49
Bijlage I Kaders
Wettelijke kaders
1. Wetsvoorstel maatschappelijke ondersteuning, in behandeling bij de Tweede Kamer,
vaststelling in de Eerste Kamer naar verwachting in juli 2014, beoogde ingangsdatum
januari 2015.
2. Wetsvoorstel Participatiewet, vastgesteld in de Tweede Kamer, wacht op behandeling in
de Eerste Kamer, vaststelling naar verwachting in het tweede kwartaal van 2014,
beoogde ingangsdatum januari 2015.
3. Jeugdwet, vastgesteld door de Eerste Kamer op 18 februari 2014, ingangsdatum 1
januari 2015.
Naast deze wetsvoorstellen wordt in de loop van dit jaar lagere regelgeving (Algemene
Maatregelen van Bestuur, ministeriële regelingen, landelijke akkoorden/afspraken)
verwacht13. Daarnaast wordt de uitvoering beïnvloed door andere wetsvoorstellen14.
Gemeentelijke kaders
1. Beleidskader Sociale Agenda Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, vastgesteld
in de gemeenteraden van Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, mei 2012.
2. Wmo-kadernota 2013-2016 Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, vastgesteld
in de gemeenteraden van Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, mei 2012.
3. Wmo-beleidsplan 2013-2016 Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, vastgesteld
in de gemeenteraden van Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, mei 2013.
4. Beleidskader ‘Rijnstreek Werkt’ 2013-2016, vastgesteld in de gemeenteraden van
Alphen aan den Rijn, Boskoop Nieuwkoop, Kaag en Braassem en Rijnwoude,
februari/maart 2013.
5. Iedereen doet mee, visie jeugdhulp Holland Rijnland, vastgesteld in de gemeenteraden
van Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude, februari/maart 2013.
6. Daadkracht Dichtbij. Coalitieakkoord 2014-2018 Gemeente Alphen aan den Rijn, 18
december 2013.
13 Dit betreft onder meer: eigen bijdragen in de Wmo, trekkingsrechten persoonsgebonden budget, continuïteit
hulpverleners bij inkoop, verwerking persoonsgegevens, inrichting cliëntervaringsonderzoek, Besluit
Zorgverzekeringswet (wijkverpleging), beoordelingscriteria beschut werk voor het UWV, landelijke criteria voor de
inzet van loonkostensubsidie en overige re-integratie instrumenten, AmvB beschut werk (met voorhangprocedure),
afspraken Werkkamer met betrekking tot taken en inrichting Werkbedrijf.
14 Denk bijvoorbeeld aan het Wetsvoorstel Langdurige zorg, de Quotumwet en het wetsvoorstel Werk en Zekerheid.
50
Bijlage II De verhalen van inwoners uit Alphen aan den Rijn Om een beeld te schetsen van de inwoners waar het om gaat zijn een aantal mensen geïnterviewd. Onderstaande beschrijvingen zijn de geanonimiseerde verhalen van mensen uit Alphen aan den Rijn die met de decentralisaties te maken hebben of krijgen.
‘Ik wil zó graag weer aan de slag’
Rachid groeide op in Boskoop. Zijn middelbare school maakte hij nooit af, omdat hij liever
ging werken om geld te verdienen. Hij kwam terecht in een bouw- en houtbedrijf en had het
er jarenlang goed naar zijn zin. Nadat de trappenfabriek waar hij werkte failliet ging, kwam
Rachid in de bijstand terecht. Vastbesloten om weer een baan te vinden, grijpt hij nu alle
mogelijkheden van de Startbaan met beide handen aan.
“Ik ben op mijn zestiende van school gegaan om te werken. Natuurlijk heb ik daar nu spijt van, maar
toen vond ik het belangrijker om uit te gaan en mooie Nikes te dragen. Gelukkig kwam ik bij een
houtbedrijf terecht, waar ik aanvullende diploma’s mocht halen. Ik heb er jarenlang met veel plezier
gewerkt, dus het faillissement was een grote klap. Ik wil helemaal geen uitkering. Het liefst vind ik een
baan die ik leuk vind en waar ik vast kan blijven. Het is mijn leven, mijn toekomst.
Bij de Startbaan kwam ik voor het eerst met computers in aanraking. Ik schrok en ik dacht, dat lukt me
nooit, straks lacht iedereen me uit. Maar ze hebben me stap voor stap op weg geholpen en nu kan ik
niet alleen mailen, maar ook beter schrijven. Ik zit zelfs op facebook en whatsapp, zodat ik contact
kan houden met mijn vrienden. Het is tegenwoordig misschien vanzelfsprekend dat je dit soort dingen
kunt, maar ik heb het echt moeten leren. Hier bij de Startbaan helpen ze je daar bij, als je er zelf
tenminste ook alles aan doet.
Na een stage van vijf maanden op de afdeling scheepsmotoren van SWA mocht ik bij een
metaalspuiterij aan de slag. Helaas bleek ik al na twee dagen enorm allergisch voor epoxy. Ik zat
helemaal onder de uitslag en mijn ogen waren zó dik, dat het leek of ik gebokst had. Ik belandde zelfs
in het ziekenhuis. Dat is erg hoor, als je zó graag wilt. Nu hoop ik dat ik kan terugkeren naar de bouw,
maar dat is moeilijk, dus ik sta voor veel dingen open. De beveiliging spreekt me ook aan, of werken
als verkeersregelaar of koerier.
Ik kom nu elke week bij de Startbaan om de vacatures door te nemen, maar het valt niet mee. Ik vind
het nog steeds lastig om een brief te schrijven, dus ik bel alle bedrijven en uitzendbureaus na. Meestal
hoor ik er niets meer van. Ik denk toch ook dat het scheelt dat ik een Marokkaanse achtergrond heb.
Als ik Wilders al die uitspraken hoor doen, dan denk ik dat hij ons zo’n slechte naam bezorgt, dat ik
helemaal niet meer aan het werk kom.
Mijn inkomen is heel belangrijk voor mij en mijn vrouw. Ik vind het vervelend om hier steeds te komen
en al mijn sollicitatiebrieven te laten zien. Het voelt ook onzeker om eerst drie maanden in proeftijd te
werken met behoud van uitkering. Dat is veel te lang en ik ben bang dat bedrijven daar misbruik van
maken. Ze moeten me niet nemen om de subsidie, maar omdat ik graag hard voor hen wil werken. Ik
wil gewoon meetellen als een volwaardige werknemer. Daar doe ik alles voor.”
51
‘Ik kan het dus wel’
Jade is 22 jaar. Samen met haar broertjes groeide zij op in een verstoord gezin dat
getekend werd door geweld, drank en psychische problemen. Jade maakte al jong kennis
met allerlei vormen van hulpverlening, maar voelde zich nooit geholpen. Sinds kort wordt
zij begeleid door de medewerkers van het wijkteam Serviceplein.
“Mijn ouders hadden een ontzettend slechte verstandhouding, ook al voor hun scheiding. Er was veel
agressie en onveiligheid. De politie en jeugdzorg kwamen jarenlang bij ons over de vloer, maar het
haalde allemaal niets uit. Meer dan eens belandden we in het Blijf-van-mijn-lijf-huis. Op mijn
veertiende ben ik daarom al het huis uit gegaan. Ik kwam voor de zoveelste keer onder de blauwe
plekken op school en niemand geloofde nog dat ik van de fiets was gevallen. De crisisdienst werd
erbij gehaald en al was er niet direct een oplossing, ik wist één ding zeker: hier blijf ik geen minuut
langer.
Mijn twee broers bleven bij hun vader en ik kwam terecht in opvanghuizen en later bij een pleeggezin.
Toen ik mijn vriend ontmoette, hebben we ook nog een tijdje bij mijn schoonouders ingewoond. Ik
vond een baantje op de broodafdeling van de supermarkt, maar daar werd ik weer ontslagen toen de
zaak werd overgenomen. Daar zat ik dan, zonder werk, zonder opleiding en met een schuld die
razendsnel opliep. Daardoor kreeg ik ook problemen in mijn relatie. Ik heb een tijd gehad dat ik hele
dagen in mijn bed bleef liggen. De muren kwamen op me af, omdat ik me zo doelloos voelde.
In 2013 kwam de ommekeer. Mijn broers kwamen plotseling op straat te staan, omdat vader weer
eens torenhoge schulden had. De woningbouw, de jeugdzorg; ze deden niks, omdat mijn broers
ouder waren dan 18. Via de wijkagent is toen het wijkteam Serviceplein ingeschakeld. Mijn oma en ik
werden erbij gehaald om een oplossing te vinden. Tijdens dat gesprek ben ik geflipt. Mijn broers
werden geholpen met wat geld en een huisje, en ik moest het weer alleen uitzoeken. Iedereen om mij
heen bouwde een leven op, terwijl ik bleef stilstaan. Dat werd me ineens teveel.
Toen ik kennismaakte met Iris en Jolanda van het wijkteam, was ik eerst wat afwachtend. Had ik wel
weer zin in die hulpverlening? In mijn ervaring vertellen die je vooral wat er allemaal níet kan en daar
had ik nog nooit wat aan gehad. Maar Jolanda vertelde juist helemaal niets. Ze liet me mijn verhaal
doen en luisterde. Ze vroeg me wat ik zelf belangrijk vond en wat ik wilde bereiken. Door daar steeds
op door te vragen, ging ik nadenken. Ik heb altijd al in de jeugdhulpverlening willen werken, omdat ik
vanuit mijn eigen ervaringen iets voor een ander kan betekenen. Op aanraden van Jolanda ben ik zelf
gaan uitzoeken wat de mogelijkheden waren en toen hebben we een plan van aanpak gemaakt. Wat
kost het? Is er wel werk in die richting? Wat heb je nog meer nodig om dit plan te doen slagen? Jolanda
regelt het niet voor me, maar ze kijkt wel met me mee. Doordat ik het zelf moet doen, leer ik er
tenminste wat van.
Ik volg nu een thuisstudie Sociaal Maatschappelijke Dienstverlening en het gaat goed. Daarvoor heb ik
ook een begroting gemaakt. Jolanda heeft me in contact gebracht met Schuldhulpverlening en nu zijn
er duidelijke afspraken over geld. Weet je, normaal gesproken leer je dat soort dingen van je ouders,
hoe je met geld moet omgaan. Ik heb dat altijd zelf moeten uitzoeken. Dat geldt ook voor relaties. Ik
kan soms ineens ontploffen en heel erg boos worden. Als mijn vriend dan reageert, schreeuw ik nog
harder terug. Dat ben ik gewend, actie en reactie, harder en harder. Tegenwoordig leer ik daar steeds
beter mee omgaan. Ik sluit me dan op in mijn eigen kamer en mijn vriend negeert me even. Dat werkt
veel beter dan dat we tegen elkaar tekeer gaan.
52
Intussen blijf ik hard zoeken naar werk. Al moet ik plantjes gaan stickeren, als we maar uit de
schulden komen. Jolanda heeft me ook naar de Startbaan geholpen, hoewel ik eigenlijk niet tot de
doelgroep behoor. Dat bedoel ik met een steuntje in de rug. Jolanda staat naast me en samen kijken
we naar wat er kán, niet naar de belemmeringen. Er zijn al veel te veel regels waarvan nooit afgeweken
wordt. Ik heb dus het gevoel dat ik op de goede weg ben, want als ik iets echt leuk vind, dan ga ik
ervoor. Ik bekijk het maar per dag, want door alle tegenslagen is het lastig om er echt in te geloven.
Het scheelt dat Jolanda dat vertrouwen in mij wél heeft.”
53
‘Ik weet dat ze er zijn, ook als ik tekeer ga’
Emmy is een vrouw van 55 jaar. Al jarenlang ontvangt zij ambulante begeleiding. Zo’n drie
keer per week gaat een vaste begeleider bij haar langs, als het nodig is vaker. Emmy is in
haar jeugd langdurig mishandeld en misbruikt en heeft lange tijd een zwervend bestaan
geleid. Door haar onberekenbare gedrag stelt zij zelfs de ervaren begeleiders regelmatig
voor problemen. De ene dag ontmoeten zij een aardige, kwetsbare vrouw die haar angsten
goed kan verwoorden. De andere dag kan Emmy razend en tierend tekeergaan, waardoor zij
zeer bedreigend en agressief kan zijn. Zonder hulp raakt zij dieper in de problemen en de
schulden. Waar Emmy het toelaat, helpt haar begeleider haar om rust en structuur aan te
brengen.
“Ik heb een beperking. Ik heb borderline. Daardoor kan ik niet heel lang alleen zijn. Dan ga ik hier op
de bank zitten hobbelen met mijn armen en benen stijf over elkaar, en dan zie ik constant een man
voor me die vrouwen verkracht. Soms ga ik dan iedereen bellen, dag en nacht. Ik mis mijn vriend zo,
sinds hij is overleden. En ik mis mijn kinderen en kleinkinderen, want die zie ik ook niet meer. Mijn
kinderen zijn zwaar aan de drugs en de alcohol. Als ik ze hier binnenlaat, komen ze alleen maar om
geld te vragen.
De meiden van Gemiva helpen me om afleiding te zoeken. Het is niet goed om te blijven hangen in de
warboel van mijn hoofd. Maar soms doe ik lelijk en dan gooi ik ze eruit, terwijl ik dat helemaal niet
wil. Ik kan ook niet altijd zeggen waardoor het komt, maar pas als ik uitgetierd ben, kan ik praten. Ik
heb het liefst een vaste begeleidster met wie het klikt en die me doorheeft. Dat ze niet zo gauw van de
leg af zijn en weglopen. Ik vind het heel fijn dat ik weet dat ze er zijn, ook als ik tegen ze tekeer ga.
Ze kennen me van binnen en van buiten.
Afleiding helpt wel. Ik ga één keer per week naar de computerles van Gemiva en twee keer per week
help ik bij het knutselen in Rijnzate. In die creativiteit kan ik me uiten. Dat is alles voor me. Hele
dagen kan ik boekjes plakken of fotolijstjes maken. Alleen koop ik dan soms weer veel te dure
knutselspullen, terwijl ik al veel schulden heb. Ook daar helpen ze me bij. Ik kan niet zo goed zien of
iemand gewoon aardig voor me is of juist misbruik van me maakt. Ik deed vroeger altijd de deur open
voor vrienden of kennissen die aan de drugs verslaafd waren. Ik dorst dan ook geen nee te zeggen,
want soms bedreigden ze me. Uiteindelijk moest ik dan weer mijn huis uit van de woningbouw. Ik heb
nu geleerd om te zeggen dat ik niet meer open mag doen van Gemiva. Dat vind ik makkelijker dan
zelf nee zeggen.
Mensen die me langer kennen, zien het als de spanning zich opbouwt. Dan hoeft er ook maar íets te
gebeuren of ik explodeer. Ik heb dan vaak het gevoel dat mensen niet naar me luisteren. Als iemand
mij zegt dat ik iets moet doen, dan kan dat heel verkeerd vallen. Bekijk het maar, ik ben genoeg
gedwongen geweest. Ik laat niet meer over me heen walsen. Ik gooi er dan alles uit, maar mijn
begeleiders weten dat ik niet gevaarlijk ben, toch? Ik ben blij dat ze me soms bij de kladden pakken,
voordat ik iets doe wat ik eigenlijk helemaal niet wil.
Ik heb al een keer teveel pillen geslikt omdat ik het niet meer zag zitten. Nu gaat het wat beter, maar
vooral ’s nachts ben ik zo bang. Daarom is het zo belangrijk dat ik deze hulp krijg. Omdat ze me goed
kennen en dat ook kunnen uitleggen aan andere mensen. Omdat ze me helpen om in dit huisje te
blijven wonen. En omdat ze me leren om sneller afleiding te zoeken, zodat die andere Emmy niet naar
boven komt.”
54
‘Ik wil geen verplichting worden’
Chantal werd geboren met slechts één been. Tot haar achttiende liep zij op krukken met
behulp van een prothese, maar door die zware belasting heeft zij inmiddels ook continu
pijn aan haar schouders en armen. Chantal is nu 30 jaar en afhankelijk van de rolstoel. Zij is
volledig afgekeurd en ontvangt een Wajong-uitkering. Sinds een paar maanden woont zij in
een aangepast appartement in Kerk en Zanen. Zij krijgt wekelijks hulp bij het huishouden.
Daarnaast is er via Jij en Ik was- en strijkhulp geregeld.
“Toen ze me vroegen of ik de vrijwilligers van Jij en Ik een kans wilde geven, heb ik gezegd dat ik het
best wilde proberen. Als het niets is, trek ik toch mijn mond wel open. Het gaat mij erom dat de was
wordt gedaan, want met mijn versleten schouders lukt dat gewoon niet meer. Eerst kwam Ali eens in
de twee weken. Hij kon strijken als de beste en deed vrijwilligerswerk om de taal beter te leren. Sinds
kort heeft hij een andere functie aanvaard en heb ik een nieuwe was- en strijkhulp. Dit keer een
vrouw, en dat praat eerlijk gezegd ook wat gemakkelijker.
Bij het Wmo-loket vroegen ze me eerst of iemand uit mijn eigen netwerk niet kon helpen. Maar wat wil
je, mijn moeder is overleden, mijn vader is ernstig ziek en mijn zusje woont in Brabant. Vrienden heb
ik maar weinig en die wil ik houden ook. Natuurlijk kan ik een beroep op hen doen als zij er zijn, maar
ik wil geen verplichting worden. Dat is meteen mijn bezwaar bij dit beleid om steeds meer bij de
inwoners zelf neer te leggen. Ik ben bang dat mensen met een beperking nog meer in een isolement
terecht komen, omdat hun vrienden en kennissen zich overvraagd voelen en afhaken.
Als je de hulp deels op deze manier gaat inrichten, moet je veel tijd steken in de voorbereiding, met
goede cursussen en een persoonlijke begeleiding. Zeker als je een vrijwilliger plaatst bij oudere
mensen, want die vinden het doorgaans lastiger om iemand te vertrouwen. Kijk, ik heb er geen moeite
mee om een vreemde toe te laten in mijn huis, maar voor ouderen ligt dat anders. Die zijn toch bang
dat iemand aan hun spulletjes zit en durven soms niets te zeggen als het misgaat. Geef die mensen
dus alle mogelijkheden om hun ervaringen terug te koppelen en wees duidelijk bij wie ze terecht
kunnen. Dan houd je tenminste een vinger aan de pols.
Want het gaat natuurlijk niet alleen om de praktische hulp, maar ook om wat afleiding en een praatje.
Als je soms hele dagen binnen zit, moet je jezelf bezig houden om de uren door te komen, anders
word je gek. Ik heb mezelf leren knutselen en daarnaast houd ik veel van boeken, films en puzzels.
Toch is het leuk als iemand de dag een beetje breekt, hoe goed ik mezelf ook kan amuseren.
Ik begrijp het concept dus wel, hoor. Als ze willen, kunnen mensen veel leren van dit soort
vrijwilligerswerk. En ik word op mijn beurt uit de brand geholpen. Ik ben alleen bang dat ze straks
voor alles vrijwilligers gaan inzetten, bijvoorbeeld ook voor structurele hulp of medische zorg. Nog
even en mijn zus moet verhuizen om voor mij te kunnen zorgen. Snap je dat ik dat een beroerd
toekomstbeeld vind?”
55
Bijlage III Samenvatting startfoto Alphen aan den Rijn
De gemeente Alphen aan den Rijn staat de komende jaren voor grote maatschappelijke
opgaven op het gebied van het sociaal domein. Om deze maatschappelijke opgaven te
kunnen definiëren, hebben we een zogenaamde startfoto van de gemeente gemaakt op basis
van de beschikbare data. In de Startfoto wordt een beeld in cijfers geschetst van de inwoners
van onze gemeente. Hierin is ook cijfermateriaal opgenomen in het kader van de drie
decentralisaties van taken die nu door de provincie of het Rijk worden uitgevoerd op het
gebied van de Jeugdzorg, Werk en AWBZ/Wmo. Het opstellen van een startfoto was nodig,
omdat er op dit moment geen totaal beeld is van de nieuwe gemeente Alphen aan den Rijn.
Cijfers zijn beschikbaar op het niveau van de drie voormalige gemeenten Alphen aan den
Rijn, Boskoop en Rijnwoude. Die cijfers zijn nu in één document bij elkaar gebracht. De tekst
van deze startfoto is eind maart 2014 afgerond op basis van de op dat moment bekende
gegevens. In de loop van 2014 komen er naar verwachting specifieke gegevens beschikbaar.
Bijvoorbeeld over de (stapeling) van voorzieningen in het licht van de transities en meer
gegevens op gebiedsniveau. De gemeente gebruikt deze gegevens om een specifieker beeld
te ontwikkelen.
In de startfoto wordt de informatie gepresenteerd volgens het volgende model:
- Basis voor iedereen: de sociale structuur en fysieke infrastructuur vormen de gezamenlijke
basis voor inwoners om hun leven zelfstandig en op een prettige manier te kunnen leiden.
- Meedoen faciliteren: informatie, preventie en vroegsignalering zorgen er voor dat
problemen in dit zelfstandig leven worden voorkomen of zo vroeg als mogelijk worden
gesignaleerd.
- Ondersteuning: vraaggerichte voorzieningen die ervoor zorgen dat inwoners de juiste vorm
van (professionele) ondersteuning krijgen als er zich toch problemen voor doen.
Daarbij zijn, waar mogelijk, de volgende thema’s gehanteerd: Werken en leren, Gezond opgroeien en gezond blijven, Sociale samenhang en Maatschappelijke betrokkenheid.
1. Basisinfrastructuur voor iedereen
Het eerste hoofdstuk Basisvoorzieningen bevat de algemene demografische gegevens, cijfers
over het aantal leerlingen per schooltype, opleidingsniveau van de Alphense bevolking,
cijfers gerelateerd aan werk en inkomen, op het gebied van gezondheid, vrijwilligers, cultuur
en sporten en bewegen.
In Alphen aan den Rijn wonen in totaal zo’n 106.600 inwoners, verspreid over 11 gebieden.
De wijk Ridderveld heeft veruit de meeste inwoners binnen de gemeente Alphen aan den Rijn
op basis van de gebiedsindeling die we hebben gemaakt. Kerk en Zanen, Centrum Oost en
Boskoop hebben ongeveer evenveel inwoners (ongeveer 15.000). De kleinste gebiedsdelen
zijn de dorpen Benthuizen, Zwammerdam en Aarlanderveen: alle drie minder dan 4000
inwoners.
Meer dan de helft van de inwoners van de nieuwe gemeente Alphen aan den Rijn behoort tot
de leeftijdsgroep 25 tot 65 jaar. Bijna een op de vier inwoners is jonger dan 20 jaar. Kerk en
56
Zanen heeft een relatief jonge bevolking. In Koudekerk en Centrum West wonen relatief meer
ouderen.
In de gemeente Alphen aan den Rijn wonen in vergelijking met Zuid Holland als geheel
relatief weinig inwoners van allochtone afkomst. In de grote steden beslaat het aantal
allochtonen ongeveer de helft van de bevolking, terwijl dit in Alphen aan den Rijn 17% is.
Het protestants christelijk onderwijs kent de meeste leerlingen. Het opleidingsniveau van de
inwoners is redelijk gelijkmatig verdeeld over Mavo/LBO (29%), Havo/VWO/MBO (35%) en
HBO/WO (28%). Acht procent van de inwoners heeft alleen lagere school.
Het gemiddeld besteedbaar inkomen ligt iets hoger dan gemiddeld in Nederland en het
percentage huishoudens met een laag inkomen lager ligt dan gemiddeld in Nederland. De
omvang van beroepsbevolking in de gemeente Alphen aan den Rijn is 53.500. De
arbeidsparticipatie is in Alphen aan den Rijn hoger dan in vergelijkbare gemeenten. In de
gemeente wordt door particuliere huishoudens relatief meer inkomen betrokken uit arbeid
en onderneming dan gemiddeld in de provincie Zuid Holland en Nederland. Alphen aan den
Rijn heeft een geregistreerde werkloosheid van 7%; dit is lager dan het landelijke
werkloosheidscijfer van 10%.
De gemiddelde levensverwachting in Alphen aan den Rijn is iets hoger dan gemiddeld in
Nederland.
Alphen aan den Rijn kent een groot aantal vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. We
kunnen hierbij geen vergelijking maken hoe Alphen het doet ten opzichte van het landelijke
gemiddelde, omdat precieze cijfers ontbreken. In de gemeente Alphen aan den Rijn is een in
vergelijking met Nederland bovengemiddeld aantal mensen lid van een sportorganisatie.
2. Meedoen faciliteren
Met elkaar proberen we ervoor te zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfredzaam blijven
en niet afhankelijk worden van zorg en ondersteuning. Sommige ‘groepen’ in de
samenleving lopen meer risico om van zorg of ondersteuning afhankelijk te worden dan
andere. Zij zijn in zekere zin kwetsbaar. Een definitie van kwetsbaarheid is lastig te geven.
Het is daarom van belang dat we naar de unieke mens in zijn of haar unieke situatie blijven
kijken. Het kan echter wel zinvol zijn om groepen te definiëren voor wie de gemeente naar
verwachting er het meest toe doet in het kader van de ondersteuning van hun weerbaarheid,
veerkracht en zelfredzaamheid. We denken dan aan kinderen en jongeren (jong geleerd is
oud gedaan) kwetsbare ouderen en mensen met een lage sociaal-economische status.
Een belangrijke maat voor de kwaliteit van leven is de ervaren fysieke en psychische
gezondheid. Als mensen zich fysiek of psychisch niet gezond voelen, zullen zij niet
volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. Een aantal ziekten zijn te vermijden.
Mensen zullen daarvoor wellicht hun leefstijl moeten aanpassen of misschien kan een anders
ingerichte fysieke, dan wel sociale omgeving ervoor zorgen dat mensen zich gezonder gaan
voelen.
57
In dit hoofdstuk zijn een aantal kengetallen gepresenteerd over inwoners die zich (tijdelijk)
in een kwetsbare situatie bevinden. Het gaat hier bijvoorbeeld over kwetsbare jongeren,
inwoners met een kwetsbare situatie voor wat betreft inkomen, werk, ouderdom of
gezondheid. Enkele gegevens:
Er zijn jongeren in een kwetsbare situatie wat betreft werk, school, gezin en
inkomen. De aantallen zijn zeer divers.
Er zijn 3686 geregistreerde werkzoekenden, 69% is langer dan 6 maanden
werkzoekend;
20% van de volwassen/ouderen geeft aan moeite te hebben om rond te komen;
Ruim 5000 inwoners (4,7% van het totaal) geven aan zich (zeer) ernstig eenzaam te
voelen;
46% van de inwoners van (19-46 jaar) heeft overgewicht, 12 % ernstig. Bij de 65-
plussers zijn de cijfers hoger: respectievelijk 59,3% en 14,7%;
Wat betreft roken en drinken scoort Alphen aan den Rijn wat beter dan Hollands
Midden;
De inwoners van Alphen waarderen de leefbaarheid van hun buurt met een 7, de
inwoners van Boskoop en Rijnwoude met een 7,6;
Er is niet precies bekend hoeveel mantelzorgers er zijn omdat niet iedereen zichzelf
zo benoemt. Schattingen wijzen op 12.000 mantelzorgers in de gemeente.
Gemiddeld geeft 14% van de volwassenen tussen de 19 en 65 jaar in Hollands
Midden mantelzorg, 10% van de inwoners van 65 jaar en ouder.
3. Ondersteuning
Bij Ondersteuning gaat het om vraaggerichte voorzieningen die ervoor zorgen dat inwoners
de juiste vorm van (professionele) ondersteuning krijgen als er zich toch problemen voor
doen.
Deze ondersteuning richt zich op inwoners en huishoudens die kort of langdurend in een
situatie terecht komen waarbij ze (professionele) ondersteuning nodig hebben. Het gaat om
verschillende situaties waarbij ondersteuning nodig is. Hierbij gaat het om:
mensen die tijdelijk niet zelfstandig in hun eigen inkomen kunnen voorzien;
kinderen, jongeren en hun ouders als kinderen en jongeren bij hun ontwikkeling een
steuntje in de rug kunnen gebruiken, dreigen uit te vallen of in hun ontwikkeling
worden bedreigd
mensen die niet op eigen kracht kunnen deelnemen aan de samenleving en hierbij
ondersteuning nodig hebben.
mensen die in een kwetsbare positie komen, de regie over hun leven verliezen en te
maken hebben met verslaving, schulden, psychische problematiek (dreigende)
dakloosheid en (dreigende) criminaliteit.
In dit hoofdstuk is geschetst welke vormen van ondersteuning er zijn en het gebruik van
deze voorzieningen door inwoners. Enkele kengetallen:
Er zijn 1257 huishoudens met een bijstandsuitkering voor levensonderhoud in 2013
58
Er zijn in totaal 331 Jongeren bekend bij het jeugdpreventieteam, het Overleg
(criminaliteit en overlast) en het maatjesproject
Binnen de huidige Wmo zijn er verschillende Wmo-voorzieningen: hulp bij het
huishouden, woonvoorzieningen, rolstoelen, scootmobielen en
vervoersvoorzieningen (CVV). In 2012 waren er in oud-Alphen 9114 cliënten voor de
diverse voorzieningen.
Er zijn lokale en regionale voorzieningen voor mensen met een grote
ondersteuningsbehoefte. Denk aan maatschappelijke opvang, verslavingszorg,
schuldhulpverlening, voorzieningen voor mensen met psychiatrische problematiek.
Het aantal inwoners dat gebruik maakt van dergelijke voorzieningen varieert sterk
per voorziening.
4. Nieuwe taken in het kader van de 3 decentralisaties
Hieronder is een korte beschrijving opgenomen van de drie decentralisaties. Per
decentralisatie is tabel opgenomen met de aantallen van de nieuwe doelgroepen. Dit is een
weergave van het gebruik van voorzieningen zoals ze nu, voor de transitie naar de
gemeente, is georganiseerd.
Let op: de aantallen in de tabellen Jeugdzorg en Wmo 2015 zijn geen unieke personen:
personen genoemd in de ene rij, kunnen overlappen met personen genoemd in de volgende
rijen.
Participatiewet 2015
Op 1 januari 2015 zal waarschijnlijk de Participatiewet in werking treden. Het doel van de
wet is om meer mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te krijgen. De P-wet is een
samenvoeging van de huidige Wet werk en bijstand (WWB), de huidige Wet sociale
werkvoorziening (Wsw) en een deel van de huidige Wajong.
Cijfers Werk
Aantal bijstandsuitkeringen (1-1-2014) 1.257
Aantal Wajong uitkeringen (eind 2012) 1.350
Schatting instroom Wajong in
participatiewet per jaar
80
Aantal geplaatste WSW-ers (2013) 600
Jeugdwet 2015
De nieuwe taken voor gemeenten op het gebied van jeugdhulp zijn de volgende:
- Specialistische jeugdzorg
- Residentiële zorg
- Pleegzorg
- Advies- en meldpunt kindermishandeling
- Crisisdienst
59
- Toegang
- Jeugdzorg Plus
- Jeugdbescherming
- Jeugdreclassering
- Jeugd-GGZ
- Jeugd-(L)VG
Cijfers Jeugd
Aantal jeugdigen die in 2012 gebruik
hebben gemaakt van ambulante jeugdzorg
339
Aantal jeugdigen die in 2012 gebruik
hebben gemaakt van dagbehandeling
77
Het aantal jeugdigen die in 2012 gebruik
hebben gemaakt van residentiële jeugdzorg
77
Aantal gemelde kinderen bij onderzoeken
van het AMK
437 (1,8% van de 0-17 jarigen)
Aantal AMK onderzoeken 245
Aantal jeugdigen 0-17 jaar 23.736
Aantal indicatiebesluiten gedwongen kader 153
Aantal indicatiebesluiten vrijwillig kader 612
Totaal aantal indicatiebesluiten 612
Aantal geplaatste jeugdigen bij
JeugdzorgPlus
12
Aantal jeugdbeschermingsmaatregelen 2012 220
Aantal jeugdreclasseringstrajecten 2012 64
Aantal jeugdigen die gebruik maken van
eerstelijns psychologische zorg
463
Aantal jeugdigen met DBC zonder verblijf 1.542
Aantal jeugdigen met DBC met verblijf 112
(NB dit betreft geen unieke personen: personen genoemd in de ene rij, kunnen overlappen
met personen genoemd in de volgende rij. )
Wmo 2015
Met de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning krijgen gemeenten meer
verantwoordelijkheden voor het organiseren van passende ondersteuning aan huis voor
mensen die niet op eigen kracht kunnen deelnemen aan de samenleving. Het doel van de
wet is het mogelijk maken voor mensen om langer thuis te kunnen blijven wonen en te
participeren.
60
Cijfers Wmo 2015
Aantal cliënten dat individuele begeleiding
kreeg
772
Aantal cliënten dat groepsbegeleiding kreeg 493
Aantal cliënten met kortdurend verblijf 42
Aantal cliënten dat voorzien was van vervoer
naar groepsbegeleiding
285
Aantal cliënten met begeleiding in natura 360
Aantal cliënten met begeleiding in PGB 78
Aantal cliënten dat gebruik heeft gemaakt
van AWBZ vervoer
347
Aantal cliënten dat gebruik maakt van
kortdurend verblijf en dit regelt in natura
14
Aantal cliënten dat gebruik maakt van
kortdurend verblijf en dit regelt met PGB
25
(NB dit betreft geen unieke personen: personen genoemd in de ene rij, kunnen overlappen
met personen genoemd in de volgende rij. )
61
Bijlage IV Begrippen- en afkortingenlijst
Algemene voorziening aanbod van diensten of activiteiten dat, zonder voorafgaand
onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en
mogelijkheden van de gebruikers, toegankelijk is en dat is
gericht op het versterken van zelfredzaamheid en participatie, of
op opvang
AMHK Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en
Kindermishandeling
Awbz Algemente Wet Bijzondere Ziektekosten
De basis: de basisstructuur in de samenleving, waarbij iedere inwoner kan
meedoen aan de samenleving.
Begeleiding het geven van een vorm van ondersteuning aan mensen of
organisaties op welk terrein dan ook.
In het bijzonder in de zorg het geven van (beroepsmatige)
ondersteuning op het terrein van structuur, dagritme en
praktische hulp bij taken zoals huishouden en administratie
gericht op het bevorderen, behouden of vergroten van de
zelfredzaamheid van mensen met een ernstig regieverlies of een
ernstig invaliderende aandoening of beperking
Beschut werk werkzaamheden in een beschutte omgeving onder aangepaste
omstandigheden
GGD Gemeentelijke gezondheidsdienst
GGZ Geestelijke Gezondheidszorg
CJG Centrum voor Jeugd en Gezin
Cliëntondersteuning ondersteuning met informatie, advies en algemene
ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de
zelfredzaamheid en participatie en het verkrijgen van een zo
integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van
maatschappelijke ondersteuning, preventieve zorg, zorg,
jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen
Eigen kracht eigen talenten, vaardigheden, kennis en contacten van mensen
Eigen regie vermogen van iemand om zelfstandig te bepalen hoe zijn leven
op verschillende levensgebieden zoals wonen, werken, sociale
contacten, eruit moet zien; ook de mogelijkheid om iemand zo
veel mogelijk regie te laten houden over zijn leven wanneer hij
zorg en/of begeleiding nodig heeft.
Indicator meetbaar aspect, uitgedrukt in een getal, percentage of ratio, dat
iets zegt over de kwaliteit ergens van, zoals de kwaliteit van zorg
of leefbaarheid in een wijk
Informele zorg zorg die onbetaald en niet beroepshalve wordt verricht: te
onderscheiden in gebruikelijke zorg, mantelzorg, zelfhulp,
vrijwillige zorg en buurthulp
Integrale toegang proces waarbij bij het bepalen van de toegang van een burger tot
ondersteuning rekening wordt gehouden met zijn/haar
behoeften en mogelijkheden op alle leefdomeinen.
Kwetsbare burger burgers die risico lopen om een achterstand in de maatschappij
op te lopen of in een sociaal isolement te raken, zoals chronisch
zieken, hulp- en zorgbehoevende ouderen, verslaafden, dak- en
62
thuislozen enz.
Maatwerkvoorziening op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een
persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen,
woningaanpassingen en andere maatregelen
Mantelzorgondersteuning hulp ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie, beschermd
wonen of opvang, rechtstreeks voortvloeiend uit een tussen
personen bestaande sociale relatie en niet wordt verleend in het
kader van een hulpverlenend beroep
Mantelzorgwaardering een in de gemeentelijke verordening vastgelegde blijk van
waardering aan mantelzorgers door het college van B&W
Motiverende gespreksvoering cliëntgeoriënteerde gespreksmethode om mensen voor te
bereiden en te motiveren tot verandering, bijvoorbeeld bij
gewenste veranderingen in leefstijl of gedrag
Meedoen faciliteren: door middel van laagdrempelige informatievoorziening,
preventie, signalering, inwoners net dat steuntje in de rug geven
om het zelf te kunnen doen of voorkomen dat ondersteuning of
zorg in een later stadium nodig is.
Oggz Openbare geestelijke gezondheidszorg
Ondersteuning: (specialistische/professionele ) ondersteuning voor hen die dat
nodig hebben
Persoonsgebonden budget bedrag waaruit namens het college betalingen worden gedaan
voor diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere
maatregelen die tot een maatwerkvoorziening behoren, en die
een cliënt van derden heeft betrokken;
Respijtzorg Het tijdelijk overnemen van de totale zorg ter ontlasting van de
mantelzorger door beroepskrachten of vrijwilligers in de vorm
van thuisopvang, dagopvang, kortdurende opname enz.
Sociaal netwerk relaties met mensen in de naaste omgeving, inclusief de eigen
familie of partner
Sociale activering het verrichten van onbeloonde maatschappelijk zinvolle
activiteiten gericht op arbeidsinschakeling of, als
arbeidsinschakeling nog niet mogelijk is, op zelfstandige
maatschappelijke participatie
Sociale participatie op een actieve en constructieve manier deelnemen aan informele
en formele verbanden in de samenleving. Door deze deelname
kan een zelfstandige positie worden verworven in de
samenleving.
Tegenprestatie onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden die worden
verricht naast of in aanvulling op reguliere arbeid en niet leiden
tot verdringing op de arbeidsmarkt
Transitie veranderingsproces bij de decentralisaties waarbij vooral de structuur van het bestaande stelsel verandert, zoals de wet- en regelgeving en de financiële verhoudingen
Transformatie veranderingsproces bij de decentralisaties waarbij het vooral gaat om een inhoudelijke vernieuwing binnen het nieuwe stelsel, namelijk een andere cultuur en andere werkwijzen tussen burgers, beroepskrachten, instellingen en gemeenten
Vrijwilligerswerk werk dat onbetaald en onverplicht verricht wordt ten behoeve van
63
anderen of van (de kwaliteit van) de samenleving in het
algemeen, in enig georganiseerd verband.
Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning
Zelfredzaamheid in staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene
dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een
gestructureerd huishouden
![Presentatie - Koolmonoxide [Compatibiliteitsmodus] · 2. In de ruimte waar een verbrandingstoestel hangt op geruime afstand van het toestel. (3 a 4 mtr.) apparaten. 3. Kamers waar](https://static.fdocuments.nl/doc/165x107/6057f44cf790c92e7008aa55/presentatie-koolmonoxide-compatibiliteitsmodus-2-in-de-ruimte-waar-een-verbrandingstoestel.jpg)
