BET L A l VAN l Y E L EDriemaandelijks tijdschrift van de heemkundige kring

Afgiflekantoor 9850 Nevele

HET LAND VAN NEVELEHeemkundig tijdschrift voor

Bachte-Maria-Leerne, Hansbeke, Landegem, Lotenhulle, Meigem, Merendree, Nevele, Poesele, Poeke, Sint-Martens-Leerne, Vinkt, Vosselare

en ZeverenHet Land van Nevele is een uitgave van de heemkundige kring

“Het Land van Nevele” v.z.w.Abonnementen en lidgeld 2006

Abonnementen op Het Land van Nevele lopen over een jaargang van vier nummers. Bij nieuwe abonnementen in de loop van het werkjaar worden de vorige nummers, indien nog voorradig, nagestuurd. Oudere nummers vanaf

1970 zijn nog in beperkte hoeveelheid beschikbaar.Lidgeld 2006

18 euro (+ 3 euro buitenland) over te schrijven op rekening 001-3951685-78 of 290-7431460-20 van “Het Land van Nevele” v.z.w..

Dammeers 35, 9880 Aalter.Steunend lid 2006

Vanaf 25 euroSecretariaat

A. Bollaert, Beentjesstraat 29, 9850 Poesele landvannevele@belgacom.net

RedactieadresJ. Luyssaert, Veldestraat 26, 9850 Merendree

jan.luyssaert@pandora.beTijdschriftadministratie

L. De Ruyck, Heiste 45, 9850 LandegemOpmaak

C. De Groote, LandegemDruk

Beschutte Werkplaats “Nevelland”, NeveleDe auteurs, en niet de uitgever, zijn verantwoordelijk voor hun bijdragen en illustraties.

Bij de kaftfoto: Cyriel Buysse (Foto's: verzameling Land van Nevele).

HET LAND VAN NEVELEiProvincie

Oost-VlaanderanCentrale Bibliotheek

december 2006 jaargang XXXVII aflevering 4

Verantwoordelijke uitgever: J. LUYSSAERT, Veldestraat 26, 9850 Merendree

381

INHOUD

Land van Nevele

J. HAEMAERS,Oorlog in Nevele ................................................................................ 383

N. VANROLLEGHEM,Het Lovaertorgel van de St.-Bavokerk te Gontrode ...................... 406

I. DHUYVETTER,Leo Lovaert was reeds orgelbouwer in 1823 ................................. 413

A. MESTDAGH,Het begin van Wereldoorlog II volgens Adhemar Mestdach,een fragment uit zijn “memoires” .................................................... 415

Verslagen................................................................................................... 426

Errata “Meigems Hoogdag” ................................................................... 445

Nieuw in onze bibliotheek ..................................................................... 447

Mensen van Toen

N. VANROLLEGHEM,Twee generaties Lo(u)vaert, voorouders van Leo Lovaert ............ 448

382

OORLOG IN NEVELE De slag om Nevele (25 mei 1452) en

de afbraak van het kasteel van Nevele in 1489

Op donderdag 25 mei 1452, 555 jaar geleden, vond de slag om Nevele plaats. Het stadsleger van Gent leverde toen te Nevele een felle strijd tegen de Bourgondische hertog Filips de Goede. Deze veldslag is te kaderen in het krijgsgewoel van de Gentse opstand die zich van 1449 tot 1453 afspeel­de. In 1489, 37 jaar later, viel Nevele weer ten prooi aan oorlogsgeweld. Toen woedde er opnieuw een hevige strijd om de macht in het oude graaf­schap Vlaanderen, met name tussen Brugge en Gent enerzijds en Maximiliaan van Oostenrijk anderzijds. Deze opstand heet de ‘Vlaamse Opstand (1482-1492)’. In dit artikel willen we deze belangrijke momenten uit de geschiedenis van Nevele van naderbij belichten en in hun historische context plaatsen. Beide fases leveren ook interessante informatie op over de krijgskunst van zowel het Gentse als het Bourgondische leger. Bovendien leren ze ons dat de hertog van Bourgondië, noch de stad Gent in beide opstanden over voldoende middelen beschikten om een beslissende veld­slag te voeren. Het toont enerzijds aan dat de Bourgondische overheid in 1452 en in 1488 over een zwakke oorlogsmachine beschikte, maar ander­zijds dat ook de stad Gent in beide jaren niet de bovenhand van zijn tegen­stander kon halen. We kunnen dus over een militair machtsevenwicht spreken.

Dat Nevele zowel in de Gentse opstand van 1449-1453 als in de Vlaamse Opstand van 1482-1492 ten prooi viel aan krijgsgeweld, is niet toevallig. Het kleine stadje lag op een strategisch punt, namelijk de samenvloeiing van de Poekebeek en de Kale. Bovendien hadden de lokale heren van Nevele in de volle Middeleeuwen een versterkte burcht in het stadje opge­richt.' Heden ten dage blijft nog maar één volledige zijmuur van de centra­le woontoren, de donjon, van het kasteel van Nevele over. De drie andere muren werden gedeeltelijk afgebroken. De resterende zijmuur werd in de

Zie H. Schaeck, ‘Het kasteel van Nevele, een stand van zaken’, Het Land van Nevele, 33 (2002), 105-139 en het uitstekende overzicht van J. Luyssaert, ‘Bijdrage tot de geschiedenis van de stad en vrijheid van Nevele’, Het Land van Nevele, 37 (2006), 105-138.

383

Figuur 1: de resterende zijmuur van de donjon van Neveie, met bovenaan een schouw en een torentje die in de negentiende eeuw

toegevoegd werden.

384

negentiende eeuw geïntegreerd in een nieuw gebouw (figuur 1), het (nu alweer verdwenen) klooster van Nevele. De donjon in Nevele is niet echt gekend bij het grote publiek, noch in de wetenschappelijke wereld. In het overzichtsboek "De d o n jo n in V la a n d e re n bijvoorbeeld vindt de woonto­ren van Nevele, ten onrechte, geen plaats.- Nochtans heeft de Nevelse don­jon de kenmerken van een donjon: het is een stenen (rechthoekige) centra­le woontoren, bestaande uit verschillende etages. De donjon van Nevele maakte onderdeel uit van een zogenaamde ‘castrale motte’.D a t betekent dat het kasteel opgedeeld was in twee omwalde plaatsen (in een typische 8- vorm): een opper- en een neerhof. Terwijl het neerhof vaak een residentië­le functie had, was het opperhof van militair belang. Zoals te Nevele was het opperhof van een castrale motte vaak op een aarden verhoging gelegen. Het opperhof bevatte een houten toren die in de late middeleeuwen vaak ‘versteend’ werd. Dat was althans te Nevele het geval. Dit prestigieuze bouwwerk verschafte de heer strategisch voordeel in een militaire belege­ring. Van op het dak van de donjon van Nevele kan men bijvoorbeeld in de verte de torens van Gent ontwaren. Het spreekt vanzelf dat een toren met een dergelijk uitzicht een belangrijke strategische waarde heeft in oorlogs­tijd. Bovendien is een stenen vesting een ideale schuilplaats voor troepen of een legerleiding. Weliswaar was het nabijgelegen kasteel van Poeke een meer geschikte plaats om troepen onder te brengen, toch kan de strategische waarde van de donjon van Nevele moeilijk onderschat worden.

De slag om Nevele (25 mei 1452)

In de ochtend van 25 mei 1452 was Nevele zonder slag of stoot in de han­den gevallen van de Bourgondische generaal Jan van Bourgondië, maar die­zelfde dag nog slaagden de Gentenaars erin de stad opnieuw in te nemen. We noemen deze strijd de ‘slag om Nevele’. Jan van Bourgondië, de graaf van Etampes (in Noord-Frankrijk), was een verwant van de Bourgondische her-

F. Doperé & W. Ubregts, De donjon in Vlaanderen. Architectuur en woon- cultuur, Brussel, 1991. De kaart op p. 264 van dit werk vergeet de don­jon van Nevele...Een mooie beschrijving van een motte bij S. De Decker, Over elfenheu­vels en kabouterbergen. Een overzicht van de bewaarde mottekastelen in de provincie Oost-Vlaanderen, ent, 2002.

385

Figuur 2: Filips de Goede (graaf van Vlaanderen van 1419 tot 1467),

386

tog Filips de Goede (1396-1467).^ De Bourgondische hertog had Jan van Bourgondië als kapitein aangesteld van een aantal soldaten die door de Bourgondische schatkist betaald werden. De hertog was immers in het voor­jaar van 1452 een nieuw offensief tegen de stad Gent gestart. Een openlijke oorlog in Vlaanderen was een zeldzaam gegeven. Het was van de Gentse opstand van 1379-1385 geleden dat de graaf van Vlaanderen nog eens troe­pen tegen zijn onderdanen had doen optrekken. Toen kwam Gent in opstand tegen de Bourgondische hertog Filips de Stoute, de grootvader van Filips de Goede, die, na het huwelijk met de erfdochter van de Vlaamse graaf Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen was geworden. Het graafschap Vlaanderen was beperkter in om vang dan het huidige gewest Vlaanderen. In de middeleeuwen bestond Vlaanderen grofweg uit Frans-, Zeeuws-, Oost­en West-Vlaanderen. Toen Filips de Stoute in 1384 de ‘Vlaamse troon’ bes­teeg, begon het Bourgondische tijdvak van de Belgische geschiedenis (1384- 1482).5 Maar de nieuwe graaf van Vlaanderen kreeg dus meteen met een opstand van de grootste stad in zijn graafschap te maken. Tijdens deze opstand werd het kasteel van Nevele reeds zwaar toegetakeld, maar het werd nadien vermoedelijk hersteld. Slechts nadat beide partijen het vredesverdrag van Doornik in 1385 hadden goedgekeurd, keerde de rust in het graafschap terug. Dit verdrag herstelde Gent in al zijn oude rechten, de stad bleef dus nog steeds een grote zeggenschap hebben over het omliggende hinterland, het Gentse kwartier. Dat kwartier bestond grofweg uit de huidige provincie Oost-Vlaanderen en de kasselrij Kortrijk.^ Nevele stond dus in de eerste helft van de vijftiende eeuw onder de politieke heerschappij van Gent.

Jan van Bourgondië en Filips de Stoute waren neven; over Jan van Bourgondië: M.-T. Caron, ‘Jean de Bourgogne, comte d’Etampes’, in: R. de Smedt (ed.), Les chevaliers de l ’Ordre de la Toison d’or au XVe siè­cle. Franfurt am Main, 2000, 125-9. Over Filips de Goede: R. Vaughan, Philip the Goed. The apogee of Burgundy, Londen, 1970.De beste inleiding tot de geschiedenis van het Bourgondische tijdvak is nog steeds: W. Blockmans & W. Prevenier, De Bourgondiërs, de Nederlanden op weg naar eenheid (1384-1530), Amsterdam, 1997.Een overzicht van de Gentse geschiedenis in het bestudeerde tijdvak in W. Prevenier & M. Boone, ‘De ‘stadstaaf-droom (veertiende en vijftiende eeuw)’, in: J. Decavele (ed.), Gent, apologie van een rebelse stad. Antwerpen, 1989, 80-105. De omvang van het Gentse kwartier is op figuur 3 aangeduid. De kasselrijen waarvan de naam omkaderd is, behoorden tot het Gentse kwartier.

387

Figuur 3: het graafschap Vlaanderen in de late middeleeuwen. Met kruisjes zijn de drie voornaamste kastelen aangegeven die Gent

tegen uit het zuiden oprukkende troepen dienden te beschermen:Schendelbeke, Gavere en Poeke.

388

Maar de macht van de Bourgondische hertogen groeide in het begin van de vijftiende eeuw. Uiteraard was de heerschappij van de drie grote Vlaamse steden (Brugge, Gent en leper) over hun omliggend kwartier een doorn in het oog van de Bourgondische hertogen. Nemen we het voorbeeld van de ‘beden’. In de middeleeuwen bestond er geen belastingstelsel zoals het onze. Indien de centrale overheid een belasting wenste te heffen, dan dien­de ze met de onderdanen over de omvang en de betalingstermijn van deze belasting te onderhandelen. Een dergelijke belasting heet men een ‘bede’ omdat de hertog als het ware diende te ‘bedelen’ om geld. In Vlaanderen hadden de grote steden belangrijke inspraak in de goedkeuring van beden. Indien Gent bijvoorbeeld weigerde aan de Bourgondische hertog in een bede bij te dragen, dan verloor de hertog niet enkel mogelijke inkomsten uit Gent, maar ook uit het Gentse kwartier (ongeveer een derde van het graaf­schap Vlaanderen). Om deze voor de hertogen zeer ongunstige situatie te verhelpen, kwam Filips de Goede in 1447 met een nieuw idee: de heffing van een permanente belasting in het graafschap. Meer bepaald een belasting op zout." Zout was een levensnoodzakelijk product; vooral voor de bewa­ring van levensmiddelen was zout onmisbaar. Bijgevolg verzekerde een belasting op zout de hertog van permanente inkomsten. Indien deze indi­recte belasting ingevoerd zou worden, dan diende de hertog niet langer om geld te ‘bedelen’ bij zijn onderdanen. Maar de Gentenaars lieten in Januari 1477 aan de hertog weten dat ze, bijna vanzelfsprekend, niet instemden met deze belasting. Het zou de relatie tussen de hertog en zijn geboortestad nog meer verzuren.

Reeds op het einde van 1446 waren Filips de Goede en zijn hotbouding in aanvaring gekomen met één van de belangrijkste politici in de stad name­lijk Daneel Sersanders. Deze rijke korenhandelaar en herbergier had een coalitie gesloten met leden uit de stedelijke ambachten om de stijgende invloed van de hertog in de Gentse politiek ongedaan te maken. Na de onderdrukking van de Brugse opstand van 1436-1438 had de hertog immers steeds meer aanhangers in de Gentse schepenbanken binnengeloodst. Deze infiltratie van hertogsgezinden konden de ambachten niet smaken, want ze had onder andere tot een verhoogd aantal goedgekeurde beden en tot een

Hetgeen volgt, werd uitvoerig behandeld in: J. Haemers, De Gentse opstand (1449-1453). De strijd tussen netwerken om het stedelijke kapi­taal, (Standen en Landen, CV) Kortrijk-Heule, 2004.

389

vermindering van de politieke invloed van de ambachten in de Gentse poli­tiek geleid. De coalitie van Daneel Sersanders en de leiders van enkele ambachten diende aan deze evolutie een halt toe te roepen. Eind 1446 had het Gentse ongenoegen tot een openlijke confrontatie tussen hertogelijke medestanders en Daneel Sersanders geleid en zelfs een persoonlijke tus­senkomst van Filips de Goede had de politieke tegenstellingen niet kunnen verhelpen. Toen de hertog bovendien nog een zoutbelasting wenste in te voeren, was de patstelling compleet. In augustus 1447 werd Daneel Sersanders ‘overdeken van de neringen’ van Gent. Dat is één van de belang­rijkste politieke instellingen van de stad, want de overdeken van de nerin­gen mocht samen met de overdeken van de weverij twintig van de zesen­twintig Gentse schepenen aanstellen. Toen Daneel Sersanders in 1447 en nogmaals in 1448 zijn medestanders de schepenbanken inloodste, liep de ruzie tussen Gent en Filips de Goede nog op. Toen de hertog in augustus 1449 op zijn beurt vertrouwelingen in de Gentse schepenbank wenste aan te stellen, verbrak de coalitie rond Daneel Sersanders de politieke banden met de hertog. Ondanks een verzoeningspoging in het voorjaar van 1450, kwam het tussen Gent en Filips de Goede niet meer goed. De Gentse opstand was een feit.

Toen het Filips de Goede in 1451 duidelijk werd dat hij aan de onderhan­delingstafel geen gelijk kon halen, startte hij een economische blokkade tegen Gent. Dit was een gewaagde zet, want onrechtstreeks ondefmijnde hij met deze blokkade de economische welvaart van het graafschap. Maar de hertog had uit de Brugse opstand van 1436-1438 geleerd dat een economi­sche blokkade verzet van de inwoners tegen de lokale machthebbers kon uitlokken.8 In dat geval verzwakte de politieke positie van het stadsbestuur en was het voor de hertog makkelijker om de stad terug voor zich te win­nen. Filips de Goede slaagde slechts gedeeltelijk in zijn opzet. Te Gent gre­pen radicalere groeperingen de macht. Daneel Sersanders werd in de zomer van 1451 uit de stad verjaagd, maar de nieuwe machthebbers waren even­min van plan de hertog meer macht in de stad te verlenen. Integendeel, de Gentenaars eisten het herstel van alle oude rechten van de stad. De politie­ke situatie in het graafschap zat dus muurvast. Zowel de hertog en zijn hof­houding als de Gentenaars wilden van geen wijken weten. Langzaamaan

Over de Brugse opstand: J. Dumolyn, De Brugse opstand, 1436-38. (Standen en Landen, Cl) Kortrijk-Heule, 1997.

390

werd duidelijk dat de enige manier om Gent op de knieën te dwingen een militair optreden was. Als reactie versterkte Gent de fortificaties van de stad en de belangrijkste strategische punten in het kwartier, waaronder het kas­teel te Nevele.

Tot eind 1451 was Nevele dus amper in het conflict betrokken. Maar waar­schijnlijk in november 1451, toen Gent met de militarisering van zijn kwar­tier een aanvang nam, kreeg Nevele Gentse soldaten over de vloer. Zoals in vorige Gentse opstanden trok Gent in november 1451 een brede ‘militaire cirkel’ op rond de stad. Deze denkbeeldige cirkel bestond uit verschillende forten in alle windrichtingen rond de stad. In het zu id e n schermde de lijn Oudenaarde-Geraardsbergen-Kortrijk het graafschap af van hertogelijke aan­vallen vanuit Henegouwen, Doornik, Frans- en Waals-Vlaanderen. In het o o s te n trokken de Gentse milities een verdedigingslijn Geraardsbergen- Schendelbeke-Ninove-Aalst-Dendermonde op. De Dender kreeg een lange fortenlinie. In een latere fase trachtten de Gentenaars het kasteel van Rupelmonde, de oostelijke toegang tot de Schelde én de belangrijkste Brabantse rivier, de Rupel, te veroveren. Ook in het oosten bouwden de Gentenaars dus een verdedigingslijn op, om troepen uit Brabant te verhinde­ren het Gentse kwartier binnen te trekken. In het n o o rd e n trachtten de Gentse troepen door een uitval naar Biervliet, zonder veel succes, de toegang naar de zee open te houden. Ook in de komende maanden moesten een aantal kust­plaatsen het ontgelden (Hulst, Axel, Zelzate, Assenede, Boekhoute, enzo­voort). In het w e s te n tenslotte probeerden de Gentenaars Koitrijk te verover­en, de poort naar de Leie, de tweede belangrijke rivier en bevoorradingsweg van het graafschap. Stroomafwaarts aan de Leie werd Deinze ingepalmd, een lijn die werd doorgetrokken naar Nevele. Poeke werd het belangrijkste wes­telijke bastion. Kortom, de denkbeeldige cirkel Biervliet, Poeke, Kortrijk, Oudenaarde, Geraardsbergen, Aalst, Dendermonde, Rupelmonde, Hulst trok een beschermende gordel op rond de hoofdstad om vijandige aanvallen af te weren en de bevoorrading van de stad veilig te stellen.

Gedurende de winter van 1451-1452 bleef het relatief rustig in het Gentse kwartier omdat hertog Filips de Goede amper weerstand kon bieden tegen de militarisering van Gent. De financiële en militaire middelen van de Bourgondische staat waren ontoereikend om de Gentenaars van weerwoord te dienen. Maar in het voorjaar van 1452 verzamelde de Bourgondische her­tog nieuwe fondsen. Zowel bij functionarissen als bij vertrouwelingen leen-

391

de hij geld en in de andere gewesten waarover hij de heerschappij had (zoals in Holland en Brabant) vroeg hij beden aan om een troepenmacht naar het Gentse kwartier te sturen. In april 1452 trokken Bourgondische troepen van­uit Brabant op naar Gent, hetgeen een paniekreactie in de stad veroorzaakte. Al snel viel het strategische Oudenaarde in handen van de Bourgondische hertog. Deze stad was, gezien haar ligging aan de Schelde, voor de bevoor­rading van Gent een vitaal verdedigingspunt. Gent verzamelde het stadsle­ger en op 24 april 1452 kwam het tot een bloedig treffen voor Oudenaarde. Gent leed er een smadelijke nederlaag. 'D ie n , q ii i g a r d e to u jo u rs s e s a m i s \

aldus de Bourgondische kroniekschrijver Georges Chastellain^, had dus voor een klinkende overwinning voor de hertog gezorgd.

Maar Gent gaf zich niet over. Integendeel, de strategische militaire plaatsen in het kwartier werden nogmaals versterkt. Omdat de financiën van de hertog alweer ontoereikend waren om een grotere troepenmacht op de been te bren­gen, liet Filips de Goede de stad Gent ongewild de kans haar positie te verste­vigen. De hertog beschikte enkel over mobiele groepjes ridders die, onder lei­ding van een kapitein, een militaire 'ra id ' konden uitvoeren op een bepaalde plaats. De Gentse verdediging bestond erin deze groepjes ridders onschadelijk te maken - we kunnen dus over een soort van guerilla-oorlog spreken. Begin mei bijvoorbeeld vonden kleinere confrontaties tussen Gentse en Bourgondische troepen in het Waasland plaats, maar medio mei richtte, zoals gezien, de Bourgondische kapitein Jan van Bourgondië zijn pijlen op Nevele.

De bronnen die ons over de slag om Nevele inlichten, zijn 'Ie l iv r e d e s f a i t s

d u b o n c h e v a l ie r m e s s ir e J a c q u e s d e L a la in g ' en de 'K ro n y k van V laen -

d e r e n ' . Laatstgenoemde kroniek is het relaas van een Gentenaar die tijdens de Gentse opstand als een soort van ‘journalist’ a v a n t la le t tr e het nieuws

Georges Chastellain was geboren te Gent, maar hij werkte in Bourgondische dienst (citaat uit diens Oeuvres. Kervyn de Lettenhove (ed.), Brussel, 1863-1866, dl. II, 227). Het krijgsverloop van de Gentse oorlog vindt men in Haemers, De Gentse opstand; idem, ‘Sneyssens’ heldenmoed, Engels verraad en 40.000 doden? Feit en fictie omtrent de Slag bij Gavere’, Zottegems Genootschap voor Geschiedenis en Oudheidkunde. Handelingen, XI (2003), dl. 1, 221-236 en V. Fris, ‘La bataille de Gavre (23 juillet 1453)’, Bulletijn van de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, 18 (1910), 185-233.

392

,

i4

\

neerpende dat de stad bereikte. Maar deze bron is soms erg onnauwkeurig, en we dienen de gegevens van de Gentenaar erg omzichtig te behandelen. Bovendien geeft de kroniek een Gentse visie op de feiten weer. Er dient dus erg kritisch met deze bron om te gaan.*^ De andere bron is eerder ‘Bourgon- dischgezind’. Het ' l iv r e d e s f a i t s d u b o n c h e v a l ie d is een verzamelboek van verschillende teksten uit het midden van de vijftiende eeuw. Ze hebben alle betrekking op het leven van Jacob van Lalaing. Deze edelman was een uit­stekende militaire strateeg uit het gevolg van hertog Filips de Goede.'' De hertog had hem meermaals ingezet in de oorlogen die hij voerde. Voor zijn trouw had de hertog hem in 1451 opgenomen in de prestigieuze Orde van het Gulden Vlies. Het jaar nadien vertrouwde de legerleiding van Filips de Goede Jacob van Lalaing een compagnie soldaten toe om de Gentse oorlog te bedwingen. Maar ondanks de verschillende successen die Jacob van Lalaing zou behalen, sneuvelde hij toch in de strijd. In de slag om het kas­teel van Poeke op 3 juli 1453 kreeg de Vliesridder een speer of een zwaard in het hoofd. Hij overleed ter plekke. Om de gesneuvelde verwant te eren, liet zijn nageslacht een boek schrijven waarin zijn heldendaden op het slag­veld in de verf werden gezet. De familie gaf Georges Chastellain, de reeds geciteerde hofchroniqueur, de opdracht om voor het d iv r e d e s f a i ts d u b o n

c h e v c d ie d een relaas toe te voegen over de Gentse oorlog. Maar zoals de titel van het ‘boek’ reeds aangeeft, diende het werk om de daden van de ‘goede ridder’ te eren. Bijgevolg is het verhaal van Chastellain een unieke, maar wel zeer partijdige, visie op de feiten.'2 We moeten deze kroniek.

10

11

12

Een uitgebreide bespreking van deze bron in Haemers, De Gentse opstand, 21-22; de 'Kronyl werd uitgegeven door P. Blommaert & C.R Serrure (eds.), Kronyk van Vlaanderen van 580 tot 1467. Gent, 1839­1840. Het verslag over de slag om Nevele vindt men in deel 2, p. 141 -143. Een korte biografie in: P. De Win, ‘Jacques de Lalaing’, in: R. de Smedt (ed.). Les chevaliers, '117-120.Het divré werd uitgegeven door J. Kervyn de Lettenhove in het zesde deel van het reeds geciteerde 'Oeuvre' van Georges Chastelain (Brussel, 1866). Een hertaling van deze kroniek in hedendaags Frans (door Colette Beaune) vindt men in D. Régnier-Bohier (ed.), Splendeurs de la cour de Bourgogne. Récits et chroniques, Parijs, 1995, 1205-1409 (de beschrijving van de slag om Nevele op de pagina’s 1377-1380).

393

zoals de Gentse 'K ro r iyk ' dus heel kritisch benaderen, maar toch bevat ze enkele waardevolle details over de slag om Nevele. Als we beide verhalen naast elkaar leggen en vergelijken, dan is het mogelijk de slag om Nevele te reconstrueren.

Volgens beide kronieken veroverde Jan van Bourgondië, graaf van Etampes, op 25 mei het sterk bewapende Nevele. De 'K ro n y k va n V la en -

d e r e n ' vermeldt dat de Gentenaars de troepenbewegingen van de Bour­gondische edelman op de voet volgden en reeds op 19 mei extra Gentse troepen naar het kasteel te Nevele hadden g es tu u rd .D e Franstalige kro­niek beschrijft kort de versterkingen die de Gentenaars rond Nevele hadden opgericht. Aangezien de omgeving van Nevele rijk was aan grachten en moeilijk doorwaadbare plaatsen hadden de Gentenaars voornamelijk de toegangswegen tot het stadje versterkt. Deze wegen, evenals de aangren­zende korenvelden en enkele bruggen, waren gebarricadeerd met aarden wallen om de ruiters te paard de doorgang te verhinderen. Maar tevergeefs, de Bourgondische troepenmacht was te omvangrijk (maar ze telde waar­schijnlijk maar enkele honderden krijgers) om de stad in Gentse handen te houden. Terwijl boogschutters de Gentenaars beschoten, konden de ‘infan­teristen’ al gauw de Gentse stellages veroveren. Volgens beide bronnen zwommen de Bourgondische soldaten over de Poekebeek. De 'K ro n y k van

V la e n d e re n meldt dat de Gentenaars een aanval aan de Poekebrug konden afslaan, maar dat Nevele ondertussen 'v a n a c h te r binnengevallen werd. - De Bourgondische huurlingen slaagden erin de Gentenaars te verjagen en ze maakten zich op deze wijze makkelijk meester van Nevele. Sommige Bourgondische soldaten rukten op naar Landegem en Merendree om de Gentenaars verder te verjagen. Nevele werd door de Bourgondiërs geplun­derd, een normale zaak in oorlogstijd.Maar de Gentenaars gaven zich niet rap gewonnen. Volgens beide kronie­ken keerden de verjaagde Gentse troepen nog dezelfde dag terug en slaag-

■>3 Kronyk van Vlaenderen, II, 140. Jan van Melle was hoofdman van de troepen.De 'brugghe van der Peuken' lag in de Cyriel Buyssestraat, over een (nu verdwenen) zijarm van de Poekebeek (Luyssaert, Bijdrage tot de geschiedenis, 128).

394

den ze er op hun beurt in Nevele op de Bourgondiërs te veroveren. Jan van Bourgondië en zijn ridders werden terug over de Poekebrug gedreven en een aantal onder hen zou in de beek verdronken zijn. De Gentenaars zou­den bovendien alle in de stad aanwezige soldaten gedood hebben. Maar onmiddellijk gaf de Bourgondische kapitein zijn troepenmacht de opdracht Nevele voor de tweede maal in te nemen. Nevele werd omsingeld en van alle kanten beschoten door de Bourgondische boogschutters. De strijd was kort maar hevig. Het lukte kapitein Jan van Bourgondië en zijn strijdmak­ker Antoon van Bourgondië, een bastaardzoon van Filips de Goede, om Nevele langs twee toegangswegen binnen te dringen en op deze wijze de Gentenaars in de tang te nemen. Het ' l iv r e d e s fciits' vermeldt dat een groot aantal Gentenaars gedood werd, maar dat enkelen van hen zich terugtrok­ken in de donjon.'-"' Maar tevergeefs, de Bourgondische troepen hadden weinig moeite de donjon te veroveren. De overgebleven Gentse soldaten werden allen gedood. De 'K ro n y k va n V la e n d e re n ' laat weten dat Jan van Bourgondië, vooraleer zich naar Kortrijk terug te trekken, het bevel gaf Nevele plat te branden, " dw elc s y te r s to n t a e n s ta k e n e n d e v e r b e u r e n d e n ' .

Het lijkt er dus op dat deze ‘tactiek van de verschroeide aarde’ diende te verhinderen dat de Gentenaars Nevele opnieuw zouden veroveren. Of Nevele volledig platgebrand werd, is niet te achterhalen. Aangezien de don­jon van Nevele later nog in ons verhaal opduikt, is het duidelijk dat de ste­nen toren de brand overleefd heeft. Misschien zijn enkele inwoners of terugkerende Gentenaars erin geslaagd de brand te blussen?Hoeveel slachtoffers er te Nevele vielen, is onmogelijk te achterhalen. Georges Chastellain schrijft dat wel duizend Gentenaars gedood werden. Maar dit getal is een epische overdrijving om de overwinning van de Bourgondiërs wat meer glans te geven. Aangezien Gent in deze periode ongeveer 40.000 inwoners telde, betekende dit dat 2,5% van de Gentse inwoners zou gesneuveld zijn! Bovendien muntten Bourgondische kronie­ken zelden uit in correct cijfermateriaal. Toch is het best mogelijk dat een honderdtal Gentenaars te Nevele het leven hebben gelaten. Een andere kro-

Het 7/Vre des fait geeft daarbij enkele details over het kasteel. De kro­niek noemt het een ‘motte’, die op een aarden verhoging gelegen was, en bovendien omringde een gracht het geheel. Deze beschrijving komt overeen met de gekende werkelijkheid.

395

niek, het zogenaamde 'D a g b o e k va n G e n t \ vermeldt dat een tweehonderd­tal personen, zowel Bourgondische als Gentse soldaten, bij de slag om Nevele sneuvelden.'^ Dat lijkt een realistisch getal. Of er ook burgerslacht­offers of Nevelenaars gevallen zijn, is evenmin duidelijk. Waarschijnlijk hadden de inwoners van Nevele hun woonplaats verlaten toen ze de Bourgondische troepen in de ochtend van 25 mei zagen naderen. Wellicht zal de oorlogsschade aanzienlijk zijn geweest; 25 mei 1452 was vermoede­lijk een zwarte dag in de geschiedenis van Nevele.

Tot slot nog een woordje over de afloop van de Gentse opstand van 1449­1453. De slag om Nevele was één van de vele kleinere veldslagen uit de zogenaamde eerste fase van de Gentse oorlog van april tot juli 1452. Deze fase eindigde met een onderhandelingsronde te Rijsel. Toen immers duide­lijk werd dat geen van beide partijen militair de overhand kon halen, stem­den zowel Gent als Filips de Goede in met een onderhandelingsvoorstel van de Franse koning, de leenheer van de Vlaamse graaf. Maar Filips de Goede had de Franse onderhandelaars omgekocht en bijgevolg was het onderhan­delingsvoorstel niets minder dan een vonnis. Het veroordeelde de Gentenaars tot een zware boete en een teruggave van enkele privileges. Gent liet niet betijen en de stad startte een nieuwe oorlog tegen Filips de Goede. Deze tweede fase liep van september 1452 tot juli 1453. Pas eind juni 1453 had Filips de Goede opnieuw voldoende financiële middelen ver­zameld om een grotere troepenmacht op de been te brengen. Op 27 juni ver­overden de Bourgondiërs het kasteel van Schendelbeke, een strategisch fort op de Dender en op 3 juli 1453 viel het kasteel van Poeke (waarbij Jacob van Lalaing omkwam). Op 23 juli 1453 nam de Bourgondische strijdmacht de waterburcht van Gavere in, het laatste steunpunt van de Gentenaars. Het stadsleger dat toen naar Gavere optrok, werd schandelijk in de pan gehakt op de slagvelden te Semmerzake. Filips de Goede had uiteindelijk de Gentse opstand overwonnen en hij legde een vernederend vredesverdrag aan de stad op. Het verdrag van Gavere bepaalde onder andere dat Gent zijn

16 Dagboek van Gent van 1447 tot 1470, met een vervolg van 1477 tot 1515, uitgegeven door V. Fris, Gent, 1901-1904, deel 2, 19. Voor het ove­rige behandelde de anonieme auteur van deze bron de slag om Nevele niet.

396

politieke macht over het Gentse kwartier verloor en dat de hertog een beslissende stem zou hebben in de schepenverkiezingen van Gent. Voortaan was de hertog heer en meester in Gent en het Gentse kwartier.

De afbraak van het kasteel van Nevele in de zomer van 1489

Maar nog was de Bourgondische overwinning niet definitief, want in Gent laaide het verzet tegen het staatsgezag weer op in 1467 en nogmaals in 1477. Filips de Goede had Gent in 1453 een boete en zware belastingen opgelegd die de Gentenaars in 1467 wensten af te schaffen. Maar tevergeefs, hertog Karei de Stoute, de zoon van de in 1467 overleden Filips de Goede, voerde de hoge taksen op verbruiksgoederen in 1469 opnieuw in en hij voerde voor­taan een autocratische politiek die weinig rekening hield met de belangen van zijn onderdanen. De onverwachte dood van de hertog op het slagveld te Nancy in januari 1477 was dan ook voor de Gentenaars het sein om opnieuw deze taksen af te schaffen. Meer nog, Gent en Brugge maakten van de zwak­te van de Bourgondische dynastie gebruik om het staatsbestel anders in te richten. Voortaan hadden de grote steden opnieuw de politieke heerschappij over hun kwartier en via een systeem van volksvertegenwoordiging konden ze ook de grafelijke politiek beïnvloeden. Toen de echtgenoot van Maria van Bourgondië, aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk, vanaf 1479 echter een gelijkaardige politiek als Karei de Stoute begon te voeren, kwam Gent opnieuw in opstand. Een onverwachte gebeurtenis doorkruiste echter de ruzie tussen Maximiliaan en Gent. Toen Maria van Bourgondië in maart 1482 tijdens de jacht van haar paard viel in het park van het kasteel van Wijnendale en enkele dagen later te Brugge overleed, lag de weg naar de macht voor de opstandelingen open. Gent, Brugge en leper palmden in de daaropvolgende maanden het grafelijke bestuursapparaat in. Ze installeerden in 1483 een regentschapsraad die voortaan het beleid in het graafschap zou waarnemen. Deze raad oefende het regentschap over Filips de Schone uit, de minderjarige zoon van Maria en Maximiliaan. Maximiliaan liet echter niet begaan en hij eiste zelf het regentschap op. De Vlaamse regentschapsraad weigerde echter zich over te geven. De strijd om het regentschap over

397

Figuur 4: Maximiliaan van Oostenrijk (links), Maria van Bourgondië (rechts) en hun nazaten (tussen Maria en Maximiliaan staat Filips de Schone, onderaan in het midden ziet men diens zoon, de latere Keizer Karei).

398

Filips de Schone in Vlaanderen noemt men de ‘Vlaamse Opstand’ (1482- 1492).'7

Aangezien de Vlaamse regentschapsraad enkel politieke zeggenschap had over het graafschap Vlaanderen, en Maximiliaan over alle andere Bourgondische gewesten (Holland-Zeeland, Brabant, Henegouwen, enzo­voort) het regenschap uitoefende, lag een politieke strijd voor de hand. Het regentschap over Filips de Schone was de inzet. Toen Maximiliaan na onder­handelingen zijn gelijk niet kon halen, startte hij een militair offensief tegen het graafschap Vlaanderen. In het voorjaar van 1485 slaagde de aartshertog erin Vlaanderen gewapenderhand te veroveren. Vanuit Oudenaarde en Dendermonde rukte een troepenmacht naar Gent op en een economische blokkade dwong Brugge op de knieën. De situatie was uitzichtloos en Vlaanderen gaf zich over. De Vrede van Brugge van 28 juni 1485 was hier­van het gevolg. Daarin onderwierp het graafschap Vlaanderen zich aan Maximiliaan. Gent, Brugge en leper beloofden Maximiliaan als regent van zijn zoon het graafschap te laten regeren. Maar al snel werd duidelijk dat de jonge Habsburger zijn bestuurswijze niet veranderd had. Opnieuw hief hij hoge belastingen en vertikte hij het de Vlaamse steden in het beleid te betrek­ken. In november 1487 kwam Gent opnieuw in opstand en in januari 1488 volgde Brugge dit voorbeeld. Op dat moment bevond Maximiliaan zich ech­ter te Brugge. Toen hij niet op de eisen van de Brugse opstandelingen wens­te in te gaan, sloot de stad hem op. Tot 16 mei 1488 bleef Maximiliaan de gijzelaar van de Brugse opstandelingen. De vernederde vorst diende er de installatie van een nieuwe regentschapsraad te erkennen en nadat hij beloofd had het graafschap niet aan te vallen, lieten de Vlamingen hem vrij. Maximiliaan hield zich echter niet aan zijn belofte en reeds in juni 1488 viel

7 Hetgeen volgt is gebaseerd op J. Haemers, ‘Ende hevet tvolc goede cause jeghens hemlieden te rysene’. Stedelijke opstanden en staatsvor­ming in het graafschap Vlaanderen (1477-1492). Gent, 2006 (onuitgege­ven doctoraatsverhandeling) - we zijn van plan dit proefschrift uit te geven. Een uitstekende synthese van de Vlaamse Opstand is W. Blockmans, ‘Autocratie ou polyarchie? La lutte pour Ie pouvoir politique en Flandre de 1482 a 1492, d’après des documents inédits’. Handelingen van de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, 140 (1974), 257-368. In verband met de oorlog, raadplege men A. De Fouw, Philips van Kieef. Een bijdrage tot de kennis van zijn leven en karakter. Groningen, 1937.

399

hij het graafschap met Duitse troepen binnen. Maar deze militaire actie had amper succes. De Vlamingen, onder leiding van edelman Filips van Kleef, voerden een tegenoffensief en ze slaagden erin Brussel te veroveren. De pat­stelling in het Bourgondische rijk was alweer compleet.

Wat heeft deze opstand met Nevele te maken? Toen het een nieuw Duits leger, onder leiding van Albrecht van Saksen, er bij het begin van de zomer van 1489 in slaagde om Brussel en Leuven op de Vlamingen te veroveren, trok Filips van Kleef terug naar Gent. Toen, tot overmaat van ramp, Maximiliaan in juli 1489 een vredesverdrag sloot met de Franse koning, tot dan toe de bondgenoot van de Vlaamse regentschapsraad, raakten de Gentenaars in paniek. Gent vreesde immers de oprukkende troepen vanuit Brabant en de stad besloot nieuwe versterkingen rond de stad aan te leggen of oude bolweringen te verstevigen. Waarschijnlijk omdat de traditionele aanvoerlijnen voor stenen doorgeknipt waren, of omdat een nieuwe bestel­ling van steen te lang op zich zou laten wachten, nam de stad drastische maatregelen. De Gentse schepenen beslisten bestaande kastelen uit de omgeving van Gent te ontmantelen en het afbraakmateriaal te recupereren voor de omwallingen van de stad. Gent werd voornamelijk verdedigd door aarden wallen, maar uiteraard was steviger materiaal, zeker voor de toe­gangspoorten, meer dan wenselijk. Een mooi voorbeeld daarvan is het Gentse Rabot, op de Lieve, waarvan met de bouw in 1487 was aangevan­gen en dat in 1489 werd afgewerkt. Uiteraard wenste Gent niet alle kaste­len in de omgeving van de stad te plunderen, maar wel die van vijanden van de stad of medestanders van Maximiliaan. Flet kasteel van Middelburg-in- Vlaanderen bijvoorbeeld was eigendom van de familie Hugonet, een trou­we bondgenoot van Maximiliaan. Flet kasteel werd in de zomer van 1489 ontmanteld en zelfs enkele geplaveide wegen van het stadje werden opge­broken. De stenen werden naar Gent en Brugge gevoerd.'^ Ook het grafe-

18 J. Haemers, ‘Middelburg na Pieter Bladelin. De juridische en militaire strijd tussen vorst, stad en adel om sociale erkenning en politieke macht (1472-1492)’, Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis, 142 (2005), 215-265. Zie ook W. De Clercq, R Pype & S. Mortier, ‘Archeologisch onderzoek in Middelburg-in-Vlaanderen. Drie jaar opgra­vingen op het opper- en neerhof van het kasteel van Pieter Bladelin’, Jaarboek van de heemkundige kring ‘Het Ambacht Maidegem', 10 (2004), 272-294.

400

lijk kasteel van Wondelgem werd geplunderd. Het kasteel werd met de grond gelijkgemaakt en het materiaal werd ‘hergebruikt’ voor de verdedi­ging van de grootstad.

Nevele ontsprong de dans evenmin... De heer van Nevele Jan van Montmorency was immers een medestander van Maximiliaan. Deze edel­man was een telg uit een oud adellijk geslacht dat reeds lang de Bourgondische dynastie had gediend. Jan zelf was bijvoorbeeld in 1477 in de hofhouding van Maria van Bourgondië opgenomen en hij zou tijdens de Vlaamse Opstand Maximiliaan trouw blijven.2 Dat blijkt bijvoorbeeld uit zijn tweede huwelijk. Na de dood van Filips van Heurne, een publieke vij­and van Gent die in 1482 door de stad verbannen was, trouwde Jan van Montmorency met diens weduwe, Margaretha van Heurne. Dat de heer van Nevele partij koos voor Maximiliaan betekent niet dat de Nevelenaars zelf Maximiliaan gunstig gezind waren. Jan van Montmorency verbleef zelden te Nevele (en zeker niet op het moment dat zijn kasteel geconfisqueerd was); sinds de Gentse opstand van het eind van de veertiende eeuw verble­ven de heren van Nevele voornamelijk in hun kasteel te Ooidonk. De edel­man had nog andere heerlijkheden, zoals Burcht en Zwijndrecht. De heer van Nevele inde waarschijnlijk enkel de inkomsten van de heerlijkheid, maar hij verbleef allicht in 1488-1489 aan het hof van Maximiliaan. Dat Gent in 1489 het kasteel van de belangrijkste heerlijkheid van Jan confis­queerde, hoeft dus weinig verwondering te wekken.

In augustus 1489 gaf Gent de opdracht voor de 'd em o U cie e n d e a f ln e k e n e van

d en c a s te e le van N e v e le ' O v e r deze afbraak bleef maar één getuigenis bewaard, namelijk een Gentse onkostenrekening van de afbraak. Deze onkos- tenrekening bevindt zich in een confiscatierekening uit 1488-1489. In de zoek­tocht naar middelen om de fortificatie van de stad te betalen, ontbrak het Gent immers aan financiën. Alle goederen van vijanden werden aangeslagen en ver­kocht. De opbrengst hiervan werd in een centrale kas verzameld. De afbraak- resten van het kasteel van Nevele werden niet verkocht (de stenen werden

19!i

[l

20

i

t

21

f

Stadsarchief Gent (SAG): reeks 20, nr. 5, 144r-v.Voor wat volgt: H. Cools, Mannen met macht. Edellieden en de moderne staat in de Bourgondisch-Habsburgse landen (1475-1530). Zutphen, 2001, 234 en 268.SAG: reeks 20, nr. 5, 145v.

401

Figuur 5: Nevele van aan het Schipdonkkanaal.Rechts van de kerk kan met het negentiende-eeuwse torentje

van het vroegere kasteel van Nevele ontwaren.

402

immers ‘gerecycleerd’), maar de confiscatierekening draaide wel voor de onkosten van de afbraak van het kasteel op. Op die manier krijgen we toch wat zicht op de opmerkelijke (gedeeltelijke) vernietiging van het kasteel.Op 6 augustus 1489 kwam Gillis van den Bossche, de deken van de Gentse Witte Kaproenen, te Nevele aan. De Witte Kaproenen was een sooit van paramilitaire politiemacht die door de stad Gent betaald werd om de orde en de rust in het Gentse kwartier te bewaren. Maar deze groepering (genoemd naar de witte mutsen ‘kaproenen’ die ze als herkenningsteken droegen) voer­de ook andere opdrachten uit. Blijkbaar waren ze ook belast met de albraak van het kasteel van Nevele. Na de situatie te hebben besproken, startten enke­le Gentse bouwvakkers op 20 augustus 1489 met de sloop van het kasteel. In totaal zouden 37 gespecialiseerde vaklui samen 146 dagen werk leveren om het kasteel te ontmantelen.-- Niet enkel stenen, maar ook \s to ffe werden uit het kasteel meegenomen - allicht doelt de rekening op de binnenbekleding van één of meerdere kamers van het kasteel. Zorgvuldig werden de muren steen voor steen afgebroken en het afbraakmateriaal werd op een centraal punt ver­zameld. Eind augustus was de opdracht volbracht, waarop met het vervoer van de stenen en het andere materiaal kon worden aangevat. Uit de rekening blijkt dat de stenen van het kasteel op 'w a g h e n e ' werden geladen en van aan het kas­teel naar de Oude Kale werden gevoerd. -" Van daarop ging het te schip (waar­schijnlijk via de Kale en dan langs de Lieve) naar Gent. De Gentenaars had­den een tiental bootreizen nodig om hun vracht naar Gent te varen. Begin okto­ber lijkt de klus te zijn geklaard, want nadien vinden we geen vermeldingen meer in de rekening. Waarvoor de stenen van het kasteel van Nevele te Gent precies hebben gediend, weten we dus niet.Het is onduidelijk welke delen van het kasteel van Nevele werden afgebro­ken. Allicht werden slechts enkele bijgebouwen gesloopt. De vierkante toren (de ‘donjon’) van het kasteel van Nevele bestond immers nog in de zestiende eeuw en heden ten dage blijft er nog steeds een zijmuur over - die, althans in de onderbouw, voornamelijk uit Doornikse steen bestaat, hetgeen aantoont dat het wel degelijk de originele middeleeuwse muur b e tre f t .E r

22

2324

Luyssaert, Bijdrage tot de geschiedenis, 121.SAG: reeks 20, nr. 5, 147v.Luyssaert, Bijdrage tot de geschiedenis, 121-4 toont bijvoorbeeld aan dat de vierkante toren van het kasteel nog in de zestiende eeuw als gevangenis diende.

403

zijn verschillende redenen te bedenken waarom niet tot een volledige afbraak van het kasteel werd overgegaan. Ten eerste bleef de toren zijn stra­tegische waarde behouden. Indien Gent deze toren in handen had, kon ze makkelijk Nevele en omstreken onder controle houden. Ten tweede diende de toren als gevangenis en het was onverstandig hem te slopen. Zonder de toren beschikte Nevele misschien niet over een geschikte plaats om boeven en vijandige soldaten op te sluiten. Ten derde had na oktober 1489 een ver­dere ontmanteling van het kasteel geen nut omdat Vlaanderen vrede had gesloten met Maximiliaan. Op 31 oktober 1489 sloot de Vlaamse regent- schapsraad immers een vredesverdrag met Maximiliaans generaal Albrecht van Saksen (de ‘vrede van Tours’ genaamd, omdat de vredesonderhande­lingen aldaar plaatsvonden). In dat verdrag erkenden de Vlamingen Maximiliaan opnieuw als regent over Filips de Schone en Maximiliaan schortte daarom de oorlog tegen Vlaanderen op. Het had dus niet langer zin de Gentse verdediging te versterken en bijgevolg had Gent geen nood meer aan Nevelse stenen...

Maar nog was er geen rust in Vlaanderen. Omdat de Vrede van Tours opnieuw een zware boete aan Vlaanderen oplegde en onder andere een devaluatie van de munt eiste, kwamen Gent en Brugge in 1490 opnieuw in opstand. Albrecht van Saksen liet niet begaan en hij startte een nieuwe oor­log tegen beide steden. In december 1490 viel Brugge na een economische blokkade, maar Gent hield veel langer vol. Alweer ontbrak het de centrale overheid aan voldoende middelen om het opstandige bolwerk onder con­trole te krijgen. Ook Sluis hield moedig stand. De leider van de Vlaamse Opstand, Filips van Kleef, had er zich verschanst en hij weigerde zich over te geven.25 Helaas vonden we in de archieven geen sporen terug over de positie van Nevele in dit conflict. Misschien had de stad zich bij Gent geschaard ofwel stond ze onder controle van Albrecht van Saksen. Pas in juli 1492 gaf Gent zich, moegestreden en uitgeput, over. Op 12 oktober 1492, dezelfde dag als Christoffel Colombus voor het eerst voet op ‘Amerikaanse’ bodem zette, ondertekende Filips van Kleef de Vrede van Sluis. Dit verdrag erkende Maximiliaah als regent van Filips de Schone en

25 Zie over deze episode van de Vlaamse Opstand: De Fouw, Philips van Kleef en J. Haemers & L. Sicking, De Vlaamse Opstand van Filips van Kleef en de Nederlandse Opstand van Willem van Oranje. Een vergelij­king’, Tijdschrift voor Geschiedenis, 119 (2006), 328-347.

404

het maakte dus een einde aan de Vlaamse Opstand. Voortaan zou Maximüiaan Vlaanderen besturen tot aan de meerderjarigheid van Filips de Schone in 1494.“6 De Opstand had Vlaanderen echter zware economische schade toegebracht en alvast Nevele een deel van het kasteel gekost...

Besluit

De wisselende machtsbalans in het graafschap Vlaanderen in de vijftiende eeuw toont aan dat geen van beide partijen (de drie grote Vlaamse steden noch de Bourgondische hertog) in een politieke strijd een militair overwicht kon halen. Het ontbrak zowel Gent als Filips de Goede of Maximiliaan van Oostenrijk aan beslissende middelen om de tegenstander in een opstand mili­tair te overwinnen. Uiteindelijk zou Maximiliaan in 1492 Gent kunnen bedwingen, maar alweer was de ovei*winning niet definitief - denk maai* aan de Gentse opstand tegen Keizer Karei in 1539-1540. De kleinere steden in het Gentse kwaïlier, zoals Nevele, dienden lijdzaam toe te zien hoe de grote steden en hun graaf politieke conflicten uitvochten. Nevele zat als het ware tussen hamer en aambeeld en het stadje onderging passief de strijd tussen de politie­ke machten in het graafschap.27 In 1452 bijvoorbeeld was Nevele maai* een .strategische voorpost van Gentse troepen of in 1489 slechts een welkome steengroeve voor de versterking van de Gentse afweer. We hebben het raden naar de precieze omstandigheden waarin de Nevelenaar in de middeleeuwen leefde, laat staan dat we de gevolgen van het krijgsgewoel voor de gewone man kunnen achterhalen. Maar die zijn vermoedelijk weinig benijdenswaardig.

Jelle HAEMERS (Universiteit Gent-^)

26

27

28

Over diens regering: J.M. Cauchies, Philippe Ie Beau. Le dernier duc de Bourgogne. Turnhout, 2003.Zie over deze problematiek: P. Stabel, De kleine stad in Vlaanderen. Bevolkingsdynamiek en economische functies van de kleine en secun­daire stedelijke centra in het Gentse kwartier (14de - 16de eeuw). Brussel, 1995 en idem, ‘Entre enclume et marteau. Les petites villes fla- mandes, les membres de Flandre et le duc de Bourgogne’, Publications du Centre Européen d’ Études Bourguignonnes, 33 (1993), 91-105.Dit artikel kwam tot stand in het kader van het lUAP-project ‘Stedelijke Samenleving in de Lage Landen (late middeleeuwen - vroegmoderne tij­den)’. Ik dank Jan Luyssaert en Wim Declercq voor hun hulp bij de tot­standkoming van dit artikel.

405

HET LOVAERTORGEL VAN DE ST.- BAVOKERKTE GONTRODE

De auteurs A. Fauconnier en P. Roose publiceerden in 1994 in het tijdschrift “Orgelkunst” een artikel “Het orgel te Gontrode, andermaal een Lovaert- orgel geïdentificeerd” en wijdden aan het orgel een zeer uitgebreide techni­sche deskundige beschrijving.In de tekst van het oorspronkelijk contract tussen orgelbouwer Leo Lovaert en de kerkgemeenschap van Gontrode staat het navolgende:

B e g r o o tin g e d e r o r g e l van G o n tr o d e w e lk e d e o n d e r g e te e k e n d e p a s to r ,

b o r g e m e e s te r en k e r k m e e s te r s d e r fa b r ie k e van G o n tr o d e a ld a e r

w o o n e n d e b i j d e z e b e k e n n e n o v e r e e n g e k o m e n te z ijn m e t d l ie e r

L L o v a e r t o r g e lm a e k e r te N e v e le a lh ie r m e d e o n d e r te e k e n t to t h e t

m a e k e n v o lg e n s d e o n d e r s c h r e v e n e c o n d i t ie in d e k e rk va n G o n tr o d e

b in n e n d e n t i jd van z e s m a e n d e n e e n n ie w e o rg e l.

1 . V o o r e e r s m o e t e r d o o r d e k e r k fa b r i jk g e m a e k t w o rd e n een n ie u w e

c a s s e m e t d e n o o d ig e b e e ld h o u w e r i j v o lg e n s h e t p la n d o o r d en

o r g e lm a e k e r v e r v e e r d ig t

2^. V e rb in d d e n o r g e lm a e k e r te m a e k e n ee n n ie w s e c r e e t van

5 4 g r a v iü r e n van d r o o g s p ie s s c h e n h o u t v r i j va n e e n ig e a l te r a t ie o f

d e u r s p r a e k e3< . E e n en n ie w e n a b r ig e en c la u w ie r van iv o o r la n g van d o le e g to t f a

b o v e n d e 4 o c ta v e s a e m e n 5 4 to u ch en ,

4^. T w e e b la e s b a lk e n h e b b e n d e 4 p lo e y e n m e t d e w in d b u ijz e n en a l le

a n d e r to e b e h o o r te n

5^. D 'o r g e l z a l m o e te n b e v a tte n d e v o lg e n d e r e g is te r s1 p r e s ta n t 4 r w a a r v a n d e b a s s e n d e m o n te r e u ijtm a e k e n

b e le i jd m e t rg e lth in

2 b o u rd o n 4

3 d o u b le t t e 2

4 f lu te 25 f o r n i tu e r e m e t tw e e s te m m e n i jd e r to u c h e

6 c la ro n b a s7 tr o m p e t s u p e r iu s8 tr a m b la n t d o u c e n d e v e n t i l leA l le d e v o o r s c h r e v e n e r e g is te r s zu lle n g e m a e k t z ijn van

406

o r g e lm e ta l iq u e s to jfe

A l le m o n d k o s te n , re ijz e n en v e r b l i j f z ijn ten la s te va n d e n o r g e lm a e k e r

a ls v o o r t ’g o n e z i jn e k n e g t o f m e d e h u lp e b e tre f t. D e k e r k fa b r ic k e z a l

d e tr a n s p o r te n o m e n d e w e d e r o m N e v e le d o e n

D 'o rg e l g a n s v o ltro k e n en o p d e n o .x sae l g e p la e ts z a l e r v o o r e n

b e ta e ld w o r d e n d e s o m m e va n n e g e n h o n d e r t z e v e n e n n e g e n tig f r a n s

v i jfe n s e v e n tig c e n tim e n

Tot o n d e r h o u d van a l le w e lk e v o o r s c h r e v e n z ijn h ie r van g e m a e k t

tw e e g e l i jk e en n a e r o n d e r te c n in g d e r z e lv e b i j e lk p a r t i j een

in g e tro k e n o p d e n 16 m a e r te 1 8 3 4

L e o L o v a e r t

D e o n d e r g e te e k e n d e n b e s p r e e k e n w i jd e r d a t d e n o r g e lm a e k e r d e

h ie ty o o r e n g e r n e n tio n n e e rd e o r g e l v o o r ee n j a e r ’t s i jn e n k o s te z a l

g o e d e h o u d e n z o n d e r e e n ig v e r g e l t

Te G o n tr o d e 2 8 m e ij 1 8 3 4

C o n s ta n t S c h o l la e r t R J . P o d e v ijn , p a s to o r

R S c h o lla e r t J .B . D e V re e se J. F D e V re e se L e o L o v a e r t

Het contract vermeldt niet wie de orgelkast zal maken, maar een inscriptie binnen de kast in potlood vermeldt “Petrus Dauwe 1834”, mogelijks een meubelmaker. Voor het bekleden van de blaasbalgen werd in 1834 een som van 23,31 F betaald aan de heer Vergeylen.Gelet dat het hier om een klein orgel gaat, dat de leveringstermijn zes maan­den bedraagt, dat de inscriptie op de kast “ 1834” vermeldt, mag men aan­nemen dat het orgel reeds eind 1834, begin 1835 kon bespeeld worden. In de daaropvolgende jaren werd aan de orgelbouwer regelmatig betaald voor reparatie, voor visite en voor onderhoud.Vanaf 1851 vinden we betaalde rekeningen voor het onderhoud van het orgel die betaald werden aan Benjamin Venneman. Op 30 oktober 1853 betaalde men aan Adolphus Venneman 5 F voor het uitpakken en het inpak­ken van het orgel uit de oude kerk. Op 23 april 1856 werd 82,92 F betaald aan de kinderen Venneman, verder nog 18,50 F als dagloon aan Ivo Venneman, dit alles hoogst waarschijnlijk voor het plaatsen van het orgel in de nieuw gebouwde kerk. De volgende jaren werden er regelmatig herstel­lingskosten en onderhoudskosten betaald aan de kinderen Venneman en Louvaert. Ter gelegenheid van het regelmatig onderhoud verving op 25 juli 1868 dhr Lovaert een register.

407

Bovenste deel van het Lovaertorgel van de St.-Bavokerk te Gontrode,(foto Noël Van Rolleghem)

408

op 2 januari 1888 werd aan orgelbouwer J. Vergaert 50 F betaald voor het plaatsen van een nieuw klavier dat vervaardigd werd door de Gentenaar R De Schamphelaere.Op 15 oktober 2002 werd een restauratieontwerp ingediend voor dit histo­risch orgel waarvan verhoopt wordt dat dit jaar de uitvoering kan aan­vangen.

Orgelbouwer Leo Lovaert

In “Mensen van Toen”, het familiekundig tijdschrift van de heemkundige kring “Het land van Nevele” werd in september 1997 een speciaal Lovaertnummer gepubliceerd, ter gelegenheid van het overlijden van Leo Lovaert 125 jaar geleden, van de hand van André Bollaert. In dit nummer werd gepoogd na te gaan waar de Lovaert’s vandaan kwamen, wie ze waren, wat ze deden.Toeval wil dat in mijn eigen kwartierstaat Guillaume Lavaert geboren in 1681 te Oostrozebeke een zoon is van Anthone en Elisabeth Gerlant. Uit de staat van goed bij het overlijden van Pauwels Duck zoon van Jaecques te Oostrozebeke blijkt dat zijn kleinkind Catelijne Duyck gehuwd was met Guillaume Louvaert fs Anthone en er voogd was van zusters van zijn vrouw. In de rand van deze staat van goed staat vermeld dat G u illc iiim e

L x iva ert f s A n th o n e w o n e n d e to t R o o s e b e k e als voogd deze staat heeft over­gebracht. Men kan hieruit besluiten dat in West-Vlaanderen sommige late­re Lavaert’s, naast de Louvaert’s, ook Lovaert’s als stamvader hadden.In de staat van goed bij het overlijden van Luijckas Louvaert zoon van Anthone in Meulebeke in maart 1678 zijn zes kinderen als erfgenamen opgegeven uit tw e e d iv e r s e b e d d e n n i A n th u n ijs , Jan en G u lg a m e k in d e re n

van L u ijc a s g e p r o c r e e r t b i j M a ijk e n D e K o e k a ls k in d e re n van e e r s te n

b e d d e en alle drie reeds getrouwd naast de drie o n b e ja a r d e k in d e re n

M ic fu e lk en , C a te li jn tk e n en P ie te r k e n g e p r o c r e e r t b i j M a r ti jn n e G h e r la n d d o c h te r van J a n s in tw e e d e b e d d e .

In de staat van goed bij het overlijden van Antheunis Louvaert zoon van Lucas te Rozebeke op 28 november 1682 blijft Elisabethe Geerelandt doch­ter van Jans houderigge met drie achtergelaten weeskinderen nl. Pieter, Guillaemeken en Marijken. D e p a te r n e le v o o c h t bij deze staat is Jan L o u v a e r t zo o n van L u c a s w o n e n d e in d e p r o c h ie va n K a e n e g h e m .Mijn bevindingen vervolledigen de gepubliceerde stamreeks van André Bollaert als volgt:

409

l i lIII I 1^J I f i 1 i 1 d

Binnenzicht op het Lovaertorgel van de St.-Bavokerk te Gontrode.(foto Noël Van Rolleghem)

410

A. Louvaert Anthone x .......MaeykenB. Louvaert Lucas x De Cock MariaC. Louvaert Joannes x Galle JudocaD. Lovaert Petrus x De Reu JoannaE. Lovaert Petrus x Baffort JoannaF. Lovaert Clement x Fassau ReginaG. Lovaert Leonard x Vanhoolandt Maria Theresia.

Meer hierover in “Twee generaties Lo(u)vaert, voorouders van Leo Lovaert (kwartierstaat van Leo Lovaert) in M e n se n va n T oen in dit tijdschrift.

Leonard werd als tweede kind geboren van de hoefsmid Clement Lovaert te Nevele in zijn tweede huwelijk met Regina Fassau. Na zijn huwelijk in 1828 vestigde Leo Lovaert zich als schrijnwerker te Nevele en kreeg er vijf kinderen nl. Evarist, Ludovicus, Maria Sidonia, Franciscus Xaverius en Conrardus. Bij de geboorte van zijn tweede kind Ludovicus eind december 1830 wordt voor het eerst vermeld dat vader Leo orselbouwer was. Bii koninklijk besluit van 12.03.1838 wordt orgelmaker Leo Lovaert een octrooi van tien jaar verleend voor de uitvinding en de verbetering van een stelsel van orgel. Uit de talrijke publicaties gepubliceerd in het tijdschrift ''M en sen van t o e n ’ kan achterhaald worden dat Leo nieuwe orgels bouwde voor de kerken van Markegem (1833), Gontrode (1834), Lemberge (1835), Ronsele (1837), Afsnee (1842), Moerbeke (1845), Meulebeke-Marialoop (1846), Eist (1849), Opbrakel (1852), Onkerzele (1854), Eeklo (1857), Ertvelde-Kluizen (1857), De Pinte (tussen 1857 en zijn overlijden). Asper (1858), St Martens-Latem (1861), Evergem-Wippelgem (1865), Zonnegem (1869). Daarnaast heeft hij bestaande orgels uitgebreid, onderhouden en hersteld.Tijdens de eerste jaren van zijn huwelijk woonde Leo in Nevele, St.- Jansstraat de huidige Langemunt. Op 16 mei 1849 verhuisde hij naar Deinze, om driejaar later op 9 februari 1852 naar Gent te verhuizen naar de Nieuwstraat (de huidige St.-Pietersnieuwstraat) waar hij op 21 augustus 1972 overleed.Zijn zoon Ludovicus was werkzaam in het familiebedrijf van zijn vader te Gent, terwijl Evarist en Franciscus Xaverius op zelfstandige basis orgels bouwden.

Noël VANROLLEGHEM, Gontrode

41

Literatuur

BOLLAERT, A., 1997, Speciaal Lovaertnummer, Mensen van Toen, jg 7 (3): 49-73FAUCONNIER, A. & ROOSE, R, 1994, Het orgel te Gontrode: andermaal een Lovaert-orgel geïdentificeerd; Orgelkunst, XVII (1): 3-10 JANSSENS, A., 1973, Nog over de orgelbouwer Leo Lovaert, Het land van Nevele, IV, 17-18JANSSENS, A., 1991, Een Lovaert-orgel te Oudenaarde, Het land van Nevele, XXII, 170-174POTVLIEGHE, G., 1972, De familie Lovaert, orgel- en beiaardbouwers; Het land van Nevele, extra aflevering, juli, pp 44POTVLIEGHE, G., 2003, De plaats van de familie Lovaert in de orgel- bouwkunst in Vlaanderen; Het land van Nevele, XXXIV: 169-194 ROOSE, R, 1989, Addenda bij de geschiedschrijving over de orgelmakers Lovaert, Het land van Nevele, XX: 301-306ROOSE, R, 2001, Nieuwe aanvullingen bij de geschiedschrijving over de orgelmakers Lovaert; Het land van Nevele, XXXII: 43-60

412

LEO LOVAERT WAS REEDS ORGELBOUWERIN 1823

In de gegevens betreffende de erfenis van Guillemeus Emmanuel D’huyvetter, gewezen pastoor te Sint-Jansstede, overleden te Kruishoutem in de Brugstraat op 4 april 1821 vonden we enkele interessante gegevens terug over de Nevelse orgelbouwersfamilie Lovaert. We namen hiervoor contact op met de heer A.Bollaert die ons vroeg deze gegevens uit te schrij­ven. Ze bevestigen dat Leonard Lovaert reeds in 1823 bekend stond als orgelbouwer.*

Op 21 Juni 1821 werd door Josephus Vijvens to t Huise en Josephus Dhuyvetter to t Eeklo, in hoedanigheid van erfgenamen en als e x e c u te u r s

te s ta m e n ta ir e o v e r g e v e r s een inventaris opgemaakt inhoudende opschrij- vingen van de nalatenschap va n d e n E e r w a a r d e h e e r G u i l le n ie u s

E n im a n u e l D h u y v e t te r , (geregistreerd op 21.5.1821) zoon van Judocus en Judoca de Jaegher, kleinzoon van Judocus en Margaretha Wasteau.De broers en zusters van Guillemeus waren allen overleden en lieten geen kinderen na. De notaris moest dus de erfgerechtigde collaterale erfgenamen opzoeken, dus ook al de nog levende nakomelingen van Judocus D’Huyvetter en Margaretha Wasteau. Er zijn tal van akten in het ai'chief van notaris Pieter Joseph Van Brabandt opgenomen. Een lijst van erfgenamen opgemaakt op 24 februari 1823 (repertoire 1-23) vermeldt 107 comparenten.

Als nr 20 en 21 noteerde ik het volgende:20. Clement Lovaert, hoefsmid te Nevele weduwnaar van Regina Fassiau, als vader en voogd over Pauline, Virgenie en Melanie Lovaert drie min­derjarige wezen.21. Leo Lovaert, broeder van de voornoemde wezen, o r g e ln ia e k e r to t N e v e le .

Nota van de redactie: Het eerste orgel van Leonard Lovaert dateert van 1833 (Markegem). Deze vondst bevestigt de stelling van orgeldeskundi- ge Ghislain Potvlieghe dat hij bij een orgelmaker (Van Peteghem??) in de leer was (+/- 10 jaar) alvorens hij zich als zelfstandig orgelbouwer vestigde.

413

Regina Fassiau was een achterkleinkind van Petrus D’Huyvetter (1668­1728) die een zeer talrijk nageslacht nagelaten heeft. Hij was een broer van de vader van Giiillemeus D’huyvetter.

Na verkoop van de roerende en onroerende goederen van Guillemeus D’Huy vetter bleef er netto te verdelen; 33 755, 78 gulden Nederlands.In de verdelingslijst staat genoteerd (akte 60) op 27 september 1823:20. Clement Lovaert in hoedanigheid van vader en voogd van Pauline, Virgenie en Melanie erft 40,95 gulden over 23 honderd vierde deel in de vaderlijke zijde.21. Leo Lovaert, meerderjarige broer van de wezen erft 14,65 gulden Nederlands ook over 23 honderd vierde deel in de vaderlijke zijde. (In deze akte staat geen beroep vermeld).

In een akte nr. 67: op 28 september 1822:P r o c u r a t ie v e r le e n d a a n ......J o a n n a C a th a r in a va n H e u v e r s w ijn w o n e n d e te K n iis h o ii te m ,

A r n o u t L o v a e r t to t N e v e le ,

M a r ie T h e re s e D e S lo o v e r e to t C r u y s h o u te m en z. e t fg e n a m e n ten s te r f lm iz e va n m ijn h e e r G ii i l le m e u s D ’H u y v e t te r o v e r ­

le d e n te K r u is h o ii te m a a n M e e s t e r ...... a v o u é b i j d e re c h tb a n k van e e r ­

s te a a n le g te G e n t, o m o v e r en hun n a a m to e te s te m m e n in d e v e r k o ­

p in g e n va n d e r o e r e n d e g o e d e r e n a c h te r g e la te n d o o r ....e n z .

..................... 3 o k to b e r 1 8 2 2 .

In deze akte staat Arnout Lovaert vermeld.Er is ook een lijst bijgevoegd van de personen die de verdelingsakte hebben ondertekend. Hierin staan geen Lovaerts vermeld.

Imelda DHUYVETTER, Gent

BronInventaris 360 Notariële archieven Notaris Pieter Joseph Van Brabandt, rep. 1-23 en minuten 1821-1823 Rijksarchief te Ronse.

414

HET BEGIN VAN WERELDOORLOG II VOLGENSADHEMAR MESTDACH.

EEN FRAGMENT UIT ZIJN ‘‘MEMOIRES”

Inleiding

Meester Adhemar Mestdach uit Poesele kwam samen met zijn echtgenote nu en dan eens met de auto naar Lotenhul Ie op zondag om er de zondags­mis bij te wonen. Op één van die zondagen eind van de jaren tachtig van vorige eeuw bracht hij me vergezeld van zijn echtgenote na de hoogmis een bezoek. Hij had mijn verhaal over de Eerste Wereldoorlog in Lotenhulle in “Dorp in de Spiegel” (1985) gelezen en wilde “zijn” verhaal over het begin van de Tweede Wereldoorlog bij mij kwijt.Hij vertelde me hoe de Duitsers op 10 mei ons land waren binnengetrokken en er op 26 mei in geslaagd waren het Kanaal van Schipdonk in Meigem over te steken. De Belgische soldaten hadden tevoren de Duitse aanvallers nochtans drie dagen lang tegengehouden. De Duitsers wilden zo vlug mogelijk Tielt bereiken maar de felle tegenstand van o.a. de Ardeense Jagers in Nevele had hun plannen gedwarsboomd. De Duitsers verloren ook verscheidene manschappen in de strijd. De tragedie in Vinkt, die erop volg­de, mocht men volgens meester Adhemar niet los zien van het onverwach­te oponthoud en van de verliezen die de oprukkende Duitsers aan het Kanaal van Schipdonk hadden geleden.In tegenstelling met de Belgische soldaten, die Nevele hadden verdedigd, hadden de ongeveer 500 Belgische soldaten, die langs het kanaal in Meigem stonden opgesteld, zich zonder noemenswaardige weerstand teruggetrokken zodat Meigem zonder moeite was ingenomen.In de dagen dat Nevele onder vuur lag, kwamen ook ontelbare projectielen (obussen) in Poesele neer. Bij het eerste bombardement dat Poesele trof, werden in de huidige Beentjesstraat een onbewoond huis en de kapel van het jaar 1600 totaal vernield. Ook het pas gebouwde huis en het schoolhuis waarin meester Adhemar bij het uitbreken van de oorlog nog woonde, werd door obusinslagen getroffen. Het verhaal van meester Adhemar was zo lang, zo spannend en zo uitgebreid dat ik met moeite de draad van zijn bele­venissen kon volgen. Ik stelde hem dan ook voor dat hij zijn herinneringen neer zou pennen. Enige tijd later bracht hij mij zijn verslag. Ik las de tekst niet onmiddellijk door zodat hij ongelezen en onverbeterd tussen mijn

415

Adhemar Mestdach (1935). (Verzameling André Bollaert)

416

andere heemkundige paperassen bleef liggen. Ook meester Adhemar kwam niet meer op bezoek nadien. Hij stierf op 19 januari 1996 te Deinze. Nu, zoveel jaren later, botste ik toevallig weer op zijn tekst. Zijn verhaal over het begin van de Tweede Wereldoorlog is de moeite van het publiceren waard. Het is een levendige getuigenis van wat hij tijdens de meidagen van 1940 beleefde. Tijdens het gesprek dat ik met hem had, liet hij zich ontval­len dat “Het Verdriet van Poesele” een mooie titel zou zijn. Ik heb zijn tekst wat bijgeschaafd maar de inhoud en de geest van zijn verhaal heb ik zoveel mogelijk gerespecteerd.

Het Verdriet van Poesele

Gisteren bij valavond zijn we met heel ons gezin naar nonkel René Rutsaert in Ruiselede gevlucht. Zijn hofstede, “de Moortel wal Ie” genaamd, was een omwalde hoeve nabij herberg “De Geite” op de grens Ruiselede-Poeke- Lotenhulle, op amper twee kilometer van de kerk van Poeke gelegen. Voordien hadden we drie dagen in uiterste spanning, in onbeschrijflijke en onuitstaanbare omstandigheden in onze overvolle schuilkelder in Poesele doorgebracht. Voortdurend beschietingen en obusinslagen waarvan negen dicht bij het schoolhuis. Heel onze buurt, zo’n 25 mensen, zat bij elkaar in onze overvolle schuilkelder. Na deze drie dagen van bombardementen waren de Duitsers tot op enkele honderden meter van Poesele genaderd. Ze zaten al aan de Poekebeek doordat de Belgische soldaten aan het kanaal in Meigem radeloos waren weggevlucht.Na de dagenlange verschrikkelijke kannonades waren we allemaal murw, radeloos en tot alles in staat. We hadden gebeden, water en bloed gezweet. We hielden het niet langer uit in die overvolle schuilkelder. We waren ook dood van de dorst want tijdens de derde dag van de beschietingen hadden de Duitsers onze waterpomp stukgeschoten. Onze vader, Pieter Mestdach, nam ’s avonds het besluit om met heel ons gezin per fiets naar onze nonkel in Ruiselede te vertrekken en daar de komende gebeurtenissen af te wach­ten. Hij vertrok eerst en wij, de twee zonen, samen met moeder, volgden hem enige tijd later. In Lotenhulle op de Grote Plaats hielden we halt bij onze slachter Ernest Van Yperen. We waren uitgedroogd en gingen er water schooien. Ik heb daar de eerste kan water die ik kreeg volledig leeggezopen. Mijn broer Albert en mijn moeder Augusta Rutsaert dronken samen de vol­gende kan water leeg. Toen we ’s avonds laat op de boerderij van mijn nonkel aan de Geite aankwamen, stond alles er in rep en roer. Honderden

417

Hoeve ‘Moortelwalle’ op ‘de Geite’ in Ruiselede

418

Belgische soldaten waren er in de weer. Ze waren zich aan het klaarmaken om zich ’s nachts naar West-Vlaanderen toe terug te trekken want de Duitsers waren in aantocht.Wij mochten in de aardappel kei der slapen, een zeer diepe kelder. Ik lag bij de deur. De grootste helden (!!) sliepen heel diep achteraan in de holte van de schuilplaats.Toen ik ’s anderendaags ’s morgens in ons vluchtoord wakker werd, stond de zon al hoog aan de hemel. Ons vader was alweer naar Poesele vertrok­ken. Hij was de eerste geweest om weg te vluchten maar hij was ook de eer­ste om weer te keren. Een uur na hem was het de beurt aan mijn broer Albert en mij om terug naar huis te vertrekken. Terwijl we ons aan het klaarmaken waren, kwam nonkel René uit de koeienstal met de melkemmer in de hand en zei: “Ik hoor daar de knecht roepen dat de koning zich heeft overgegeven en dat den oorlog gedaan is.” Eigenlijk waren we niet echt gelukkig met dat zogenaamd blijde nieuws want dat betekende dat Hitler en zijn trawanten de oorlog hadden gewonnen en daar walgde ik van.Even later vertrokken we vanuit de hoeve in Ruiselede weer naar huis. Rond de hoeve heerste een rust en een kalmte zoals ik ze later in mijn leven nooit nog heb meegemaakt. Wat een tegenstelling met gisteren toen heel de streek schudde en beefde tijdens de Slag aan het Schipdonkkanaal. De natuur scheen voor het eerst sinds het uitbreken van de oorlog weer te her­leven. Nu voelden we weer de nieuwe, blijde lente!Van de Geite vertrokken we naar Poekedorp. Het was alsof we door een nie­mandsland fietsten. De vorige avond waren we om veiligheidsredenen en om het brandende Vinkt te vermijden langs Lotenhulledorp naar de Geite gevlucht. Voor de terugweg verkozen we langs de Leurbroekdreef en langs de Meulenhoek naar huis terug te keren.In Poekedorp was er geen kat op straat te bespeuren. Niemand wist wat er ons de komende dagen te wachten stond. Toch heerste er overal rust en was er geen angst meer. De koeien werden gemolken en uitgelaten zoals gewoonlijk. Wij vroegen ons af waar en wanneer we de eerste Duitsers zou­den tegenkomen. Ik heb het vier maal meegemaakt dat ik vijandelijke sol­daten ben tegengekomen, eerst in ‘14 - ‘18 en daarna in ‘40 - ‘45. Als je als kind of als jonge man viermaal in je leven iets dergelijks meemaakt, dan slaat dat diepe wonden waarvan je nooit meer geneest. Je ziel en je gemoed blijven er zwaar door getekend. Je houdt er nachtmerries aan over voor de rest van je leven!Op onze terugweg passeerden we Poekepark met het kasteel dat er vredig

419

bijlag. We sloegen de Leurbroekdreef in, kruisten de Heirstraat en volgden de Lentakkerstraat op weg naar ons dorpje Poesele.Op nog geen twee kilometer van huis, rechts van ons, lag het slagveld van Vinkt. Drie volle dagen hadden we in onze schuilkelder vanuit Vinkt gruwe­lijke geluiden gehoord. We hadden ons bang afgevraagd wat er daar mocht gebeurd zijn op die zaterdag, zondag en maandag van 25, 26 en 27 mei 1940. Mijn broer Albert had onderweg al allerlei oorlogstuig gevonden en meege­nomen: kogels, hulzen, koperen buizen van anti-tankkanonnetjes en dergelij­ke meer. Ik was ertegen dat hij die spullen opraapte en ik had hem nog gewaarschuwd die dingen te laten liggen. Toen we op ongeveer honderd meter van de vierweegse van de Meulenhoek van Lotenhulle, dichtbij de krui­sing van de Lentakker met de Kleitestraat, waren gekomen, kwam plots een Duitse soldaat op ons af. Albert zag zijn fout onmiddellijk in en wierp direct zijn “oorlogssouvenirs” over een haag. Wat een schok! We kwamen uit het rustige niemandsland en plots stonden we oog in oog met de gehelmde vij­and. Tot onze grote verbazing zag onze bezetter er nogal braaf en vredelie­vend uit. Mogelijks was het een Duitse boerenjongen, die weinig of niets had begrepen van de fanatieke ideeën van zijn Führer. Misschien had hij wel zijn redenen om braaf en bang te zijn want bij een gelijkaardige ontmoeting in Frankrijk of Rusland was hij wellicht al neergekogeld. Tot onze verwonde­ring ging hij ons achteloos voorbij. We fietsten dus verder. We passeerden op ongeveer één kilometer van Varizelebrug en roken van ver de stank van de smeulende, uitgebrande hoeven langs de Beekkant in Meigem. We vroegen ons af of de hoeve van burgemeester Claeys gespaard zou zijn. De angst sloeg ons weer om het hart. We waren nog maar pas bekomen van de angst van gisteren toen we langs hagen en grachten uit de gevechtszone wai'en gevlucht. Wat stond ons nu te wachten? We verlangden er plots erg naar weer thuis te zijn om te zien of de bombardementen niet nog meer schade hadden aange­richt. Hoe zouden het schoolhuis en de tuin eruitzien nu het geweld voorbij was? We kenden alles en iedereen in Poesele maar hoe zouden we de kerk, de school, onze straat en de mensen die we zo goed kenden, terugvinden?Op de Plaats van Poesele stond een Duitse soldaat ons op te wachten. Dit keer was het geen broekventje. Zijn oversten stonden een beetje verder opgesteld. Boven de deur van de meubelwinkel en herberg van Henri Van Nevel lazen we het opschrift “Schreibstube”. De Duitse officieren hadden zich bij deze .schrijnwerker ingekwartierd. Vanuit de “Schreibstube” kwam het bevel dat we halt moesten houden We mochten niet naar huis. Iedereen moest naar een verzamelweide. Ik probeerde de soldaat in de ogen te kijken

420

en hem met gebaren uit te leggen dat we maar een beetje verder in de straat woonden maar tevergeefs. Het was “nein, nein, nein!” Hij greep me daarbij fors bij de arm en duwde me weg. De Teutoon was de sterkste. Mijn broer en ik gaven ons gewonnen. Wacht maar, manneke, onze tijd zal nog wel komen, dacht ik.Toen we rondom ons keken, zagen we dat alle verplaatsbare kerkmeubelen, biechtstoelen, tafels en kerkstoelen uit de kerk naar buiten waren gesleurd. De hele troep stond op het grote plankier voor de kerkingang of tussen de graven. Belgische handgranaten lagen bij tientallen op de stoelen. We kre­gen geen tijd om alles goed te bekijken. Het was van: “Mit, mit, mitkom- Fnen!”. Als brave, slaafse honden gingen we mee. De Duitsers leidden ons naar de weide van Maurice Deolet naast de kerk waar al een hele hoop vluchtelingen verzameld stonden. Wat speet het ons dat we niet langs hagen en grachten voorzichtig naar huis waren weergekeerd zoals we doorgegaan waren. Dan waren we geen Duitsers tegen het lijf gelopen, dachten we, dan zaten we nu zonder problemen thuis. Ons vader, die één uur voor ons uit Ruiselede was vertrokken en die wel langs binnenwegen naar huis was teruggekeerd, was ongezien thuisgeraakt.Wij werden op de weide eerst gefouilleerd. We moesten onze armen zo hoog mogelijk in de lucht steken. Ik weet nog dat ik er vooral om bekommerd was om mijn fiets recht te houden. De Duitsers hadden het vooral op de valiezen van de vluchtelingen gemunt. Mochten ze daarin een wapen hebben gevon­den, ik veronderstel dat ze dan hun haat en wraak hadden gekoeld door enke­len van ons neer te schieten zoals ze dat in Vinkt hadden gedaan.Hoe later het werd, hoe meer vluchtelingen er in Poeke aankwamen. Ook de Duitse bewakers werden talrijker en ze gedroegen zich driester en dries­ter. De schrik was af te lezen van de gezichten van al de vluchtelingen die er samengetroept stonden. Af en toe werd er ook een Poeselnaar opgeleid. Mijn broer en ik vroegen ons telkens af of sommige van de vooroorlogse helden met hun grote mond zich ook zo gedwee als wij zouden onderwer­pen aan de furie van de Duitsers. Niet één van hen waagde het zich teweer te stellen. Als lammeren lieten ze zich naar de weide brengen.Plots kwamen de Duitsers met schrijnwerker Henri Van Nevel aan. Die had nooit een grote mond opgezet zoals vele anderen maar hij was wel n e s p e c ia - len . Hij zal misschien wel fier blijven, dachten we. Inderdaad, hij stak zijn armen met zichtbare tegenzin omhoog, zijn blik bleef fier en uitdagend. Toch lieten de Duitsers hem ongemoeid. Achteraf kwam hij bij ons staan en vertel­de het verhaal van zijn aanhouding. Toen hij van zijn werk thuisgekomen was.

421

27 mei 1940. Vernielde O.LV.-kapel.(Foto Adhemar Mestdach - Verzameling André Bollaert)

422

?i

i

i

IIfiAX

il

III

4I

!%II

mocht hij zijn eigen huis niet meer binnen. De Duitsers hadden hem brutaal naar de weide meegenomen. Hij vertelde ons wat hij die dag had gehoord en gezien. Een boer uit de Meulenhoek van Lotenhulle was aan de grote Duitse controle ontsnapt maar aan de kerkhaag van Poesele hadden de Duitsers hem weer ingehaald. Toen ze hem uitleg vroegen over zijn vlucht, had hij gezegd: “Ik moet toch eten, zeker? Ik moet naar Nevele om gist voor mijn brood te kunnen bakken. Laat me als ’t u blieft door!” Hij had zich echter deerlijk mis- rekend en nu stond hij met ons en de andere gevangenen op de weide.Vanop de weide konden we goed de schade aan de kerk van Poesele zien. Vooral de zuidkant was erg beschadigd. Er zaten verscheidene niet-ontplof- te anti-tankprojectielen in de muur. Eigenaardig genoeg was de grootste bekommernis zowel van mijn broer als van mezelf hoe het met het orgel in de kerk gesteld zou zijn. Zou het nog bespeelbaar zijn?Toen gebeurde er iets verschrikkelijks. Een oud koppeltje van meer dan tach­tig jaar oud kwam de weide opgesukkeld. We stonden op een paar meter van hen, toen ze hun valiesje moesten opendoen. Wat we zagen was ongelooflijk. In hun valiesje zat een nagelbak zoals ik er ook een had. Normaal zitten er in zo’n bak verroeste nagels, oude schroeven, vijzen, allerlei alaam en spullen die je nodig kan hebben om iets te vertimmeren of te herstellen. Uit hun bakje kwam echter ook een klein, oud trommelrevolvertje tevoorschijn. Het zag er nog roestiger uit dan de kromme nagels er rond. De Duitser die hen contro­leerde, sprong op alsof hij een beurs met goudstukken had gevonden. Hij trok zijn revolver uit zijn laars en gebood de bevende oudjes zich tegen de huis­gevel van rentenier Leo De Muyt op te stellen. “Ziet ge nu wat de “Zivilen” in het schild voeren!?”, riep hij luid. De Mechelse oudjes kermden allebei om het luidst. Hun angstige kreten en smeekbeden gingen door merg en been. Er werd een overste bijgeroepen. Ondertussen hield de Duitser zijn wapen de hele tijd op de twee slachtoffers gericht. De toegesnelde officier bekeek de situatie rustig en beval toen “Pistole weg!” De Duitse soldaat sprong in hou­ding, stak zijn moordwapen weer in zijn laars en groette zijn meester. De oud­jes werden weggeleid. Enkele minuten later hoorden we een paar gedempte schoten. We zeiden: ”Het is gebeurd. Ze liggen er!”Er kwamen hoe langer hoe meer vluchtelingen bij op de weide. Meestal waren het vreemden. Heel sporadisch nog iemand van Poesele.Plots zagen we ons vader, die toen ere-schoolhoofd van Poesele was, op ons afkomen in het gezelschap van een Duitse soldaat, die hij blijkbaar kende. “Allez kom!”, riep hij, “ik heb u vrijgekocht... Toe, haast u!” Mijn broer en ik wilden zijn geste echter niet aanvaarden en schudden het hoofd. “Watte

423

D6 onderwijzerswoning van de Poeselse Jongensschool omstreeks 1935,

424

dan? Toe rap! En ik die alles heb gedaan om u te verlossen!”, riep hij. We volhardden en weigerden mee te gaan. We wilden blijven zoals de anderen. Toen begonnen onze medegevangenen ook lastig te doen. “Toe, gaat!”, rie­pen ze, “dwaze kl...toch! Zo’n kans! Toe, toe!” Ons vader maakte hoe lan­ger hoe meer misbaar. “Kom af!, zeg ik u, of anders...! Zie, ik zou hier wel kunnen doodvallen!“ Ons gedrag werkte ook op de zenuwen van onze Duitse bewaker, die aanstalten maakte om ons weg te sleuren. “We zullen toch moeten gaan”, zei mijn broer Albert, “of er gebeurt hier iets.”Met diep gebogen hoofd en vol schaamte gingen we uiteindelijk met vader mee.Op het dorpsplein zagen we de twee Mechelse oudjes weer. Ze waren dus niet vermoord. We waren er gelukkig om. We kwamen bij de “Schreibstube”. “Kijk”, zei vader, “hier heb ik u vrijgekocht.” Ons vader sprak redelijk goed Duits. Hij had zich aan de Duitsers als “Lehrer” voor­gesteld. Tijdens de Eerste Wereldoorlog had hij veel contacten gelegd met de Duitse soldaten, die toen in Poesele waren gekazerneerd. Zeker 250 jonge soldaten verbleven toen in Poesele. Sommige van hen waren in de gemeentelijke jongensschool gelegerd. Dagelijks moesten ze naar de “Zwijnhage” in Lotenhulle om er zich te oefenen voor het front. Tijdens de vier oorlogsjaren had vader dagelijks hun “Zeitungen” meegelezen.Toen vader vernomen had dat wij op de weide vastzaten, was hij in actie geschoten en had hij onze vrijspraak bepleit. De verantwoordelijke Duitse officier had onze vader gevraagd: ”Haben Sie Wein?” “Jawohl!” had hij geantwoord en ...voor tien flessen wijn kocht hij ons vrij.Op weg naar huis zagen we de oorlogsschade in onze straat. Er was geen enkel huis zonder obusinslagen. Een Duitse soldaat begeleidde ons tot aan het schoolhuis. Vader wilde hem bij het afscheid een fles wijn meegeven maar hij weigerde formeel: “Nein, nein!”Hij sloeg de hakken tegen elkaar, salueerde met de Hitlergroet en vertrok. Mijn broer en ik vonden hem een “echte”. Hij was tenminste niet corrupt, zo dachten wij toen.Pas toen we weer thuis waren, zagen we goed de schade die het oorlogsge­weld had aangericht: vijf obusinslagen in het schoolgebouw, het kapelletje helemaal vernield en ons nieuw gebouwd woonhuis, rechtover het school­huis, door drie voltreffers beschadigd. We woonden er nog niet in. Wij had­den verdriet. Heel Poesele had verdriet maar we leefden nog. God zij dank!

Adhemar MESTDACH, Poesele

425

VERSLAGEN

O p e n in g van d e te n to o n s te l l in g ''M ijn h e e r C y r ie l , le v e n en w e rk van C y r ie l B u y s s e

Op zaterdag 2 Juni 2006 werd in de gewezen cichoreifabriek Buysse- Loveling te Nevele in aanwezigheid van een honderdtal geïnteresseerden de tentoonstelling “Mijnheer Cyriel” geopend.Deze tentoonstelling hebben we kunnen realiseren dankzij de kennis en onafgebroken inzet van zeer veel mensen en omdat we aanzienlijke subsi­dies hebben ontvangen van de Vlaamse Gemeenschap, de Provincie Oost- Vlaanderen, de Gemeente Nevele en het Cyriel Buysse Genootschap.

Het vele materiële werk werd gepresteerd door enkele bestuursleden van de heemkundige kring “Het Land van Nevele”. In zijn toespraak vergeleek voorzitter Jan Luyssaert zijn bestuur met een wielerploeg die rijdt voor het merk “Het Land van Nevele”. Van de koprijder wordt verwacht dat hij de koers zal winnen, maar het kan gebeuren dat hij sommige hellingen niet op kan en dan moet hij kunnen rekenen op zijn helpers. Om deze tentoonstel­ling perfect en op tijd af te kunnen werken stonden de ploegmaten steeds klaar om in te springen: Patrick Tuytschaever leverde allerlei technische bij­stand; Stefaan De Groote schreef samen met Jan Luyssaert de teksten van de tentoonstelling; Eddy Verstraete voelt zich goed thuis in de drukkerswe­reld en loste allerlei computerproblemen op; Julien Scherpereel heeft met veel geduld foto’s ingescand en bijgewerkt; Daniël D’Hooge stelde zijn Buysse-kennis en zijn fotocollectie ter beschikking en André Bollaert heeft heel kritisch elk paneel gelezen, bekeken en bijgestuurd.

Voor het bijeenzoeken van foto’s werd in de eerste plaats een beroep gedaan op onze eigen verzameling. Vanzelfsprekend moesten wij ook buiten onze eigen kring foto’s zoeken en kwamen hiervoor terecht bij diverse bibliothe­ken, archieven en musea in binnen- en buitenland en bij de plaatselijke ver­zamelaars Daniël D’Hooge, Carlos Lips en Walter De .Smet.

De leiding en uitwerking van het project was in handen van Nele Van Uytsel. Nele is een vaste medewerkster van hel Huis van Alijn (het vroege­re museum voor volkskunde in Gent) en zij droeg de eindverantwoorde­lijkheid voor deze tentoonstelling.

426

Meer dan een jaar werkte zij voor het Huis van Alijn én voor de heemkun­dige kring “Het Land van Nevele”. Sindsdien is het contact tussen het Huis van Alijn en de heemkundige kring uitstekend en daar zijn redenen voor: wij worden er als heemkundige kring gewaardeerd voor wat we in de voor­bije 36 jaar gepresteerd hebben; wij vinden er een ploeg zeer bekwame medewerk(st)ers die met een open geest en fierheid hun kennis ten dienste stellen van de gemeenschap. Zo bijvoorbeeld vorig jaar bij onze tentoon­stelling over “Kuipers in het Land van Nevele” gaf de conservator Sylvie D’Haene ons belangloos enkele unieke stukken uit de verzameling van het museum in bruikleen. Wij danken conservator Sylvie D’Haene en vooral Nele voor haar uitzonderlijke inzet.

Een blijvende en reizende tentoonstelling moet degelijk zijn, mooi zijn, ste­vig, gemakkelijk op te bouwen en dat kost geld. Gelukkig konden wij een beroep doen op de overheid: het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap en vooral de toenmalige minister Paul Van Grembergen; het Provinciebestuur van Oost-Vlaanderen en vooral gedeputeerde Mark De Buck; het Gemeentebestuur Nevele en vooral schepen van cultuur Mia Pynaert die onze subsidieaanvraag in het college heeft voorgedragen en bepleit en tenslotte het Cyriel Buysse Genootschap en vooral de voorzitster prof. dr. Anne-Marie Musschoot.Vooral dank zij de ruime subsidie van de gemeente Nevele konden wij van deze tentoonstelling iets groots maken. Als tegenprestatie geven wij deze tentoonstelling in beheer aan de Gemeentelijke Raad voor Cultuurbeleid Nevele. Dat betekent dat iedere vereniging, school of bibliotheek in heel Vlaanderen gratis over de tentoonstelling kan beschikken, mits enkele voor­waarden in acht worden genomen.

Voor de technische realisatie konden wij een beroep doen op twee onder­wijsinstellingen. Het Viso Mariakerke verzorgde met enkele van zijn leer­lingen de grafische afwerking van de panelen. Wij danken de leraren mevrouw Noorenberghe en de heren Hayet en Dierick en de leerlingen Toshiro De Smeyter, Jelle Bellaen, Jamal Talibi en vooral en speciaal Nicolas Inzé.De metalen draagramen werden gelast in het VTI- Deinze onder de des­kundige leiding van de heren Philiep De Rouck en Sam Heyerick. Ook hen danken wij voor de stipte, perfecte en professionele afwerking.

427

Zicht op de tentoonstelling

428

Enkele personen mochten als dank voor hun zeer gewaardeerde medewer­king een cadeau ontvangen. In de eerste plaats ons bestuurslid Daniël D’Hooge. In een periode waarin zowel Daniël als zijn vrouw Gisela te kam­pen hadden met ernstige gezondheidsproblemen heeft Daniël ons onafge­broken geholpen met zijn Buysse-kennis en zijn onuitputtelijke fotocollectie.

Ook notaris en mevrouw Duerinck die ons elk jaar opnieuw hun vroegere cichoreifabriek Buysse-Loveling ter beschikking stellen, werden met een geschenk en bloemen bedankt.En ten slotte werd Nele Van Uytsel in de bloemen gezet. Zelfs op een ogen­blik dat wij binnen het bestuur ons ernstig zorgen maakten of de tentoon­stelling wel tijdig klaar zou geraken, bleef Nele er kalm en beheerst bij en alles was piekfijn in orde tegen de opening.

In naam van de heemkundige kring “Het Land van Nevele” en van het Cyriel Buysse Genootschap sprak Jan Luyssaert de feestrede uit.

‘'D a m e s en h eren ,

Ik s ta h ie r in tw e e f u n c t ie s : a ls v o o r z i t te r va n d e h e e m k u n d ig e k r in g “H e t

iM n d van N e v e l e ” en a ls b e s tu u r s l id van h e t C y r ie l B u y s s e G e n o o ts c h a p . Ik

h a d a a n d e v o o r z i t s t e r va n h e t C y r ie l B u y s s e G e n o o ts c h a p , p r o f e s s o r A n n e -

M a r ie M u ssc h o o t, g e v r a a g d v a n a v o n d d e f e e s t r e d e u it te sp re k e n m a a r z i j

kon h ie r o n m o g e li jk a a n w e z ig z ijn . V a n d a a r d a t ik z e l f e n k e le f a c e t te n u it B u y s s e s N e v e ls e t i jd w i l b e lic h te n .

M ijn to e s p r a a k is g e d e e l te l i jk d e n e e r s la g va n d e v e le g e s p r e k k e n d ie ik in

d e v o o r b i je m a a n d e n h e b g e h a d m e t o n s b e s tu u r s l id D a n ië l D 'H o o g e .

S a m en m e t h em h e b ik a n tw o o r d e n g e z o c h t o p e e n p a a r v r a g e n u it B u y s s e s N e v e ls e tijd .

We s te ld e n o n s d e v r a a g w a a r o m B u y s s e in z ijn “ V e rs la g e n o v e r d e

G e m e e n te r a a d van N e v e l e ” h e t to e n m a lig e g e m e e n te b e s tu u r z o n e g a t ie f h e e f t g e te k e n d .

T u ssen ja n u a r i en ju n i 1 8 8 5 v e r s p r e id d e B u y s s e in N e v e le z ijn “ V ersla g en

o v e r d e g e m e e n te r a a d va n N e v e l e ” w a a r in h ij d e d r a a k s te e k t m e t d e

N e d e r la n d s o n k u n d ig e b u r g e m e e s te r L e o n c e M u lle d e T ersch u eren en w a a r ­in h ij o o k d e to e n m a lig e s c h e p e n e n en g e m e e n te r a a d s le d e n a ls d o m m e b o e ­ren ten to n e le v o e r t.

W ie w a ren d ie le d e n van d i t g e m e e n te b e s tu u r in w e r k e l i jk h e id ?

429

Voorzitter Jan Luyssaert overhandigt een geschenk aan bestuurslid Daniël D’Hooge.

Jan Luyssaert en projectleidster Nele Van Uytsel

430

L a te n w e b e g in n e n m e t d e tw e e s c h e p e n e n : L e o D ia s w a s h a n d e la a r en

T h e o fie l S c h e lp e w a s n o ta r is . En d a n d e g e m e e n te r a a d s le d e n : A d o l f M in n e

w a s h a n d e la a r en g r o n d b e z i t te r en E n iie l L a m p a e r t w a s b r o u w e r ; d e r a a d s ­

le d e n A u g u s t B o s s c h a e r t , M a r c e lin D e R eu , T h e o f ie l M o r tie r , K a r e i

L a m b re c h t, J a n -B a p tis te H a n s s e n s en L e o n a r d D e V r e e se w a re n g e g o e d e

la n d b o u w e r s . M e n k a n to c h m o e il i jk b e w e r e n d a t d i t e e n s te l le t je o n g e le t ­te r d en w a ren .

En d a n d e b u r g e m e e s te r ze lf. L e o n c e M u lle d e T ersch u e ren w a s d e e e r s te

b u r g e m e e s te r d ie n a d e B e lg is c h e O m w e n te l in g van 1 8 3 0 ee n k e n te r in g

te w e e g g e b r a c h t h e e f t in h e t v e r s ta r d e en s la p e n d e g e m e e n te b e s tu u r van

N e v e le . H ij w a s een b u r g e m e e s te r m e t in i t i a t i e f en m e t v o o r u its tr e v e n d e

id e e ë n . En M u lle r e a l is e e r d e u ite in d e li jk z e e r v e e l v o o r N e v e le :1. een r ic h tin g s p la n v o o r h e t b o u w e n va n h u ize n ;

2. een p la n v o o r h e t o p r ic h te n van e e n n ie u w e a c a d e m ie ;

3. d e u itb o u w van h e t b r a n d w e e r k o r p s ;

4. h e t a a n le g g e n van tr o t to ir s m e t b o rd u re n ;

5 . b o u w v e rg u n n in g e n m o e te n a a n g e v r a a g d w o r d e n ;

6. d e r i jk s w a c h t van N e v e le w o r d t o p g e r ic h t;

7. s o m m ig e s te e n w e g e n w o r d e n d o o r d e s ta a t o v e r g e n o m e n .

We m o g e n s te l le n d a t h ij N e v e le a a n tr e k k e li jk e r m a a k te en m e t e e n d e g e l i j ­k e a d m in is tr a t ie u itru s tte .

W a a ro m d a n d ie u i tv a l va n B u y s s e ?

V o lgen s m ij w a re n e r p e r s o o n l i jk e re d e n e n en z e k e r g e e n p o l i t ie k e re d e n e n

v o o r C y r ie l B u y s s e o m va n M u lle e e n k a r ik a tu u r te m a k en . In 1 8 7 8 w e r d

C y r ie l B u y s s e d o o r tu s s e n k o m s t van z ijn v a d e r s c h e p e n L o u is B u y s se

b e d ie n d e b i j d e b u r g e r l i jk e s ta n d te N e v e le m e t e e n j a a r w e d d e va n 2 0 0 fr. In 1 8 8 4 w e r d v a d e r L o u is n ie t m e e r to t s c h e p e n v e r k o z e n en C y r ie l v e r l ie s t

z ijn p o s t j e en z ijn v a s t in k o m en . K a n d a t n ie t e e n re d en g e w e e s t z ijn w a a r ­

o m h ij e n k e le m a a n d e n la te r d ie g e m e e n te r a a d va n N e v e le b e la c h e li jk

m a a k te ? En n o g ie ts : in 1 8 8 2 tr o u w d e d e 5 2 - ja r ig e M u lle m e t een 2 8 - ja r i-

g e sc h o n e te r w i j l in d ie t i jd d e 2 3 - ja r ig e C y r ie l z ijn p l e z i e r en v e r t ie r m o e s t zo e k e n in d e c a fe e t je s va n d e n H u l. K a n ja lo e r s h e id h ie r e e n ro l g e s p e e ld h e b b e n ?

We .stellen o n s o o k te v r a a g h o e s to n d B u v s s e te g e n o v e r d e in w o n e r s van D en H ul.

E en g r o o t d e e l van d e s o c ia le e l le n d e in N e v e le w a s g e c o n c e n tr e e r d in d e

43

Z e is tr a a t en d e B la s iu s d r ie s . B o v e n d ie n b e h o o r d e n q u a a r m o e d e en e l le n ­

d e o o k d e b e w o n e r s va n d e V aart L in k s en R e c h ts to t d e z e bu u rt. C y r ie l

B iiy s s e h e e f t h e t a r m e en r u w e v o lk je d a t d a a r w o o n d e a ls v o lg t g e ty p e e r d

in z ijn v r o e g e w e rk :

''D e Z i j s t r a a t w a s e e n e r g s le c h t b e fa a m d e b u u r t van B r a k e l ( d i t is d e

s c h u iln a a m v o o r N e v e le ) , w i jd b e k e n d o o k in 7 o m lig g e n d e , o m d e lo s b a n ­

d ig h e id en d e d e g r a d a t ie van h a a r b e w o n e r s . D a a r le e fd e , in k ra c h tig e ,

b o u w v a l l ig e , o r d e lo o s v e r s p r e id s ta a n d e h u tten , m id d e n in een o n n o e m li j­

ke g e m e e n s c h a p va n s e k s e n en v e n v a n ts c h a p p e n een h a r r e b e v o lk in g van

b e d e la a r s en d ie v e n , van w ild - en s tr u ik r o v e r s , d e s c h a n d e en d e s c h r ik van

d e g e m e e n te . D e d e f t ig e b u r g e r s en e e r l i jk e b o e r e n w ild e n h o e g e n a a m d

g e e n u its ta a n s h e b b e n m e t d ie w ijk van 7 d o r p , w a a r e lk e z o n d a g in d e

k ro e g e n v r e s e li jk s c h a n d a a l g e p le e g d en m e t m e sse n g e v o c h te n w e rd ;

a lle e n e e n d ro n k e n h o e r - o f b i ir g e r s z o o n zo u e r z ic h \s n a c h ts s o m s w a g e n ,

o p z o e k n a a r h e t b a ld a d ig g e n o t in d ra n k en la g e v r o u w e n .” (u it:

S c h o p p e n b o e r , 1 8 9 8 )

D e z e b e s c h r i jv in g van D e n H u l is z e k e r n ie t v le ie n d en m en zo u g a a n d e n ­

ken d a t B u y s s e m e t m in a c h tin g en a fk e e r n e e r k e e k o p d e b e w o n e r s van D en

H ul. N ie ts is m in d e r w aar. V o lg en s m ij h a d B u y s s e h e im e lijk een w a r m e

s y m p a th ie m e t d e z e ru w e en b r u ta le a r m o e z a a ie r s . Ik p r o b e e r d i t a a n te

to n e n m e t h e t v o o r b e e ld van D o n d e r d e B eu l, e en van B u y s s e s ro m a n ­

h e ld e n .

D o n d e r d e B e u l v e r s c h ijn t v o o r d e e e r s te k e e r in 1 8 9 3 in B u y s s e s ro m a n

''H et re c h t van d e s t e r k s t e ”. In een s c h i t te r e n d en d r a m a tis c h h o o fd s tu k

b e s c h r i jf t h ij h o e e n k e le m a n n e n van d e Z e is tr a a t o p s tr o o p to c h t trekken

n a a r d e k a s te e lv i jv e r o m e r v is te s te le n . Z e w o rd e n b e t r a p t en d o o r d e g e n ­

d a r m e n o p g e le id n a a r d e g e v a n g e n is va n G en t. D o n d e r d e B e u l k o m t e r v a n

a f m e t é é n j a a r g e v a n g e n is s tr a f . D a a r m e e is h e t v e r h a a l van d e z e d ie v e n en

s tr o p e r s in ''H et re c h t van d e s t e r k s t e ” a fg e lo p e n . We ku n n en o o k m o e ili jk

u itm a k e n m e t w e lk e g e v o e le n s B u y s se z e l f te g e n o v e r d e z e k le in e m is d a d i­

g e r s s to n d .T w in tig j a a r la te r b le e k d a t v o o r B u y s se d i t v e r h a a l n ie t a f w a s . In z ijn

n o v e l le ' 'D o n d e r d e B e u l” v o e r t h ij d e z e s t r o p e r w e e r op . En z ijn m e d e le ­

ven m e t D o n d e r d e B e u l is n ie t v e r k e e r d te v e rs ta a n .''M a a r v a n d a a g h e b ik een tr o o s t: v a n d a a g h e b ik D o n d e r d e B e u l te r u g ­

g e z ie n ! D a t z a l z o w a t een tw in tig j a a r g e le d e n zijn , to e n ik h em v o o r 7

432

la a ts t o n tm o e tte . H e t w a s o p 7 o g e n b lik , d a t h ij n a a r A r g e n t in ië zo n v e r ­

trek k en . H ij s to n d a a n d e h o e k va n d e G r o te D o r p s tr a a t en d e Z ijs tr a a t,

v o o r h e t h e r b e r g je van S to u te T reze en W itte M a n se , o m r in g d d o o r g a n s z ijn

w o e s te b o e v e n b e n d e .”

En v e rd e r : “H e t w a r e n p i t to r e s k e k e re ls , en m ij h e e f t h e t a l t i j d h e im e lijk

g e s p e te n , d a t z e w e g g in g e n en b le v e n . H e t w a re n k r a c h te n .”

U it d e z e e n k e le z in n e n s p r e e k t ee n en a l s y m p a th ie z e lf s b e w o n d e r in g v o o r

D o n d e r d e B e u l en d e b o e v e n b e n d e .

En n o g e e n s v e e r t ie n j a a r la te r in 1 9 2 7 - B u y s s e w a s to e n 6 8 j a a r - s c h r i jf t

h ij h e t v e r h a a l “D e d o o d va n D o n d e r d e B e u l”. H e t v e r h a a l b e g in t a l v o lg t:

“ Van m o rg e n vro eg , to e n ik in h e t d o r p a a n k w a m , v e rn a m ik d e t i jd in g

“D o n d e r d e B e u l l ig t in l i j k e ”. ( . . . ) L a n g z a a m d r o n g d e t i jd in g to t m ij d oor.

D o n d e r d e B e u l . . . d a t w a s z o la n g g e le d e n . . . ik h a d s in d s ja r e n n ie t a a n

h em g e d a c h t . . . ik w is t n ie t w a t va n h em g e w o r d e n w a s . . . ik w is t n ie t, d a t h ij

n o g le e fd e . . . ( . . . ) 7 G a f m ij e e n v r e e m d e d ie p e e m o tie . Ik h a d h em z o g o e d

g e k e n d en h o e d ik w ij ls w a s ik n ie t o p z ijn g e w a a g d e s tr o o p to c h te n m e e g e w e e s t!

D a a r la g h ij, in h e t la g e g o re , b r e d e b e d . . . Z ijn o g e n w a re n d ic h t en z ijn

h a n d e n g e v o u w e n . Z ijn k o p w a s a ls van b e w e r k t i v o o r en d e e d d e n k e n a a n

een m a r te la a r o f h e ilig e . ( . . . ) E en v r e e m d e e m o tie g r e e p m ij a a n .”

B u y s s e s m e e v o e le n m e t d e z e ru w e k e r e l s p r e e k t to c h d u id e l i jk u it v o lg e n d e

z in n en : “H ij h a d g e le e f d z ijn le ven , g o e d o f s le c h t; h ij h a d f o r s en ru w

g e le e fd , z o a ls z ijn a a r d w a s ; en nu w a s h ij s t i l g e w o r d e n a ls ee n z a c h te h e i­lig e , d ie s le c h ts d e u g d en g o e d h e id h e e f t b e t r a c h t”.

Je v o e l t h o e B u y s se d e k a n t k ie s t va n D o n d e r d e B e u l; j e zo u in d e r d a a d

g a a n g e lo v e n d a t h ij h em to c h w e l e e n b e e t je a ls e e n h e i l ig e b e k ijk t.

Ik b en e r v a n o v e r tu ig d d a t B u y sse , o n d a n k s d e g r o te s o c ia le k lo o f tu sse n

h em en d e m e n se n van D e n H u l, m e t g r o te s y m p a th ie en m e e v o e le n s c h r e e f

o v e r d ie b o e v e n , s tr o p e r s en d ie v e n va n D e n H ul.

H e t d a g e l i jk s e le v e n en o v e r le v e n van d ie m e n se n van D e n H u l k e n d e B u y sse b i jz o n d e r g o e d .

N a h e t v e rsc h ijn e n van “H e t re c h t va n d e n s t e r k s t e ” in 1 8 9 3 w e r d B u y s se v e r w e te n d a t h ij “o p z e tte l i jk , o m lo u te r v e r m a a k o n ts t ic h tin g te v e rw e k k e n , v o o r a l p o r n o g r a p h is c h e to e s ta n d e n ” h a d g e te k e n d . B u y s s e r e a g e e r d e h ie r -

433

o p : “Ik b e n e e n v o u d ig n ie t a c h te r u itg e s c h r o k k e n v o o r d e w a a r h e i d ”

En d ie w a a r h e id is d a t R e u s B a ld u k d ie n a e e n k e r m is M a r ia B e e r t h e e f t

v e rk ra c h t, m e t h a a r tr o u w t a ls z i j z w a n g e r is en h a a r d a n v o o r d e r e s t van

h a a r le v e n m in a c h t en m is h a n d e lt . N a d a t h a a r tw e e d e k in d je g e b o r e n is,

g a a t z i j s n e l ten o n d e r a a n z ijn b r u u t o p tr e d e n en z i j s te r f t ten s lo t te a a n d e

g e v o lg e n van h a a r m is e r a b e l b e s ta a n . H a a r i l lu s ie s a ls j o n g m e is je w e rd e n

d o o r d e “s te r k s te ” v e r w o e s t .

“H e t r e c h t va n d e n s t e r k s t e ” is e e n r e a l is t i s c h e w e e r g a v e va n een ra u w e

w e r k e li jk h e id . Z o ’n r u w h e id w a s m e n in d e to e n m a lig e d e f t ig e en b r a v e

V la a m s e le t te r e n n ie t g e w o o n .

L a te n w e e e n s lu is te r e n n a a r h e t le v e n s v e r h a a l va n d e a n d e r e o n g e h u w d e

w ie d s te r s a ls z e v e r n e m e n d a t M a r ia B e e r t z w a n g e r is: M o e fe V r ie ze is

tw in t ig j a a r en o n g e h u w d e m o e d e r va n a l d r ie k in d e re n ; O e le F eeffe is e r

d e r t ig en m o e d e r va n é é n k in d ; M a a ie T ro e t va n w ie w e d e le e f t i jd n ie t k e n ­

n en , h a d tw e e k in d e re n en w a s v e e r t ie n to e n z e m e t D o n d e r d e B e u l h a a r

e e r s te s e k s u e le e r v a r in g o p d e e d ; M u im e T aey is e r tw e e ë n tw in t ig en z w a n ­

g e r va n h a a r d e r d e k in d en z e h a d a l e e n k in d van Fon en een van D o n d e r

d e B e u l; V ero o l te n s lo t te is v ie r e n tw in tig j a a r en o n g e h u w d e m o e d e r van

v ie r k in d e re n .

B iiy s s e s te ld e z ic h in “H e t R e c h t va n d e S te r k s te ” d e v r a a g o f n ie t a l le v r i j ­

a g e s b i j d e z e m e n se n d a a r o p u itlie p e n .W as d i t e e n s c h r o m e li jk e o v e r d r i jv in g va n B u y s s e d ie b e d o e ld w a s om h e t

b r a v e V la a n d e re n te sh o c k e re n en o m g o e d k o o p s u c c e s te b o e k e n , z o a ls z ijn

te g e n s ta n d e r s b e w e e r d e n ?Ik h e b g e p r o b e e r d e e n a n tw o o r d o p d e z e v r a a g te v in d e n in d e N e v e ls e

b e v o lk in g s r e g is te r s van 1 8 6 6 -1 8 8 0 . Ik h e b in d e r e g is te r s in e lk e s tr a a t en

in e lk h u is h e t a a n ta l o n w e t t ig e g e b o o r te s g e n o te e r d .T u ssen 1 8 6 6 - 1 8 8 0 w e rd e n in N e v e le 1 2 6 3 g e b o o r te n a a n g e g e v e n , w a a r v a n

4 1 o n w e tt ig e , w a t n e e r k o m t o p 3 ,2 % . A c h t va n d e 4 1 o n w e t t ig e k in d e re n

w e rd e n g e b o r e n in d e z o g e n o e m d e b e te r e s tr a te n en d r ie ë n d e r t ig in d e

Z e is t ra a t, B la s iu s d r ie s en la n g s b e id e k a n te n van d e V aart, d u s o p D e n H ul. D e jo n g s t e m o e d e r , d ie b o v e n d ie n b e v a l t van e e n tw e e lin g , is e r ze s tie n .

V e rd er z ijn 2 5 m o e d e r s , o f 6 0 ,9 % tu sse n d e 18 en d e 2 4 ja a r ; v i j j m o e d e r s

z ijn 2 7 ja a r , é é n is e r 4 4 en é é n 4 5 ja a r . D ie m o e d e r van 4 4 j a a r k re eg tw e e

o n w e t t ig e k in d e re n o v e r een p e r io d e van d r ie ja a r . D e m o e d e r van 4 5 j a a r

w a s w e d u w e to e n z e h a a r k in d k reeg .

434

H o e is h e t r e la t ie f g e r in g e a a n ta l o n w e t t ig e k in d e re n te v e rk la re n in d e

z o g e n o e m d e b e te r e b u u r te n ? V o o re e r s t g in g e n d e z e m e is je s v a a k o p k o s te n

van hun o u d e r s o f va n d e v a d e r va n hun k in d in G e n t b e v a lle n en v in d e n w e

z e n ie t te r u g in d e b e v o lk in g s r e g is te r s van N e v e le . E en tw e e d e v e r k la r in g is

d a t d e s o c ia le c o n tr o le en d e b u r g e r l i jk e en k e r k e li jk e d r u k in d ie z o g e ­

n o e m d e b e te r e s tr a te n h e e l s te r k w a s .

O m g e k e e r d w a s o p D e n H u l d e m o r e le c o n tr o le va n k erk en b u r g e r l i jk e

m a a ts c h a p p i j b ijn a o n b e s ta a n d e . O p e e n b e r u c h te w ijk z o a ls D e n H u l

k w a m d e p a s to o r n a a r a l le w a a r s c h ijn l i jk h e id z e ld e n o f n o o i t o p b e z o e k .

W ie e r w e l o p b e z o e k k w a m . w a re n d e zo n e n va n d e n o ta b e le n z o a ls w e in

“D o n d e r d e B e u l” k u n n en le z e n : “Z e lfs g e b e u r d e h et, d a t w e lg e s te ld e b u r ­

g e r z o n e n z ic h tu sse n lic h t en d o n k e r e e n s to t b i j d e m e is je s va n d e Z i js tr a a t:

M a a ie T roet, M u im m e T aey o f O e le F ee jfe w a a g d e n .” S o m m ig e b u r g e r l i jk e

m o r a a lr id d e r s h a d d e n e r z e l f a l le v o o r d e e l b i j d a t d e m e is je s van D e n H u l

h e t n ie t a l te n a u w n a m e n m e t d e m o r e le n o rm e n .

B iiy s s e h e e f t d u s in “H e t R e c h t va n d e S te r k s te ” h e t le v e n en d e le v e n s w i j ­

z e van d e H u lb e w o n e r s “n a tu u r ”-g e tr o u w w e e r g e g e v e n . A ls k le rk b i j d e

b u r g e r l i jk e s ta n d van N e v e le v a n a f 1 8 7 8 to t 1 8 8 4 w a s C y r ie l B u y s s e z e e r

g o e d o p d e h o o g te va n h e t a a n ta l o n w e t t ig e g e b o o r te s en z i ja v o o r s te l l in g

van d e le v e n .sw ijze o p D e n H u l k o m t z e k e r o v e r e e n m e t d e w e r k e lijk h e id .

B u y s se een p o r n o g r a a f n o e m e n , w a s een b o u te b e w e r in g van ee n b u r g e r l i jk

m ilieu , d a t h e le m a a l n ie t o p d e h o o g te w i ld e z ijn va n d e s o c ia le to e s ta n d e n

in h e t v e r p a u p e r d e V la a n d e re n van d e 1 9 e eeu w . B u y s s e s c h ro k in d e r d a a d

n ie t te ru g v o o r d e w a a r h e id z o a ls z e in z ijn t i j d o o k b e s to n d en o o k d a t m a a k t h em v o o r m ij z o b o e ie n d a c tu e e l .”

In naam van de Provincie Oost-Vlaanderen sprak gedeputeerde Mare De Buck de aanwezigen als volgt toe:

“M ijn h e e r d e b u rg e m e e s te r .

D a m e s en h eren sc h e p e n e n .

G e a c h te ra a d s le d e n , le d e n van d e H e e m k u n d ig e k r in g en h e t C y r ie l B u y s se G e n o o tsc h a p ,

D a m e s en h eren g e n o d ig d e n .

Ik b en b i jz o n d e r v e r h e u g d d a t ik u v a n d a a g n a m e n s h e t O o .s t-V la a m s p r o ­v in c ie b e s tu u r m a g to e sp re k e n . V o o re e rs t o m d a t d e in it ia t ie fn e m e r s e r in

435

g e s la a g d z ijn o m ee n p r o f e s s io n e e l en b o e ie n d e e r b e to o n te b re n g e n a a n

éé n van d e m e e s t v o o r a a n s ta a n d e b u r g e r s d ie d e z e g e m e e n te N e v e le in z ijn g e s c h ie d e n is h e e f t g e k e n d .

Ten tw e e d e o m d a t d e in i t ia t ie fn e m e r s van d i t e e r b e to o n g e e n e n g e h a g io ­

g r a f ie va n d e s c h r ijv e r , m a a r e e n in te r e s s a n t t i j d s b e e ld h e b b e n g e m a a k t. O p

m e e r d a n tw in t ig p a n e le n k r i jg t m en im m e r s een v e e lz i jd ig v e r h a a l van d e

g e m e e n te N e v e le in d e n e g e n tie n d e eeu w , o p g e h a n g e n a a n h e t p e r s o o n l i jk

v e r h a a l va n C y r ie l B iiy sse .

Ten d e r d e , d a m e s en h eren , o m d a t ik m ij o o k z e l f a a n g e s p r o k e n v o e l d o o r

d i t v e rh a a l. Ik k o m z e l f u it d e b u u r g e m e e n te D e in z e en h e b ee n f l in k d e e l

va n m ijn je u g d ja r e n d o o r g e b r a c h t in h e t n a b ijg e le g e n M e ig ern en d e v e r ­

h a le n o v e r N e v e le H u l ken ik v a n u it m ijn je u g d .

B u y s s e k w a m u it e e n l ib e r a le f a m il ie . D iv e r s e f a m il ie le d e n va n C y r ie l

B iiy s s e w a r e n p o l i t i e k a c t i e f en d i t o p d iv e r s e b e s tu u r li jk e n iv e a u s :

- L o u is B u y s s e : g e m e e n te r a a d s l id te N e v e le ,

- A r t l iu r B u y s s e : v o lk s v e r te g e n w o o r d ig e r te G e n t-E e k lo ,

- A l ic e B u y s s e : g e m e e n te r a a d s l id te G e n t, é é n va n d e e e r s te v r o u w e lijk e

g e m e e n te r a a d s le d e n van G en t.

- L o u is B e a u c a r n e j r : b u r g e m e e s te r E n a m e .

- P a u l V e rsc h o o re j r : p r o v in c ie r a a d s l id O o s t-V la a n d e r e n .

- C é s a r en P a u l F r e d e r ic q : g e m e e n te r a a d s l id G en t.

- L o u is F r e d e r ic q : k a b in e ts c h e f L e o p o ld III en g o u v e r n e u r van O o s t-

V la a n d e re n .V a n a v o n d w i l ik o p d e o p e n in g van d e z e te n to o n s te l l in g e v e n d e f o c u s le g ­

g e n o p d e m a a ts c h a p p e l i jk c o n te x t van h e t s c h r i jv e r s c h a p van C y r ie l

B u y s s e en d e e v o lu tie in z ijn d en k en .Z e l f h e e f t d e s c h r i jv e r n o o i t d e a m b it ie g e k o e s te r d o m e e n ro l van b e te k e n is

te s p e le n in d e V la a m se e c o n o m ie o f p o l i t ie k , m a a r h ij w a s z o n d e r m e e r een

v r i jz in n ig e en l ib e r a le k o s m o p o l ie t , van w ie h e t o e u v r e te g e li jk een h e fb o o m

h e e f t b e te k e n d v o o r d e e m a n c ip a t ie van h e t V la a m se vo lk . D e z e b o e ie n d e

p a r a d o x is e en le id r a a d v o o r d e z e te n to o n s te l l in g en ee n le e s s le u te l d o o r ­

h e e n h e t w e rk va n B u y sse , w a a r o p ik g r a a g e v e n n a d e r in g a .

C y r ie l B u y s s e w e r d g e b o r e n a ls z o o n van een w e lg e s te ld e fa b r ik a n t en l ib e ­

ra a l, L o u is B u y sse . Z ijn m o e d e r w a s d e z u s te r van d e b e k e n d e s c h r i jf s te r s

V irg in ie en R o s a lie L o v e lin g . B u y s s e w a s v o o r b e s te m d o m zijn v a d e r in d e

z a a k o p te v o lg e n . H ie r v o o r w e r d h ij n a a r G e n t g e s tu u rd , w a a r h ij v e r ­

s c h e id e n e o p le id in g e n v o lg d e , m a a r g e e n e n k e le s tu d ie v o lto o id e . D a a ro m

436

b e s l is te v a d e r z ijn zo o n in h e t e ig e n b e d r i j f o p te le id e n . B u y s s e s l i te r a ir e

a m b it ie s w e rd e n d o o r z ijn v a d e r n ie t o n d e r s te u n d . H ij b e s te m p e ld e d ie n s

b e la n g s te l l in g v o o r Z o la en K lo o s a ls lu i g e d r a g en w i ld e d a t z ijn zo o n z ic h

u its lu i te n d o p z ijn fa b r ie k to e le g d e , d e fa b r ie k d ie nu h e t d e c o r is v o o r d e z e

u itm u n te n d e te n to o n s te l l in g .

V a d er L o u is z e l f w a s n a a s t z ijn d ru k k e o n d e r n e m e r s a c t iv i te i te n o o k van

1 8 7 0 to t 1 8 8 4 s c h e p e n van N e v e le v o o r d e l ib e r a le p a r t i j . N a een k o r te

te w e r k s te l l in g in d e c ic h o r e ifa b r ie k w e r d z ijn z o o n in 1 8 7 8 a m b te n a a r van

d e b u r g e r l i jk e s ta n d . H ij b l e e f e r to t 1 8 8 4 , h e t j a a r w a a r o p o o k h e t s c h e ­

p e n a m b t van z ijn v a d e r a f lie p . In 1 8 8 5 s c h r i jf t h ij a n o n ie m d e in G e n t u i t ­

g e g e v e n iro n isc h e “g e n ie e i i te r a a d s v e r s la g e n van N e v e le " . D e z e z o u d e n in

z ijn g e b o o r te d o r p g r e t ig g e le z e n w o rd e n , h o e w e l n ie m a n d d a a r g r a a g v o o r

u it k w a m . E en a a n ta l e le m e n te n w a re n f a n ta s ie , a n d e r e w a re n g e b a s e e r d

o p d e w e rk e lijk h e id . D e v e r s la g e n in s p ir e e r d e n D e in z e n a a r J o D e c a lu w é

in d e r t i jd to t h e t to n e e ls tu k : " D e r a a d s h e r e n van N e v e le " .

In 1 8 8 6 r e is d e d e jo n g e s c h r i jv e r v o o r d e e e r s te k e e r n a a r d e V e ren ig d e

S ta ten . H ij w o o n d e e r b i j v e r w a n ten in D e tr o it . V ijf j a a r la te r r e is d e h ij

n a a r N e w York, w a a r h ij e e n f a b r ie k o p r ic h tte . D a t f i l ia a l va n d e c ic h o r e i­

f a b r ie k o v e r d e g r o te p la s zo u o v e r ig e n s g e e n s u c c e s w o r d e n - m a a r la te n

w e e e r l i jk z ijn - h ij w a s m is sc h ie n o o k m e e r n a a r d e V e ren ig d e S ta te n

g e s tu u r d o m d e V la a m se v ro u w e n te g e n z ic h z e l f te b e s c h e r m e n d a n o m c o m m e r c ië le re d en en .

T eru g in V la a n d e re n k ie s t C y r ie l B iiy s s e d u id e l i jk z ijn e ig e n w eg . In p la a t s

van z e l f a c t i e f te p a r t ic ip e r e n a a n h e t p o l i t ie k e le ven , z o a ls z ijn v a d e r en

zu s, w e r p t h ij e r l ie v e r een iro n isc h e b lik o p . H e t w o r d t een th e m a v o o r d e

o n tlu ik e n d e sc h r ijv e r . En g a a n d e w e g w o r d t z ijn f o c u s w e id se r . H ij z o o m t

n ie t a l le e n m e e r in o p h e t p o l i t ie k s c h o u w s p e l ze lf, m a a r g a a n d e w e g g r o e i t

d e in te r e s s e v o o r d e s o c ia le p r o b le m a tie k e n , w a a r h ij van d ic h tb i j m e e

g e c o n fr o n te e r d w o rd t. Z o v e r s c h ijn t in 1 8 9 5 in d e G id s z ijn b i jd r a g e " H et s o c ia l is m e en d e V la a m se la n d b o u w e r ' ’, w a a r b i j h ij d e m o g e lijk h e d e n v o o r

s o c ia le h e rv o rm in g e n o p h e t p la t t e la n d a n a ly .se e rd e .

N a z ijn h u w e lijk in 1 8 9 7 v e r h u is t C y r ie l B iiy s s e n a a r D e n H a a g . D a a r p u b l ic e e r t h ij in D e A m s te r d a m m e r een n ie t o n b e s p r o k e n b i jd r a g e m e t a ls

t i te l " F la m in g a n tis m e ”. H ij tre k t d a a r in van le e r te g en d e - l ib e r a le - f la ­m in g a n te n in w ie h ij te le u r g e s te ld is. H ij v e r z e t z ic h in d a t a r t ik e l te g en d e

437

v e n ie d e r U in d s h ig va n h e t h o g e r o n d e r w i js en h e k e lt d e a c h te r l i jk h e id en d e

b e k r o m p e n z e l fg e n o e g z a a m h e id va n d e V la m in g en . D a t a r t ik e l w o r d t tro u ­

w e n s d o o r d e l ib e r a le s e n a to r B a r a in d e s e n a a t v o o r g e le z e n a ls a r g u m e n t

o m h e t h o g e r o n d e r w i js n ie t te v e r n e d e r la n d s e n . N o g in 1 9 0 0 g a a t h ij te

k e e r te g e n V la m in g e n d ie z ic h v e r z e t te n te g e n ‘T in f lu e n c e d e la n g u e

f r a n g a is e ".

Z ijn m a a ts c h a p p i jv is ie d r in g t o o k in z ijn l i t e r a i r w e r k d o o r . In "'Een le e u w

va n V la a n d e r e n ” ( 1 9 0 0 ) to o n t d e id e o lo g is c h z o e k e n d e B iiy s s e z ijn s y m p a ­

th ie v o o r d e c h r is te n -d e m o c r a t is c h e en s o c ia l is t i s c h e a r b e id e r s b e w e g in g e n .

Z ijn h o o fd p e r s o n a g e R o b e r t L a C roi.x is e e n D a e n s is t d ie e e n o n tv o o g ­

d in g s s t r i jd v o o r h e t V la a m s p la t t e la n d v o e r t. D e e n e r g ie k e v a k b o n d s le id e r

in h e t v e r h a a l is g e ïn s p ir e e r d o p E d w a r d A n s e e le .

Z ijn to n e e ls tu k “H e t g e z in va n P a e m e l” w e r d d o o r d e M u lta tu lik r in g in d e

v o l le f e e s t z a a l van V o o ru it g e c r e ë e r d in 1 9 0 3 . D e m o r e le en m a a ts c h a p p e ­

lijk e e m a n c ip a t ie va n h e t V la a m s e v o lk is e en r o d e d r a a d in d e v is ie van

C v r ie l B u y sse .

P o li t ie k is e r e e n m e r k b a r e e v o lu tie . In 1 9 2 2 s te l t h ij d a t h ij n ie t g e lo o f t in

h e t B e lg ië van tw e e r a s s e n : W alen en V la m in g e n én d a t w ie z ic h v e r z e t

te g e n d e v e r n e d e r la n d s in g va n h e t h o g e r o n d e n v i j s u ite in d e li jk h e t o n d e r ­

s p i t z a l d e lv e n .

Z ijn m a a ts c h a p p e l i jk e n g a g e m e n t z a l u i te in d e li jk o o k u itg ro e ie n to t een

b e la n g r i jk e s tr o m in g in d e V la a m se le tte rk u n d e , m e t n a m e h e t r e a lis tis c h

n a tu r a lis m e , d a t z ijn d o o r b r a a k k e n t m e t d e p u b l ic a t ie van “H e t re c h t van

d e s t e r k s t e ”. D e to n e e lb e w e r k in g “D r ie k o n in g e n a v o n d ” w e r d in e ig e n t i jd

“a fs c h u w e li jk en a f g r i j s e l i j k ” g e v o n d e n . En ik c i te e r h ie r e v e n p ro f. A n n e-

M a r ie M u s s c h o o t ( in h a a r in le id in g o p 'K la s s ie k e v e r h a le n u it

V la a n d e re n M e u le n h o f f A m s te r d a m /M a n te a ii A n tw e r p e n ) :

“H e t g r o te p u b l ie k h a d (n o g ) la s t van 'g r o v e ' en ‘l e l i j k e ’ d in g e n en h e t g in g

in d e r d a a d o m e e n z e e r s o m b e r v e rh a a l, w a a r in d e v e r d ie r l i jk in g w o r d t a a n ­

g e to o n d van ee n v e r p a u p e r d e p la t te la n d s b e v o lk in g d ie le e f t a a n d e r a n d

van d e sa m e n le v in g . B u y s s e v ro eg a a n d a c h t v o o r m e n se n d ie in d e m a r g i­

n a l i te i t le e fd e n . H e t w e r d h em n ie t in d a n k a fg e n o m e n . O p d e k r it ie k a ls zo u

h ij o p z e t te l i jk ‘p o r n o g r a f is c h e to e s ta n d e n ’ h e b b e n g e te k e n d {n a a r a a n le i ­d in g van ‘H e t r e c h t van d e s t e r k s t e ’) a n tw o o r d d e h ij, z o a ls h e t een n a tu r a ­l is t p a s t : “ ik b en e e n v o u d ig n ie t a c h te ru itg e sc h r o k k e n van d e w a a r h e id ”.

438

D e n a tu r a lis t zo u g a a n d e w e g e v o lu e r e n n a a r ee n k la s s ie k r e a l is m e w a a r ­

m e e h ij d iv e r s e m ilie u s , m a a r v o o r a l n o g d e b u rg e r ij , b e s c h r ijf t .

Toch b l i j f t h e t c o m b a tt ie v e B u y s s e s h e le l i te r a ir e o e u v r e en le v e n b e h e e r s e n ,

en w o r d t h e t z e lf s e e n “ w a y o f l i f e ” in d ie n s f a m il ie . D e fa m i l ie le d e n c o n ­

v e rse re n m e t e lk a a r en m e t p r o m in e n te n u it d e c u ltu r e le en w e te n s c h a p p e ­

lijk e w e r e ld p e r m a n e n t o v e r d e a c tu a li te i t . H a d d e n z i j v a n d a a g g e le e fd ,

w a re n h e t w e ll ic h t s c h it te r e n d e c o lu m n is te n g e w e e s t . E en v o o r b e e ld is

B u y s s e s ta n te V irg in ie L o v e lin g . Z ij o n tp o p te z ic h to t e e n s tr i jd b a r e l ib e r a ­

le d a m e in h a a r b r ie fw is s e l in g m e t p ro f. dr. P a u l F r e d e r ic q . V irg in ie

L o v e lin g p u b l ic e e r d e o o k o n d e r h e t p s e u d o n ie m W .G .E . W a lter: '‘In o n ze

V la a m se g e w e s te n , p o l i t ie k e s c h e ts e n ”, e e n r e a c t ie o p d e o n v e r w a c h te l ib e ­

r a le v e r k ie z in g s n e d e r la a g van 13 ju n i 1 8 7 6 . In h a a r ro m a n “S o p h ie ”, d ie

in 1 8 8 5 v e rsc h e e n , s p e e l t d e s c h o o ls t r i jd in N e v e le e e n c r u c ia le rol.

En z o k o m ik w e e r b i j N e v e le en d e z e te n to o n s te l l in g . In hun e ig e n t i jd l e id ­

d e d e f a m i l i e B u y s s e een d u b b e l le ven . In h e t d ie p g e lo v ig e N e v e le m o e s te n

z e z ic h id e o lo g is c h e n ig s z in s g e d e i s d h o u d e n en o n d e r sc h u iln a m e n s c h r i j ­

ven , in G e n t w a re n h e t p r o g r e s s ie v e in te l le c tu e le n d ie in v r i jz in n ig e k r in g e n v e rk e e rd e n .

M e t d e z e w a a r d e v o l le te n to o n s te l l in g , d a m e s en h eren , w o r d t re c h t g e d a a n

a a n d e in te l le c tu e le r ijk d o m van d e z e f a m i l i e en k u n n en z e m e e r d a n o o i t in

hun e ig e n g e m e e n te z ic h z e l f z ijn .

Ik w e n s u een in te r e s s a n te o n td e k k in g s to c h t to e v a n a v o n d .”

Schepen van cultuur Mia Pynaert sprak op haar beurt de aanwezigen toe:

“D a m e s en h eren ,

O p m ijn b e u r t h e e t ik u van h a r te w e lk o m o p d e p r e s e n ta t ie van d e p e r m a ­

n e n te te n to o n s te l l in g “M ijn h e e r C y r i e l ”.

D e g e m e e n te N e v e le is in g e g a a n o p d e v r a a g n a a r s p o n s o r in g d o o r d e

h e e m k u n d ig e k r in g “H e t L a n d Van N e v e l e ” in d e e e r s te p la a t s o m d a t d e

r e a l is a t ie van d e z e te n to o n s te l l in g een b e la n g r i jk e u its tr a lin g z a l b e te k e n e n

v o o r o n ze k le in e m a a r e rg d y n a m is c h e en m o o ie la n d e li jk e g e m e e n te .

En een s e r ie u z e u its tr a lin g is m a a r m o g e li jk a ls h e t e in d p r o d u c t k w a l i ta t i e f

g e z ie n een h o o g v lie g e r is. W ie a l e e n s r o n d g e n e u s d h e e f t o p d e z e te n to o n -

439

Schepen van cultuur Mia Pynaert tijdens haar toespraak.

440

s te l l in g z a l h e t m e t m ij e e n s z ijn d a t d e h e e m k u n d ig e k r in g h ie r in g la n s r i jk

g e s la a g d is.

Ik h a d h e t o o k n ie t a n d e r s v e r w a c h t. W an t van b i j d e b e s tu d e r in g van h e t

a a n v r a a g d o s s ie r w a s h e t m ij o p g e v a l le n d a t d e h e e m k u n d ig e k r in g d e z e

ta a k z e e r p r o f e s s io n e e l en w e te n s c h a p p e l i jk w o u a a n p a k k e n .

D e s a m e n w e r k in g m e t H e t H u is va n A lijn , e e n m u se u m m e t ee n z e e r g o e d e

r e p u ta t ie o p v la k van w e te n s c h a p p e l i jk o n d e r z o e k s to n d h ie r v o o r g a ra n t.

W e te n sc h a p p e lijk o n d e r z o e k en d o o r g e d r e v e n s tu d ie z ijn n a a s t d e p u b lie k s -

w e rk in g b e la n g r i jk e p i j l e r s o m te k u n n en s p r e k e n o v e r e e n ' 'm u s e u m ”.

Z o n d e r d i t m o e t m en h e t e e r d e r h e b b e n o v e r ee n v e r z a m e lin g .

A ls s c h e p e n van c u ltu u r b e n ik tr o ts d a t d e z e s a m e n w e r k in g , en o n z e s p o n ­

s o r in g en d ie va n d e V la a m se G e m e e n s c h a p , h e t C y r ie l B i iy s s e g e n o o ts c h a p

en d e P r o v in c ie to t d i t r e s u l ta a t h e e f t g e le id : e e n m o o ie r e iz e n d e te n to o n ­

s te l l in g d ie w i j z e l f a ls g e m e e n te m e t d e 1 0 0 0 0 e u ro d ie w e in v e s te e r d e n

n o o it k o n d e n r e a lis e re n . A ls k le in e g e m e e n te h e b b e n w e n ie t d e g r o te b u d ­

g e t te n van o n z e g r o te r e b r o e r s m a a r p r o b e r e n w e d o o r h e t o n d e r s te u n e n

van e e n k w a l i te i t s v o l in i t i a t i e f a ls d it, e e n r e s u l ta a t te b e k o m e n d a t een

v e e lv o u d w a a r d is van o n z e g e ïn v e s te e r d e c e n te n en d a t b l i j v e n d ten g o e d e

k o m t a a n d e g e m e e n s c h a p . Ik b e n e r v a n o v e r tu ig d d a t d o o r d e z e te n to o n ­

s te ll in g , w a a r o o k d e lin k w o r d t g e le g d m e t h e d e n d a a g s e s c h r i jv e r s , d e

f ig u u r van C y r ie l B u y s s e te ru g v e e l b e k e n d e r z a l w o r d e n b i j j o n g e m e n se n .

Ik w i l h ie r d a n o o k g r a a g Jan L u y s s a e r t s p e c ia a l b e d a n k e n o m d a t h ij - z o n ­

d e r h ie r m e e a fb re u k te d o e n a a n d e to m e lo z e in z e t va n z e e r v e e l m e n se n , d ie a l d o o r h em u itv o e r ig w e rd e n b e d a n k t — d e in i t ia t ie fn e m e r en d e m o to r

w a s d ie d i t h e le p r o je c t m o g e li jk m a a k te . B e d a n k t Jan , en p r o f ic ia t en o o k p r o f ic ia t a a n d e h e le p lo e g .

W ij n em e n d a n o o k d a n k b a a r d e z e te n to o n s te l l in g in b eh eer . H e t p a s t h ie r

o m M a r e B e irn a e r t , d ie d e u i t le e n d ie n s t va n d e c u l tu u r r a a d o n d e r z ijn v le u ­

g e ls h e e f t nu a l te b e d a n k e n v o o r z ijn g e k e n d e z o r g d ie h ij z a l b e s te d e n a a n d e z e ta ak .

En h e t is n ie t z o n d e r f i e r h e id d a t ik u kan v e r te l le n d a t o p 1 0 ju n i een z e s t ig ­ta l le ra re n z ic h in g e sc h re v e n h e b b e n o m een b e z o e k te b re n g e n a a n d e z e

te n to o n s te l l in g b i j w i jz e v a n p r o s p e c t ie n a d a t z e h ie r o v e r h a d d e n g e le z e n in " K la s s e ”, h e t t i jd s c h r if t b i j u its te k van o n d e r w i jz e n d V la a n d e ren .

441

D e v e r w a c h t in g is d a t o n z e te n to o n s te l l in g v o lg e n d s c h o o l ja a r n a a r h e e l

w a t s e c u n d a ir e s c h o le n z a l g a a n . En d a t N e v e le h ie r m e e te r u g o p d e k a a r t

w o r d t g e z e t .

In ja n u a r i a l g a a t z e n a a r R o n se . E n o m d a t h e t in 2 0 0 7 p r e c ie s 7 5 J a a r g e l e ­

d e n is d a t m ijn h e e r C y r ie l o v e r le e d , w o r d t e r e e n in te r n a tio n a a l c o l lo q u i ­

u m g e h o u d e n in G e n t w a a r, u r a a d t h e t a l, o o k d e z e te n to o n s te l l in g w o r d t

o p g e s te ld .

U z i e t w e z ijn g o e d v e r tro k k e n , d e b e d o e l in g is d a t N e v e le sa m e n m e t

‘‘M ijn h e e r C y r i e l ” d e b o e r o p g a a t , en ik g e e f h ie rx 'o o r nu g r a a g h e t s t a r t ­

s e in d o o r a a n d e b u r g e m e e s te r te v r a g e n o m d e z e te n to o n s te l l in g o f f ic ie e l

te o p e n e n .”

In naam van het gemeentebestuur opende burgemeester Roger Boone de tentoonstelling. Door de heemkundige kring “Het Land van Nevele” werd aan de vele aanwezigen een receptie aangeboden die tot in de late uurtjes gezellig duurde.

Stefaan De Groote en Jan Luyssaert

442

Van 1 7 ju n i to t en m e t 15 a u g u s tu s 2 0 0 6 : T e n to o n s te l l in g ''M ü n s te re ife l -

A a r le n - P o e s e le : o f h o e d e D o n a tu s v e r e r in g in P o e s e le to t s ta n d k w a m ” in

d e S t.-L a iir e n tiu sk e rk te P o e s e le en u itd e l in g va n b e d e v a a r tv a a n t je s o p z o n ­

d a g 9 Ju li.

In 1649 werden in de St.-Agnescatacomben te Rome de stoffelijke resten gevonden van een martelaar die men DONATUS doopte. Toen drie jaar later de Jezuïeten van Münstereifel een nieuw college bouwden werd hen door tussenkomst van hun generaal te Rome het “heilig lichaam” van Donatus geschonken. Door een samenloop van omstandigheden werd Donatus de beschermer tegen de bliksem en de schadelijke natuurelemen­ten en werd Münstereifel een echt pelgrimsoord voor Donatusvereerders. Van overal uit de christelijke wereld kreeg men aanvragen om een stukje van het heilige gebeente te bekomen. In België kregen Aarlen (1738) en Bergen (1749) een gedeelte van de originele relikwie. Vanaf het midden van de 17 ^ eeuw was de opmars van de Donatusdevotie niet meer te stuiten. Op verscheidene plaatsen in Duitsland, België, Oostenrijk, Hongarije, Bohemen, Frankrijk, Nederland en Luxemburg ontstond een verering. Bij het ontbreken van een relikwie werd het beeld van de heilige vereerd dat in de kerk werd uitgestald (Leuven 1669) of rondgedragen in een processie. In het kleine Brabantse dorpje Wersbeek gebeurde dit reeds voor het eerst in 1685.Om aan de toenemende vraag van relikwieën te kunnen voldoen werd te Rome een tweede catacombenmartelaar Donatus gedoopt en werden zijn stoffelijke resten over de diverse bisdommen verspreid.Vanuit Aarlen zouden de paters Kapucijnen, die in bijna alle parochies kwa­men prediken, de Donatusdevotie verspreiden over Wallonië en Vlaanderen. Tijdens de 19^ eeuw exporteerden de Luxemburgers de donderheilige naar de nieuwe wereld. Aan de oevers van de Mississipi in de staat lowa werd “Saint Donatus” gesticht en in de omgeving van Quebec werd het (heden­daags zeer toeristisch) plaatsje “Saint-Donat” gesticht. In het Groothertogdom Luxemburg werd de donderheilige de grote beschermer van de wijnboeren. Dit verklaart zijn enorme populariteit in de grensstreek met Duitsland. In Wormeldange werd een Rivaner-wijn naar hem genoemd. In Frankrijk was hij geliefd bij de wijnboeren in de Rhonevallei waar er een “Gave de Saint-Donat” was die in 1986 fuseerde met de “Gave de Tain”, bekend om zijn Hermitage et Crozes-Hermitage. In Hongarije (vooral rond het Balatonmeer) werden diverse wijnen en wijngaarden naar hem genoemd.

443

De Donatusdevotie, die tijdens de Franse overheersing in de verdrukking was geraakt, leefde weer op in het midden van de 19 eeuw. Het was een periode van armoede en hongersnood te wijten aan opeenvolgende mislukte oogsten en steeds terugkerende plagen en verscheidene nieuwe broeder­schappen werden opgericht. Na Gent, Etikhove en Waasmunster kreeg Oost- Vlaanderen er in 1860 te Poesele een nieuwe Donatusbroederschap bij.

Het Donatusvaantje van dit jaar is gedrukt op 125 exemplaren op 160 gr. wit zacht fotopapier en is een realisatie in sepia van Julien Scherpereel Het is een rechthoekige driehoek met rechts de rechte hoek (basis 20 cm, hoogte 14 cm) met daarop de volgende tekst: HEILIGE DONATUS, bescherm ons! Poesele, 9 juli 2006. De donderheilige wordt erop afgebeeld in een ovaal boven de kerk en het dorpscentrum van Poesele. Tijdens de hoogmis op 9 juli werden 76 vaantjes uitgedeeld. Deze (voorlopig) laatste Donatustentoonstelling werd bezocht door ongeveer 500 bezoekers.

(A.B.)

444

ERRATA “MEIGEMS HOOGDAG”

Meyghcm — Pa .‘orJ|.

Foto van 1906. De kerk van Meigein met daar achter de oude pastorie gebouwd in 1900. De kerk werd verbouwd op het eind van de 19 eeuw. Op 16 oktober 1918 bij het terugtrekken van de Duitse troepen werden de kerktoren, de oude pastorie, de gemeenteschool en de dorpsmolen ver­woest.

Er werd een nieuwe pastoriewoning gebouwd in 1920 aan de Dorpstraat, nu Pastoriestraat, door architect Van Den Heuvel van Nevele.De oude pastorie bevond zich in de tuin van de laatste pastoorswoning. In de tuin staat nog een restant van de kleine druivenserre en een klein gebouwtje. De laatste pastoorswoning werd verkocht aan particulieren in 1998. Zij hebben de laatste restanten van de oude pastorie volledig geres­taureerd.Op de foto zie je pastoor Isidoor Van Cleemput, pastoor te Meigem van 1904 tot 1917.

(pagina 205)

445

Foto genomen in 1906. De bijenkorven zijn van de toenmalige pastoor Isidoor Van Cleemput (pastoor te Meigem van 1904 tot 1917), Hij was een gepassioneerd imker. De bijenkorven stonden net achter de oude pastorie.

(pagina 206)

446

NIEUW IN ONZE BIBLIOTHEEK

^ A n a le c te s M é d ic a u x ^ door dokter Joseph De Meyer (°Merendree 24.08.1786 - Brugge 28.05.1861),* een heruitgave uit 1964 van dit werk van Dr. De Meyer uit 1851.

In dit Franstalig werk waarin veel teksten in het oud-Nederlands zijn opge­nomen bracht De Meyer alle nota’s samen die hij in de loop der jaren uit de diverse archieven van de stad Brugge had genoteerd: de bijzonderste feiten, de epidemieën, de geneeskundige merkwaardigheden, welke maatregelen men nam, enz. Alles is gerangschikt per jaar vanaf 1006 tot 1850. Het geeft ons een zeer duidelijk beeld van de ziektes en epidemieën die er in Vlaanderen en vooral in Brugge heersten in de loop der eeuwen.

We noteerden o.a. volgende interessante vermeldingen voor het Land van Nevele:

Blz. 20/21: Hugues de Meulebeke en Nicolas de Scaver verwierven in 1326 een huis van Gilles van Hansbeke genoemd Nazareth.

Blz. 31: 1335 - ‘7t. d o e b i J a c S tu p d e Jcinne van N iv e e le en s in e n g h e s e ls van 1 n ie u w e n b lo e d p i t te te d o e n d e lv e n e u p t v e lt van S .A n d r ie s b id e n b iis - sc h e van T illeg h em e n d e d e n o u d e n te v u in e b y S .M a r ie n M a g d a le e n e n vxv x ” - Jacob Stupaerde betaalde 30 schellingen aan Jan Van Neve(e)Ie en zijn gezellen om een bloedput te delven. Het bloed van de aderlatingen uitge­voerd op de zieken door barbiers en vrouwen die hierin bedreven waren werd op bevel van de stadmagistraten in speciale bloedputten gestort. Deze betaling gebeurde voor het graven en het vullen van een dergelijke bloedput. Blz. 33: 1490 - in een charter van de abdij van Sint-Andries - X p o s s e ls v a n M e r r e n d r e g e z w o r e n c iru r g ie n -Blz. 120: 1500 - In een lijst van dokters van de stad Brugge: Landsloot van MeerendreH e t is d e b e d o e lin g d a t d e v o l le d ig e b o e k e n l i js t va n o n z e b ib lio th e e k , en d a t z ijn e r m e e r d a n d u ize n d , o p o n z e w e b s i te vywh’. la n d v a n n e v e le .c o m c o n s u l te e r b a a r zo u w o rd e n v a n a f b e g in 2 0 0 7 .

(A.B.)

Over Dr. De Meyer verscheen in ons tijdschrift: Van den Heuvel J., Een grote zoon van Merendree: dokter Isaac-Joseph De Meyer, jg. IX, afl. 2, p. 63-81.

447

Mensen van ToenTWEE GENERATIES LO(U)VAERT, VOOROUDERS VAN LEO LOVAERT

Kwartierstaat van Leo Lovaert

In een speciaal Lovaertnummer behandelde André Bollaert “De Orgelbouwers Lovaert uit Nevele en hun voorouders” (Mensen van Toen, 1997,7 (3): 74 pp).De auteur verzamelde gegevens uit volgende opeenvolgende generaties:

A Joannes Louvaert x Judoca Galle B Petrus Lovaert x Joanna De Reu C Petrus Lovaert x Jeanne Baffort D Clement Lovaert x Regina Fassau E Leonard Lovaert x Marie Thérèse Vanhoolandt

Thans kunnen we hieraan twee vroegere generaties toevoegen :1. Anthone Louvaert x Maria (Cools?)2. Lucas Louvaert x Maria De Cock

XX Martina Gerlant

GEZIN ANTHONIUS LOUVAERT - MARIA COOLS

Anthone LOUVAERTHij huwde ca 1607 met Maria Cools??Hij overleed te Oostrozebeke op donderdag 6 september 1646. ”D/> 6 s e p -

te m b r is 1 6 4 6 o b i j t A n th o n e L o iiv c ie r t e t d ie ... c iim e x e q n n s se p id tu s"

(PR Oostrozebeke).

Maria COOLS??Absolute zekerheid over de familienaam hebben we niet, in alle doopakten van de kinderen van Anthonius staat steeds vermeld dat zijn vrouw ene Maria was, slechts in twee akten vinden we een familienaam Cools ot Coolens.

448

Via de relatie tussen Anthone en Maria werden volgende kinderen geboren en/of opgevoed:1. Guillaume LOUVAERTHij werd gedoopt te Oostrozebeke op donderdag 14 februari 1608 '" G iiillau m e L o w a e r t f i l i i is A n th o n e w a s g e d o o p t d e n 14 f e h r u a r i j 1 6 0 8 .

S iis c e p to r e s fn e n in t G u illa u m e Van V ooren en M a e y k e n . (onleesbaar)” (PR Oostrzozebeke).

2. Lucas LOUVAERTHij werd gedoopt te Oostrozebeke op woensdag 21 september 1611 ”27 s e p t e m b r i s 1 6 1 1 b a p t i s a v i L u c a s L o u v a e r t s f i l i u s A n th e u n is .

S u s c e p to r e s L u c a s ... (onleesbaar)” (PR Oostrozebeke).Hij is de volgende stamvader.

3. Joannes LOUVAERTHij werd gedoopt te Oostrozebeke op dinsdag 21 oktober 1614. ”2/ o c to -

b r is 1 6 1 4 w a s g e d o o p t Jan L o u v a e r t f d iu m A n th o n is e t M a ijk e n z i jn e h u ijs -

vroLiwe. D a e r w a s p e t e r J a n D e J a g h e r e en n ie te r e J a n n e k en S ijn ioen s''’ (PR Oostrozebeke).

4. Judocus LOUVAERTHij werd geboren te Oostrozebeke ca 1620. 'J m p r im u s 8 ju n y 16 .. (jaar is niet te achterhalen, bladzijden door elkaar gekopieerd) n a ti is in fa n s A n th o n i

L o u v a e r t e t M a r ia C o o ls e t b a p t i s a v i J u d o c u s . P a tr in i J i id o c o L o u v a e r t e t

m a tr in a d o m ic e l la J u d o c a D e B evere'" (PR Oostrozebeke).

5. Martina LOUVAERTZij werd geboren te Oostrozebeke ca 1620. "Item 2 0 f e b r u a r i 16.. (kan jaar niet achterhalen, bladzijden zijn door elkaar gekopieerd) n a tu s in fa n s

A n th o n i L o u v a e r t e t M a r ia C o o le n s c o n ju g u m e t b a p t is a ta n orn in e M a r tin a .

P a tr in o G e o r g e s G u im m e p a s to r e liu ju s p a r o c h ia e t m a tr in a M a r tin a B a ls" (PR Oostrozebeke).

6. Huberta LOUVAERTZij werd gedoopt te Oostrozebeke op vrijdag 9 oktober 1626. " Item IX o c to -

b e r 1 6 2 6 b a p t is a v i in fa n s A n th o n y L o u v a e r t e t M a r ia c o n iu g u m n o m in e

H u b e r ta . P a tr in i s ie u r J o a n n e s D e B e v e re , m a tr in a M a r g a r e ta S e c le r s" (PR Oostrozebeke).

449

GEZIN LUCAS LOUVAERT - MARIA DE COCK- MARTINA GERLANT

Lucas LOUVAERTHij was de zoon van Anthone Louvaert en Maria Cools (??)Hij werd gedoopt te Oostrozebeke op woensdag 21 september 1611 ”27 s e p t e m b r i s 1 6 1 1 b a p t i s a v i L u c a s L o u v a e r t s f i l i u s A n th e u n is .

S iis c e p to r e s L u c a s ... (onleesbaar)” (PR Oostrozebeke).Hij huwde ca 1640 met Maria De Cock (Huwelijksakte niet teruggevonden) Hij verloofde zich te Meulebeke op donderdag 24 juli 1664 met Martina Gerlant. ''A n n o 1 6 6 4 m e n s is j u l i j d ie 2 4 c o n tr a x e n m t s p o n s a l ia c o r a m m e

p a s to r e L u c a s L o u v a e r t e x R o o s b e k e e t M a r t in a G e r la n t n o s tra . R e tro Van

K e r s b i lc k e t P e tr o n e lla Van d e W a lle t e s t i b u s ’' (PR Meulebeke).Hij huwde te Meulebeke op zondag 10 augustus 1664 met Martina Gerlant '"Anno 1 6 6 4 m e n s is a u g u s t i d ie 1 0 p r e v iu s tr ib u s p r o c la m a tio n ib u s c o r a m

m e p a s to r e c o n tr a x e r u n t le g it im u s m a tr im o n iu m L u c a s L o u v a e r t e t M a r tin a

G e r la n d t s i ib d i ta m e R e tro Van K e r s b i lc k e t R e tro n e lla Van d e W alle te s t i-

b u s ” (PR Meulebeke).L e v e n s b e s c h r i jv in g :

Bij de buitenpoorters van Kortrijk (film 1074947 en 1074497) vonden we onder Oostrozebeke dat L u c a s L o u v a e r t fs A n th o n e p o o r te r w e r d b i j c o o p e

van d e n 2 5 o c to b e r 1 6 6 0 met zijn kinderen: Antheunis, Jan, Guillaeme en Maijken. Ze bleven er poorter tot 1677 w a a r n a h e t v e r s e t w e r d op Meulebeke waarna vermeld wordt dat M a r tijn e G h e r la n t, w e d u w e van L u c a s L o u v a e r t

fs A n th e u n is c o m e n d e van R o o s b e k e b u ite n p o o r te r wordt in 1678.Hij overleed te Meulebeke in maart 1678. De overlijdensakten uit deze periode van Meulebeke ontbreken. Er bestaat een Staat van Goed bij zijn overlijden. Deze is in bijlage toegevoegd (Kasselrije Kortrijk, Oostrozebeke, 1675, 94, fo 27).I n fo p a r tn e r ( s ) :

Maria DE COCKZij werd geboren ca 1613.Zij overleed te Oostrozebeke in november 1663. ”... (dag niet vermeld) n o v e m b e r 1 6 6 3 o b i i t M a r ia D e C o ck , a n n o ru m 50'" (PR Oostrozebeke).

Martina GERLANTZij was de dochter van Joannes Gheerlant en Petronella Vande Walle.Zij werd geboren te Meulebeke op maandag 26 maart 1635.

450

Zij werd gedoopt te Meulebeke op donderdag 29 maart 1635. ”29 m a r t i j

1 6 3 5 h a p tisa tc i M artin c i G h e e r la n t f i l i a J o a n n e s e t P e tr o n e lla V am le W al Ie

c o n jitg iim . S u s c e p to r e s J e r o n ijm u s V an den B r o e c k e e t M a r t in a L o n ck e , n a ta

e s t 2 6 su b m e r id ie n G (PR Meulebeke).

Via de relatie tussen Lucas en Maria werden volgende kinderen geboren en/of opgevoed:1. Anthonius LOVAERTHij werd geboren ca 1643 (geboorteakte niet teruggevonden).Hij verloofde zich te Meulebeke met Elisabetha Gheerlant op zondag 27 december 1665. " A n n o 1 6 6 5 m e n s is d e c e m b r is d ie 2 7 c o n tr a x e r u n t

s p o n s a l ia c o r a m m e p a s to r e A n to n iu s L o u v a e r t e t E l is a b e th a G e r la n d t su b -

d i t i m e i L u c a s L o e v a e r t e t J a c o b a G e r la n d t te s tib i is" (PR Meulebeke).Hij huwde te Meulebeke op zaterdag 9 januari 1666 met Elisabetha Gheerlant. " A n n o 1 6 6 6 m e n s is ja n u a r i ] d ie 9 p r e s e n t ib u s tr ib u s p ro c la rn a -

t io n ib u s c o n tr a x e r u n t le g itim u s rn a tr im o n iu m c o r a m m e p a s to r e A n to n iu s

L o u v a e r t e t E l is a b e th a G e r la n d t s u b d i t i m e i L u c a s L o u v a e r t e t R o b e r to

V a n d erm o ere" (PR Meulebeke).L e v e n s b e s c h r i jv in g :

In de buitenpoortersboeken van Koitrijk (film 1074947 en 1074497) vonden we in Meulebeke dat Antheunis Louvaert fs Lucas poorter was van 1666 tot 1679 w a a r n a h e t v e r s e t w e r d o p R o o s b e k e waar hij verder poorter was.Hij overleed te Oostrozebeke op zaterdag 21 november 1682. Er bestaat een Staat van Goed bij zijn overlijden. Deze is in bijlage toegevoegd (Kasselrije Kortrijk, Oostrozebeke, 1684, 95, fo 20).Hij werd begraven te Oostrozebeke op zondag 22 november 1682. " 1 6 8 2 ,

d ie 2 1 n o v e m b r is n ia n e c ir c a h o ra m 5"'" o b i j t r i te a d m in is tr a tu s sa c ra rn e n -

t is A n to n iu s L o v a e r t e ta t is 4 9 a n n o ru m e t s e p u ltu s 2 2 " (PR Oostrozebeke). I n fo p a r tn e r :

Elisabetha GHEERLANTZij was de dochter van Joannes Gerlant en Petronella Vande Walle en zus­ter van de stiefmoeder van haar man.Zij werd geboren te Meulebeke op zaterdag 16 maart 1641.Zij werd gedoopt te Meulebeke op woensdag 20 maart 1641. " 2 0 m a r t i j 1 6 4 1 b a p t is a v i E lis a b e th a G e e r la n d t f d i a J o a n n e s e t P e tr o n e lla V ande

W alle c o n ju g u m . S u s c e p to r e s J u d o c o T ijd tg a d t e t E l is a b e th a V ande W alle u x o r F r a n c isc i D e M oor, n a ta 16 m a r t i j su b v e sp e r a " (PR Meulebeke).

451

2. Anna LOUVAERTZij werd geboren te Oostrozebeke op woensdag 18 oktober 1645.Zij werd gedoopt te Oostrozebeke op zondag 22 oktober 1645. ‘7645, d en

18 o c to h r e ‘s a v o n ts ten 9 u ren is g e b o r e n d e n so n e ( s ic ) va n L u c a s

L o u v a e r t en M a ijk e n C o c k x en w ie r t d e n 22 ^ " g e d o o p t en g e n o e m p t Tanne.

P e te re P ie te r M e s tia e n " (PR Oostrozebeke).

3. Joannes LOVAERTHij werd geboren te Oostrozebeke op donderdag 30 april 1648.Hij werd gedoopt te Oostrozebeke op zaterdag 2 mei 1648. ' 'U ltim a d ie

a p r i l is 1 6 4 8 c ir c a 3 ’ p o s t p r a n d iu m n a ta s e s t in fa n s L u c a s L o u v a e r t e t

M a r ia C o ck , d ie 2 ' rn a ij b a p t is a tu s e t v o c a ta J o a n n e s . P a tr in u s e s t J o a n n e s

D e C o ck . m a tr in a P e tr o n e lla L o u v a e r C (PR Oostrozebeke).Hij is de volgende stamvader.

4. Willelmus (Guilielmus) LOVAERTHij werd geboren te Oostrozebeke op zondag 5 maart 1651.Hij werd gedoopt te Oostrozebeke op woensdag 8 maart 1651. ”5 m a r ti j

1 6 5 1 h o r a s e c u n d a e t m e r id ie n i n a ta s e s t in fa n s L u c a s L o u v a e r t e t M a r ia

D e C o c k , d ie VIII e u s d e m b a p t iz a t i i s W ille lm u s . S u s c e p to r e s s a n t P e tru s

L o u v a e r t e t L a u r e n tia D e C o ck " (PR Oostrozebeke).Hij was verloofd te Markegem op woensdag 25 maart 1676.Hij huwde in 1676 met Petronella Claerhout.Hij overleed te Meulebeke op 26 november 1740.Levensbeschrijving:In de buitenpoorters van Kortrijk (film 1074947 en 1074497) vonden we in Markegem Guillaume filius Lucas als poorter voor de periode 1676 tot 1681, d a a r n a v e r s e t o p M e u le b e k e v o o r d e p e r io d e 1 6 8 2 -1 6 9 9 en la te r to t ...... 77.Info partner:Petronella CLAERHOUTZij werd gedoopt te Markegem op zondag 4 februari 1652. ''4 fe b r u a r i]

1 6 5 2 b a p t is a ta e s t P e tr o n il la C la e r h o u d t f i l ia J o a n n e s C la e r h o u d t e t J o a n n a S la m b r o u c k c o n ii ig u m . S u s c e p to r e s f u e r u n t J o a n n e s Van

D e n te r g h e m e t P e tr o n il la K e e sb ilc k " (PR Markegem).

452

5. Maria LOVAERTZij werd geboren te Oostrozebeke op woensdag 3 november 1655.Zij werd gedoopt te Oostrozebeke op zondag 7 november 1655. ''D ie tertic i

n o v e m b r is 1 6 5 5 h o ra d e c im a m a n e n a ta e s t e t d ie s e p t im a h a p t is a v i f ü ia

L u c a s L o u v a e r t e t M a r ia D e C o ck , v o c a ta e s t M a r ia . P e tro D e C o c k e t

A n n a D e C o ck " (PR Oostrozebeke).

6. Michael LOUVAERTHij werd geboren te Meulebeke op donderdag 10 maart 1667.Hij werd gedoopt te Meulebeke op zondag 13 maart 1667. " 1 3 m a r t i j 1 6 6 7

h a p tiz a v i M ic h a e le m L o iiv a e r t f iliiin i L u c a s e t M a r t in a G e r la n d t c o n iu g u m .

M ic h a e l Van H o u ttr iv e e t C a th a r in a M a ts e e l s u s c e p to r e s . N a ta 1 0 e i is d e m

c ir c a 9 m a tu tin a " (PR Meulebeke).Hij huwde ca 1690 met Catharina Van LucheneHij overleed, 65 jaar oud, te Wielsbeke op dinsdag 17 juni 1732.I n fo p a r tn e r :

Catharina VAN LUCHENEZij werd geboren te Wielsbeke op woensdag 31 oktober 1657.Zij overleed, 67 jaar oud, te Wielsbeke op vrijdag 22 juni 1725.

7. Catharina LOUVAERTZij werd geboren te Meulebeke op zaterdag 28 juni 1670.Zij werd gedoopt te Meulebeke op maandag 30 juni 1670. " 3 0 ju n i ] 1 6 7 0

h a p tiz a v i C a th a r in a m L o i ja e r t e t M a r t in a G e r la n d t c o n iu g u m n a tu n i 2 8 a

h u ju s c ir c a h o ra m 9 "" v e s p e r tin a m . S u s c e p to r e s fu e ru n t J u d o c u s V anden

K e rc k h o v e n e t C a th a r in a T an gh e" (PR Meulebeke)Zij huwde, 17 jaar oud, te Wielsbeke op maandag 3 mei 1688 met Carolus GommaereZij overleed, 49 jaar oud, te Wielsbeke op vrijdag 22 september 1719.I n fo p a r tn e r :

Carolus GOMMAEREHij werd geboren te Wielsbeke op woensdag 2 augustus 1662.Hij overleed, 84 jaar oud, te Wielsbeke op donderdag 6 oktober 1746.

8. Petrus Franciscus LOUVAERTHij werd geboren te Meulebeke op zaterdag 13 april 1675.Hij werd gedoopt te Meulebeke op maandag 15 april 1675. " A n n o 1 6 7 5 d ie 15 a p r i l is e g o h a p t iz a v i P e tru m F ra n c isc u m L o v a e r t f i l i i is L u c a s e t M a r tin a

453

G e e H a n d s c o n iitg u m , n a t urn 1 3 e i is d e m h o ra 12 m e r id ia n a . S u s c e p to r e s

fu e r u n t P e tr u s S e r o e ls e t M a r ia W errebrouck'" (PR Meulebeke).Hij overleed te Meulebeke ca 1678. De parochieregisters van de overlijdens te Meulebeke ontbreken uit deze tijd. Bij de staat van goed opgemaakt bij het overlijden van zijn vader Lucas wordt vermeld dat Pieterken kort na zijn vader overleden is.

GEZIN JOANNES LOUVAERT - JUDOCA GALLE

Hij werd geboren te Oostrozebeke op donderdag 30 april 1648.Hij werd gedoopt te Oostrozebeke op zaterdag 2 mei 1648. ''U ltim a d ie

a p r i l i s 1 6 4 8 c ir c a 3" p o s t p ra n d iiirn n a tu s e s t in fa n s L u c a s L o u v a e r t e t

M a r ia C o ck , d ie 2 ‘ m a i j b a p t is a tu s e t v o c a ta J o a n n e s . P a tr in iis e s t J o a n n e s

D e C o ck , m a tr in a P e tr o n e lla L o u v a e r f ' (PR Oostrozebeke).Hij huwde ca 1672 met Judoca Galle Hij overleed te Kanegem ca 1694.L e v e n s b e s c h r i jv in g :

Bij de buitenpoorters van Kortrijk (film 1074947 en 1074497) vonden we in Oostrozebeke Jan Louvaert filius Lucas poorter vanaf 1674 en v e r s e t o p

K a n e g e m vanaf 1688 tot 1694.I n f o p a r tn e r :

Judoca GALLEZij werd geboren t e ..... (onbekend) ca 1653.Zij overleed te Ruiselede op zaterdag 23 december 1719.

Zijn levensbeschrijving en nakomelingen kan men vinden in het hoger aan­gehaalde artikel “De orgelbouwers Lovaert uit Nevele en hun voorouders” door André Bollaert.

Noël VANROLLEGHEM, Gontrode

454

Bijlage: Staat van Goed bij het overlijden van Lucas Louvaert in maart 1678

O v e r g h e b r a c h t b i j d e h o u d e r ig g h e in p e r s o o n e m i t s g a d e r s A n th o n e

L o u v a e r t f d iu s L u c a s w o n e n d e to t R o o s e b e k e e n d e J a c q u e s C o u s s e n ia e c k e r

f i l iu s J a c q u e s to t T h ie lt b e i jd e a ls v o o c h d e n p r e s e n t Jan L o u v a e r t h o ir

d e s e n IX^'' m e i] 1 6 7 8 . P r e s e n t V a n d er G la n s t e n d e M a r r e w e e s h e e r e n

I ll ic o h e e f t d e v o o r s e i jd e h o u d e r ig g h e d e s e n s ta e t o n d e r s o le n m e ie n e e d t

b e s w o o r e n e n d e b e v e s t ic h t in fo rm a . A c tu m p r e s e n t a ls v o o r e n .

S ta e t e n d e d e c le r a t ie van g o e d e d ie b i j d e s e n s te lt , n ia e c k t e n d e o v e r g h e e f t

M a r tijn n e G h e r la n t f ü i a J a n s h o u d e r ijn g h e g h e b le v e n ten p o o r te l i jc k e n

s te i fh u i js e va n L u ijc k a s L o u v a e r t f d i u s A n th o n e d i je o v e r le d e n is in d e

p r o c h i je van M u lle b e k e in d e n ia e n t va n m a r te 1 6 7 8 e n d e d e n o v e r le d e n

h e e f t a c h te r g h e la te n v o o r z ijn e r fg h e n a r m e to t s e s k ijn d e r e n van tw e e

d e i jv e r s c h e b e d d e n m e t n a e m e A n th u n ijs , Jan e n d e G u lg a m e L o u v a r t f i l iu s

L u ijc k a s g h e p r o c k r e e r t b i j M a ijk e n D e K o e k k ijn d e r e n v a n d e n e e r s te n

b e d d e d e w e lc k e a l le d r i j e z ijn g h e tr a u w t m ij ts g h a d e r s M ijc h ie lk e n ,

C a te l i jn tg e n L o u v a r t e n d e P ie t e r k e n w e s e n d e a l l e d r i j e in b e ja e r t

g h e p r o c k r e e r t b i jd e v o o r s e i jd e M a r t i jn n e G h e r la n t e n d e ts e lv e P ie te r k e n is

c o m e n te o v e r l i jd e n n a e r d e d o o t van z ijn e n v a d e r o v e r d e w e lc k e h em

v o o c h t p r e s e n te e r t A n th u e n ijs L o u v a r t f i l iu s L u ijc k a s p a te r n e e l w o n e n d e

in d e p r o c h i je van R o o s b e k e e n d e J a k e s K o u s m a e k e r v o o c h t m a te r n e l

w o n e n d e in d e p r o c h i je van T h ie lt b u ijt te n e n d e d a t t e r v o o r m ijn e d is c r e te

h eeren w e e s h e e r e n e n d e o p p e r v o o c h d e n d e r s te d e e n d e c a s s e lr i je van C o r tr i jc k

In e r fg ro n t

A n th o n e e n d e Jan L o u v a e r t k in d e re n van te e r s te b e d d e v a n d e r o v e r le d e n

b e i jd e g e tr o u t v e rc la e re n m its d e s e n m e t d J ie l f t v a n d e p a r t i je n b i j te x te

v o lc o m e li jc k v o ld a e n e n d e g e c o n te n te e r t te w e se n n ie t a l le e n li jc k v a n d e s u c c e s s ie v a n d e r s e lv e n o v e r le d e n h u n n en v a d e r m a e r o o c k van s u lc x hun

m o c h te c o m p e te r e n o v e r d e v e r s te tf te n van M a ijk e n e n d e P ie te r L o u v a e r t h u n n e r e s p e c t iv e s u s te r van v o lle n b e d d e e n d e b r o e d e r van h a l ven b e d d e

b e i jd e o v e r le d e n o n b e d e g e n , v e r c la r e n d e v o o r ts hun b i j d e s e n s te re k te m a e c k e n o v e r G u illa u m e L o u v a e r t h u n n en b r o e d e r d a t h ij in s g e l ic x a lh ie r

455

m e tte n e e r s te n t e r r o e r s e r i je ( t e r w e e s e r i je ) s a l k o n n e n b e k e n n e n e n d e

b e l i jd e n m e t d e v o o r s e i jd e p a r t i j e n n e ffe n s hun o v e r d e v o o r s e i jd e

r e s p e c t iv e d r ie s u c c e s s ie n v o ld o e n e n d e g e c o n te n te e r t te w e se n a ls b o v e n .

E e r s t e n d e a lv o o r e n is d e s e n g h e m e e n e n s te r f lm ijs e c o m p ij te r e n d e d h e lf t

va n o n tr e n t e e n b u n d e r en h a l f o n d e r la n t e n d e b o sc h m e t d h e lf t van een

w o o n h u ijs e k e n e n d e d h e lf t va n e e n e s c h u e r e g h e s ta e n e n d e g h e le g h e n in d e

p r o c h i je va n R o o s b e k e o p d e n n o o r tc a n t v a n d e m a n d e le d e w e lc k e la n d e n

e n d e c o te i j le n z ijn a l g h e x s t i jm e e r t in w e r d e e n d e d e s e lv e g h e lu ijc k e d e r t

j e g h e n s d e la n d e n e n d e c a te i j le n in d e h o fs te d e to t M u lle b e k e d a t d e

o v e r le d e n u it g h e s to r v e n is z o o d o t d e d r i j e k ijn d e r e n te w e te n A n th u e n ijs ,

Jan e n d e G u lija m e L o u v o r t f i l iu s L u ijc k a s k in d e re n v a n d e n e e r s te b e d d e

b li jv e n m e t g o e t o p R o o s b e k e u it h e t s te t f h u i js va n h u n n en v a d e r e

m e m o r i je

D ’h o u d e r ig g h e e n d e h a re tw e e k in d e re n b i j te x te c o m p e te r e n e lc k d J ie l f t

v a n d e d e s e m e t d e n a v o lg e n d e g e tr o c k e n p a r t i j e n b i j a c c o o r t

n ie t te g e n s ta e n d e d a t P ie t e r L o u v a e r t is o v e r le d e n n a e r d e d o o t va n s ijn

v a d e r e n d e d a t v o o r s ijn o v e r l i jd e n s ijn d e e l in d e s e c a t te i j le n w a s

v e rs to n d e n o p d e s e lv e h o u d e r ig g h e s i jn e m o e d e r

I te m c o m p i j te e r t d e h o u d e r i jn g h e m e t h a re tw e e o n b e ja e r d e k ijn d e re n te

w e te n M ijc h ie lk e n e n d e C a te l i jn tg e n L o u v a r t fd ia L u ijc k o s d h e lf t van een

s c h u e r e e n d e d h e lf t va n ee n o v e n b u e r m e t a n d e r c a te le n s to n d e o p d e

h o fs te d e to e b e h o o r e n d e F r a n ss o ijsk e n D e W ijtte w e s e n d e le en m its g a d e r s

e e n d e r d e d e e l in d e w e d e r h e lf t v a n d e s e lv e p a r t i je n b i j d e r d o o t van P ie te r

D e W itte k in t va n t ’e e r s te h o u w e li jc k e v o n d e h o u d e r ig g h e a ls w e s e n d e

g e s to r v e n o n d e r ja r ig h

C e ijn s la n d e n

E e r s t b e h o o r t d e s e n g h e m e e n e n s te t f h u i js e to e een p o r t i j e in een m e r d e r

s t ic k la n s p a e l t in t g h e h e e le o o s t d e s tr a te l ie d e n d e van R o o s b e k e n a r

M a r lo o p e z u i j t d e s e h o fs te d e w e s t e e n m e rsc h e lk e n n o o r t d e h o o r s van

J a s p e r t M o r e ls h ij e r in n e m o e t h e b b e n d e w e e se n van F r a n ss o ijs D e W ijtte

h e t g h e h e e l s t ic k la n s g e r e s e r v e r t d a t d i j t s te r fh ii i js u it ts e lv e s e lv e s ti jc k

la n s m o e t h e b b e n H'

456

I tem c o m p i j te r t ten d e s e n g h e m e e n e n s te t f h u i js e d h e lf t van e e n c le e n

m e rsc h e lk e n g r o o t /A w a r v a n d a n d e r h e lf t to e b e h o o r t d e w e e s e n van

F r a n s s o ijs D e W ijtte p a e l t o o s t tv o o r g a n d e s t ic k la n s n o o r t L a u w e r e i jn s D e

C lo e t w e s t tn a n ^ o lg h e n d e z u i j t d e h o fs te d e van d e s e n s te r f l iu i js e g r o o t o v e r

d h e lf t v o o r d i t s te r fh u ijs F rn ersch

Item c o m p i j te r t d e s e n g h e m e e n e n s te r fh u ijs e ee n s t i jc k la n s w e s e n d e

c o n q e s t c o m m e n d e b i j c o o p e va n e e n e n M a ti js D e B e is p a e l t o o s t h e t

v o o r s e i jd e m e rsc h e lk e n n o o r t en w e s t J o o s V erm u elen z id j t h e t le e n van

F r a n s s o ijs D e W ijtte g r o o t o n tr e n t en h a l f

I te m b e h o o r t d e s e n s te r fh u ijs e n o ch to e d h e lf t va n e e n s t ic k la n s g h e n a e m p t

d en o s s e b i lc k d a t va n d a n d e r h e lf t c o m p ij te r e n d e w e e s e n van F r a n s s o ijs

D e W ijtte p a e l t o o s t e n d e n o o r t h e t la n t va n d e s e n s te r fh u ijs e z u i j t d e

w e d u w e e n d e h o o r s va n C a r e l V e rm u e le n , w e s t d e m e r s c h v a n d e n

p e n s o n a r i js B a e s c o m p t o v e r d h e lf t va n d i j t s te r fh u ijs to t IIIF la n s

Item is d e s e n g h e m e e n e n s te r fh u ijs e c o m p ij te r e n d e ee n s t ic k la n s c o n q e s t

c o m m e n d e b i j c o o p e va n F r a n s s o ijs D e M e i je r p a e l t o o s t d e s tr a e te n o o r t

d e v o o r s e i jd e h o fs te d e w e s t h e t v o o r g a e n d e la n t z id j t t la n t va n d e w e d u w e

e n d e h o o r s C a r e l V erm u elen g r o o t X F la n s

Item is d e s e n g h e m e e n e n s te r fh u ijs e c o m p ij te r e n d e d h e lf t van e e n s t ic k la n s

w a e r a f d a n d e r h e lf t to e b e h o o r t d e w e e s e n van F r a n s s o ijs D e W ijtte p a e l t in t

g h e h e e l o o s t d e h o o r s C o r e l V en n u en e n o o r t d e n s iie g h e b u sch w e s t d e

s tr a e te z id j t h e t n a e n ^ o lg h e n d e g r o o t X F la n s

c o m p t o v e r d e h e lf t v o o r d i j t s te r f lm ijs V ' en h a l f la n sg h e h o u d e n o n d e r R ijc k a r s c lu ire

I tem c o m p ij te r t d e s e g h e m e e n e s te r fh u ijs e d h e lf t van ee n a n d e r s t ic k

la n s w a e r v a n d a n d e r h e lf t c o m p i j te r t d e k in d e re n va n F r a n s s o ijs D e W ijtte

p a e l t o o s t t la n t J e r o e n D e S m e t z u i j t e n d e w e s t d e s t r a e te n o o i't

7 v o o r g a n d e g r o o t in t g h e h e e l X F la n s c o m p t v o o r d i j t s te i f ln d js v o o r

d h e lf t to t en h a l fG e h o u d e n a ls vo ren

Item is d e s e n g h e m e e n e n s te r fh u ijs e n o ch c o r n p ij te re n d e d h e lf t van een

b u n d e r la n t con sister^ en de in v i je r par^tijen g h e le g h e n in d e p r o c h i je van

457

M iiU e b e k e c o m m e n d e u itte n h o o fd e va n Jan G h e r la n t o n v e r s c h e e e n d e

o n v e r d e e l t m e t d e w e d u w e va n J a n G h e r la n t v o o r s e i j t d u s c o m p t a lh ie r

v o o r d i j t s te r fh u ijs V H P la n s

N o m b r e va n a l le d e s e r la n d e n b e lo o p e n to t II b u n d e r X*-' en h a l f

D i t en is g e e n la s t to t la s te v a n d e h o u d e r ig g h e e n d e d e s e w e e s e n va n 7 le s te

h o u w e li jc k m its d e s e lv e re n te a f g e lo s t is m e t d e e ffe c te n va n d i t s te tfh u ijs

d u s w o r t g e r o i je e r t m e t a g g r e a t ie v a n d e s e lv e h o u d e r ig g h e e n d e h o ir s

A l le d e s e g r o n d e n va n e r fv e n h ije r v o o r e n v e r m e it z ijn b e la s t m e t h e lf t van

e e n e c r o o s e r e n d e lo s r e n te s p r e k e n d e b i j t r a n s p o r t in p r o f i j t te va n A n th u n ijs

L o y v a r t in h o u d e n d e h e t c a p i j ta e l v a n d e g h e h e e le r e n te X L £ g r o o te

c o m p t o v e r d e h e lf t va n d i j t s te r fh u ijs to t X X £ g r o o te n

In h a v e l i jc k e c a te i j le n

D e s e m e t d e n a e r v o lg e n d e u i j tg e tr o c k e n b a te n k o m e n to e a e n d e

h o u d e r ig g h e e n d e h a e r e d r ie k in d e re n g e p r o c r e e r t b i j d e n o v e r le d e n te r

e x c lu s ie va n s i jn e k in d e re n v a n d e n e e r s te n b e d d e m its s i j d a e iw a n v o ld a e n

s ijn m e t d e n to e le g h v a n d e p a r t i je n g e d e c la r e e r t te r e e r s te n a r t ic k e l van

d e s e n s ta e t a ls a n d e r s in s

E e r s t c o m p t h i je r in g h e m e n e b a te o v e r a l le d e h u ijs c a te i j le n k e te ls , p o tte n ,

a c k e r s , p a t te e le n , s c h a p r a , k o fe rs , tro ch , k o e tse , w a t b e s le g h e n b e r t, ta fe l,

k ern e , l i j s m e t e e n g h e ta u w e en a n d e r s to r i je d w e lc k a l a p a r t is g h e x s tim e r t

e n d e is in a ls tsa rn en b e v o n d e n te b e d r a g h e n to t X £ X IIII sc h //// g r

I te m c o m p t h i je r in g h e m e n e b a e te o v e r d e n p r i j s van v i je r k o ije n , een

v e e r s e , e e n k a l f m e t tw e e jo n g h e c a lv e r s a l p a r t i jc k e l i jk g h e x s t im e e r t en z ijn

tsa m e n b e v o n d e n te b e d r a g h e n to t X X V £ g r

I te m g h e p r e s e n a l l e d e b e s a i j d e v r u c h te n s ta n d e o p d e a c k e r s

b e s a i j t va n b a r n e s s e 1 6 7 7 m e t a l l e d e v e t te b i jn e n d e n h o v e z o o

s m o o r h o o p a ls a n d e r s e i jn s m e t w a t jo n g h e c la v e r e tw e lc k a l is g h e p re se n

d r e c h t en z a e t n a r c o s s tu i jm e en la n s r e c h t en is tsa m e n b e v o n d e n te b e d r a g h e n X X X V III £ //// sch .... g r

458

I tem c o m p t in g h e m e e n e h a e te v o o r a l le h e t h o u t h ijn e n d e h o v e m e t a l le

h e t ta lg e n h o u t o p d e la n d e n z o o p o o r te r s a ls a n d e r s e i jn s e n d e is tsa m e n

g h e x s t im e r t X L £ X IX sc h IX g r

I tem g h e p r e s e n een w ijn ic h k o o r n e s c h o o v e n m e t w a t o o r te n en s tr o o

b e te r n is s e in d e lo c h ti jn c k d w e lc k a p a r t is g h e p r e s e n en is tsa m e n b e v o n d e n

te b e d r a g h e n to t III £ X V III sc h //// g r

I te m o v e r d e p r i j s va n X V III v a e te n ro g g h e en VI v a e te n ta r w e c o m p t

tsa m e n //// £ X V sc h III g r

I te m o v e r w a t d r o o c h v la s en w a t h a v e r e o p d e n s o ld e r e //// £ g r

I tem o v e r d e p r i j s va n b a e k v le e s c h m e tte a n d e n (e e n d e n ) e n d e h ijn n e n

tsa m e n II £ IIII sc h g r

I tem c o m p t h i je r in g h e m e n e b a e te van tw e e s ti jc k e n l i jw a e t m e tte

g h e m u n tte p e n ijn g h e n b o v e n a l le d e c o m m e re n e n d e la s te n ten s te i f h u i js e

b e v o n d e n to t d e so n im e van X III £ X sc h g r

S o m m e van a l le d e b a e te n h ije r v o o r e n g h e r o e r t b e d r a c h t b o v e n a l le

c o m m e re n en la s te n to t F X L III £ VI sc h g r

D e s e s o m m e in tw e e n g h e d e e l t c o m p t e lc k e n to t L X X I £ X III sc h g r

In c o n s id e r a t ie d a t d e s e tw e e w e e s e n g e e n e n to e le g h h ie r v o o r e n en g e m e te n

o v e r t 'g e n e hun v e r s to r v e n is b i j d e r d o o t va n M a ijk e n L o u v a e r t j i l i a L u c a s

h u n n e h a lv e s u s te r e n d e d a t s i j g e r e c h t s ijn in d e n a j lo s b i j d l w u d e r i g g e

g e d a e n v a n d e v o o r s c h r e v e n re n te va n v e e r t ic h p o n d e n g r o o te n d a e r v a n

h a e re k in d e re n g e p r o c r e e r t th a ren e e r s te n h o u w e li jc k e m e t F r a n s s o ijs D e

W itte hun c o n tin g e n t m o e te n d o o g e n e n d e d a e r a f h ie r v o o r e n o o c k g e e n b a te

en is g e b r a c h t s o o c o n s e n te e r t d e s e lv e h o u d e r ig g h e in v o ld o e n in g e va n a l

d ie s d a t a e n d e v o o r s e i jd e tw e e w e e s e n s a l c o m p e te r e n v o o r

w e e s e p e n n ijn g h e e lc k X X V III £ g r d o e n d e v o o r d e v o o r s e i jd e w e e se n

tsa m e n d e s o m m e va n se s e n v ij t ic h p o n d e n g r o o te n in p la e ts e van e lc k X X III £ X V II sc h VIII g r II c o r te n s u i jv e r h o v e n a l le c o m m e re n e n d e la s te n

d a e r v a n d e v o o r s e i jd e h o u d e r ig g h e b e lo o f t hun k o s te lo o s e n d e s c h a d e lo o s t ' in d e n n e re n

459

E n d e c ilso o P ie te r k e n L o u v a r t f i l iu s L ii i jc k a s e e n va n d e s e w e e s e n

g h e s to r v e n is n a e r d e d o o t va n z ijn e n v a d e r z o o v e r s te r v e n d e m iie b e ls o p d e

h o iid e r i jn g h e v o lg h e n d e d e c o s t tu i jm m e va n C o r tr i jc k z o o w o r t a lh i je r

g h e tr o c k e n ii i t te d h e lf t va n a l le d e s c h u it v a n b a e te n e e n d e r d e p a r t v a n d e

w e e s e p e n n i jn g h e v a n d e v o o r s e i jd e d r i j e w e e s e n in p r o f i j t t e v a n d e

b o u d e r ijn g h e z o o d a t e lc k w e e s e te w e te n M ijc h ije lk e n e n d e C a te li jn tg e n

e lc k te b o v e n z ijn to t d e so n im e va n X X III £ X V II sc h VIII g r II c o r te n

A ld u s d e s e n s ta e t g h e m a c k t b i j a l le b e h o o r e l i jc k e p r o t te s ta t i je va n g h e lijc k

g h e s u i j f e r t m e t a s s e n t i je van P ie t e r S a r r o e ls e n d e L o w ijs Van L u sse n e

p r i j s e r s en d e e lm a n n e n g l ie c o s t i jm e r t e n d e in d e v e r so u k e v a n d e v o o c h d e n

en o v e r zu lc k x o n d e r te e c k e n t d e s e n IX ' m e ije 1 6 7 8

P ie te r S a r r o e ls

tm e rek

va n Jaccfu es C o u s s e m a e c k e r s

f i l iu s J a c q u e s

‘t m e rek van

M a r tijn e G h e r la n t

f a J a n s

tm e re k

va n A n th o n e L o u v a e r t

f i l iu s L u c a s

tm e re k

van Jan L o u v a e r t

f i l iu s L u c a s

Bijlage: Staat van Goed bij het overlijden van Antheunis Louvaert op 21 november 1682

O v e r g h e b r a c h t b i j s h o iid e r ig g h e in p e r s o o n e m its g a d e r s Jan L o u v a e r t f i l iu s

L u c a s w o n e n d e to t C a n e g h e m e n d e J a c q u e s C o u s s e m a e c k e r s f i l iu s J a c q u e s

to t T h ie lt a ls v o o c h d e n . A c tu m d e n X IIII d e c e m b e r 1 6 8 2 p r e s e n t S im o e n s

e n d e G h e lu c k w e e s h e e r e n

D e s e lv e v o o c h d e n v e rc la re n te v r e d e n te w e se n s o n d e r s e k e r v o o r d e

w e e s e p e n n in g e n e n d e te r in d e m n ite i j t v a n d ie n to t w e d e r r o e p e n . A c tu m d a te

e n d e p r e s e n t a ls v o o r e n

Ten s e lv e n d a g h e h e e f t d e v o o r s e i jd e h o u d e r ig g h e d e se n s ta e t o n d e r

so le m n e le n e e d t b e sw o re n e n d e beve .stich t in fo r m a . A c tu m p r e s e n t a lsv o o re n

460

S ta e d t va n g o e d e d ie h ij d e s e n n ia e c k t e n d e v o o r U e d e le h e e re n w e se h e r e n

d e r s te d e e n d e c a s s e lr i je van C o r tr ic k o v e r g h e e f t E l is a b e t te G e e r e la n d t

f i j l i a J a n s h o u d e r ig g e g e b le v e n ten s te r fh u is e van A n th u e n is L o iiv a r t fd iu s

L u c a s d ie o v e r le d e n is in d e p r o c lü e va n R o o s e b e k e itp d e n 2 8 e n o v e m b r e

1 6 8 2 e n d e h e e f t a c h te r g e la te n d r i j e w e e s e n k in d e re n m e t n a e m e P ie te r ,

G u illia e m k e n e n d e M a r ijk e n L o iiv a r t f i l i i i s e n d e f i j l i a A n th u e n is v o o c h t

p a tr o n e e l J a n L o u v a r t f i l i u s L u c a s in d e p r o c h ie v a n K a e n e g h e tn e n d e

m a tr o n e e l J a q u e s K o u s m a e c k e r s f i l iu s Jac/u es in T h ie lt b u ite n . M a e c k e n d e

d e v o o r n o e m d e s ta e d t in d e m a n ie r e s o o h i je r n a e r v o lg t

A lv o o r e n c o m p e te e r t h i je r ten d e s e n s te r fh u is e d e tw e e d e e l en van d r i j e van

een b e h u is d e h o fs te d e w a e r v a n td e r d e d e e l c o m p e te e r t G u il l ia m e L o u v a r t

f i l iu s L u c a s b r o e d e r van d e n o v e r le d e n e n b e s ta e n m e t e e n w o o n h u is e n d e

sc h u e re g r o o d t in tg h e h e e le d r i j e b u n d e r o f te d a e r o n tr e n t g e le g h e n in d e

p r o c h ie van R o o s b e k e n o o r t v a n d e m a n d e le b i j d e c a e lb e r c h b r u g g h e in d e r

h e e r l i jc k h e e d e van In g h e lm u n s tre e n d e M in a r ts t ic h e l c o m p t h i je r v o o r d i t

s te r fh u is

II b u n d e r e n d e tw e e d e e le n van d e d r i j v a n d e h u is in g h e

I te m c o m p e te e r t h i je r o n tr e n t I IP la n ts c o m e n d e b i j c o o p e je g e n s d h o ir s van

O l iv ie r D e M e e s tr e g e le g h e n n e jfe n s d e s e h o f s te d e h ie r v o o r e n va n

In g e lm u n s tre h i je r

IIP la n ts

N o m b r e van d e s e e r fg ro n d e n to t

B a e te n van h a v e l ic k e c a te i le n

II u n d e r IIP la n ts

E e r s t b e v o n d e n in d e c e iik e n e d r i j e k e te ls , e e n e n ise re n p o d t , e e n d e i n

sc h a p ra ik e n , een ta fe l, e en w ijg e , tw e e sp in n e w ie le n , een b a b in w ie l , tsa m e n g e e x tim e r t to t

X X V IIIL g r

I te m e e n e n h a n g e l, b ra n d e re , r o o s t i‘e e n d e ta n g h e to t /// £ g rItem in d e k a m ere een g e ta u w e m e t d e to e b e h o o r te n g e e x tim e r t X L V III £ g r

Item een w a s c u ip e , e en w a s c u ip e , e e n sp a , e e n h a p p e , e e n barn es, tsa m e n to t X I £ g r

I tem u p d e s o ld e r e in g ra e n o n tre n t tw e e sa c k e n ro g g h e X V II £ g rItem w a t h u p p e n s g e e x tim e r t X X £ g r

461

I te m w a d t g a e r e n s g e e x t im e r t X X X £ g r

I te m w a d t d r o o g h e b u ssc h e n o n tr e n t d r i j e h o n d e r t X X X £ g r

I te m in d e k e ld r e e e n k e re n e , e e n m e lc k c id p e e n d e w a t e rd e n

te e le n ts a m e n g e e x t im e r t X £ g r

I te m in d e s c h u e r e o n tr e n t tw e e d u is t ro g g h e n s c h o o v e n g e e x t im e r t to t

//^ XXX £ g rI te m o n tr e n t d r i j e h o n d e r t h a v e r s c h o o v e n to t X X V I £ g r

I te m o n tr e n t v i jf t i jc h b o n d e ls v la s g e e x t im e r t to t h £ g r

I te m o n tr e n t tw e e v o e re n h o e i j g e e x t im e r t to t XX//// £ g r

I te m o v e r d r i je c o e i jb e e s te n to t / £ g r

I te m ee n w e ijn ic h v e t te in d e n m e s s e p i id t to t VII £ g r

I te m o v e r w a t c o o le n e n d e w o r te l s to t X V £ g r

I te m o v e r o n tr e n t XIX^ la n d ts b e s a e i t m e t ro g g h e b e d r a g h e n d e v o o r d r ic h t

e n d e s a e d t to t b IIII' '^X £ g r

I te m o v e r d e t a i l l i e v a n h o u te s ta e n d e u p d e la n d e n a lh i j e r

g e b r u ic k t s o o w e l u p d e la n d e n h i je r c o m p e te r e n d e a ls o o c k u p d e g h o n e

va n d e g e p a c h te n a r e x t im a tie to t I l l b £ g r

I te m v in t m e n g h o e d t an G u il ia m e D e B e e s e r e o v e r r e s te v a n d e n c o o p van

p o o r te r s to t X L IX £ VIII sch

o m m e ts a m e n va n d e b a e te n b e d r a e c h t to t /'" I l b I lIb ^ V III £ VIII sch

S c h u ld e n van s c h a d e

E e r s t is m en s c h u ld ic h a n G e le in M in n e o v e r p o in ti jn g h e n g e d a e n b in n en

R o o s b e k e d e le s te g e d a e n in o c to b r e 1 6 8 2 L X V III £ g r

I te m a n J o o r is Van D u in s la g e r e d e n jo n g h e n o v e r r e s te van g e d a e n la b e u r

v a n d e j a e r e 1 6 8 2 X X IIII £ g r

I te m m en is s c h u ld ic h a e n J o o s H u ijv e t te r s o v e r re s te van e e n ig e ja r e n

p a c h t va n ee n b u n d e r la n ts to t X X X V I £ p a r

W ad t a e n g a e d t d e f in e r a i l l ie n w o r d e n h i je r g e la te n je g h e n s d e c le e d e r e n

v a n d e o v e r le d e n e n d ie s e e r w e in ic h s ijn w o r d t h i je r g e s te l t v o o r m e m o r ie

S o m m e tsa m e n va n d e sc h u ld e n e n d e la s te n b e d r a g h t to t b X X V III £ p a r

E n d e d e b a e te n h ije r v o o r e n b e d r a g h e n to t /'" I l b I lI b W I I I £ VIII sch p a r

D u s m e e r b a e te d a n sc h u ld e n to t b d b L X £ VIII sch p a r

D e s e lv e g e d e e l t in tw e e n c o m p v o o d e h o u d e r e g e a l le e n e to t V b X X X £ //// sch p a r

E n d e v o o r d e d r i j e w e e s e n o o c k to t VIc X X X i IIII sch p a r

462

A ld u s d e s e n s ta e t g e n m e c k t e n d e g e s lo te n h ij d e h o iid e r e g h e in e e n d e r s i jd e

e n d e d e v o o c h d e n van w e d e r s i jd e n ten a n d e r e e n d e d a t te iip a l le

b e h o o r e li jc k e p r o te s ta t i e van c o s tu im e a l le s m e t b e h u lp s a e m h e ij t van

L o w ijs Van L u c h e n e to r c o n d e n L Van L u c lie n e 1 6 8 2

A ld u s d e s e n s ta e t g e s lo te n e n d e g e a r r e s te e r t o n d e r a l le b e h o o r l i jc k e

p r o te s ta t ie n te r w e e s e r i je d e r s te d e e n d e c a s s e lr i je van C o r tr ijc k . A c tu n i

d e n X I lI l d e c e m b e r 1 6 8 2 p r e s e n t S im o e n s e n d e G lie lu c k , w e e s h e e r e n

463

KWARTIERSTAAT VAN

32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47LOVAERT

Joannes° Oostrozebeke

30 a p r1648 Kanegem ca 1994

DE REU Judocus

° Zomergem 12aug 1655

t Bellem 25 jan 1729

BEAUFORTJoannes

° Lotenhulle 20jul 1687

BAYAERTJoannes

° Nevele 28 jan 1683 t Zeveren 19 aug 1721

5 X onbekend, ca 1672

X Zomergem, 01 jun 1686

X Poesele, 12jan 1712

X Nevele, 09 feb 1709

GALLEJudoca

° onbekend ca 1653

t Ruiselede 23 dec 1719

LOETELivina

Zomergem 20 apr 1663 t Bellem

15 feb 172916 17 18

VERDONCTPetronella

° Poesele 03 okt 1691 t Poesele

31 dec 1719 20 21

VAN VYNCKT Judoca

t Zeveren 20 okt 1728

22 23LOVAERT

Petrus

° Kanegem 19 okt 1680 t Poesele

28 jan 1741 X Bellem, 3

DE REU Joanna

° Zomergem 19 aug 1696

t Baarle 22 dec 1753

aug 1719

BAUFORTJoannes

° Nevele 28 jan 1713 t Poesele lOjul 1767

BEYAERT Joanna Frandsca

° Nevele 04 jan 1714 t Poesele

09 sep 1767X Poesele, 24 okt 1735

10 11LOVAERT Petrus

° Poesele, 13 feb 1724 t Poesele 14 jul 1770

BAFORT Maria Joanna° Poesele, 29 apr 1736 t Nevele 28 okt 1783

X Poesele, 22 nov 1758

LOVAERT Clement Theodorus° Poesele, 25 apr 1763 t Nevele 25 maa 1835 X Nevele, 17 feb 1802

LOVAERT Leonnard° Nevele, 11 maa 1802,

t Gent, 21 aug 1872 X Nevele, 12 jul 1828

met: Marie Theresia VAN HOOLANT

464

fLEO LOVAERT

48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63FASSEAU DE HUYVETTER DE JONGHE

Carolus Petrus Adrianus° Kruishoutem ° Kruishoutem20 maa 1667 10 nov 1671

t Kruishoutem t Kruishoutem t Kruishoutem04 maa 1704 13 dec 1728 23 jan 1734

X Kruishoutem, X Kruishoutem, X Kruishoutem,05jul 1693 06 maa 1696 08 jan 1697VANDEN- HUYS DE BOUV EREBERGHE Maria Maria

Judoca° Kruishoutem ° Kruishoutem ° onbekend

14apr 1665 07 sep 1671 cal671t Kruishoutem t Kruishoutem t Kruishoutem

20 nov 1741 22 okt 1719 19 maa 174124 25 26 27 28 29 30 31

FUCHIEÜX DHUYVETTER CNOCKAERT DEJONGHEPetrus Judoca Franciscus Maria Anna

° Kruishoutem ° Kruishoutem ° onbekend ° Kruishoutem22 sep 1694 23 apr 1711 ca 1699 29 jan 1703

t Kruishoutem t Kruishoutem t Kruishoutem t Kruishoutem19jul 1746 08 apr 1786 26 okt 1769 05 apr 1778X Kruishoutem, 24 nov 1734 X Kruishoutem. 01 aue 1729

12 13 14 15FASSEEUW Emmanuel CNOCKAERTBrigitta

° Kruishoutem, 31 mei 1738 ° Kruishoutem, 10 maa 1742t Meigem 28 nov 1800 t Nevele 3 jun 1805

X Kruishoutem, 26 okt 17666 7

VASSAL Maria Regina° Kruishoutem, 17 apr 1776

t Nevele 25 maa 1810

3

b

465

Bibliotheek van de heemkundige kring “Het Land van Nevele”

Hansbekedorp 33, 9850 Hansbeke

De bibliotheek is voor iedereen toegankelijk elke eerste zondag van de maand van 10 uur tot 12 uur (niet in juli) en na telefonische afspraak

met Jan Luyssaert (09 371 60 53).De catalogus op onze tijdschriften Het Land van Nevele en

Mensen van Toen kan ook geraadpleegd worden in de Gemeentelijke Bibliotheek van Nevele, Stationsstraat 20, Landegem

BestuurAndré Bollaert (secretaris)

Irène Buysse Wim De Clercq

Stefaan De Groote (ondervoorzitter)Lieven De Ruyck (verantwoordelijke tijdschriftadministratie)

Yvonne De Keere Daniël D’Hooge

Jan Luyssaert (voorzitter)Hugo Schaeck

Julien Scherpereel (bibliothecaris)Arnold Strobbe (ondervoorzitter)

Patrick Tuytschaever Eddy Verstraete (penningmeester)

Websitewww.landvannevele.com

1 1

E-mailinfo@landvannevele.com