1

Beste examenkandidaat Mei komt langzaam dichterbij.... Je bent op school al druk bezig met examentrainingen. De maanden vóór mei gaan erg snel, daarom is het héél verstandig om je tijdig en goed voor te bereiden op je eindexamen. Je eindexamen behalen is de laatste maar ook belangrijkste prestatie die je moet leveren aan het einde van je middelbare school carrière. Het eindexamen is in principe een grote toets over alle onderwerpen die je al eerder hebt geleerd. Niets nieuws dus. Je hoeft er dus niet tegen op te zien. Maar het is wel belangrijk om je goed voor te bereiden voor het centrale examen. Dus: laat je niet afschrikken, maar begin niet op het laatste moment! Vanaf de laatste lesdag tot en met 26 april zijn er facultatieve lessen. Dit betekent dat vakdocenten afspraken kunnen maken dat jullie toch op school moeten komen voor bepaalde lessen, maar jij kan ook zèlf afspraken maken met je vakdocent als je nog vragen hebt, of extra uitleg wilt. Maak daar dan ook gebruik van! In dit boekje vind je zaken die voor jou van belang zijn om je goed voor te bereiden voor het eindexamen, zoals: • Wanneer mag je examen doen • Wanneer ben je geslaagd • Wat moet je leren voor elk vak voor het examen • Eindexamentips Voor de laatste schooldag krijg je een draaiboekje met daarin alle belangrijke data. Wij wensen jullie heel veel succes! Namens de examencommissie

2

3

Inhoud 1 Je mag examen doen als 4 2 Je bent geslaagd als 5 3 Hoe bereken je het eindcijfer 6 4 Wat moet je leren voor het examen 7

Nederlands 8

Economie 9 Wiskunde 10 Engels 11 Zorg en Welzijn 12 Duits 13 Biologie 15

Maatschappijkunde 16 5 Tips 17

4

1 Je mag examen doen als • Alle PTA onderdelen zijn afgerond.

Als je voor een vak onvoldoende staat, bespreek dan met de vakdocent of je nog een herkansing kan doen. Hiervoor heb je de tijd tot 13 april 2018 Dus kom op tijd in actie!!

• Voor elk van de vakken Godsdienst, Lichamelijke Opvoeding en Kunstvakken

moet je minstens een 5,5 hebben gehaald. • De rekentoets 2F is gedaan.

De rekentoets telt niet mee voor het slagen, maar je moet de toets wel gedaan hebben!

5

2 Je bent geslaagd als • Het gemiddelde van je bij het centraal examen behaalde cijfers ten minste 5,5

is. • Je eindcijfer voor Nederlands minimaal een 5 is. • Je de rekentoets hebt gedaan. • Je eindcijfer voor het profielvak tenminste een 5,5 is • Je voor alle vakken een eindcijfer 6 of meer hebt behaald. (6-6-6-6-6-6-6) • Je voor één van de vakken een eindcijfer 5 hebt behaald en voor alle overige

vakken een eindcijfer 6 of meer hebt behaald. (5-6-6-6-6-6-6) • Je voor twee van de vakken een eindcijfer 5 hebt behaald en voor de overige

vakken een eindcijfer 6 of meer hebt behaald, maar waarvan er dan ten minste van één een 7 of meer moet zijn behaald.

(5-5-6-6-6-6-7) • Je voor één van de vakken een eindcijfer 4 hebt behaald en voor de overige

vakken een eindcijfer 6 of meer, maar waarvan er dan ten minste van één 7 of meer moet zijn behaald.

(4-6-6-6-6-6-7)

6

3 Hoe bereken je het eindcijfer Je hebt twee cijfers die het eindcijfer bepalen: • Het cijfer voor je Schoolexamen (SE). Dat is het gemiddelde PTA cijfer van

periode 1 t/m 5. • Het cijfer dat je gaat halen bij het Centraal examen CE (CSE/CSPE)

Een voorbeeld: Voor een vak is je Schoolexamencijfer (gemiddelde PTA cijfer) 6,3 Je haalt voor het Centraal examen voor dat vak een 6,8 Dan is je eindcijfer: 6,3 + 6,8 ----------- = 6,55 Je eindcijfer wordt dan een 7 2 Maar haal je voor het Centraal examen een 6,6 6,3 + 6,6 ----------- = 6,45 Dan wordt je eindcijfer een 6 2 Dus: elke tiende punt telt!

Het eindcijfer is het gemiddelde van het Schoolexamen SE cijfer en het Centraal examen CE cijfer.

Het eindcijfer voor elk vak reken je zo uit: 1x SE +1x CE ------------------- = Eindcijfer 2 Let wel op: het eindcijfer wordt pas afgerond!

7

4 Wat moet je leren voor het examen Wat je voor elk vak voor het Centraal examen moet leren, vind je op de volgende pagina’s in dit boekje Op internet kun je veel oefenexamens vinden. Door veel te oefenen zal je een goed beeld krijgen van veel voorkomende examenonderwerpen en zo kun je dus extra aandacht besteden aan bepaalde onderwerpen en er mee oefenen om je te trainen Je zult ook merken dat, hoe meer examens je maakt, hoe beter dit gaat. Je moet ze dan natuurlijk wel serieus nakijken, want juist van je fouten leer je veel! Het is echt belangrijk om te begrijpen waarom je iets fout hebt gemaakt en te begrijpen hoe het wel moet, en je vakdocent helpt je graag. En vergeet niet: hoe meer je oefent, hoe minder “spannend” het echte examen wordt. Handige sites om voor je examen te oefenen zijn: Examenblad.nl

hier vind je examens van voorgaande

jaren met antwoorden zodat je je

gemaakte examens zelf kan nakijken.

www.eindexamensite.nl Hier vind je naast oefenexamens ook voor elk vak examenstof, met uitleg en vragen en antwoorden

Op de site www.mijneindexamen.nl vind je alle informatie over je eindexamen

8

Nederlands examen VMBO KB 2018

Wat moet je weten Zoekend lezen Bij zoekend lezen gaat het erom of je de gevraagde informatie op kan zoeken uit de verschillende teksten en tabellen. Begrijpend lezen Het begrijpend lezen bestaat uit open en gesloten vragen. Deze vragen gaan over verschillende soorten teksten of advertenties. Hierbij wordt gevraagd naar het doel van de schrijver/tekst, de hoofdgedachte, verbanden, tussenkopjes enz.

Een samenvatting Bij de geleide samenvatting ga je aan de hand van een aantal vragen de antwoorden opzoeken in de tekst. Daarna ga je de vraag en het antwoord zo verwoorden dat er een tekst ontstaat, de samenvatting. Bij een samenvatting wordt aangegeven uit hoeveel woorden deze mag bestaan. Een schrijfopdracht De schrijfopdracht kan bestaan uit verschillende opdrachten. De meest waarschijnlijke is de zakelijke brief of een artikel. Al deze schrijfopdrachten heb je in de klas al een keer geoefend.

Zie voor de examenstof: Tekstboek blz. 197 t/m 244

9

Economie examen VMBO KB 2018

Wat moet je weten Pincode Leerwerkboek Economie H1: Hoe consumeer jij? H2: Geld moet rollen! H3: We gaan voor de winst H4: Aan het werk! H5: Nederland handelsland H6: Welvaart wereldwijd H7: Regelt de overheid dat? Zorg dat je van alle hoofdstukken alles kent en begrijpt wat er in de blauwe blokken met uitleg staat. Ook zijn de ‘Weet je het nog’s, de Tests en de begrippen per hoofdstuk belangrijk! Blz. 243 t/m 246 Rekenen op een rij. Hier vind je alle berekeningen die je hebt gehad in de afgelopen 2 jaar. In het examen zul je verschillende rekenopgaves moeten maken. Voorbeelden hiervan en de berekeningen vind je allemaal op deze blz. Sites om te oefenen: www.examenblad.nl

Je moet berekeningen kunnen maken Procenten zijn erg belangrijk!

✔ : 100 x aantal procenten

✔ Wat : Waarvan x 100

Je moet de som uit het verhaaltje kunnen halen en begrijpen wanneer je iets

moet optellen of aftrekken, dan wel delen of vermenigvuldigen.

✔ Je moet verbanden kunnen leggen tussen begrippen. (oorzaak → gevolg)

10

Wiskunde examen VMBO KB 2018

Wat moet je weten Algebra verbanden H1 en 4 lineair verband H1 en 4 exponentieel verband/groeifactor H7 wortelverband H1 kwadratisch verband H1 en 4 periodiek verband H1 omgekeerd evenredig verband H1 grafieken aflezen H1,3,4 en 7 grafieken tekenen H1,3,4 en 7 formules invullen H1 en 4 vergelijkingen oplossen H1 Rekenen handig rekenen H2 en 5 lengtematen omrekenen H5 en 8 snelheid H5 grote getallen en H5 en 7 wetenschappelijke notatie meten en schatten H2 en 5 procenten en verhoudingen H2 Meetkunde uitslagen, aanzichten en H8 en de samenvatting achter in boek A doorsneden kijklijnen, koershoeken, hoog- H8 en samenvatting achter in boek A telijnen en schaal inhoud, oppervlakte en H5 en 8 en de samenvatting achter in boek A omtrek symmetrie H2 redeneren en tekenen H2 en 8 en de samenvatting achter in boek A Pythagoras H2,6 en 8 sinus, cosinus en tangens H2 en 6 gelijkvormigheid H2 Leer de samenvatting van leerjaar 1,2 en 3 achter in boek A Leer het Overzicht Examenstof achter in boek B Doe de Examenoefening en Examentraining in de boeken A en B Oefen op onderstaande sites:

11

Engels examen VMBO KB 2018

Wat moet je weten Wat moet je weten en kunnen voor je het Centraal examen Kader Engels gaat doen:

Je kunt met het woordenboek omgaan

Je kunt vragen beantwoorden over een Engelse tekst

Je weet hoe je verschillende soorten vragen kunt aanpakken (Yellow Pages in je tekstboek en hoofdstuk Exam Preparation in workbook B )

.

Je kunt examens van afgelopen jaren oefenen (www.examenblad.nl en www.examensite.nl)

12

Zorg en Welzijn examen VMBO KB 2018

Wat moet je weten Voor Zorg en Welzijn bestudeer je onderstaande theoriebronnen. Deze staan in het rode boekje wat je hebt ontvangen.

Aanpassingen en hulpmiddelen Activiteiten begeleiden Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL) Basisregels hygiënisch werken Beroerte Blessures bij het sporten Bloeddruk Communicatie Diabetes Mellitus Draaiboek maken E - nummers EHBO: bloedneus EHBO: kneuzing, botbreuk en ontwrichting Elektronisch patiënten dossier Ergonomisch werken Gebit Gebitsverzorging Genotmiddelen Gesprekken voeren Gevaarsymbolen op etiketten Gezonde leefstijl HACCP Handhygiëne Hoe vaak moet je schoonmaken Intakegesprek thuiszorg Invloed van welvaart op de gezondheid Keurmerken Kinderziektes en kwalen Koorts

Leer- en gedragsstoornissen Lichaamsenergie Lichamelijke gevolgen van het ouder worden Lichamelijke ontwikkeling van de baby Mantelzorg Medicijnen Motoriek Objectief en subjectief Organiseren van activiteiten voor een doelgroep Overgewicht bij kinderen en jongeren Persoonlijke verzorging Privacy en beroepsgeheim Puberteit Rooster maken Schijf van vijf Schoonmaakmiddelen Schoonmaakregels Schriftelijk rapporteren Sociale media Soorten handicaps Soorten ziekten Telefoongesprek voeren Toegankelijkheid gebouwen Voeding van de oudere Voedingsgewoonten Voedselovergevoeligheid Voorbereiden van de was Werking van het wasmiddel Zelfredzaamheid Zorgtechnologie

13

Duits examen VMBO KB 2018

Wat moet je weten Het eindexamen Duits VMBO 2018 is gelijk voor KB en TL. Het examen bestaat alleen uit het onderdeel leesvaardigheid, waarbij je verschillende soorten teksten kunt verwachten. Hier worden meerkeuzevragen en open vragen over gesteld. Het soort teksten wat je kunt verwachten zijn:

Korte teksten

Lange teksten

Scanteksten

Gatenteksten

Korte teksten hebben vaak maar één alinea. Hierbij is het handig eerst de vraag te lezen voor je de tekst doorneemt. Lange teksten hebben vaak meerdere alinea’s. Over dit soort teksten worden vaak meerdere vragen gesteld. Vaak ergens tussen de 3 en 8 vragen. Het is verstandig dit soort teksten zorgvuldig door te lezen. De scanteksten bevatten vaak veel details. Bijvoorbeeld een recept of een pagina uit de Tv-gids. Net als bij de korte teksten is het verstandig eerst de vraag te lezen. Daarna kun je de tekst scannen. Op zoek naar de details die antwoord geven op de vraag. Het laatste soort tekst is gatentekst. Hier zijn in sommige zinnen één of meerdere woorden weggelaten en is het aan jou om de zin aan te vullen. Zorg dat je bij dit soort teksten goed de

zinnen voor en na het open stuk doorleest. Die zinnen geven vaak informatie over het ontbrekende woord. Bij het lezen van de teksten kun je het best eerst globaal de tekst scannen, zodat je grofweg weet waar deze over gaat. Lees de tekst dan intensief door. Bekijk daarna de vragen en ga gericht op zoek naar het antwoord. Als de tekst niet te groot is, kun je ook gelijk naar de vraag gaan. Let dus op, met wat voor soort tekst je te maken hebt. Als je een antwoord hebt gegeven, lees dan het stukje tekst nog eens door. Dit om zeker te zijn dat dit antwoord klopt. Als je een open vraag moet beantwoorden, doe dit dan altijd in het Nederlands, tenzij anders aangegeven. Het examen Duits VMBO TL en KB bestaat overigens voor het merendeel uit meerkeuzevragen. Je mag bij dit examen een woordenboek gebruiken. Zo kun je moeilijke woorden opzoeken. Let alleen wel op dat het opzoeken van woorden veel tijd kost. Het is niet altijd nodig om woorden op te zoeken. Vaak kun je uit de context van de tekst/zin al wel afleiden wat het woord betekent. Mocht je twijfelen aan je woordenschat, is het altijd goed om extra woorden te leren.

14

Voor het examen hoef je zelf geen woordenboek mee te nemen. Bestudeer goed in je tekstboek blz. 112 en 113 tot luisteren en kijken. Je hoeft niet in volgorde van tekst te werk te gaan. Blader eerst het examenboekje door en begin vervolgens met korte teksten, daarna doe je de langere teksten en dan begin je met die tekst, waarvan het thema jou het meest aanspreekt. Let goed op de betekenis van de titel en tussenkopjes en kijk ook nauwkeurig naar eventuele plaatjes/foto’s. Zij geven vaak ook al informatie. Kijk goed bij welke alinea (Absatz) een vraag hoort: daar moet je ook zoeken, tenzij anders aangegeven. Houd wel goed de tijd in de gaten. Je hebt twee uren van 60 minuten de tijd. Mensen met dyslexie hebben een half uur langer de tijd. Sla vragen, die je niet begrijpt of heel moeilijk vindt even over, maar geef dat in je

examenboekje met potlood aan, opdat je het later niet vergeet! Altijd wat invullen, misschien gok je wel goed! Geef altijd antwoord in het Nederlands, tenzij gevraagd wordt iets letterlijk te citeren. Doe wat er gevraagd wordt: niet meer, maar ook niet minder. Zorg dat je goed begrijpt, wat er gevraagd wordt en wat de antwoorden betekenen. Je mag niet voor niets je woordenboek gebruiken. Gebruik woordenboek: Je hebt niet de tijd om alles op te zoeken, maar als je er absoluut niet uit komt, dan zoek je woorden op. Soms staan er meerdere betekenissen achter het opgezochte woord. Stop niet bij de eerste betekenis, maar lees ook de andere en kijk wat er het beste in de zin past. Samengestelde woorden splitsen en in delen opzoeken; werkwoordsvormen staan er alleen als heel werkwoord in: bijv. antwortest, dan zoek je op antworten. Geschrieben, dan zoek je op schreiben.

Behauptung bewering

Verfasser schrijver

Absatz alinea

Aussage bewering

schlieβen aus eruit opmaken

meinen bedoelen

hervorgehen aus blijken

Reihenfolge volgorde

beziehen auf betrekking hebben op

übereinstimmen mit overeenkomen met

ersetzen vervangen

stimmen kloppen

Was heiβt/ bedeutet das? Wat betekent dat?

Nog een paar van die kleine “rotwoordjes”:

denn want

aber maar

sondern maar (bij ontkenning/tegenstellin

also dus

jedoch echter

nämlich namelijk

weil omdat

wenn als

deshalb daarom

zum Beispiel( z.B.) bijvoorbeeld

Zeile regel

Satz zin(gaat van punt naar punt).

Hier volgen nog een paar belangrijke mededelingen en tips!

Leer de volgende moeilijke woorden, die vaak in examenteksten voorkomen van buiten, dan hoef je die in elk geval niet op te zoeken!

15

Biologie examen VMBO KB 2018 Wat moet je weten Het eindexamen Biologie bestaat uit een aantal onderdelen, namelijk:

• Cellen staan aan de basis

• Schimmels en bacteriën: nuttig

en soms schadelijk

• Planten en dieren en hun

samenhang

• Mensen beïnvloeden hun

omgeving

• Houding beweging en conditie

• Het lichaam in stand houden:

voeding en genotmiddelen,

energei, transport en

uitscheiding

• Bescherming

• Reageren op prikkels

• Van generatie op generatie

• Erfelijkheid en evolutie

Deze onderdelen kun je vinden in de handboeken van Biologie voor jou. Hieronder vindt je de hoofdstukken waarin je de onderdelen kunt vinden

Cellen aan de basis 3 vmbo dl a Thema 1 en 4 Cellen/Ordening

Schimmels en bacteriën 3vmbo dl a Thema 4 (basisstof 2+3) 4vmbo dl a Thema 2 (basisstof 2+3)

Planten en dieren in hun samenhang 4 vmbo dl a Thema 1 (basisstof 1 tm 4) Thema 2

Mensen beïnvloeden hun omgeving 4 vmbo dl a Thema 3

Houding beweging en conditie 3 vmbo dl b Thema 7

Lichaam in stand houden: voeding en genotmiddelen, energie, transport en uitscheiding 4vmbo dl b Thema 4 Voeding en vertering Thema 5 Gaswisseling Thema 6 Transport Thema 7 Opslag, uitscheiding en bescherming

Reageren op prikkels en Bescherming 3vmbo dl b Thema 5 Regeling Thema 6 Zintuiglijke waarneming

Van generatie op generatie 3vmbo dl a Thema 2 Voortplanting en ontwikkeling 4vmbo dl a Thema 1 Planten (basisstof 5 tm 7)

Erfelijkheid en evolutie 3vmbo dl a Thema 3 Erfelijkheid en Evolutie

Leren doe je door te doen! Maak zoveel mogelijk examenopgaven.

Handige biologie sites voor informatie en te oefenen: www.biodoen.nl www.bioplek.org

16

Maatschappijkunde examen VMBO KB 2018 Wat moet je weten

Bij het vak Maatschappijkunde krijg je op het examen de volgende onderdelen:

Politiek en beleid

Criminaliteit en rechtsstaat

Jullie moeten voor het examen maatschappijkunde het examenkatern Politiek en Criminaliteit kennen. Politiek en beleid Van onderstaande hoofdstukken moeten jullie de volgende begrippen goed kennen:

De maatschappij en de politiek

Rechtsstaat, dictatuur en democratie

Politieke partijen

Politieke stromingen

Kabinet en regering

Het parlement

Gemeente en provincie

Politieke besluitvorming

De toekomst van de Nederlandse politiek

Criminaliteit en rechtsstaat Van onderstaande hoofdstukken moeten jullie de volgende begrippen goed kennen:

Wat is criminaliteit?

Ons beeld van criminaliteit

Oorzaken van

Nederland is een rechtsstaat

Het strafrecht

Van politie naar officier

Voor de rechter

Straf

Criminaliteitsbeleid

✔ Elk hoofdstuk kent een lijstje met begrippen.

✔ Na elke twee tot drie hoofdstukken staan er een aantal examenopgaven,

deze moet je goed oefenen!

17

5 Examen Tips

Een planning maken Zorg voor een goede planning om je kans om te slagen zo groot mogelijk te maken. Probeer na te gaan hoeveel tijd je nodig hebt om elk examenvak voor te bereiden. Kijk hoeveel leerstof je voor de vakken moet doornemen en hoeveel van die stof je al beheerst. Zorg voor wat extra tijd in je planning voor als er onverwachts iets tussenkomt. Hang je planning ergens op waar je het regelmatig kunt zien. Op die manier zijn je vorderingen overzichtelijk en kun je als het nodig is de planning aanpassen.

Werken Als je een baantje hebt kan je misschien meer gaan werken na je examens en minder voor je examens, zodat je meer tijd over hebt om je voor te bereiden.

Slaap voldoende Misschien was je slaapritme in de jaren op de middelbare school niet zo goed en sliep je per nacht ongeveer een uurtje of zes. Verander dit zo snel mogelijk! Om goed te kunnen presteren heeft een mens ongeveer 8 uur slaap per dag nodig

Pas je voeding aan Je wist het misschien niet maar een slechte voedingsstijl kan een heel negatief effect hebben op je leerprestaties. Suikers geven je voor een korte tijd energie maar maken je bij een grote dosis snel moe, iets wat je echt niet wilt hebben! Probeer zo veel mogelijk alcohol te vermijden en zeg eens een maandje nee, het zal het uiteindelijk echt waard zijn.