1

Bestuurlijke conferentie

Den Haag, 5 maart 2014

Martin Heekelaar

Beoordeling verdeelmodellen budget inkomensdeel WWB/Participatiewet

2

Beoordelingscriteria

• Prikkelwerking: In hoeverre worden bespaarde uitkeringen afgeroomd? • Rechtvaardigheid: In hoeverre kan aannemelijk worden gemaakt dat goed

presterende gemeenten een overschot hebben en slecht presterende gemeenten een tekort?

• Betrouwbaarheid: Is de methodiek transparant en algemeen geaccepteerd? Zijn de verdeelkenmerken logisch en verklaarbaar?

• Voorspelbaarheid: In hoeverre kan van te voren een goede inschatting gemaakt worden van de hoogte van het budget? (voorspelbaarheid is altijd lastig, alleen goed te krijgen bij vastzetten van het gemeentelijke aandeel)

• Uitlegbaarheid: Is het verdeelmodel voor SZW goed uitlegbaar richting gemeenten en voor de wethouders richting hun gemeenteraden?

• Financiële beheersbaarheid: In hoeverre kunnen gemeenten tekorten door verbeteringen in hun beleid wegwerken en anders, hoe worden tekorten voorkomen?

• Praktische toepasbaarheid: is het model praktisch en tegen acceptabele kosten door SZW toe te passen?

3

Weging van de criteria

Zware weging • Prikkelwerking

Hoge weging• Rechtvaardigheid• Betrouwbaarheid• Uitlegbaarheid

Minder hoge weging• Voorspelbaarheid• Financiële beheersbaarheid• Praktische toepasbaarheid

4

Prikkelwerking • Gemeenten < 25.000: bespaarde uitkering na 2 jaar afgeroomd• Gemeenten >25.000: 60% bespaarde uitkering na 7 jaar afgeroomd

Rechtvaardigheid • Nagegaan is in hoeverre HVE zijn terug te voeren op objectieve factoren • Toepassing van het historisch aandeel.

Betrouwbaarheid • Algemeen geaccepteerde methodiek (regressieanalyse)• Variabelen en gewichten logisch en verklaarbaar• Herschattingen leiden tot flinke veranderingen in de gewichten

Voorspelbaarheid • Jaarlijkse herschatting

Uitlegbaarheid • Uitlegbaar systeem, mede door gewenning.

Financiële beheersbaarheid • 88 gemeenten > IAU-drempel

Praktische toepasbaarheid • Praktisch toepasbaar door SZW

Algemeen • Verbeteringen t.o.v. het huidige model.• Toets op de herverdeeleffecten

APE (Verbeteringen huidig model)

5

Prikkelwerking • Historisch aandeel voor alle gemeenten. Na 1 jaar wordt 69% van de bespaarde uitkering afgeroomd.

Rechtvaardigheid • Claim op rechtvaardige verdeling• Maar, groot deel van de verdeling historisch

Betrouwbaarheid • Onbekend hoe verdeelfactoren en gewichten zijn vastgesteld (niet reproduceerbaar)

• Groot aantal gemeenten betrokken bij de uitwerking• Logische en verklaarbare variabelen en gewichten

Voorspelbaarheid • Geen jaarlijkse herschattingen• Gemeentelijk aandeel verandert door veranderingen in de

verdeelmaatstaven. Uitlegbaarheid • Onderzoeksmethodiek is slecht uitlegbaar (niet transparant)

• Het verdeelmodel zelf is goed uitlegbaar. Financiële beheersbaarheid • Historisch aandeel t-1. Maar nog steeds substantiële HVE.

Praktische toepasbaarheid • Historisch aandeel t-1?

Algemeen • Geen transparante, reproduceerbare methode• Groot historisch aandeel• Historisch aandeel t-1

CEBEON (Verschillenanalyse)

6

SCP (Multiniveau analyse)Prikkelwerking • < 15.000: volledige afroming na 2 jr

• 15.000-40.000: gemiddelde afroming van 19% na 2 jr• > 40.000: Geen afroming

Rechtvaardigheid: • Beleid en uitvoering uitgezuiverd op gemeente- en wijkniveau. • Kleinere gemeenten volledig historisch. • Middelgrote gemeente deels historisch en deels objectief

Betrouwbaarheid • Algemeen geaccepteerde methodiek (multiniveau analyse)• Variabelen en gewichten logisch en verklaarbaar• Stabiele gewichten en variabelen bij herschattingen

Voorspelbaarheid • Herschattingen beperkt nodig (om 4-5 jr)• Herschattingen leiden tot beperkte veranderingen.

Uitlegbaarheid: • Complexe methodiek• Conceptueel goed uit te leggen

Financiële beheersbaarheid • 95 gem.>IAU-drempel

Praktische toepasbaarheid • Praktisch toepasbaar

Algemeen • Methode komt tegemoet aan aantal bezwaren tegen huidige methodiek.

• Onderzoek SCP toont aan dat een verdeelmodel o.b.v. multiniveau-analyse mogelijk en praktisch toepasbaar is.

7

Prikkelwerking: • Bespaarde uitkering volledig afgeroomd na 7 jr

Rechtvaardigheid: • Beleid en uitvoering dat constant is over de tijd, is uitgezuiverd. Historisch basisjaar maakt substantieel deel uit van het budget.

Betrouwbaarheid • Paneldata methode is algemeen geaccepteerde methode. Voorspelbaarheid • Jaarlijkse herschattingen bij de eerste jaren van de Participatiewet.

Structureel is jaarlijkse herschatting niet nodig. Uitlegbaarheid • Groot historisch aandeel

• Slechts vier variabelen bepalen objectief aandeel (LL, AO-uitk, WW)Financiële beheersbaarheid • Historisch aandeel, maar ver terug in de tijd

Praktische toepasbaarheid • Systematiek is praktisch toepasbaar

Algemeen • Substantieel historisch aandeel • Beperkt aantal objectieve variabelen

SEO (Trendmodel)

8

APE CEBEON SCP SEO

Prikkelwerking Gemeenten < 25.000: afroming na 2 jaar; Gemeenten >25.000: 60% afroming na 7 jaar

Historisch aandeel voor alle gemeenten; 69% afroming na 1 jr

Historisch/objectief afhankelijk van gemeentegrootte. Gemeenten > 40.000 geen afroming

Historisch aandeel voor alle gemeenten. Afroming na 7 jr.

Rechtvaardigheid Nagegaan is in hoeverre HVE zijn terug te voeren op objectieve factoren

Claim op rechtvaardige verdeling; Maar, groot deel van de verdeling historisch

Beleid en uitvoering zijn uitgezuiverd.

Beleid en uitvoering van 7 jaar terug is uitgezuiverd; ontwikkelingen in beleid niet.

Betrouwbaarheid Algemeen geaccepteerde methodiek (regressieanalyse); Variabelen en gewichten logisch en verklaarbaar; Herschattingen leiden tot flinke veranderingen in de gewichten

Onbekend hoe verdeelfactoren en gewichten zijn vastgesteld (niet reproduceerbaar); Logische en verklaarbare variabelen en gewichten; gemeenten betrokken bij tot standkoming

Betrouwbare methodiek. Algemeen geaccepteerd.

De panel-data methode is een algemeen geaccepteerde methode.

Voorspelbaarheid Jaarlijkse herschatting Geen jaarlijkse herschattingen; HVE wordt elk jaar groter

Geen jaarlijkse herschatting nodig; herschattingen leiden tot stabiele gewichten

In de eerste jaren van de Participatiewet is er jaarlijkse herschatting nodig, maar structureel niet.

Uitlegbaarheid Uitlegbaar systeem, mede door gewenning.

Onderzoeksmethodiek is slecht uitlegbaar (niet transparant); Het verdeelmodel zelf is goed uitlegbaar.

Nieuwe, complexe methodiek. Conceptueel goed uitlegbaar.

Groot historisch aandeel en beperkt aantal objectieve factoren lastig uitlegbaar.

Financiële beheersbaarheid

Rechtvaardigheid en historisch aandeel

Groot historisch aandeel Beleid en uitvoering zijn uitgezuiverd.

Historisch aandeel plus beleid en uitvoering van 7 jr terug uitgezuivderd

Praktische toepasbaarheid

Praktisch toepasbaar Historisch aandeel in t-1 is NIET praktisch toepasbaar.

Praktisch toepasbaar Praktisch toepasbaar

Algemene conclusie

Verbeteringen t.o.v. huidig model; Toets op de herverdeeleffecten

Geen transparante, reproduceerbare methode; groot historisch aandeel; historisch aandeel t-1

Methode komt tegemoet aan een aantal bezwaren tegen de huidige methodiek. De methode blijkt toepasbaar.

Substantieel historisch aandeel; beperkt aantal objectieve variabelen