Beseda Беседа

Nummer 27

December 2004

Uitgave van de Vereniging Nederland-Bulgarije

pagina 2

Beseda

Tijdschrift van deVereniging Nederland-Bulgarije, nummer 27uitgave december 2004

Redactie:Nina Smeets-Sirakova,Daniela Gortcheva, JanBuruma, Anton van Vlietredactie@beseda.nl

Bestuur:Harry Meijer, HarryWitteveen, Julia Quack-Stoilova, DanielaGortcheva, Ivelina Powell,Larisa Filipova

Secretariaat:Amaryllislaan 8-102121 TG Bennebroektel. 023-5841417secretariaat@beseda.nl

Internet:www.beseda.nl

Lidmaatschap:€ 20,- per jr /particulieren€ 56,- per jr / bedrijven

© beseda

In memoriam, Hubrecht van den Hoek

16-02-1944 – 05-08-2004

Onlangs ontving het bestuur het bericht van hetoverlijden van Hubrecht van de Hoek. Na eenziektebed van twee jaar is hij op 5 augustus j.l.overleden. Hubrecht en zijn vrouw Bogdana vanden Hoek-Staneva zijn leden van onze verenigingvanaf de oprichting in 1983. Hubrecht heeft delaatste Beseda nog gelezen en was zeerenthousiast over de nieuwe vormgeving.

Het bestuur wenst Bogdana en haar twee zoonsveel sterkte met het verlies van haar man en hunvader.

In memoriam, Harry de Groot

Overleden in Blaricum, 26 september op 83 jarige leeftijd.

Harry de Groot is in Nederland hoofdzakelijk bekend geworden alscomponist, arrangeur en orkestleider. Hij was een meester in hetschrijven van wijsjes die in je hoofd blijven hangen zoals: Geef mij maarAmsterdam, Een pikketanussie en Als het orgel speelt op de oudeLindengracht. Ook de muziek van televisie- en musicalseries uit mijnjeugd waren van zijn hand, zoals Swiebertje, Stiefbeen en zoon met PietRömer, Farce Majeur en De kleine waarheid met Willeke Alberti. Als dirigent kennen velen hemvan de Toi toi met Tedshow van Ted de Braak. Hij vond het een sport om reclamespotjeszodanig van muziek te voorzien dat jaren later zes tonen voldoende waren om zich de reclamete herinneren (bijvoorbeeld Ajax schoonmaakmiddel).In Bulgarije was de Groot een begrip in de 70’er en 80’er jaren. Hij was kind aan huis in Varnatoen daar nog nauwelijks toeristen kwamen. Als jurylid en later juryvoorzitter was hij hetgezicht van het Gouden Orpheus-festival in Varna.Als elfde dirigent en tweede niet-Bulgaar ontving hij in 1980 de Bulgaarse regeringscultuurprijs,de ‘Orde van Cyril en Methodius’, uit handen van de toenmalig ambassadeur Lacazar Avramov.De andere dirigent was Herbert von Karajan.In gesprekken met Harry kwam steeds weer de spijt naar voren, dat hij na de ommekeer in ‘89nooit meer was uitgenodigd om zijn vijfentwintigste festival vol te maken.Bij de viering van het 1300-jarig bestaan van het huidige Bulgaarse rijk in 1981, had de Grootsamen met o.a. Maarten Schakel, Ben Slot, Nina Smeets, Riet Bibo, William Veder en Cees vanLent, zitting in het comité van aanbeveling voor de Nederlandse inzending voor de festiviteitenin Bulgarije. Uit dit comité is in 1983 de Vereniging Nederland-Bulgarije onstaan evenals desemi-professionele dansgroep Praznik, waaruit danseres Esther Willems weer de kindergroepZarowe is begonnen.Harry de Groot was fanatiek fan van Ajax en heeft jaren een vipkaart gehad. Ook paardrijdendeed hij graag evenals schnabbelen op feestavonden, hoewel hij zich wel eens liet ontvallen datzijn bekendheid hem in de weg stond en mensen dachten dat hij te duur was om hun feest opte luisteren met zijn vleugel.Jammer dat een man die veel voor de vaderlandse muziek en cultuur in de zeventiger jarenheeft betekend uiteindelijk niet meer dan een tiental regels in de dagbladen kreeg. Harry, vaarwel en dank voor je nalatenschap..

Actie Rutsjenitsa

In Beseda 25 vroeg het bestuur uw aandacht voor Rutsjenitsa en per nieuwsbrief van 28 april 2004 maakte het bestuurbekend dat het een bedrag van € 1800 naar Bulgarije had overgemaakt. In juli ontving het bestuur een e-mail van mevrouwValentina Dojtsjinova, van dansensemble Rutsjenitsa;‘Ik wil u hartelijk danken voor het geld dat u voor Rutsjenitsa heeft gestuurd.Het was ongelofelijk. Gisteren ging ik, zoalsgewoonlijk, naar de bank en zag dat er een geldtransfer was vanuit Holland. Ik was plezierig verrast!Normaal gesproken zijn we in juli en augustus gesloten omdat de kinderen dan op vakantie zijn en alle betalingen wordenuitgesteld tot september. Maar dit jaar zal dat anders zijn! En nog belangrijker, dit jaar zullen we niet met een verlies startenen dat geeft ons erg veel optimisme.We willen iedereen bedanken voor hun bijdrage en steun en wij hopen in de nabije toekomst naar Holland te komen om vooru allen op te treden als dank voor alles wat u voor ons gedaan heeft.’

Met de warmste groeten,Familie Dojtsjinovi

Mededelingen vanuit het bestuur

Van de redactie:In Beseda worden Bulgaarse woorden en namen omgezetvolgens de Nederlandse regels. Het is mogelijk dat in andere publicaties een anderetranscriptie wordt gehanteerd. Voor personen die hun naam in Nederland reeds in eenafwijkende schrijfwijze hebben geïntroduceerd, zullen we,indien bekend bij de redactie, die schrijfwijze aanhouden.

pagina 3

Premier Simeon Saxe-Coburg in Nederland.

Op 28 oktober j.l. bracht de Bulgaarse premier, de heer Simeon

Saxe-Coburg, op uitnodiging van de Nederlandse premier, de heer

J.P. Balkenende, een officieel bezoek aan Nederland. De heer

Simeon Saxe-Coburg werd ontvangen door Hare Majesteit Koningin

Beatrix en had vervolgens gesprekken met verschillende

Nederlandse politici.

In het stadhuis van Den Haag, gelegen aan het Spui 70, opende hij

de fototentoonstelling ‘Krasiva Bulgaria’. Om 16.30 uur heette de

loco-burgemeester, de heer B.J. Bruins, de aanwezigen welkom en

in het bijzonder de Bulgaarse premier. Premier Simeon Saxe-

Coburg bedankte de gemeente Den Haag voor hun gastvrijheid en

vertelde over het project ‘Krasiva Bulgaria’ en dat de goede

resultaten mede dankzij de financiële steun van de Nederlandse regering, de Europese Unie en de UNDP tot

stand gekomen waren. Hij was blij dat hij deze fototentoonstelling mocht openen en dat dit de promotie van

Bulgarije ten goede kwam.

Nadat de officiële speeches gehouden waren ging de heer Simeon Saxe-Coburg de expositie langs gevolgd

door zo’n honderdvijftig in Nederland wonende Bulgaren alsmede Nederlandse Bulgarije liefhebbers. Na de

rondgang was er tijd voor diegene om een praatje te maken met de premier. Daar werd gretig gebruik van

gemaakt. Helaas was de tijd te kort en de heer Simeon Saxe-Coburg moest weer snel door naar zijn volgende

afspraak. De volgende dag verliet hij Nederland alweer op weg naar Rome waar hij het slotakkoord van de

Europese grondwet ondertekende.

Het project ‘Krasiva Bulgaria’

Wanneer u hedendaags door Bulgarije reist, komt u ze overal tegen; de borden ‘Project Krasiva Bulgaria’. Het

project is in 1997 door de gemeente Sofia gestart met een pilot project ‘Krasiva Sofia’. De achterliggende

gedachte achter het project is dat werklozen, door het restaureren en renoveren van historische gebouwen en

complexen, aan het werk geholpen kunnen worden en dat zij zo werkervaring verkrijgen. Nadat het pilot

project van de gemeente Sofia een succes bleek, gingen er meerdere

gemeentes hetzelfde doen. Zo werd het lokale project een landelijk

project. Nu zeven jaar verder doen zo’n 100 gemeentes al mee aan het

project en zijn er al meer dan 1200 gebouwen door het project ‘Krasiva

Bulgaria’ onder handen genomen. Het heeft aan zo’n veertigduizend

arbeidsloze Bulgaren werk verschaft waarvan zo’n achtduizend, nadat zij

hadden meegewerkt aan een van de projecten, een vaste baan hebben

gevonden.

Doordat resultaten van de afgelopen jaren zo goed geweest zijn spreekt

men nu al van ‘Het sprookje Krasiva Bulgaria’.

Meer informatie over het project ‘Krasiva Bulgaria’ is te vinden op het

internet adres www.beautifulbulgaria.com.

Er is een boek uitgegeven door het Bulgaarse Ministerie van Arbeid en

Sociale Zaken,

ISBN 954-90826-2-8

Tekst en foto's: Kenneth Powell

pagina 4

Nog ruim twee jaar en dan is het

zover. Op 1 januari 2007 wordt

Bulgarije zo goed als zeker lid van

de Europese Unie. De periode van

'transition' is dan voorbij en het

Balkanland zal een volwaardig lid

zijn van de Europese familie. Het

traject is echter niet zonder slag of

stoot gegaan. Een schets van de

hoofdlijnen.

Het lidmaatschap van de Europese Unieis pas sinds 1997 een serieus thema inde Bulgaarse politiek. In de periode1989-1997 maakten de meeste landenvan Midden-Europa goede vorderingenin de onderhandelingen met Brussel.Voor de landen in Zuidoost-Europa lagdat anders. De landen van voormaligJoegoslavië waren in een bloedigeburgeroorlog verwikkeld. Pas vanaf1996 kon de naoorlogse wederopbouwbeginnen. In Bulgarije bleven veelal decommunistische machthebbers op hunplaats. SDS en BSP lagen in de clinchmet elkaar en hielpen het land nietbepaald vooruit. Tijdens dedramatische winter van 1996-1997nam de bevolking het heft in eigenhand. De neocommunisten van Videnovwerden tot aftreden gedwongen enSDS-premier Kostov nam het roer in dehanden. Lidmaatschap van de EuropeseUnie werd een van de peilers van zijnbuitenlands beleid.Dat was echter verre van eenvoudig.Voor toelating moet Bulgarije, net alsalle andere kandidaat-lidstaten,voldoen aan de voorwaarden uit hetacquis communautaire. Dat zijn dertighoofdstukken, onder meer buitenlandsbeleid, interne markt en onderwijs.Voor Sofia was energie lange tijd hethoofdonderwerp in de onder-handelingen met Brussel. Hét grotestruikelblok was de sluiting van dekerncentrale in Kozlodoej.

De centrale werd als prestigeobject vande BKP gebouwd door Sovjetingenieursen in 1974 in gebruik genomen. Hij isvan hetzelfde type als de centrale inTsjernobyl. Tussen 1988 en 1993werden twee nieuwe eenhedengebouwd van een veiliger en modernertype. Bulgarije is voor bijna de helft van zijnenergievoorziening afhankelijk van dekerncentrale, die bovendien goedkope

energie levert. In 1980 werd begonnenmet de voorbereidingen van eentweede centrale in Belene, eveneensaan de Donau. In 1990 kwam daar eeneind aan vanwege geldgebrek enprotesten van milieugroeperingen. Nade ramp met de centrale in Tsjernobylin 1986 was er veel bezorgdheid overde veiligheid van de centrale inKozlodoej en dergelijke centrales vanSovjetmakelij in Oost-Europa. In 1991 had Brussel de Bulgaarseautoriteiten al verzocht de centrale tesluiten. Het bedrijf kreeg daarvoor in1993 zo’n 22 miljoen dollar van deOost-Europa Bank. In 1998 zag Kostovzich gedwongen op die belofte terug tekomen. Bulgarije was nog steeds ingrote mate afhankelijk van kernenergieen alternatieven waren er niet ofnauwelijks. Bovendien zou sluitingvolgens de premier meer kosten daneen aanpassing aan de EU-normen. Hijwerd gesteund door directeur Nikolovvan de kerncentrale. Nikolov vond datsluiting de toetreding van Bulgarije totde EU eerder zou hinderen danbevorderen. Het Balkanland zou danimmers een belangrijke energiebronontberen, de inkomsten uit exportzouden verminderen, dure energie zougeïmporteerd moeten worden en menzou milieuonvriendelijke kolencentralesmoeten bouwen. Daar kwam de werkgelegenheid nog bijKozlodoej is goed voor zo’n 6500arbeidsplaatsen in de arme Donauregio.Bovendien wordt 4% van degeproduceerde energie geëxporteerd,voornamelijk naar Griekenland enTurkije. Dat is goed voor zo’n anderhalfmiljard dollar per jaar. Nikolov vond datde centrale geen belemmering zoumogen zijn in de gesprekken metBrussel. Kostov kwam met Brusselovereen de oudste reactor in 2002 tesluiten en de overige drie zo snelmogelijk daarna.In maart 1999 besloot het parlementechter alle vier reactoren open tehouden, teneinde de energie-voorziening niet in gevaar te brengen.In oktober ging Kostov een stap verder.Hij zei dat Bulgarije niet van zijnenergiebeleid af zou wijken als de EUgeen financiële compensatie zou gevenvoor vervroegde sluiting. De EU eistedaarop van Sofia een nieuw schemavoor sluiting van de vier omstredenreactoren als voorwaarde voor eenuitnodiging op de EU-top in december1999. In november 1999 ging de Bulgaarseregering akkoord om met Brussel teonderhandelen over de voorwaardenvoor vervroegde sluiting. GünterVerheugen, de EU-commissaris die toenverantwoordelijk was voor deuitbreiding, zegde financiële steun toebij het vervroegd sluiten van de vier

verouderde eenheden. Het uiteindelijkecompromis was dat eind 2002 dereactoren 1 en 2 werden gesloten, debeide andere volgen eind 2006. Nu de gehele sluiting van dekerncentrale dichterbij komt, wordende tekortkomingen van het Bulgaarseenergiebeleid steeds duidelijker. Omdater nog steeds geen alternatief is voorkernenergie, blijven alle partijen zolang mogelijk vasthouden aan alleopties voor openhouden. Bekekenwordt of de centrale in Belene nieuwleven kan worden ingeblazen.

Vorderingen

Bulgarije had intussen goedevorderingen gemaakt op het gebied vandemocratie en vrije markt. Daaromwerd het land in december 1999,samen met buurland Roemenië,toegelaten tot de kandidaat-lidstaten.Sinds maart 1998 werd met zes landenonderhandeld, vijf zaten 'in dewachtkamer'. Begin 2000 startten deonderhandelingen tussen Brussel enSofia. Vice-premier Bozjkov leidde deBulgaarse delegatie. Men begon metdie onderwerpen waarover relatiefmakkelijk overeenstemming konworden bereikt, zoals onderwijs,cultuur en buitenlandse betrekkingen.Moeilijker thema’s, zoals gezondheids-en consumentenbescherming, indu-striebeleid en ondernemerswetgeving,zouden later in het jaar aan de ordekomen. Eind 2000 moesten degesprekken over de lastigsteonderwerpen worden gestart, zoals vrijverkeer van goederen, visserij envervoersbeleid.In november 2000 beslisten deministers van Binnenlandse Zaken vande EU-lidstaten dat de visumplicht voorBulgaren zou worden opgeheven.President Stojanov toonde zich daarzeer tevreden over; nu was de BerlijnseMuur ook voor de Bulgaren echtgevallen. Volgens Verheugen hadBulgarije goede vorderingen gemaaktmet het verscherpen van degrenscontroles en het aanpakken vanvalse reisdocumenten. In de herfst van

Bulgarije nog steeds op koers richting Brussel

pagina 5

2000 was in Bulgarije een uitgebreide

campagne gehouden tegen de

visumplicht.

Ook de situatie van de Roma - zo’n

3,6% - is een lastig punt. Na 1989

verslechterende hun situatie

aanmerkelijk. Ze wonen in getto's en

de Bulgaren bejegenen hen meestal

onvriendelijk. Veel van hen zijn

analfabeet en werkloos. Bij de

privatisering van staatsbedrijven

werden Roma vaak als eerste

ontslagen. Kostov en Stojanov riepen

op tot actieprogramma’s en betere

behandelingen van de Roma.

Naast al deze nationale zaken drong

het Westen aan op regionale

samenwerking tussen de Balkanlanden

onderling. Via de PHARE-projecten en

het Stabiliteitspact voor Zuidoost-

Europa kreeg de regio veel geld om er

economisch bovenop te komen. Kostov

wees er echter op dat Bulgarije te

lijden had onder het slechte imago van

Servië.

Brussel vond dat Sofia de zaken op

politiek terrein goed aanpakte, maar

had nog wel kritische noten over de

haperende markteconomie. Namens

het kabinet Saxecoburggotski zette

Meglena Kuneva vanaf juni 2001 de

onderhandelingen met Brussel voort.

Het nieuwe bewind in Sofia had goede

hoop dat Bulgarije de onderhandelingen

in 2004 kon afronden en in 2007

volwaardig lid zou kunnen worden. In

de EU-optiek zouden Bulgarije en

Roemenië in 2007 kunnen toetreden.

Het nieuwe kabinet vond echter dat

elke kandidaat-lidstaat afzonderlijk

beoordeeld en toegelaten moest

worden.

De meeste Bulgaren willen graag lid

worden van de EU. In 1999 was bijna

de helft voorstander, eind 2003 was dat

bijna driekwart. Toch blijven ze

afwachtend. Het is bijvoorbeeld nog

onduidelijk of de energieprijzen zullen

stijgen en of Brussel alle financiële

toezeggingen wel zal nakomen. De

Bulgaren zijn in hun geschiedenis meer

dan eens de speelbal geweest van de

grote mogendheden. Een van de meest

sprekende voorbeelden zijn de

congressen van San Stefano en Berlijn

in 1878. Maar het speelt niet alleen in

het verleden. Sofia vindt dat het

Westen haar toezeggingen uit 1999 -

toen de Bulgaren de NAVO-

bombardementen op Servië steunden –

onvoldoende is nagekomen. En met

Bulgaarse troepen in Irak moet Sofia

bovendien laveren tussen Brussel en

Washington. Bulgarije zal in 2007 klaar

zijn voor de Europese Unie, maar de

Bulgaren vragen zich af in hoeverre

'Brussel' klaar is voor hen.

_______________________________

Teksten op deze pagina's: Jan Buruma

Foto's: www.wien.gv.at, www.eu.int,

www.parlement.nl

Moet Turkije wel of geen lid

worden van de Europese Unie? In

december moeten de staats- en

regeringsleiders daarover knopen

doorhakken. En hoe sterk staat de

EU tegen de opkomende

economische grootmachten in

Azië? Nederland is in de periode

1 juli -31 december 2004 voorzitter

van de Europese Unie. Wat zijn de

andere prioriteiten deze maanden?

En hoeveel waarde moet je hechten

aan de rol van voorzitter?

De Balkanlanden spelen tijdens het

Nederlandse voorzitterschap geen

voorname rol. De onderhandelingen

met Bulgarije, Kroatië en Roemenië zijn

in een fase van de laatste technische

zaken. Weliswaar gaat daar nog veel

tijd en energie in zitten, maar tot

krantenkoppen zal dat naar alle

verwachting niet leiden. Als EU-

voorzitter heeft Nederland natuurlijk

regelmatig contact met ondermeer de

Bulgaarse regering. Eind oktober bracht

premier Saxecoburgotski een officieel

werkbezoek aan Nederland.

Turkije en het lidmaatschap van de EU

is een kwestie die al sinds midden jaren

zestig speelt. Los van alle technische

vragen blijft het de vraag of Europa de

Turken wel of niet ‘wil’. Jarenlang was

dat een onduidelijke situatie. De Turken

hebben kunnen profiteren van

onderhandelingen met de Oost-

Europese landen. Het islamitische

karakter van Turkije is een heikel punt.

De EU heeft de afgelopen jaren een

aantal verdragen met Ankara gesloten.

Daardoor is er praktisch geen weg

terug weer. Interessant in dat opzicht is

dat minister Bot van Buitenlandse

Zaken niet alleen de afgelopen tien jaar

de Nederlandse vertegenwoordiging in

Brussel was, maar in de jaren tachtig

ambassadeur in Ankara.

Maar Nederland wil zich als voorzitter

sterk maken voor een economisch

krachtige EU. Europa dreigt immers

haar rol te verliezen als een van de

leidende economische blokken in de

wereld. Midden-Azië en het Verre

Oosten, onder aanvoering van China,

zijn sterk in opmars. Ook wil Nederland

werken aan de dialoog tussen burger

en overheden over hoe de verdere

integratie in de uitgebreide Unie

gestalte moet krijgen. De magere

opkomst – net onder de 40% - bij de

verkiezing voor het Europees Parlement

in juni maakte duidelijk dat de EU veel

aan de burger heeft uit te leggen. Zie

voor alle details over het Nederlandse

voorzitterschap de officiële site:

http://www.eu2004.nl

Roulerend voorzitterschap

Al sinds het begin van de EU in 1957 –

toen nog Europese Gemeenschap voor

Kolen en Staal (EGKS) – is het

voorzitterschap een roulerende functie.

Elke lidstaat is een halfjaar opperhoofd.

Nieuwe lidstaten laten het

voorzitterschap wel eens voorbijgaan

totdat ze wat meer thuis zijn in de EU.

Spanje en Portugal werden in 1986 lid.

Portugal had in 1987 voorzitter kunnen

worden, maar liet dat toen aan ervaren

EU-rot Frankrijk.

In dit verband wordt ook wel gesproken

over de ‘EU-trojka’. Het voorzittende

land wordt altijd geflankeerd door de

vorige en de volgende voorzitter.

Nederland treedt samen op met de

Ieren en de Luxemburgers.

Nederland is tien keer voorzitter

geweest. De eerst keer was in 1958.

Het voorzitterschap van 1991 legde de

basis voor het Verdrag van Maastricht

en de EMU, de voorloper van de euro.

Tijdens het voorzitterschap in 1997

gingen de Europese regeringsleiders op

de fiets door Amsterdam, aangevoerd

door toenmalig premier Kok.

Bakenende is in dat verband minder

gelukkig. Door zijn ziekenhuisopname

zijn het vooral zijn collega’s Ben Bot

(CDA-minister van Buitenlandse Zaken)

en Laurens Jan Brinkkorst (D66-

minister van Economische Zaken) die

de leidende rol van de CDA-premier

overnamen. Ook opvallend was dat Bot

al in mei en juni in het Midden-Oosten

was om na te gaan wat Nederland als

EU-voorzitter zou kunnen doen aan het

zich voortslepende conflict tussen Israël

en Palestina. Bot vond dat hij het

Nederlandse voorzitterschap goed

moest voorbereiden. Natuurlijk wil elk

land tijdens haar rol als EU-opperhoofd

zijn beste beentje voorzetten, maar het

was wel merkwaardig dat niet de Ierse

premier afgelopen voorjaar in het

Midden-Oosten was.

De EU-voorzitter wordt over een aantal

jaren een vierjaarlijkse rol voor de

grote landen. Zeer tot ontevredenheid

van Nederland wordt daarmee de

invloed van de kleine landen binnen de

EU gereduceerd. Nederland steekt dat

extra, als een van founding fathers. De

EU lijkt daarmee toe te geven aan wat

in de praktijk de machtsverdeling

binnen Europa is. Frankrijk en

Duitsland spelen daarin een cruciale

rol. In dit op zicht wordt wel gesproken

van de as Parijs-Bonn (sinds enkele

jaren Parijs-Berlijn) als garantie voor

vrede en veiligheid in Europa.

Nederland moet de 'Turkije-horde' nemen

pagina 6

Op 26 september jl. werdin Den Haag deinternationale poëziedaggehouden, die elke tweejaar georganiseerd wordt.In veel ambassades wordtdan door twee dichterspoëzie voorgelezen – eenbuitenlander en eenNederlander. Dit jaar warenKristin Dimitrova en JanKuipers in de Bulgaarseambassade te gast.

De dichteres en schrijfster Kristin Dimitrova doceert Engels aan de Universiteit van Sofia. Tot nu toe zijn er zeven dichtbundels van haar verschenen. Veel van deze gedichten zijn in elf talenvertaald. Haar poëzie is met meerdere literaire prijzen bekroond.

Het laatste boek van Kristin Dimitrova is een verhalenbundel en wordtals een bijzondere gebeurtenis in de nieuwe Bulgaarse bellettriebeschouwd. De verhalen gaan over het leven in het hedendaagseBulgarije en zijn, volgens Marin Bodakov van weekblad Koeltoera,geschreven met begrip en sympathie. Door deze verhalen worden delaatste tien, vijftien jaar begrijpelijker, vindt hij.

Кристин Димитрова. Любов и смърт под кривите круши(Обсидиан, С., 2004)

Tekst: Nina Smeets-Sirakova Foto's: Margarita Pavlova

Kristin Dimitrova in Den Haag

Bulgaarse expositie en Bulgaarse week inhet Reumaverpleeghuis, Rotterdam

In het bestuur van de Bulgaarse FoundationGreener Burgas waarvan ik medebestuurderben, zijn in het afgelopen jaar een aantal ideeënontwikkeld. Deze variëren van eenvoorbeeldproject ‘Duurzaam Bouwen’ tot hetvergroten van de kennis over Bulgarije bij deNederlandse bevolking in het kader van detoetreding tot de EU in 2007. Meer in hetbijzonder dacht de Foundation dat het goed zouzijn om Bulgarije en de Bulgaren in eenpositieve sfeer onder de aandacht te brengen.Een gesprek met de Bulgaarse ambassadeur inNederland Mr. Poriazov bevestigde dat.Het Reumaverpleeghuis heeft al een grootaantal jaren een zeer actieve galerie mettentoonstellingen die elke zes weken wisselen.Tot op heden exposeerden vooral Rotterdamsekunstenaars in onze galerie. Mede omdat wij erons bewust van zijn onderdeel uit te maken vaneen multiculturele samenleving (in hetverpleeghuis werken mensen met circa 25verschillende nationaliteiten) dachten we dathet een goed begin zou kunnen zijn om tweeBulgaarse kunstenaars die ik persoonlijk alkende uit de omgeving van Boergas, uit te

nodigen voor een expositie. In het verpleeghuis isdaarop aansluitend een ‘Bulgaarse week’georganiseerd met lezingen, diavoorstellingen enoptredens uit of over Bulgarije. De tentoonstelling van Nina en Kliment Atanasov is

tot 6januari2004 tezien. BijdeopeningheeftGalina

Durmushliyska een concert gegeven.Ikzelf, maar ook de andere bestuursleden van defoundation Greener Burgas, hebben Bulgarije lerenkennen als een prachtig land, waar inderdaad nogveel moet gebeuren, maar wat ook veel mooie engoede dingen voortbrengt. Het leek ons een goedmoment om vooral het mooie en goede maar eenste benadrukken.

Tom Bank, directeur ReumaverpleeghuisReumaverpleeghuisVan Beethovenlaan 603055 JD Rotterdam010 278 12 78

pagina 7

Dit is een bijzonder jaar voor de Bulgaarse archeologen, een jaar met veel belangrijkevondsten. De allerlaatste vondst van begin oktober was het Thracisch heiligdom in degrafheuvel Grote Kosmatka.

Sensationele archeologische vondsten

Het Thracisch heiligdom, ontdekt door de expeditie Temp van de archeoloog dr. Georgi Kitov in de grafheuvel

Grote Kosmatka bij de stad Sjipka, bleek een buitengewoon staaltje van Thracische cultuur en architectuur.

Dit heiligdom is uniek. Nooit eerder is elders zo’n heiligdom ontdekt. Vanaf de ingang loopt een corridor met

een lengte van dertien meter. Daarna volgen een vierkante ruimte met een gewelfde overkapping en een

ronde ruimte overdekt door een koepel – een rotonde. Aan het eind daarvan een kamer met een ritueel bed:

de eigenlijke graftombe. De kamer

bestaat uit een stenen blok dat meer

dan zestig ton weegt. In dit blok is

de kamer uitgebeiteld en is het bed

gemodelleerd. De graftombe lijkt op

die bij Ostroesja, eveneens gemaakt

uit een monolithisch blok, maar deze

is groter en zonder muurschilde-

ringen. Deze laatste ruimte bleek

niet leeggeroofd of ook maar beroerd

te zijn, zodat alle voorwerpen die

daar minstens 2400 jaar geleden zijn

neergelegd, hier nog aanwezig

waren.

‘Veel, veel goud!’ Aan het woord zijn

de archeologen. ‘Het gaat om

negentien gouden voorwerpen,’

vertelde dr. Kitov, ‘plus duizenden

gouden draden, ringen en andere

miniatuurvoorwerpen, die wij met de

aarde hebben opgepakt. Verder moeten we alles zeven om de voorwerpen vrij te maken en te classificeren.

Het belangrijkste voorwerp,’ zo vertelde hij, ‘ is de rituele gouden krans met een diameter van 50 cm, van

een type dat in Thracië en in de antieke wereld tot nu toe nog niet ontdekt is: met eikenbladeren en eikels.

Verder is er nog een gouden kegelvormig vat, in principe ook van een zeldzaam type. Dat is het derde

gouden vat in de geschiedenis van de Thracische archeologie, namelijk ná één in Vratsa, en ná één die door

onze expeditie anderhalve maand geleden in de grafheuvel Svetitsa bij Sjipka is gevonden.’

In de Grote Kosmatka waren veel gouden applicaties op paardentuig met afbeeldingen die tot nu toe

onbekend zijn in de geschiedenis van de Thracische archeologie, evenals applicaties in de vorm van gouden

plaatjes op kleding. Gevonden zijn nog een zwaard in de schede, versierd met gouden ringen, en twee

gouden applicaties met afbeeldingen van een Thracische krijger die in zijn handen een speer vasthoudt – iets

wat tot nu toe ook onbekend was. In de grafkamer zijn daarbij nog ontdekt een vergulde bronzen torsplaat,

bronzen kniebeschermers, een goed bewaarde bronzen helm, een zilveren kop en een zilveren kannetje,

twee vaten van albast, en vele andere voorwerpen (alles bij elkaar vierenzeventig).‘Tenminste een derde van

deze voorwerpen is uniek’, zegt dr. Kitov.

Een groep ervaren mijnwerkers uit Tvurditsa, die ook al in andere grafheuvels heeft gewerkt, heeft nu de

corridor van dertien meter versterkt met houten steunbalken, zoals ook toen het geval was. Deze houten

steunconstructie werd eens in brand gestoken en is toen helemaal afgebrand. De aarde is ingezakt. Zo werd

het onmogelijk om door deze dertien meter heen te breken. In de aarde zijn afgebrande bomen ontdekt.

De eerste twee ingangen waren dichtgemaakt met kalksteenblokken. Met stukken van de gebroken

marmeren deur van de grafkamer was de ingang opgebouwd. Raadsels zijn er nog te over.

Verkort

Tekst: Donka JotovaVertaling: Nina Smeets-Sirakova

pagina 8

Van Sofia door de Rodopen naar Plovdiv

Donderdag 17 augustus 2000 vertrok ik uit Sofia.

Mijn vrienden hier vonden zo'n fietsreis alleen een

hele onderneming en ook gevaarlijk. Onveilig. En

dan nog al die bergen! En het verkeer! Ze zullen

voor mij bidden.

Ik ga eerst binnendoor over Bistritsa en

Kovatsjevtsi naar Samokov. De volgende morgen

op weg naar Blagoëvgrad blijkt waarom de laatste

kilometers gisteravond zo zwaar waren: het was

het gevreesde 'vals plat'. Het lijkt vlak, maar helt

een of twee procent, wat dubbel zoveel kracht

kost en het voelt of je benen van koek zijn. Nu,

terug naar Doepnitsa in het westen, helpt de helling

mee en gaat alles makkelijk. Voorbij Klissoera begint

een bochtige afdaling in een smalle vallei met rechts de

Verila-bergen en links, zuidelijk, scherpe gekartelde

toppen van het Rilagebergte. In het dal sla ik linksaf

naar Saparevo. Deze omweg loopt dicht onderlangs het

Rilagebergte en biedt mooie uitzichten naar het

noorden.

Blagoëvgrad ligt halverwege tussen Sofia en de Griekse

grens. Hoe verder naar het zuiden, hoe lager je komt

en hoe warmer het wordt. Zelfs de beekbeddingen

stonden droog. De weg is ook druk. Er zitten twee

tunnels in. De langere is onverlicht en heeft een bocht

zodat je het eind niet ziet. Niet prettig en veilig om

door te rijden, ook omdat automobilisten hier graag

hun accu sparen en zelden licht voeren. Gelukkig kun je

de oude weg om de berg heen nemen, die scheelt maar

weinig. Vanaf Kresna loopt een slechtere, maar veel

rustiger weg aan

de overkant van de

Stroema. Mijn hotel

in Melnik was een

oude Turkse

gevangenis van

twee verdiepingen

om een

binnenplaats.

Melnik is een van

de kleinste dorpen

van Bulgarije in

een smal dal, waar

beroemde wijn

vandaan komt en

waar de straten 's

winters tegelijk

beekbedding zijn.

Ooit leefden hier

Joden, Turken, Armeniërs en Bulgaren. Veel grote

huizen getuigen van de vroegere rijkdom. In 1912,

tijdens de eerste Balkanoorlog, is het dorp platgebrand

en van de toen 75 kerken staan er nog maar vijf.

Tussen de wijnranken door zie je zandsteenrotsen die

zó

geërodeerd

zijn dat ze

een scherpe

punt

hebben: de

piramiden

van Melnik.

Het zijn

haast

naalden. Een

wandeling

van ruim een uur door een beekbedding annex pad,

met in de schaduw hier en daar kuddes geiten, brengt

je bij een van de mooiste kloosters van Bulgarije, het

Rozjen-klooster.

De Rodopen met hun afgeronde bergtoppen lijken op

de Jura, maar zijn warmer en droger. In de dorpen is

vaak maar één asfaltweg. Zijstraten zijn met grove

stenen verhard. In de avond komt de kudde thuis. Je

ziet de koeien in kleine groepjes zijstraten inslaan en

in stallen verdwijnen. De meeste kennen de weg zelf.

Sommige worden door hun eigenaar of eigenares

opgewacht. Op straat scharrelen kippen rond. In een

openlucht-kettingzaagwerkplaats lag een zaag geheel

uit elkaar, om nieuw schroefdraad in het motorblokje

te tappen. Motorzagen zijn onontbeerlijk om het

brandhout voor de winter klaar te maken. Er liggen

overal al grote hopen, het loopt immers al naar

september!

De werkloosheid is 50% of meer. 's Zomers is er nog

wel werk in de bouw in Sofia, maar 's winters komt

iedereen de stille tijd thuis uitzitten. Binnenshuis is het

dan warm dank zij een dik sneeuwdek.

Het weer bleef prachtig. 's Ochtends een dunne laag

mist, daarna zon en aangenaam 25 graden. Er wonen

hier Turkssprekende en

Bulgaarssprekende

moslims. Die laatsten

heten Pomaken. Trigrad

(een Pomakendorp) heeft

een interessante grot. De

Rodopen zijn ook geschikt

voor voettochten. Na een

hoogste punt nabij Pamporovo (1568 meter) ging de

weg over Tsjepelare alsmaar dalend naar het noorden.

Voorbij Asenovgrad begint vrij plotseling de Thracische

vlakte. Een drukke weg loopt kaarsrecht naar Plovdiv.

Plovdiv of Philippopel is gesticht door Philippus van

Macedonië. De fraaie oude stad ligt op de lagere

heuvels en de van verre al zichtbare hogere heuvels

zijn stadspark. De stad heeft bijna 400.000 inwoners

Door Bulgarije op de fietsIn 1999 was ik in Bulgarije om daar de zonsverduistering van 11 augustus waar te nemen. Ik besloot toen, terug te komen

om op de fiets het land beter te leren kennen en heb dat sindsdien jaarlijks gedaan. Dit is het verslag van de tocht uit 2000.

Sindsdien is wel iets veranderd maar ook veel hetzelfde gebleven.

pagina 9

In Topolovgrad zijn alle meisjes op straat blond.

De beloning voor de klim komt tussen Topolovgrad en

Knjazjevo. De weg loopt over een flauwe heuvelkam

naar beneden, zodat er uitzichten zijn niet alleen

vooruit, maar ook over de golvende heuvels links en

rechts. Het landschap is vriendelijk, weids, groener

dan in het westen van Bulgarije en heerlijk fietsen.

Toen ik die avond de deur van het hotelletje in

Elchovo uitkwam, werd ik opgewacht door een

groepje tieners in de laatste weken van hun

zomervakantie die een op de fiets gekomen

vreemdeling wilden uitvragen. Tot ver na donker

zaten we op de stoep te praten.

Dan een rustdag. Vlak naast de flatgebouwen, op een

braakliggend terrein, staan wat tenten, waarschijnlijk

van Zigeuners, met enkele magere paarden erbij.

Op een terrasje in het centrum van Elchovo zit een

ex-parlementslid (UDF). Hij houdt hier kantoor, want

iedereen die iemand is, komt hier dagelijks langs.

Heeft een tas bij zich en geregeld worden er officieel

uitziende papieren uitgewisseld met voorbijgangers

die er even bij komen zitten. Ook heeft hij

opmerkelijke denkbeelden. Hij bewondert Jörg Haider.

Hij wil de Bulgaarse 'etnos' beschermen tegen

overstroming door Turken en Zigeuners. (Ze maken 9

resp. 5% van de bevolking uit.) De Turken horen

vanzelfsprekend in Turkije, en de Zigeuners eigenlijk

ook want de Turken hebben de Zigeuners indertijd

naar Bulgarije gedeporteerd. Zijn oplossing is simpel:

iedereen die zich Turks voelt (dat zijn de Turken maar

ook een groot deel van de Zigeuners) moet een Turks

paspoort aanvragen. Zo iemand hoeft dan niet

meteen het land uit maar heeft gewoon alle rechten

die elke vreemdeling heeft. Zigeuners moeten wel na

twee kinderen gesteriliseerd worden (alleen de

vrouwen zegt hij geruststellend?!). Bulgaarse

gezinnen moeten weer drie, vier of vijf kinderen

krijgen. Deze maatregelen zijn niet draconisch, want

het hoeft maar tien jaar. Hij wil een partij oprichten

die de stemmen zal trekken van de 40% van de

inwoners die het, zegt hij, met hem eens zijn, maar

het geld ontbreekt. Ik gaf hem weinig kans op EU-

subsidie. Hij wees me nog de chef van de geheime

politie aan van voor 1989, die hem toen als dissident

achternazat. ‘We are friends now, but like cat and

dog.’ Ook die komt er even bij zitten voor een

transactie, met een vriendelijke glimlach met véél

gouden tanden.

Deze ontmoeting is een uitzondering. Bulgaren zijn in

de regel verdraagzaam. Dat geldt zeker in verhouding

tot opvattingen in enkele buurlanden. Er zijn wel

duistere bladzijden in het recente verleden zoals de

verdrukking en verdrijving van de Turkse minderheid

in de tachtiger jaren. En men heeft een scherp oog

voor de minpunten in het volkskarakter van de

Zigeuners. Bulgarije is echter ook het land

waarvandaan in de Tweede Wereldoorlog geen Joden

zijn weggevoerd omdat de weerstand daartegen bij

de bevolking te groot was. (vervolg in Beseda 28)

Tekst en foto's: Peter Das

en is een langdurig bezoek waard. De djinni die als mijn

gids optreedt, brengt me in de Christo Botev academie

voor kunsten, ambachten en design aan de Gladstone

Boulevard, iets ten westen van Roeski Boulevard. Het is

het gele gebouw net voorbij het rode 'gymnasium'. Men

laat ons graag het gebouw zien. Er is een

directeurskamer die in een museum niet zou misstaan,

vol houten betimmering waarin alle ambachten en

gereedschappen uit de dertiger jaren van de twintigste

eeuw in reliëf zijn gesneden. Er zit zelfs een

combinatietang bij! In het trappenhuis wordt gewerkt

aan een enorme hangstructuur van houten vogels. De

schoolbibliotheek heeft sinds 1985 kennelijk weinig

kunnen aankopen.

Van Plovdiv naar Sozopol

2 september. De weg naar Asenovgrad nadert ook de

Rodopen weer. De beboste hellingen vertonen al de

eerste herfstkleuren maar het weer blijft nog wel een

maand goed. Ik ga via Topolovo naar het zuidoosten.

De weg klimt geleidelijk. De hoge Jeugdheuvel van

Plovdiv is uren later nog in zicht. Opeens buigt de weg

voorbij Novakovo het heuvelland in. In 15 km klimt hij

400 meter en ben je 600 meter hoger dan Plovdiv. Nu

is er geen uitzicht op de uitlopers van de Rodopen naar

rechts, maar over de zonnige Maritsavlakte naar links.

Als het halfzes is, staat de dagteller op 80 km en zou

een hotelletje met restaurant welkom zijn, maar dat is

nergens te bekennen. Is er een openlucht-slaapplaats?

Het bosje waar ik ging kijken telde drie

afvalstortplekken, een met plastic flessen, een tweede

met blauwe plastic zakken en de derde met verse

geraamtes van vee. Toch doorrijden dan maar in de

schemer naar Chaskovo!

Charmanli is een echt vrachtwagen- en transportstadje.

Het kleine Hotel Algera, met een voor Nederlandse oren

vertrouwde klank, is genoemd naar de dochter. Een

simpel hotel en vriendelijke ontvangst. Die avond zitten

een Hollander, twee Grieken en een Bulgaar met

hotelier Petko Vladov en zijn vrouw op het terrasje

koffie en 'mastika' te drinken. Allebei de dranken zijn zo

sterk dat je er een groot glas water bij krijgt. Zo nu en

dan dreunt een goederentrein langs over de lijn naar

Turkije. Mastika is een gedestilleerd met anijs. Je doet

een uur over een glaasje, dat samen met een schaal

tomaat, komkommer, ui en zwarte olijven wordt

opgediend. Echt briljant wordt de conversatie niet, want

we moeten het doen met driehonderd woorden

Bulgaars, Frans en Duits. Maar met de hulp van

mastika, handen, voeten en gezicht lukt de

communicatie toch.

Vijfhonderd meter voorbij het hotel naar het zuiden is

de afslag naar Topolovgrad al, dus het drukke verkeer

duurt maar kort. Dit was ook het gedeelte van de route

waar gewaarschuwd wordt voor berovingen. Na de

afslag, en na het passeren van een treurige

begraafplaats op een winderig veld zonder een enkele

boom of struik, wordt het meteen aangenaam stil de

Sakarheuvels in.

pagina 10

Ulysses in het Bulgaars

Een van de grote gebeurtenissen in hetBulgaarse culturele leven in 2004 was hetverschijnen van de Bulgaarse vertaling van deberoemde roman Ulysses, geschreven doorJames Joyce tussen 1914 en 1921. Het boek isvertaald door Iglika Vasileva, die eerder werkvan onder anderen W. Somerset Maugham,Mary Lavin, E.L. Doctorow, Paul Auster, WaltWhitman, Virginia Woolf, V. Nabokov, LawrenceDurrell, Tom Stoppard, Evelyn Waugh, IrisMurdoch en Henry James vertaalde. Zij iswinnaar van de Nationale prijs voor literairvertalen – 2004 van de uitgeverij Christo G.Danov in Plovdiv. Volgens Iglika Vasileva is het uitgeven van werkvan de schrijvers Virginia Woolf en James Joycein Bulgarije niet om ideologische redenenvertraagd. Beiden behoorden immers tot deEuropese intellectuelen met de meest linkseovertuiging die toen mogelijke was. Maar hunboeken waren bijzonder avant-gardistisch endaarom werden beiden in de communistischetijd bestempeld als decadente auteurs enverzwegen. Het uitgeven van hun boeken werdjarenlang verhinderd.Vooral met Ulysses was dithet geval. Dat deze belangrijke roman nu pas wordtvertaald, heeft volgens de vertaalster ookvoordelen. De literaire kritiek heeft tot opheden ervoor gezorgd dat vele ‘mistige’ dingenwerden opgelost. Ook is er nu meer informatiebeschikbaar onder andere via internet. Dit allesdraagt bij tot de kwaliteit van de vertaling vandeze bijzonder ingewikkelde modernistischeroman. Van groot belang is ook, vindt devertaalster, dat er briljante Bulgaarsevertalingen van ander werk van J. Joycebestaan. Met voldoening merkt zij op dat deBulgaarse taal een groot potentieel heeftwaardoor het mogelijk was deze romanadequaat te vertalen. Zij roept alle Bulgaren opom deze rijkdom te bewaren, voor hun eigentaal te zorgen en tegen de verarming daarvante strijden. Het boek is met enorme belangstelling door delezers ontvangen. De eerste oplage was albinnen een maand uitverkocht en daarnavolgden binnen enkele maanden nog de tweedeen de derde druk. De lezers zijn oude en jongemensen met lezerservaring. Dit is van belang,omdat zij de tekst daarom kunnendoorgronden. Het boek kost 39 lev en dat isveel voor de omstandigheden in het Bulgarijevan nu. Een groot deel van de intelligentsia kanhet zich niet permitteren dit boek te kopen.Daarom zijn er lange wachtlijsten bij debibliotheken ontstaan, maar dat hindert niet,

want voor dit boek brengt iedereen nuvoldoende geduld op. Het boek is er. Vroegerwas dat anders. Als studente kon Iglika Vasilevaeind jaren zestig helemaal niet aan deze romankomen. Ook in het Engels was hij in debibliotheek niet te krijgen.De uitgeverij Fama heeft met dit boek eengroot financieel risico genomen. Het bedragvoor het auteursrecht was niet gering. Dat voorde productiekosten evenmin, aangezien hetboek gebonden is. Een bijzonder mooie uitgave,merkten ze met waardering in Ierland op. Deuitgevers hebben dit project in samenwerkingmet de boekhandel Helikon gerealiseerd.Helikon heeft vestigingen in een paar grotesteden en is een moderne en succesvolleonderneming. Uitgever en verkoper hebben een bijzonderepresentatie van dit bijzondere boekgeorganiseerd. Zij nodigden prominenten endiplomaten uit om hun favoriete fragment uit deroman voor te lezen. De mooiste passage wasdie van de Nederlandse ambassadrice in Sofia,barones Henriette van Lynden, zo vonden alleaanwezigen. Alweer heeft een lang doodgezwegen boek uitde wereldliteratuur dankzij de nieuweomstandigheden en de enorme inspanningenvan een paar kundige mensen, de lezersbereikt. Reden voor optimisme. De tevredenlezers vertrouwen erop dat nog meer van dezeprojecten zullen volgen.

Джеймс Джойс. Одисей (ИК Фама, С., 2004)

Tekst: Nina Smeets-Sirakova

pagina 11

Athene 2004 – Olympische spelen

De Olympische Spelen in Athene hadden voor Bulgarije een valse start.

In de aanloop van de spelen werd het Bulgaarse lid van het olympisch comité, de heer Ivan Slavkov,

beschuldigd van omkoping van stemmen voor de Olympische Spelen in 2012 ter faveure van Londen. Dit kwam

aan het licht nadat de Engelse BBC een documentaire ‘Buying the Games’ had uitgezonden. De heer Slavkov

was niet meer welkom in Athene. Het was overigens niet de eerste keer dat hij genoemd werd in

omkoopschandalen bij het I.O.C. Ook in 1998 werd hij beschuldigd van omkoping toen het schandaal van Salt

Lake City werd ontdekt. Er was toen echter te weinig bewijs tegen hem.

Sportief gezien nam Bulgarije revanche. In totaal behaalde de Bulgaarse olympische ploeg twaalf olymische

medailles onderverdeeld in twee gouden, één zilveren en negen bronzen medailles en eindigde op een

drieëndertigste plaats in het klassement.

De Bulgaarse nationale vlag werd op de opening op 13 augustus binnen gebracht door Maria Gorzdeva. Het

Bulgaars olympisch team bestond totaal uit 158 sporters.

Maria Gorzdeva was een van de twee Bulgaarse sporters die met het hoogste eremetaal naar huis gingen.

Maria won haar medaille op het onderdeel 25 meter pistoolschieten. Op het onderdeel 10m luchtpistool

schieten werd zij derde en ontving zij een bronzen plak. Maria Gorzdeva is 32 jaar, getrouwd en beoefent deze

sport sinds 1983. Het was niet haar eerste gouden medaille op een olympische spelen. Ook in Sydney 2000

werd zij eerste op het onderdeel 25 meter pistoolschieten en heeft reeds driemaal achtereen, in 2002, 2003 en

2004, de wereldcup gewonnen.

De andere gouden medaillewinnaar was Milen Dobrev op het onderdeel gewichtheffen tot 94 kg. Het was het

eerste olympisch succes voor Milen. Milen Dobrev komt uit Plovdiv en is 24 jaar. Vorig jaar werd hij in

Vancouver, Canada wereldkampioen en in 2002 eindigde hij als tweede in Ankara.

De meest besproken medaille van Athene 2004 was die van gymnast Jordan Jovtsjev.

Op het onderdeel ringen gaf hij een perfecte uitvoering maar als laatste concurrent

kwam nog de Griek Dimosthenis Tampakos. Hoewel de uitvoering van de Griek van

mindere kwaliteit was, werd hij, onder invloed van het aanwezige Griekse publiek,

naar de gouden medaille geschreeuwd. Jovtsjev kon niets anders doen dan gelaten

toekijken. Het goud werd letterlijk van hem gestolen. Jovtsjev verdiende naast deze

zilveren medaille ook nog een bronzen medaille op het onderdeel ‘vloer’. Jordan

Jovtsjev is 31 jaar en is geboren in Plovdiv maar woont al jaren in Houston in de

Verenigde Staten. Hij begon zijn sport in 1980 en in 1991 kwam zijn internationale

debuut. Hij is reeds tweemaal wereldkampioen en heeft tevens meerdere keren de

wereldcup gewonnen. In Sydney 2000 won hij zowel op het onderdeel ringen als vloer

een bronzen medaille. In 2003 werd Jovtsjev uitgeroepen tot Bulgaars Atleet van het

jaar.

De overige medailles werden gewonnen door Boris Georgiëv, brons-

boksen, Georgi Georgiëv, brons-judo, Roemjana Nejkova, brons-roeien,

Ivo Janakiëv, brons–roeien, Velitsjko Tsjolakov, brons–gewichtheffen,

Armen Nazarian, brons–Grieks worstelen en het damesteam

Gymnastics Rythmic.

Na de Olympische Spelen begonnen op 17 september de Paralympics.

Ook hier waren Bulgaren actief. De Bulgaarse paralympische ploeg

bestond uit tien leden. Helaas werden er geen medailles gewonnen.

Op 21 oktober heeft de Bulgaarse Premier Simeon Saxe–Coburg de

olympische sporters geëerd. Alle sporters die zich bij de beste acht van

hun sport geplaatst hadden, kregen uit handen van Simeon

Saxe–Coburg een award.

Tekst: Kenneth Powell

Foto's: www.intlgymnast.com, www.novinite.com

pagina

De historische figuur: Nicolaas,

bisschop van Myra (Klein Azië) dat

onder Romeins bestuur stond. Hij stierf

op 6 december ca. 340 na Chr. Hij was

zeer geliefd om zijn gulheid jegens

armen en zijn liefde voor kinderen.

Later werd hij vanwege zijn goede

daden heilig verklaard, hoewel hij nu

van de heiligenkalender is verdwenen.

Ongeveer 200 jaar na zijn dood zijn er

allerlei legendes over zijn persoon en

goede daden ontstaan. Kerken werden

naar hem genoemd, hij werd patroon

van schippers, reizigers, scholieren,

kinderen, gevangenen, bakkers,

kooplieden, juristen, van steden

(Amsterdam) en landen (Rusland en

Griekenland).

Zo zou hij vele jongeren hebben

geholpen, bijvoorbeeld door geld te

gooien in het huis van een gezin met

nette, maar arme dochters die daardoor

een bruidsschat kregen en fatsoenlijk

konden trouwen. Dit vinden we terug in

het zogenaamde strooien van (onder

andere) pepernoten en snoepgoed,

gouden muntjes van chocola. Ook de

vrijers en vrijsters van speculaas en de

suikeren harten doen hieraan denken.

In dit verband wordt het woord

‘goedheiligman’ verklaard: het komt van

‘goet-hylik man’, wat ‘goed-huwelijks

man’ betekent: de man die zorgt voor

een goed huwelijk.

Sint Nicolaas komt beslist niet uit

Spanje. In mei 1087 hebben Italiaanse

vereerders van Sint Nicolaas zijn

gebeente van Myra naar Bari in Italië

verplaatst. Bari in Italië was lange tijd in

Spaanse handen en wie weet, heeft men

vroeger Italië met Spanje verward.

De aankomst per stoomboot valt

misschien te verklaren uit de legende

waarin Sint Nicolaas in nood verkerende

zeelieden op zee redt; sindsdien is hij

ook patroon van de zeelieden. Daarom

hebben vele havensteden een Sint-

Nicolaaskerk (zoals Amsterdam,

Kampen, Harderwijk, Edam en

Monnickendam).

Sinds pakweg de 13e eeuw is de

viering van Sint Nicolaas in West-

Europa algemeen en is hij de meest

aanbeden heilige en patroon

(‘Sinterklaas patroontje’ in plaats van

het later (verbasterde?) ‘Sinterklaas

kapoentje’, met andere woorden

beschermer van scholieren, huwbare

jeugd, kooplieden, zeelieden en

reizigers.

In de middeleeuwen werd er voor de

feestdag (=sterfdag) van de heilige

Nicolaas van Myra (6 december) uit de

arme kinderen van een stad een

kinderbisschop gekozen en een aantal

assistenten (allen jongens). Deze

kregen tot 28 december (‘Onnozele

Kinderen’) voedsel en geschenken,

waaronder schoenen. De overige

kinderen kregen geld en een vrije dag,

om op 6

december

feest te

kunnen

vieren. Het

oudste

bewijs

hiervoor bij

ons is te

vinden in

een stads-

rekening van

Dordrecht

uit 1360.

Later gaat men alle arme kinderen

trakteren. Hieruit ontwikkelt zich dan

een algemeen volksgebruik, waarin

schoeisel als vindplaats van snoep en

geschenken een grote rol gaat spelen.

Sinds het eind van de 15e eeuw werden

er begin december sinterklaasmarkten

gehouden, die tot in de 19e eeuw

traditie waren, hoewel er veel

weerstand was vanwege het rooms-

katholieke aspect. In de 17e eeuw is er

zelfs een kinderopstand geweest tegen

het verbod van het sinterklaasfeest. De

jeugd kreeg toen haar zin, maar de

sinterklaasmarkten op de openbare

weg werden uiteindelijk verboden. Het

feest werd alleen in de huiselijke kring

gevierd als kinderfeest. In de 19e eeuw

duikt de bisschop weer op in het

openbaar. In 1888 is er sprake van een

sinterklaasintocht in Venray. De eerste

officiële intocht in Amsterdam stamt uit

1934. Van lieverlee gingen ook

volwassenen meedoen met het feest,

vooral in de jaren van de

wederopbouw, na de Tweede

Wereldoorlog.

Nederlanders die zich in 1611 in

Nieuw Amsterdam (USA) vestigden,

brachten Sint Nicolaas mee als

beschermheilige van het latere New

York. De Amerikanen 'adopteerden'

hem en

geleidelijk

aan

veranderde

hij, door

toevoeging

van

elementen

uit allerlei

culturen, in

Santa Claus

met zijn

rendieren,

arrenslee en

elfjes. In 1931 liet Coca Cola een

advertentie ontwerpen waarop twee

kinderen flessen cola aan de Kerstman

geven 'for the pause that refreshes.'

Maar de Santa Claus zoals men die tot

dan toe afbeeldde, was niet bepaald

een gezellige vent. De Zweedse

kunstenaar Haddon Sundblom ontwierp

in opdracht van Coca Cola de

Kerstman zoals we hem nu nog

kennen: een dikke, joviale man,

gekleed in rood,

wit en zwart (de

kleuren van Coca

Cola). Tijdens de

Tweede

Wereldoorlog

liftte Santa met

Coca Cola en

het Amerikaanse

leger mee naar

Europa.

Waar Zwarte Piet uiteindelijk vandaan

komt, is moeilijker vast te stellen. Over

zijn herkomst zijn vele theorieën. Zo

bestaat er bijvoorbeeld een verhaal

over Piter, een Ethiopische wees die als

slaaf na zijn vrijlating uit dankbaarheid

bij de heilige Nicolaas in dienst is

gebleven.

In de 17e en de 18e eeuw was het

mode bij de Europese elite om Moorse

pages als personeel te hebben.

Italiaanse jongetjes deden lange tijd

hier dienst als schoorsteenvegers; ze

kropen door de rookkanalen voor hun

werk, vandaar de roe om de

schoorsteen schoon te maken en de

zak om het bijeengeveegde roet in te

verzamelen.

Vrijwel alle liedjes (Sinterklaas

kapoentje; Sinterklaasje bonne, bonne,

bonne; De zak van Sinterklaas; Oh,

kom er eens kijken; Zie ginds komt de

stoomboot; Hoor de wind waait door de

bomen; Sinterklaas is jarig;

Zie, de maan schijnt door de

bomen;Dag, Sinterklaasje etc.) die

over Sinterklaas en Zwarte Piet worden

gezongen, stammen uit de negentiende

eeuw.

Tekst: Daniela Gortcheva

Zie ginds komt de stoomboot

uit Spanje weer aan.

Hij brengt ons Sint-Nicolaas,

ik zie hem al staan.

Hoe huppelt zijn paardje

het dek op en neer,

hoe waaien de wimpels

al heen en al weer.

Sinterklaas

pagina 12

Sinterklaas zoals wij hem kennen - de

eerbiedwaardige, bejaarde kindervriend

uit Spanje, die brave kinderen beloont

en stoute bestraft, die met een zwarte

knecht, op een schimmel over de daken

rijdt en via de schoorsteen of open raam

of deur lekkers en speelgoed uitdeelt -

die oude kindervriend schijnt een

samenstelling te zijn van twee

personen: een christelijke, historische

en een Germaanse, mythologische.

pagina 13

Kerstmis en kerstgerechten

Kòleda (Kerstmis) wordt in Bulgarijemeestal in gezinsverband gevierd.Iedereen gaat daarvoor naar huis. Ooknu is dat nog het geval. Veel van de nieuweemigranten proberen voor Kerst naar hunvaderland terug te keren. De kerstviering is eentraditie die ook in het tijdperk van het atheïsmedoor veel Bulgaren in stand gehouden werd. Een groot gedeelte van de oude volksgebruikendie met het begin van een nieuw jaar en hetbevorderen van de vruchtbaarheid te makenhadden, zijn verdwenen. Sinds eind negentiendeeeuw, hoort bij het vieren van Kerstmis ook eenkerstboom, die via Tsjechië en Rusland uit West-Europa naar de Bulgaarse steden kwam. Deeerste die een kerstboom in zijn huis had, wasStefan Stambolov (1854-1895) die van 1887 tot1894 premier van Bulgarije was en een sterkWest-Europees georiënteerde politiek voerde.Met de kerstboom kwam ook djado Koleda (opaKerstman) mee – eerst met een slee, getrokkendoor rendieren, zoals in Noord-Europa, daarnamet paarden. En de kerstkaart werd ookpopulair. De traditie van de voorbereiding van defeestelijke maaltijd op 24 december - Búdnivétsjer (Kerstavond) - wordt nog steeds doorveel christenen in stand gehouden. Meestalworden er negen of zeven vegetarischegerechten op tafel gezet: van witte bonen,zuurkool en linzen, verschillende soorten sarmi(balletjes van rijst en kruiden, gerold inwijnbladeren of zuurkoolbladeren), gekooktetarwe met gemalen walnoten, suiker en kaneel,compote van gedroogde pruimen, tikvenik,asjure. Verder: gedroogde appels, peren enabrikozen, met azijn ingemaakte groenten,honing, walnoten etc.Op 25 december worden er vleesgerechtengegeten. Meestal van varkensvlees. Op deze en de volgende pagina's volgen eenpaar recepten van mijn moeder.

Tekst: Nina Smeets-Sirakova

Kerstmis 1973In mijn jeugd vierde ik, als enige van mijn klas,zowel Sinterklaas als kerst. Kerstvieren metcadeautjes was toen nog geen gewoonte inNederland. Gezien mijn Amerikaanse afkomst,waar men van Sinterklaas nog nooit had gehoordwas voor mij de maand december met recht eenfeestmaand. Ik had als kleine jongen eenkerstsok, die je aan de haard hing, met mijnnaam en metallerlei glitterserop. Dagelijks stond ikvroeg op om tekijken of de‘Santa’ misschienal was geweest.De nacht voorKerstmis sloop ikuit mijn bed om teinspecterenhoeveel cadeaus er dit jaar weer op mij lagen tewachten. Toen begon het lange wachten voordatik ze mocht openmaken.

Kerstmis 1993Het zou mijn eerste kerst in Bulgarije worden.Op 23 december kwam ik aan op Boergas Airportmet een in mijn ogen veel te gevaarlijkeAntonov. In de zomer daarvoor had ik Bulgarijevoor het eerst bezocht en het was wel weerwennen om terug te zijn, helemaal omdatBoergas in december een andere stad wasgeworden. De gezellige terrasjes warenverdwenen en de straten waren ‘s avonds leeg.De volgende dag gingen we op zoek naar watkerstspullen om het huis te versieren. Maar kerstwas nog niet ‘aangeslagen’ in Bulgarije en hetduurde toch een tijd voordat we wat leukeslingers, kerstballen en een kerstster haddengevonden. In de Bulgaarse winkels had menvoornamelijk aanbiedingen voor het oud- ennieuwfeest maar de ‘kerstspirit’... die moest nogkomen.

Kerstmis 2004De tijden zijn gelukkig veranderd. Zowel inNederland als in Bulgarije worden de kerstdagennu groots gevierd en er is van alles te koop

rondom kerst. Dit jaar zal ik kerst vieren op hetBulgaarse platteland waar inmiddels ‘DjadoKoleda’ ook zijn intrede heeft gedaan. Gelukkig ben ik in het dorp verzekerd van een‘witte kerst’!Ik wens iedereen heel fijne kerstdagen en eengelukkig, maar vooral gezond 2005!

Tekst en foto: Kenneth Powell

AsjoeréGekookte tarwe mengen met in stukjesgesneden walnoten, sinaasappels, perenen perziken (uit blik), en rozijnen + suikernaar smaak en kaneel. Na het mengen een paaruur of een dag laten staan en dan opdienen.

pagina 14

Kerstmis van mijn jeugd

Mijn kinderjaren vielen net na de TweedeWereldoorlog. Ik was nog net te jong om hierveel herinneringen te hebben. Geboren in 1940ging ik in september1946 voor het eerst naar detoen lagere, nu basisschool. We woonden toen inTilburg, een fabrieksstad inhet zuiden vanNederland. Mijnvader werkte bijde spoorwegen. Mijnmoeder was huisvrouw, werkte duswel, maar had geen eigen inkomen. Ik herinner me dat het een tijd was van groteeenvoud en schaarste. Veel artikelen waren nogop de bon, een naoorlogs distributiesysteem vanbepaalde goederen als koffie en suiker. Niet datwe ooit honger hebben geleden, maar het levenwas veel eenvoudiger. Er stond bijvoorbeeldgeen auto voor de deur. Wel hadden allegezinsleden fietsen. Televisie was nog onbekend,wel was er radio. Gas, elektriciteit en waterwaren aanwezig, maar geen centraleverwarming. Kachels werden met hout ensteenkool gestookt.Kerstmis was zeker een warme onderbreking van

de sleur van de winter, eendonkere, koude en natte tijd.Op kerstavond (24december) gingen we omtien uur naar de (Ned.Herv.)kerk.. Er stond eengrote spar in het gebouw ende echte kaarsjes werdendoor de koster aangestoken.In de dienst werd hetkerstevangelie gelezen en er

werden kerstliederen gezongen.Beide kerstdagen bleven we thuis, ontvingen wekennissen en vrienden of gingen bij hen opbezoek. Op tweede kerstdag was er feest in dekerk voor kinderen. Het kerstverhaal werd doorkinderen uitgebeeld en er werd ookveel gezongen. Kerstliederennatuurlijk. Bovendien kregen allekinderen van de zondagschool(evangelisatie voor kinderen opzondagmorgen na afloop van dekerkdienst) een boek en waaromweet ik niet, een sinaasappel.Er werd thuis veel aandachtbesteed aan het kerstmaal. Ikgeloof niet dat er specialekerstrecepten op tafel kwamen,

maar wel gebraden vlees en als dessert pudding.Veel winterkost als stoofperen en slaboontjes uitde weckfles of ingelegd in zout. Alle groentenwaren in de winter zeker niet beschikbaar. Eendiepvrieskast hadden we niet.Als het weer zich daartoe leende gingen mijnbroer en ik met vader wandelen in het bos. We

hoopten met kerstmisnatuurlijk altijd op

sneeuw, maardat was meestal

niet het geval. Zelfsvorst was vrij zeldzaam.

Kerstmis was in elk geval een echt huiselijk feestwaarop kinderen en vader vrij waren en er tijdwas voor spelletjes als dammen, Mens-erger-je-niet en halma. Het huis was versierd metkerstgroen en een kerstboom met ballen enkaarsjes. Een prettige onderbreking van dedagelijkse sleur.

Wat heeft dit nu met Bulgarije te maken?Eigenlijk niet veel. Ik wist in die tijd nog nietsover dit land, laat staan, dat ik er geweest was.Maar toch, als ik nu in Bulgarije in kleine dorpenop het platteland reis en zie hoe mensen houthakken en de kachel aanmaken, koken en dewas doen en hun leven van alle dag leiden, zie ikbekende dingen uit mijn jeugd. Herinneringenkomen boven.

Tekst: Harry WitteveenFoto's: www.geocities.com/merry2002christmas

Zuurkool met varkensvlees

1 kg varkenslappen1 grote witte kool1 à 1½ zakje zuurkool (naturel)margarinezwarte peper

Het vlees in stukjes snijden en goed bakken. Dekool snijden, wassen en met dezuurkool mengen. Kool,margarine en voldoende wateraan het vlees toevoegen engaarkoken. Daarna alles in eenplatte vuurvaste schaal in deoven bakken tot het waterverdampt is. Voor het opdienenbestrooien met een beetjezwarte peper. Lekker met brooden rode wijn.

pagina 15

Tíkvenik

10 plakjes (diepvries) bladerdeeg1 dl zonnebloemolie 500 g pompoen (tikva)100 g gehakte walnoten150 g suikerpoedersuiker1 theelepel kaneelbloemVan de 10 plakjes bladerdeeg met de deegrollervellen maken. De bakplaat invetten en met bloembestrooien. De pompoen raspen en stoven tot hijzacht wordt en daarna bakken in wat olie. In eenvel het mengsel van pompoen, suiker, walnotenen kaneel oprollen en op de plaat of in eencirkelvorm neerleggen en bakken. Bestrooien metpoedersuiker voor het opdienen. De volgende dagis de tikvenik nog lekkerder.

Teksten recepten: Nina Smeets-Sirakova

Kerstherinneringen

Het is 25 december, tegen vier uur 's middags. Inons oude huis met hoge plafonds staat en geurteen prachtige grote kerstboom die mijn moeder,een paar vriendinnetjes en ik de vorige dagversierd hebben met figuurtjes en de kleurigekerstballetjes die elk jaar daar tussen de echtewitte kaarsjes en de slingers in hangen. Er zijnook een paar nieuwe versiersels die elk jaar metveel plezier uitgezocht worden. Onzebuurkinderen, mooi aangekleed, zijn er al en mijnvader steekt de kaarsjes aan. Niemand weet watde anderen voor djado Kòleda (de kerstman)zullen voordragen. Het is geheim. Buiten wordthet al schemerig, er ligt veel sneeuw overal. Er isverkeer in de grote straat voor ons huis,scholieren gooien met sneeuwballen en lachen enje kunt niet horen dat de slee van djado Koledavoor onze deur stopt. Hij belt aan en komtlangzaam de trap op met een grote zak in zijnene hand en een stok in de andere. Boven volgenbegroetingen. Wij zingen een paar oudeBulgaarse kerstkinderliedjes, sommige kinderenzeggen een versje hardop. Iedereen krijgt vanmijn moeder een plakje cake. Daarna worden decadeautjes uitgepakt: speelgoed, boekjes enlekkere koekjes. Alle ouders zijn meegekomen enaan het eindvan de avondeten we nog eenstukje van deberoemdetikvenik vanmijn moeder.Iedereen praateven na in dedoor de kaarsjesgezelligverlichte salon. Het is eenmooie traditie.De laatste keertoen djadoKoleda kwam,ontdekte ik dathij eigenlijk mijn tante was, omdat zijn handonder de witte handschoen mijn aandacht trok.Die hand bleek net zo klein te zijn en een nogalkromme pink te hebben, zoals de hand van mijntante, die op deze middagen altijd afwezig was,wist ik opeens. Toen was het sprookje uit, maarde kerstherinnering bleef één van mijn mooisteen dierbaarste. Toen ik naar school ging ontstond er even

verwarring omdat bij ons thuis altijd djado Koledakwam, maar op school heette hij opeens naarsovjetmodel djado Mraz (opa Vorst) en kwam hijniet op 25 december, maar op 31 december. Ikvroeg waarom hij zo heette en niet op Kerstkwam en mijn moeder zei dat djado Koleda te

oud gewordenwas en daaromzijn jongerebroer djadoMraz gevraagdhad om verderde cadeautjesrond tebrengen. Zoheeft ze op eendiplomatiekemanier alles eniedereen geredin het begin vande vijftigerjaren van detwintigste eeuw,toen in

Bulgarije het stalinistische regime heerste enniets in verband mocht worden gebracht met dekerk en de geboorte van Christus.

Tekst: Nina Smeets-Sirakova Foto: www.familiebekman.nl/kerst

Deze pagina wordt separaat aangeleverd in bestand 'Wijnhuis Pomorie.PDF'

pagina 16