Beleid gedurende vijf jaren bezetting van Nederland.

8/7/2019 Beleid gedurende vijf jaren bezetting van Nederland.

1/12

N38

B E L E I D

November '45

gedurende v i j f j a r e nbezetting van Nederland.

Nota van het Dag eli jks Bestuur der NederlandseVereniging van Spoor- en Tramwegpersoneelte n behoeve van het eerste Congres derOrganisatie na de Bevrijding.


2/12

I.C D E G R O N D S L A G E N )

O m het beleid v an de leiding der N ed. Ve renigin gj u i s t te ku nnen b eoord e len , i s he t n od ig z ich k laaren du ide l i jk voor ogen te s te l len, dat de Nederl .Spo orw egen en het personeel v an het ogenblik afd a t - N e d e r l a n d in Mei 1940 werd bezet , een bij-z o n d e re t a a k h a d d e n .He t Ne d e r l a n d se l e g e r h a d m o e te n ka p i t u l e r e n ,h et Neder landse vo lk voe lde z ich ech te r n ie t ver -s lagen . Hef wi lde de ondergang van de overweld i -gers en he t verlangde deze ondergang te helpenb e v o rd e re n .Daa rvoor w as u i te raard nod ig , da t he t b leefleven niet a l leen, maar da t he t phys iek en moree lto t weers tand in s taa t zou b l i jven .V o o r w a a r d e d a a r t o e w a s , , d a t h e t e c o n o m i sc h eleven in s tand werd gehouden , da t be tekende opzijn b e u r t , dat de ru g g e g ra a t e r van , he t Spoor-wegbedrijf m et zijn d o c h t e r o n d e r n e m i n g e n enRevenbedrijve.n, zijn e c o n o m i sc h e t a a k m o e s tbli jven vervu l len , ne t zo l a n g ' t o t de b ev r i jd ing inzicht zou zijn en het wegval len van het v e rv o e rzou k u n n e n s a m e n v a l l e n m e t de o o r lo g sv e r r i c h -t ingen, die het land zouden verlossen.H et personeel en zijn organ isa t ie s hadden z ichnaar deze taak m e t h u n gedrag te r i c h t e n . H etm o e s t he t bedr i j f helpen g a a n d e h o u d e n en he tkon zich al leen op kleine schaal veroorloven tepogen he t zu ivere m o f f e n - v e r v o e r te sabo te ren .D e Spoor- en t ramwegvakbeweging op h a a rb e u r t had, to t plicht haar beleid d a a r naar te be-pa len , h e tg e e n b e t e k e n d e , dat z i j moes t b l i jvenb e s t a a n , z o l a n g z i j d a a r d o o r zo u k u n n e n b i j d r a g e naan het bovenomschreven doel, zonder dat eer enbeg inse l daardoor zo ud en wo rden aan ge t as t . Enwanner z i j zou moeten wegva l len , zouden dev e r t r ou v / e n s l i e de n v a n h e t personee l d e taak hou -den he t personee l m o re e l en mater iee l bi j te s taanen de bedr i j f s le id ing mogel i jk te m a k e n lot he te inde toe haar p l ich t j egens gemeenschap enV a de r l a n d te doen.D it o n d a n k s d e m o e i l i j k h e d e n , d e g e w e t e n s -confl ic ten , w a a r v o o r n bedri j fs le id ing , n h et per-soneel , n zijn vakbonds le iders daardoor zoudenk o m e n te s taan. Ze l f s als een deel van het Neder-landse volk en ook van he t personee l op eenbepaa ld ogenb l ik h e t b e le id n i e t v o ld o e n d e z o u d e nk u n n e n begr i jpen en he t zouden veroorde len doorgebrek aa n kennis omtren t d e b e we e g re d e n e n ,zonder da t he t moge l i jk zou zijn z ich te r e c h t -vaa rd igen , omdat daardoor e igen ve i l ighe id , maarb o v e n a l het ges te lde doe l in gevaar zouden wor-d e n gebrach t .Het was he t n o o d l o t v an degenen , d ie ondanks ,neen j u i s t door hu n v a d e r l a n d se o v e rwe g in g e n aanhet openbare leven le id ing moes ten geven , da to n d a n k s a l le s , zwi jgend de p l ich t m oes t w ordengedaan , door de o m s t a n d i g h e d e n op de sc h o u d e r sgelegd. Er op rekenende, dat de grote massa vanbevo lk ing en personee l in het ver l eHen van de -genen , d ie le id ing gaven , vo ldoende waarborg zou -den zien om h e t v e r t r o u w e n in hen te bewaren .

Een bevoegd oordeel.Het i s ach te ra f een g ro te vo ldoen ing voor a ldegenen , d ie he t spoorwegbe le id in beze t t ings t i jdh e b b e n h e l pe n dragen, niet a l leen, da t de resu l-ta ten van hun be le id zo doors laggevend gunstig"*ge b l e ke n , doch da t hun inzicht vo lkomefksves t igd b.v.b. door de mond van een zeker i

b e v o o ro o rd e e ld b e o o rd e la a r a l s de huidige Ministervan Verkeer en Energie , Ir , van Schaik, d ie bi jde herdenking van de Spoo rwe gstak ing op 17 Sep-tember 1945 kennis d ragende dus van alle om -s t a n d ig h e d e n h e t volgende ze ide : G i j had t a l s semi-openbare ambtenaren de du i -del i jke plicht U w taak te bl i jven .vervul len . G ijdeed t dat ten b a t e v a n d e Neder landse bevo lk ing ,w e t e n d e da t Uw l o y a l e m e d e w e r k i n g ook aan denvi jand v o o rd e e l b e z o rg d e ; g ij h a d t h et sp o o t -ve rvo e r ,

die peiler van het economisch leven in het bij-zonder van de voedse lvoorz ien ing , in s tand .t e hou-d e n , o m e e n onti jdig ineens to r ten van he t Neder -landse leven te v e r h i n de r e n ,Ik w e e t h o e b u i t e n g e m e e n z w a a r d e v e rv u l l i n gvan die taak voor U g e we e s t i s . Gi j heb t door hetu i tva l l en van het w e g v e r k e e r 2 a 3 m a a l zovee lre izigers mo eten v ervoeren a l s vr de oor log . G i jh e b t ' da t moeten doen m e t m in d e r e n s lech te rmater iee l , g ij heb t he t m o e te n d o e n in du is te rn i sen koude , s lech t gek leed en s lech t gevood, vaakmet levensgevaar wegens de besch ie t ing u i t del u c h t en a l t i jd met de ha te l i jke bemoei ing van denvi jand naast U. Ik w ee t , da t - de t rouw e vervu l l ingvan Uw pl ich t U in die tijd vee l mate r i le o p o f f e -ring he e f t gekos t , maar ik w e e t ook wat een zwaregees te l i j ke b e p ro e v in g he t v o o r U wa s , te m o e te nm e d e w e r k e n met een v i jand , die er niet voor terug-de insde Uw d iens ten te vorderen b i j de u i tvoer ingvan zijn m e e s t verfoei l i jke m isd a d e n .

Ik begr i jp de s t r i jd , die gij in U w h a r t e n ge-s t reden heb t , wanneer in Uw t re inen de g e r o o f d er i j k d o m m e n v an Ne d e r l a n d we rd e n we g g e v o e rd ,wanneer in Uw t re inen onze e igen jong ens de g renswe rd e n o v e rg e b ra c h t , of erger nog , naar de con-cen t ra t iekampen werden ges leep t . G i j de e d t U wpl ich t , wetend da t in da t s tad ium van de oor logUw weiger ing voor het Nederlandse volk, gevolgenzo u hebben gehad , die nog v e e l z wa a rd e r z o u d e ng e we e s t zijn dan wat nu geschied is .Uw werk s t rek te to t he i l aan h t Neder landsevo lk , maar leverde tege l i jk een v o o rd e e l Ban denvi jand. U w t a a k w as h e t , d a t v o o rd e e l v o o r denvi jand zo klein mogel i jk te m a k e n d o o r U w heime-l i jke tegenwerking"; da t was k le in we rk , m a a r kle inwerk van g r o t e b e t e k e n i s . D e tijd van he t g ro te ,open l i j ke verzet w as n o g " nie t gekomen. U w Direc t iewis t dat en wa ch tte af , wan t ze wist wel , dat d ietijd eens komen zou . Staken van he t sp o o rwe g -bedrijf was een kw es t ie van a fw egen van voor- ennade len , van he t k le inere kwaad tegen he t g ro te re .Voor lopig was he t voorde e l van he t b l i jven r i jdengro te r dan he t nadee l , he t kwaad , verbonden aanv o o r t z e t t i n g van he t bedrijf , w as kle iner dan da tvan staking er van. De Directie wist echter , datd e we e g sc h a a l eens zou doors laan naar de anderezijde en da t dan he t se in zou komen voor de open-l i jke s t r i jd . Z e b e re id d e in het gehe im a l le s voord ie s tr i jd voor en t rof m et g ro te v o o rz i c h t i g h e ida l le maa t rege len om de s t r i jd met zo wein ig moge-lijk s lachtoffers te v o e re n en de b e la n g e n van hetpersoneel zo goed mogeli jk te behar t igen . VelenU w e r hebben het sein tot de s tr i jd veel eerderverwacht en waren te leu rges te ld , da t he t n ie tk wa m op een ogenblik dat gi j m e e n d e dat hetk o m e n m oes t; m aar Uw Directie w ist , dat a l leende R e g e r in g ko n u i t m a k e n w a n n e e r de j u i s t e tijdg e k o m e n was en ze vergis te z ich niet door er opte r e k e n e n , d a t h e t beve l u i t L o n d e n zo u k o m e n .Dat b e v e l k w a m op 17 September 1944 en gijheb t het a ls n man opgevo lgd .H e l c c o n a m i p i h , l r - r n v a n Ne d e r l a n d w a s toent voor de i n s t a n d h o u d i n g da a r -weli jks meer nod ig was . Voor t -


3/12

z e t t i n g e r van be tekende meer en meer een voor -dee l voor de D ui t s s oor logvoer ing en dus. moe s ttoen aan Uw s a m e n w e r k i n g met den v i jand eene inde kom en . Uw p l i ch tsgevoe l , Uw m oed, Uwl iefde tot het vade r l and cu lminee rden in Uw een-d ra c h t ig e s taking . De s taking w as een groo tse ,openbare daad v an verze t , v an werke l i jk , ef fec t iefen doe lma t ig ve rze t , zoa l s e r geen tweede gewees ti s . Die daad hee f t de bewonder ing gewekt van degehe le were ld en de n a a m v an N e de r l a n d h oogg e h o u d e n . Maar voor dat roemr i jk r e su l t aa t zijnzw a r e o f f e r s gebracht . D e winter '44- '45 za l v o o ral len , die hem hebben meegemaakt a l s een bozedr oom in hun her inne r ing b l i jven hangen . Honger ,koude en e l lende hebben we a l len gekend, de ge-d wo n g e n evacua t i e me t z 'n ma t e r i l e en more lee l lende la g als een l oodzw a r e last op talloos velen;zij ondergingen he t lot, da t hun werd opge legd .G ij da a r e n t e ge n heb t door U w openl i jk verzet delast vrijwill ig op U g e n o m e n , gij h e b t U bloot -ges te ld aan a l le gevaren van d e Du i tse verv olgin g,gi j h e b t U w h u i ze n en hui s raad pr i j sgegeven , gijh e b t alle gevolgen van he t noodzake l i jke onde r -du iken aanvaa rd . Ik weet hoe de onrus t , de on -zek erhe id, de angs t vo or de vervolgin g, he t leven,d at ma t e r i e e l t och al zo zw a a r Was, v oor zeervelen gees te l i jk haas t niet me e r te d r a ge n ma a k-ten Met des te me e r be w on de r i n g con s t a t e r e n w ehoe ui ters t weinigen er in deze zware s t r i jd be-zw e ke n zijn, hoe we in igen he t ve rze t hebben op-gegeven . Laten w e niet te zwaar oordelen overhen , d ie zw a k w a r e n : het is niet aan i ede reengegeven een held te zi jn. Laten we ons echte r w elv e rh e u g e n , dat het er ma a r zo ui ters t weinig w a r e n (zo w e i n i g , da t me n gerus t kan zeggen , da t he t per-s on e e l in z'n ge h e e l z 'n pl icht gedaan heef t to tin het h e l dh a f t i ge .H e t s poor w e gpe r s on e e l heef t a l t i jd ee n h e ch t egemeenschap gevormd. Alle aanva l l en van deD u i t s e p r opa ga n da , van N.S.B, en A r be i d s f r on tzijn daa rop a fges tu i t . Maar do or de gezamen l i jkes t r i jd , door het ' gezamen l i jk gedragen l i jden is dieg e m e e n s c h a p nog hech te r en sterker geworden .Die gem eensch apsz in zu l t ge nodig hebben in detijd die vr U l igt . Want voor het s poor w e gbe dr i j fgeldt zeer in het bi jzonder het parool: opbouwenen v e r n i e u w e n . O p U w bedr i j f heef t de vi jand me e rdan op enig ander zijn w r a a kzu ch t ge koe l d ; 80 /ovan de ins ta l la t ies en het mater iee l i s g ero o fd envern ie ld , alle essentile delen van he t bedrijf zijnverwoes t . Maar n ie t ve rwoes ten kon h i j de levendeziel van he t bedri j f , de mensen me t h u n ver s t anden hun wil. H ij h e e f t ze ge t r a p t en ges lagen , maarhu n ene rgie en hun of f e r v a a r d i gh e i d h e e f t hij ern ie t onde r ku nn en kr i jgen .Dat i s nu a l gebleken, want in de enke le ma a n -den die sede r t onze bevr i jd ing ve r lope n zijn is hetspoorwegbedr i j f m et al le kracht aan he t werk g e-ga a n om z 'n grote t aak voor h et leven v an N e de r -land te vervul len . M e t v e r w on de r i n g v r a a g t i e de r -een hoe het mogel i jk is , dat een zo ge h a v e n dbedr i j f in zo'n kor t e tijd a l weer zovee l pre s t ee r t .O ok da a r v oor v e r d i e n e n on ze s poo r ma n n e n d edank en de h u l d e v a n h e t Neder landse volk.Ik ben e r t r o t s op in di t uur van plech t ig her-denken U de dank t e kunnen ove rbrengen voorwat gi j deedt in de oor l ogs j a r e n , in de s t a k i n gs t i j den in de m aan de n na de bevr i jd ing. De gees te l i jkek r a c h t , die gij in s t r i jd en l i j de n ge w on n e n h e b t ,za l ten g o e d e k o m e n aan ons Neder landse l evenD e berg van moei l i jkheden , die U nog w a c h t e nzu l t ge overwinnen on de r de goede le iding van Uwwijze en sterke Directie. Bewaart die geest vaneenhe id en of fe rvaard ighe id , die de goede v ruch ten

zijn van de zware oor logs t i jd . Laa t U n i e t van dewijs br e n ge n door de o n r u s t en de on t e v r e de n h e i d ,die overa l h e t l even in be roe r ing t r ach ten t eh o u d e n . Doet Uw pl i ch t , i eder op zijn eigen plaatsen op zijn eigen wijze m et dezelfde toewijding, m eth e t z e l f d e v e r t r ou w e n in de l e id ing waarvan gij a lj a r e n bli jk hebt gegeven. Ik kan U de verzeke r inggeven , dat gi j d a a r b i j op de s t e u n van de Neder -l a n d se R e ge r i n g zu l t ku n n e n r e ke n e n . H e t N e de r -l a n ds e v o l k v e r t r ou w t op zijn sp o o rwe g m a n n e n . "II- De werkzaamheidvan de Vakbond.

Is in. het v o o r g a a n d e de pl icht ge tekend, zoalsde s poo r w e gbe dr i j f s l e id i n g e n on s H oo f dbe s t u u r ,zow e l a ls tot he t e inde toe ook de H o o f d b e s t u r e nvan de ande re vakbonden in ons bedrijf , deze heb-ben gezien en n a a r de vervu l l ing waarvan ze con-s e q u e n t en in n a u w e s a m e n w e r k i n g m et elkaar to th e t e inde to e hebben ges t r eefd , h e t n a v o l g e n d edient om een overzicht te geven van de fei te l i jk-h e d e n , die zich daarbi j en op het te r re in der N.V.,resp. m e t b e t r e k k i n g to t haar le iders hebbenv oor ge da a n .Hierb i j z a l n ie t t e lkenmale worden her innerdaan de in de aanvang van dit geschr i f t w e e r ge ge v e nu i t ga n gs pu n t e n e n bedo e l ingen . Deze mo e ten ech te rt e l ke n s a ls r i ch t snoe r voor iedere hande l ing wor-den gezien .H et H o o f d b e s t u u r van de Neder landse Veren ig inghee f t onmiddell i jk na de capitulatie in Mei 1940naa r e igen inz ich t en eigen v e r a n t w oor de l i j kh e i dzijn v e r de r e h ou d i n g ze l f s t and ig dienen te bepa len .D it ge s ch i e dde oms t r e e ks half M ei 1940, op welkt i jds t ip zonder m en ingsve r sc h i l be s lo ten werd detaak v a n de v a kbon d te bl i jven voor tze t t en zolangbeg inse len en ka rakte r van l e id ing en l eden n ie tzouden worden aange ta s t .In de ve rgade r ing van de Veren ig ingsraad , ge-h ou de n op 17 J u n i 1940, is het gevoerde beleidge du r e n de de v o o r a f g a a n d e m a a n d e n m et a lgemenes t e m m e n goe dge ke u r d .O p 3 J a n u a r i 1941 v on d opn i e u w een b i j e e n koms tvan de Verenigingsraad plaa ts .H i e r omt r e n t w e r d in het Weekblad van 11 Ja-n u a r i 1941h et v o l ge n de ge s ch r ev e n : Nie t al leen dat de R a a d h e t beleid van he tD.B. volledig on de r s c h r e e f , ver sche idene raads-l eden maakten z i ch to t to lk van de gevoe lens vanonze leden in het land, waarbi j overheers t de op-va t t ing , dat wi j e r met e lkaar goed aan hebbengedaan d e Vakve ren ig ing t e bewaren om e r onzewerkkrach t en onze be s te gevoe lens van so l ida r i -t e i t en ka m eraad sc hap in te l eggen in het b e langvan het a lgemeen we lz i jn . Ook al is n i e ma n d b l i n dvoor he tgeen door de oor logsoms tandigheden weg-viel aan wa t voor ve len voorheen b i jzonderewa arde aan de vakbond ga f , zo min a ls voo r dem a a t r e g e l e n , die hoewel in s t r i jd met onze opvat-t ingen, t och a l s consequen t i e van de beze t t ing vanons land, n ie t waren af te wen den. Gene daarvanv e r l a n g d e ech te r van ons beginse l - of k a r a k t e r -aan ta s t ende daden of u i t ingen , noch ve rh inde rdeons in de u i t o e f e n i n g van de oe r -opgave van devakbeweging."De Pe r sonee l raad , waa r in de v i j f e rkende Vak-veren ig ingen ver tegenwoordigd waren , be s looteveneens oms t reeks half M e i , 1940 zijn w e r kza a m-h e de n te bl i jven voor tze t t en .Op 16 Juli 1940 is daarna in een b i j e e n k o m s tvan Voorzi t ters van de bi j het N.V.V. aangesloterV a k b o n d e n e n ledenvan he t D a ge l i j k s Bestuut v ~


4/12

het N.V.V. d o o r D r. Helwig namens d e Dui t se a u t o -r i t e i t e n m e de ge de e l d , dat Kupers en de la Bellat e r s tond u i t hun ambt on t s lagen werden , d a t allea n de r e a a n w e z i ge f u n c t i on a r i s s e n h u n w e r kz a a m -h e de n m o e s t e n bli jven vervu l len en da t W o u d e n -berg to t c o m m i s s a r i s van he t N.V.V. w as be n oe m d .D e V oor z i t t e r van de Nederlandse Verenigingbe h oor de to t degenen d ie r e e ds onmidde l l i j k daa r -na met de a fg eze t t e N.V.V. -bes tuurde r s voe l ing i sbl i jven ond erho ud en . Da a rb i j i s toen gebleken , da t.m. de Voorzi t ter van het N.V.V. het ju is t achtte,dat de V a k b o n d e n ook na 16 Juli 1940 warenbli jven f u n c t i o n n e r e n .O m s t r e e k s de z e tijd is de toenmal ige voorz i t t e rvan het N e u t r a l e V a kv e r bon d R oos , na zich zelfbij de de s be t r e f f e n de D u i ts e f u n c t i o n a r i s s e n tehebben b e k e n d g e m a a k t a l s de v e r t e ge n w oor d i ge rvan he t pol i t i ek neu t raa l georgan i see rde ove rhe ids -personeel , gaan proberen het gehe le ove rhe ids - ens e m i - ov e r h e i d s pe r s on e e l in n organisa t ie tebrengen. R. l ie t he t daarbi j voorkomen a lsof h i jvan de Dui t se r s vo lmach t had de samensme l t ingv an d e be t r okke n v e r e n i g i n ge n te v o l t r e k k e n e no m d aa rb i j wat he t kiezen v an zijn m e d e w e r k e r sL t re f t grotendee l s naa r e igen inz ich t te h a n d e l e n .R o o s maakte t i j dens de be sprekingen me t dev e r t e ge n w oor d i ge r s van de ve le be langhebbendebon de n een on be t r ou w ba r e i n d r u k en ook daa romis hem toen namens de Neder landse Veren ig ing tekennen gegeven , dat op verder le iding geven vanzijn k a n t bi j he t s t r even naa r concen t ra t i e geenprijs w e r d ge s t e l d .B ij de daa rna gevolgde pogingen om tus sen deBond van Ambtena ren in d ien s t b i j de Neder landseS poor w e ge n , de N e u t r a l e B on d v a n S poo r w e gpe r -sonee l en de N e de r l a n ds e V e r e n i g i n g to t samen-smel t ing t e komen , i s aanvanke l i jk namens deN e u t r a l e Bond ve rk laa rd , da t de Vo orz i t t e r van deN e de r l a n ds e V e r e n i g i n g en zi jn col lega 's hadden

a fge da a n , wijl ze een te belas t ver leden hadden.V o o r d e n ieuw te s t i ch ten gro te Vakbond v a nS poor w e gpe r s on e e l w e r d da a r om C r a m e r a l s V oor -z i t t e r voorges te ld , een van de sa te l ie ten v an R oos .Deze Cramer h ad r e e d s v r h et u i t b r e ke n van deoorlog aan een re i s door het genaz i f i ceerde Dui t s -l and dee lgenomen , en daarna over de gang vanzaken in genoemd land opva l lend guns t ig ge-s c h r e v e n .M e t m e de w e r k i n g van de ver tegenwoordige r svan de Bond van Ambtena ren i s t egen d i t s t r evenvan m e e t af aan krach t ig s te l l ing genomen .Tdch dre igde de f u s i e ten s lo t te nog een succesvoor d e z oge n a a m de N e u t r a l e de e l n e m e r s te w or -den , omdat onder le iding van Roos , Cramer enzijn col lega ' s Kramer en Ke te laa r a l l e krach teni n s p a n d e n om Cramer he t Voorz i t t e r schap te doent o e k o m e n .W a r e d it ge l u k t , dan zou een s tel o n b e t r o u w -bare l i eden b i j de Spoor - en Tram we gen onti jd ighe t he f t in handen hebben gekregen he tgeen w a a r -schijnlijk t oen r eeds to t on t b i n d i n g de r Organ i sa t i ezou hebben ge le id en da t w e n s t e h e t H o o f d b e s t u u rvan de Neder landse Veren ig ing zo moge l i jk tev oor kom e n .

M et h et de e l n e m e n aan de reis n a a r Dui t s landdoor Jous t ra is da a r om h et s pe l be gon n e n en al-du s kon w or de n be r e i k t , dat R o o s en C r a m e r c.s.hun doe l n ie t hebben bere ik t . Over deze Dui t sereis werd nogal misbaar g e m a a k t , m a a r het is op-val lend h oe wein ig men er van zeke re zi jde aan-d a c h t aan h e e f t ge s c h on ke n , da t ook b.v.b. deVoorz i t t e r s van he t R.K. en he t Chr i s te l i j ke Vak- 'erbond er aan hebben deelgenomen. Beiden

evenal s de ande re dee lnem ers na tuur l i jk m etde bes te bedoe l ingen .I n d e r t i j d i s b.v . van Rusland ui t het land dattoen no g door een hande l s - en vr iendschapsve rdra i jm et N a z i - D u i t s l a n d v e r b o n d e n was fe l bezwaarg e m a a k t . In stri jd met de waarhe id i s daa rb i j toenbe w e e r d , d at Jous t ra z ich in een rad io- speech teng u n s t e van he t Na t ionaa l -Soc ia l i sme had u i tge la ten .P a r t i j g e n o t e n van Jous t ra , d ie zijn speech hebbenb e l u i s t e r d , h e bbe n h e m de s t i j d s ge c om pl i m e n t e e r dove r de wijze w a a r op hi j had w e t e n te s p r e ke nz on de r in de ka a r t te spelen van den vi jand.O m t r e n t ds v e r de r e ga n g van z a ke n zi j nog ge-r e l e v e e r d , d at zowe l vr a l s na he t v o l t r e kke nvan de s a m e n s m e l ti n g t u s s e n de dr ie h ie rbovenge n oe m de bon de n , d e le iding van de Neder landseVeren ig ing in ng meer a fde l ingsve rgade r ingen danin norma le t i j den gehouden p lach ten te wordener zich van h e e f t vergewis t , da t in contac t en inov e r e e n s t e m m i n g m e t de ov e r g r o t e m e e r de r h e i dvan d e leden was en w e r d opge t reden .E en be langr i jke gebeur ten i s w as v oor t s het op31 Janua r i 1941 houden van een ve rgade r ing me tV o o r z i t t e r s , S e c r e t a r i s s e n en P e n n i n gm e e s t e r s v anal le a f d e l in g en -Van deze b i j eenkoms t , w a a r a a n ook de e l n a m e n devoormal ige Vo orz i t t e r s van de Ned er landse Ver -enig ing O u d e g e e s t en M o K m a k e r , kon in hetW e e kb l a d van 8 Feb rua r i 1941 wo rden ge tu igd ,dat z i j een de m on s t r a t i e w a s ge w e e s t v a n on v e r -b r e k e l i j k e ka m e r a a ds c h a p , t r ou w e n on de r l i n geso l ida r i t e i t .Ti jdens h e t c om m i s s a ri a a t v a n W ou d e n be r g isen ige ma len geprobee rd de le iding van de Neder -landse Veren ig ing er toe te kr i j ge n W e e k b l a d -a r t i k e l e n op te nem en , d ie m e t e igen ove r tu ig ingen ze l f s ta ndig he id n ie t s t rookten . Deze pogingenzijn t e r s t on d a f ge w e z e n . D e a r t ike len zijn o f n i e tgeplaa t s t o f geplaa t s t nadat aanstoot gevende pas-sages daa ru i t waren ge sch rapt .

O m s t r e e k s Ju l i 1941 w e r d aan de confe s s ione leb o n d e n in ons l a n d de eis ges te ld , met de a lgemenebon den samen te sm e l ten , he tgeen u i te raa rd voorde be s t u r e n van de a lgemene bonden geen r e de nb e h o e f d e te zijn eveneens het bi j l t j e er bij nee rte l eggen . H et H.B. van de Neder landse Veren ig ingh e e f t in deze gang van zaken aan le id ing gevondende ve r tegenwo ordige r s de r a fde l inge n in gewes te -l i jke vergade r ingen b i j een te roepen ; h ie rb i j i s toeno p n i e u w gebleken , dat er tussen le iding en l edeno v e r e e n s t e m m i n g i n inz ich ten w as bl i jven voor t -be s t a a n .T r o u w e n s ook in de be s t u r e n van St. R a p h a len de Prot . Chr . Bond wa s m e n nie t van oor de e ld o o r de Neder landse Veren ig ing in de steek te zijnge la ten , wan t ook na de opheff ing van beide con-fe s s i o ne l e bonden b lee f de samenwerking in deP e r s on e e l r a a d op de oude voe t voor tgeze t .Als een du ide l i jke a f sp iege l ing van goed geblevenv e r h o u d i n g e n ,moge worden ge re levee rd , dat in dietijd a f spraken tu s sen de ve r tegenwoordige r s vand e opge h e v e n bon de n en Jou s t r a w e r de n g e m a a k t ,om de m e e s t w a a r de v o l l e e i ge n dom m e n van St.R a p h a l en de Prot . Chr . Bond in vei l igheid tehe lpen brengen .In di t ove rz ich t , da t z ich voorn am el i jk me t he tgevoe rde be le id van he t H.B. van de Neder landseVeren ig ing bez ig houdt , za l n ie t u i tvoe r ig wordenge w a a gd van de r e s u l t a t e n die het bl i jven voor t -be s t a a n van de Neder landse Veren ig ing voor h etSpoor - en T r a m w e gpe r s on e e l h e bbe n opge l e v e r d .D e s t o f f e l i j ke gevolgen van het in ac t ie bl i jvenvan de N.V. zi jn, dank z i j de sam enwerking m e t deDirec t ie der N.S., zeer aanzienlijk geweest . E en


5/12

enkel voorbeeld d aar van is, dat in zeer bel angr ijkemate (de Duitsers eisten soms tot 4 0 " , < van hetpersoneel op) de uitzending van personeel naarDuitsland is kunnen worden voorkomen.Zeer belangrijk moet ook geacht worden devoortdurend gehandhaafde mogelijkheid om doorvergaderingen in het gehele land het contact tussenleiding en leden te doen voort duren . Daardoor konvan meet af aan de moed er worden ingehoudenen stelling worden genomen tegen iedere vorm van

vertwijfeling of wanhopen aan de uit?jr.delijkaoverwinning der geallieerden.In dit verband moge worden opgemerkt, dat heteen perfide bewering is, dat eerst na Stalingrad- dat is dus na 1942 het beleid van het H.B.van de Nederlandse Vereniging pro-geallieerd ge-worden is.Hierover slechts enkele data, ontleend aan de,(Waarheid" ! Januar i 1942 : Duitse arti ller ie be-schiet Leningrad. Februari 1942 : Singapore capi-tu leer t. Maart 1942 ; Ned. Indi capituleert. April

1942 : Duits o f f e n s i e f aan Oostfront begint. Allesdus nog Du itse opga ng ! Maar Mei 1942 : De v oor -bereiding van de uittocht wegens de stichting vanhet N.A.F, was reeds lang achter de rug. Leidingen leden verbrandden de schepen achter zich ! Zijgingen heen !

Eers t in October 1942 vond de overeenkomsttussen Geallieerden en Rusland plaats over leve-ring van oorlogsmateriaal en vond de slag bijEl Alamein plaats. Nog in Decembe r 1942 li et hetNederl. Episcopaat he t afwijzend standpunt inzakede Arbeidsdienst varen. De zege van Slalingraden de ,,frontverkorting" geschiedden P O S in Fe-bruari 1943.

En de Waarheid" van 16 Ju ni 1945 s c h r e e f ineen artikel over Spanje woordelijk : De kansenbegonnen een weinig (!) te keren voor Hitler-Duitsland in December 1942". Zeven a a ch t maan-den nadat de leiders der N.V. door de ontwikke-ling der oorlogsgebeurtenissen zouder hebbenbemerkt, dat ze het roer moesten omgooien !

In het bijzonder bij monde van den Voorzittervan de Nederlandse Vereniging is van mee i af aana l t i j d getuigd van het vaste g e l o o f in de nederlaagvan Duitsland.

Deze mening is zelfs wel geuit tegenover Duitseautoriteiten, bijvoorbeeld Dr. Thomas, de gemach-tigde van Seys Inquart bij de Nederlandse Spoor-wegen, toen in 1941 van die zijde tevergeefs werdgepioogd het opleidingswezen bij de N.S. te gaanbezigen om het Spoorwegpersoneel het ;-. b.c. vanhet na tiona al-socia lisme bij te brengen.

Het verwijt, dat Joustra zich heeft l a t e n vindenom tezamen met Woudenberg in een bijeenkomstte spreken, zou op z'n plaats z i jn als deze hande-ling op zich ze l f mocht worden beschouwd. Datzou evenwel niet redelijk z i jn , want toen de be-treffende vraag aan de orde werd gesteld, heeftde leiding van de Nederlandse Vereniging daaromniet weigerend geantwoord, w i j l voortdurend kun-nen blijven vergaderen in het land noodzakelijkwas, teneinde het Spoorwegpersoneel er vsa door-drongen te hoi^den, dat de leiding van de Neder-landse Vereniging waakzaam was en bleef \ oor hetgeva l men van plan was onze Vakbond die ooktoen nog het ongewoon grote ledental van on-geveer 21.000 had - - voor de oorlogsdoeleindenvan de Duitsers te gebruiken. Men had d & a r trou-wens in het kamp van Woudenberg al de luchtvan gekregen en reeds had een van de D.B.-ledenvan de N.V. zich een spreekverbod op de halsgehaald.

Toen de zekerheid was verkregen, dat Joustrakon spreken zoals hij zlf wilde, h e e f t laatstge-noemde nmaal met Woudenberg en nmaal metv . Kampen het woord gevoerd en toen een doorniemand benvloede speech gehouden over dewenselijkheid van het intact houden van de Neder-landse Vereniging. Dit is op een manier gedaan,dat niemand anders er aanstoot aan h e e f t kunnennemen dan de promotors zelf.Vanzelfsprekend was dit onderdeel van het ge-

hele werk gedurende de laatste vijf jaar een corveewaardoor men zich slechts heenslaat in het besef,dat het doel er door gediend wordt en dat dui-zenden vrienden en bekenden begrip zullen hebbenvoor de wezenlijke overwegingen welke hebbenvoorgezeten.Aldus kon tot het laatst va n April 1942 wordenvoortgegaan met verg ade ren in het la nd eengenoten vrijheid dis nu nog verbazen moet enhierdoor wordt verklaard, dat op de invoering bijdecreet van het N.A.F, op l Mei 1942, de over-grote massa van het Spoorwegpersoneel naar hetvoorbeeld van het Hoofdbestuur van de Neder-landse Vereniging a f w i j z e n d h e e f t gereageerd. Im-

mers van ds 21.000 leden waren er binnen be-trekkelijk korte t i j d nog slechts ongeveer 1.600 over.Het onmiddellijk schriftelijk aan alle afdelingenkenbaar maken dat het Hoofdbestuur besloten hadweg te gaan, heeft de uittocht uiteraard bijzonderversneld.Achteraf is door de voorbereiders van het NA.F.begrepen, dat deze gang van zaken moest z i jnvoorbereid en de reactie er op is dan ook ge-weest, dat de Voorzitter van de Nederlandse Ver-eniging als de eerste van al de Vakbondsvoorzittersvan z i jn functie werd ontheven, onder beschuldi-ging de. tot staridkoming van het N.A.F, te hebbengesaboteerd.

Het verdient hier vermelding, dat het commu-nistische orgaan de Waarheid", blijkbaar met debedoeling na de bezetting een communistische vak-beweging te stichten, van zijn verschijning in ille-galiteit misbruik heeft gemaakt om door het ver-sprei den van lasterlijke besc houwingen over he thierboven gereleveerde beleid het vertrouwen' inde leiding der N.V. te ondermijnen.

Gedurende de bezetting was het uiteraard on-mogelijk de lasteraars ter verantwoording teroepen.Het even vermelde blad heeft zi jn .methode nade bevrijding voortgezet.

Het beschuldigde de leiding in den persoon vanz i jn voorzitter Joustra van collaboratie met denvijand, en van* het feit, dat zij de leden van deN.V. ia het N.A.F, gedreven zou hebben.

Van de gelegenheid om nu, voor het f o r u m vanhet Nederlandse volk in het openbaar en dooronbevooroordeelde rechters te laten uitmaken ofdeze beschuldig ingen al dan niet gefundeerd waren,is toen onmiddellijk gebruik gemaakt.In een proces, dat de hoofdredactie van de

Waarheid te Utrecht voor de Utrechtsche Recht-bank is aang eda an, is door dit College vastge steld,dat de artikelen, die voor de aanklacht grondslagwaren, lasterlijk en beledigend waren.De. Waarhei d werd niet a lleen tot betering vaneer en goede naam door de betaling van eenschadevergoeding veroordeeld, maar bovendien totpublicatie van dit vonnis.


6/12

III. De Personeelraad.W ij kom e n t h a n s to t de t w e e de ph a s e in he taandee l , dat de o r ga n i s a t i e - v e r t e ge n w oor d i ge r s inh et spoorwegbe le id gedurende de bezet t ing heb-be n ge h a d .I m m e r s m et h e t bov ens taa nde was een" e indeg e k o m e n aan he i bes taan van de v a kbe w e g i n g .E en einde, dat een kl inkend, georgan i see rd be-wijs was van de a fke e r van het spoor- en t ram-

wegpersoneel van het nationaal-socialisme en zijninstel i .i . . , een bekron ing van het be le id dat totnog toe was ge v o l gd .Dat tot het einde toe 20.000 a 21.000 spoor- ent r a m m a n n e n in a fwach t ing van nade re pa ro len vande le id ing , de O rgan i sa t i e t rou w waren geblevenen dat binhen zee r k o r t e t i jd bijna 20.000 ledenvan de N.V.,a u t om a t i s c h ov e r ge h e v e l d n a a r h e tN.A.F., na het daa r toe door de le iding gegevense in , s tuk voor s tuk mededee lden n ie t van de p ar t i jte willen zijn, toonde aan hoe groot de ve rbonden-heid en eensgezindheid tu s sen le iding en ledenw as gebleven .

Toen , me t de o o g m e r k e n in de aanvang van ditge schr i f t v e r m e l d , mogeli jk bleek, de Personee l raadder N.S., lo s van het N.A.F, en vrij t egenover deDirectie der N.S., voor t te zetten, zijn daarin dele id ing zowe l van de N.V. als die van P.C.B, enS t. R a ph a l ge t r e de n .Bij deze beslissing is doors laggevend geweest ,da t , ind ien de oude Raad zijn t a a k z ou ku n n e nvoor tze t ten , he t Neder landse spoorwegper sonee len de bedrijfsleiding vrij zeker , zo niet geheel dantoch ove r l engte v an t i jd , z ou de n ku n n e n on t kom e naan de dr u k , w e l ke d e las tgevers van he t N.A.F.; . oudpn wil len bl i jven u i t oe f e n e n .Voor tze t t ing van de arbeid van de R a a d zou dusbe tekenen h et personeel bevri jden van een zware ,m o r e l e d r u k . Het zou een s t e v i g e bi jdrage zijn v oorde handhav ing van de gees te l i j ke v r i jhe id van he tperson eel , he t im pliceerd e de m ogel i jkheid, om inoverleg met de bedri j fs le id ing voorbe re idend bez igte blijven te n behoeve v an s teun a a n h e t verze ttegen de ove rwe ld ige r s , waa rdoor he t l andsbe langu i te raa rd w e r d ge d i e n d .Bovendien zou he t de ou de v e r t r ou w e n s l i e de nvan het personeel als l e de n van de R a a d en alsP e r s on e e l r a a d s v e r t e ge n w oor d i ge r s , z ow e l a ls cor-respondenten van de Raad en hun medewerkers mogeli jk bli jven r e ge l m a t i g c on t a c t te o n d e r h o u d e nm et he t pe r sonee l en me t de goede" bedri j fs le i -dingen van de trams en nevenbedrijven.O p g e m e r k t zij, dat bij de he rva t t ing van dew e r kz a a m h e de n doo r de oude Pe r sonee l raad deu i td rukke l i j ke voorwaarde werd ges te ld, dat ditkon ge s c h i e de n v o l kom e n ona fha nke l i jk van he tN.A.F.Voor tze t t ing van de werkzaamheid van de Per-sonee l raad be tekend e du s voo r tze t t ing in de oudegeest van de t aak , die de v a kbe w e g i n g h ad m oe t e nl o s l a t en .O n d e r de d r a n g de r om s t a n d i gh e de n w e r d de

s a m e n w e r k i n g m e t d e bedr i j f s le id ing" h e c h t e r d a nooi t . H ie rdoor was he t ook de bedr i j f s le id ing m o-geli jk vri jmoedig en v a s t be r a de n h a a r s t a n dpu n ttegenover de ver langens v an den beze t te r te ver-dedigen. En het bedrijf tegen in f i l t ra t ie m e t N e de r -: l andse en bu i ten land se na t ionaa l - soc ia l is ten tet b e h o e d e n .

H e t s p r e e k t v an ze l f , dat di t be le id n ie t konworden gevoerd zonder dat de bezetter en zijnt r a w a n t e n van he t N.A.F , opmerkten , d at e.e.a. hu ndoe le inden a l l e rmins t d iende en zonder da t her-haaldel i jk e rn s t ige pogingen werden g edaan omdaar in wijziging te b r e n g e n .Van de c i rca 43 .000 man spo orw egper s onee lwaren nauwe l i jks een 1500naa r het N.A.F, over -gegaan , welk groepje e lke week s lonk, zodat n a a rbe t rouwbare in l i ch t ingen e ind 1942nog nauwel i j k s1000 l eden los pe r sonee l en werkkrach ten vande nevenbedri jven inbegrepen over waren.Deze gang van z a ke n w as aanle iding voor dev e r de n k i n g d at Direct ie en R a a d d e o o g m e r k e nvan het. N.A.F, en de Duitse bedoel ingen sabo-tee rden .Als gevolg daa rvan werd o.a. op 4 D e c e m be r1942 een ernst ige aans lag op het leven van deRaad gedaan, door het bevel in een c o n f e r e n t i e ,om vijf cor re sponden ten van de Raad te ve rvangendoor N.A.F.-leden. Natuur l i j k als begin van totale, , a f b o u w " van het s a bo t a ge - i n s t i t u u t , dat men -overigens terecht in de P e r s on e e l r a a d zag.D e conferent ie werd gehouden in de spreek-

kamer van I r . Hupkes en duurde dr ie vol le u ren .D e e l n e m e r s waren I r . Hupkes , I r . van Ri jck evo rse l ,directeuren, Joustra, Landskroon en T i m m e r m a n sa ls bu r e a u van de R a a d , W o u d e n b e r g , le ider vanh e t N.A.F., de broe r v an W ou de n be r g a ls on de r -v a kg r oe ps l e i de r a f d - S poor van he t N.A.F., D r,T h om a s , P ra s id e n t fr das E i se n b a h n we se n in denNiede r landen , Se lze r , Bahnbevolmach t ig te , Zim-m e r m a n , Bevol lmach t ig te b i j he t N.A.F. Uit desamenste l l ing van de Duitse delegat ie is op tem a k e n , hoe zwaar he t opges te lde ge schu t we l was.W ij willen h ier n ie t vols taan met de mededel ing,dat deze pogingen door de vas tbe raden en goedoverwogen tegens tand van Di rec t ie en Raad u i t l i epop een vol led ig f iasco . Er is een vers lag van dezebi jeenkomst gemaakt en omdat het nut kan hebbeneen beeld te geven van de h a n d i ge wijze w a a r opverzet geboden werd aan het dr i jven om bedri jfen pe r s on e e l te naz i f i ce ren , toepas sende , zoa l sT i m m e r m a n s van de Personee l raad he t karakte r i -seerde , h et ge z e gde fa i re bon n e m i n e a mauva i sjeu" , la ten w e h i e r on de r d e ke r n van d i t vers lagin zijn gehee l volgen., ,Om ong eveer e lf uu r op ent de heer I r . H u p k e sde b i j e e n kom s t , en zegt o.m. :He t hu id igs con tac t (met d e R a a d red.) is eenzegen gebleken . Daa rom i s he t n ie t toe laa tbaa r ietste doen wa t d e v e r t e ge n w oor d i g i n g v a n h e t per-soneel de R a a d z o u kunnen schaden . W athe t N.A.F, n u wil, zal to t grote schade, ja to ta f b r a a k le iden van de Personee l raad , een appa raa t ,dat de Direct i e onvo orw aarde l i jk nodig hee f t omhaar taak* te k u n n e n bl i jven vervul len .Hij is er van ov e r t u i gd , dat de b e t r o k k e n corres-ponden ten de aan hen te s te l len vraag, n.l. of zijl id van het N.A.F, willen w o r d e n , afwi jzend zullenbe a n t w oor de n . Bi j de ov e r i ge c o r r e s pon de n t e n za lde Heide voor de arbeid gedood worden en nietonmoge l i jk is , dat a l len , zodra zij van de v e r v a n g i n gv a n ge n oe m de 5 c o r r e s pon de n t e n ke n n i s k r i j ge n ,zullen bedanken, waardoor h et he le appa raa t inelkaar va l t . Hi j dr u kt de heren van het N .A.F, oph et h a r t da a r a a n wel te wil len denken en zich d egevo lgen te realiseren."W o u d e n b e r g Jr . ( f ront le ider ) zegt , da t men moe tbegr i j pen , da t de s i tua t i e voor he t N.A.F, ook n ie tzo a a n ge n a a m is , want t e rech t , o f ten on rech te , d el o e p gaat door 't land, dat de Spoorwegen hetN.A.F, hebben afgewezen .


7/12

Ir. Hupkes bepaalt zich uitsluitend tot de Herin het geding zijnde hoge belangen, en wijst ernog eens met grote nadruk op, dat niet alleen eengoedwerkend contact voor de Directie in de hui-dige omstandigheden absoluut nodig is, maar meern o s j een goedwerkead contact-apparaat, dat het.volle vertrouwen van het personeel geniet. Hijontkent de moeilijkheden voor het N.A.F, niet,maar hij meent, dat de hoogste belangen ook indit geval de voorrang verdienen. Hij zou het ratio-neel vinden, indien het N.A.F, op een bepaaldogenblik zou zeggen : Wij zi jn klaar, de Raad kani o p z i j worden geschoven."

Zimmermann: Wij hebben nu J4 Jaar gewacht bijde Spoorwegen. Wij hebben in die tijd echter nieti geslapen en vastgesteld, dat zoals het nu gaat, hetin geen geval kan blijven gaan. De algemene men-taliteit van het personeel der N.S, is Deutsch-ieindlich" en staat aiwijzend tegenover alles watvan Duitse zijde komt. Hij w i j s t op de vertragingenen op de d i e f s t a l l e n , die de laats'ie t i jd voorkomen,"welke hij toeschrijft aan deze mentaliteit, eenmentaliteit, die hij ook in hogere rangen, zij hetnie.t ope n l i j k , aanwezig acht.Ir, Hupkes wijst de bewering van den heer Z.mei verontwaardiging van de hand en vraagt be-w i j z e n voor deze beschuldigingen.Zimmermann : Het N.A.F, moet een aanvangmaken met zijn inrichting, ook bij de Spoorwegen,dat kan niet nog e e n of twee jaar duren. Hetbestaan van de Raad houdt vooruitgang van hetN.A.F, tegen.

Jotr&tra: Het is geen onwil van ons, als wij'nietin dit voorstel treden. Wij willen graag onze over-tuiging .en eigenwaarde behouden. Wij kunnen nietin 't voorstel treden, zonder onze reputatie tegrabbel te gooien. Deze manier van doen is infeite beledigend. Z e l f s al zouden wij bereid zijnop het voorstel in te gaan, dan zouden toch allecorrespondenten, misschien op een enkele uitzon-dering na, het bijltje er bij neerleggen, waarmeehet hele apparaat als een kaartenhuis in elkaarvalt. Hij meent, dat ook van het standpunt vanhet N.A.F, gezien, de voorgenomen methode vandoen het tegendeel van de beste is.

Zimmermann noemt de oorzaak der treinvertra-g i n g e n ook een soort sabotage en zegt, dat deRaad deutschfeindlich" is.Ir. Hupkes w i j s t deze beschuldiging zonder enig1 bewijs opnieuw fel van de hand en zegt, dat in-dien de heer Z. wat meer verstand van spoorzakenhad, hij deze zware beschuldiging niet zou uiten.

Ir. van Rijckevorsel w i j s t de volslagen onbe-wezen beschuldiging van den heer Zimmermanneveneens met verontwaardiging af. Hij herinnert eraan, dat van de N.S. tal van locomotieven, wagensen rijtuigen gevorderd zi jn, waardoor de dienst hierte lande sterk gehandicapt is en wordt. Hij g e e f teen uitvoer ige uiteenzetting van de huidige wagen-loop, welke thans uiterst nadelig is door de groteledig-loop. Wij rijden thans veel meer trein Kmdan vroeger, hetgeen betekent, dat onze locomo-tieven veel meer moeten verwerken, mede omdatwij geen reserve-locomotieven meer hebben. Ver-volgens w i j s t hij op de verplichte p e r s o n e e l - a f g i f t een op de gevolgen van een en ander in de komende"winter. Voor de oorlog kon men op de treinenloopin Nederland zijn horloge stellen, nu is dat on-m o g e l i j k ! vMen kan een paard op drie poten niet zo goedlaten lopen als op vier. Als men door deze maat-regelen het overleg kapot wil maken, worden deDuitse belangen meer geschaad dan de onze ! Menkan geen vuist maken als men geen hand h e e f t .

Ons werk is goed, zegt de heer van Rijckevorseln a d r u k k e l i j k en het hindert ons, dat wij nu eenslag in het, gezicht k r i j g e n .Zimmermann: Wij hebben alles gedaan om ookbij de Spoorwegen vooruit te komen. Het perso-neel van de openbare diensten en het spoorweg-personeel betalen beduidend lagere b i j d r a g e n dancle werkers van de particuliere bedrijven. Ondanksdat zijn wij niets, geen stap vooruit gekomen bijde N.S. Hij b e g r i j p t daarvan niets, omdat dit per-soneel vroeger toch zo sterk georganiseerd was.Daarvoor moet een oorzaak zijn, welke hij zoektin de heersende mentaliteit en in het bestaan vande Ra a d .Ir, Hupkes: Het N.A.F, kan voor ons personeelzeer weinig doen. Wat het N.A.F, geven kan heeftons personeel reeds en meer dan dat !Zimmermann : Als dat zo is, kunt U ook deRaad wel opheffen.

Ir. Hupkes: Neen, dat kan niet, wij zijn eenlevend organisme dat vooruit moet. Het grotevoordeel is, dat de zaak bij de Spoorwegen uit-stekend loopt.Z i m m e r m a n n : De veranderingen moeten er ko-men, ook bij de Spoorwegen. Er zullen socialevoormannen komen, met wie U dan zult moetenoverleggen. Andere vormen van overleg zi jn ver-ouderd en moeten verdwijnen. Wij hebben terzakeeen wet van den Rijkscommissaris en die moetuitgevoerd, d.w.z. dat het N.A.F, met zi jn socialevoormannen er moeten komen. U wilt de Raadbehouden. De correspondenten blijven aiwijzendtegenover het N.A.F, staan, doordat hun van boven-af niet de weg naar het N.A.F. gewezen wordt.Eigenlijk verwondert de heer Zimmermann er zichover. dat er nu nog arbeiders zi jn die niet naarhet N.A.F, willen.

Ir. Hupkes en Ir. van Rijckevorsel : Het is nietonze taak zulke a a n w i j z i n g e n te geven. Wij heb-ben slechts tot taak de belangen van de Spoor-wegen te dienen.Dr. Thomas is van mening, dat correspondenten,die de mensen van het Arbeidsfront a f h o u d e n , alszodanig moeten verwijderd worden.Zimmermann legt er de nadruk op, dat de vijfvoorgestelde correspondenten aan het N.A.F, on-aangenaam zijn en daarom niet gehandhaafdworden.

Ir. Hupkes zegt, dat onaangenaam zijn geen geldigm o t i e f voor vervanging is.Zimmermann zegt, dat zij de nieuwe tijd nietzijn toegedaan,Ir. Hupkes vraagt of betrokken correspondentenzich N.A.F.-feindlich" getoond hebben.Z i m m e r m a n n : Z i j w i j z e n h e t N.A.F. a f .Ir. Hupkes: De door den heer Zimmermann ge-volgde methode is gevaarlijk. Daartegen past eentijdig protest, want zij kan het ogenblik doenkomen waarop wij allen moeten zeggen: Wij gaanniet meer verder mee.Dr. Thomas w i j s t er nog eens op, dat de N.S,een gewichtiger taak hebben, dan te zorgen voorde komst van sociale voormannen en het N.A.F.Zimmermann. Het moet met de Raad zo verkomen, dat hij in het N.A.F, wordt opgelost. Deaangegeven 5 correspondenten hebben het N.A.F,voor 100 "/o a f g e w e z e n en daarom moeten zij weg.Ir. Hupkes z e g t , dat nog geen s ch i jn van bewijsvoor deze bewering is bijgebracht.Zimmermann wijst op het grote verschil betref-f e n d e de g a n g van zaken voor het N.A.F, bij deindustrie en de Nederlandse Spoorwegen. Als eenandere arbeider in deze tijd op de vraag, wilt gelid worden van het N.A.F. : ja" z e g t , dan doet


8/12

hij het uit overtuiging. Wij moeten ook bij deSpoorwegen een kern hebben, waarmee wij voor-uit kunnen.Woudenberg Jr.: Ook de Directie van Philipsvoorzag veel bezwaren. Thans loopt alles goed vanstapel. Hij heeft duidelijk gezegd : Er k dmt eentijd, dat de Raad moet verdwijnen, dat de herenvoor de vraag ge ste ld zullen worden ; lid vanhet N.A.F., ja of neen". Er komt bij de N.S, totnu toe echter niets uit, geen lid ! Wij moeten duswel beginnen en willen geleidelijk van onderopaanvangen, n.l. met de 5 aangegeven correspon-denten, want op hun plaatsen kunnen wij N.A.F.-mannen zetten.Landskroon zegt, als deze vijf aan de kant ge-zet worde n, alle anderen zullen meegaan.Zimmermann: Goed, dan gaan ze weg ! In vierweken hebben wij het gehele nieuwe apparaat op-gebouwd en zi jn wij klaar.Ir, Hupkes : Maar dan is U nog niet k laa r, want

U moet het vertrouwen van het personeel hebben.Ir. Hupkes en Ir, v. Rijckevorsel wijzen nogmaalsop de reeds door hen uitvoerig geschetste bezwa-ren en gevaren van dergelijke methode.Zimmermann vraagt of de heer Hupkes het erniet mee eens is, dat correspondenten, die hetN.A.F, niet aanhangen, vervangen worden.

. Ir . Hupkes: Dan bedanken alle andere corres-pondenten.Zimmermann: U denkt anders dan wij.Ir. Hupkes: Het personeel is met de afspraakbeke nd ! Wij kunn en ook daaro m niet a nders dande afspraak handhaven.Woudenberg Jr. wijst er op, dat de correspon-denten er mee bekend zi jn , dat zij op een be-paalde tijd voor de vraag zou den wor den gesteldof zij al dan niet lid van het N.A.F, willen wordenen dat zij in het ontwijkend geval als correspon-

dent vervangen zouden wordenLandskroon: Rationeel zou zi jn dan aan allecorrespondenten tegelijk deze vraag te stellen.Waarom wordt de vraag niet het eerst aan deleden van de Raad gesteld ? Het antwoord op zo'nvraag zou voor het N.A.F, niet bevestigend z i j n . Z i j ncollega's en hij hebben er altijd prijs op gesteldaan het N.A.F, precies te laten weten,'wat menaan hen heeft. Zij hebben hun overtuiging nooitonder stoelen of banken gestoken en kunnen erook nu niet aan meewerken om in strijd met deafspraak vijf correspondenten te vervangen.Zo ' n houding zou in het land niet begrepenworden en terecht een uiterst ongunstige indrukmaken. Een -dergelijk figuur wenste hij niet te slaan.De heren van het N.A.F, weten precies wat zeaan ons hebben. Indien wij hadden willen over-gaan naar he t N.A.F., zouden wij dat gedaan kun-nen hebben, toen onze organisaties werden opge-heven. Men kan dus van ons niet verlangen, datwij thans langs een o m w e g " diensten aan het N.A.F,zullen bewijzen.

Ir. Hupkes w i j s t nogmaals op de gemaakte over-eenkomst. Hij is gewoon zich aan overeenkomstenen afsp rak en te ho ude n. Dat ve rkiest hij ook indit geval te doen.Dr, Thomas kan den heer Hupkes niet volgenin z i j n mening, dat door v ervang ing van de ge-

noemde 5 correspondenten het gehele apparaatkapot gemaakt za l worden. Van de andere kantis hij het met de heren Zimmermann en Wouden-berg Jr. eens, dat indien het zo doorgaat, hetN.A.F, er bij de Spoorwegen nooit komt. Hij her-haalt zi jn mening, dat het geval eerst eens in eigenDuitse kring besproken dient te worden.

B e s l u i t :De N.A.F.-delegatie en Duitse heren zullen zichnader beraden.In a f w a c h t i n g " van dit nader overleg wordt deuitvoering van de voorgenomen vervanging van decorrespondenten te Winterswijk, Nijmegen, Utrecht,Heerlen en Vlissingen opgeschort.Voor sluiting der bijeenkomst verzoekt de heerHupkes instantelijk aan den hee r Zimmermann omzi jn beschuld igingen aan het adres van person eel

en bedrijfsleiding in te trekken. Hij wijst deze be-schuldiging welke de eer van bedrijf en personeelaanrandt, fel af, als onwaar en onverdiend enverwacht dus dat de heer Zimmermann zi jn be-wering za l terugnemen.Zimmermann meent, dat waar de heer Hupkesniet voor al z i jn personeel kan instaan wat deloyaliteit tegenover de Duitsers betreft, hij hetgelijk aan zi jn zijde heeft, als hij zegt, dat er ele-menten zi jn die dautschfeindlich zijn".

Van het resultaat van het nadere beraad van deDuitse en N.A.F.-heren heeft de Raad nooit meeriets vernomen.Gelukte een frontaanval als deze niet, de herenbezetters poogden het ook met pogingen tot pene-tratie".Men had b.v.b. het voornemen te kennen ge-geven het opleidingswezen bij de N.S. te gebr uiken

om het personeel ,,voor te lichten" over de natio-naal-socialistische beginselen.Het waren de voorzitter en de secretaris vande Raad Joustra en Timmermans, die, mede opverzoek van de bedrijfsleiding, zich naar het holvan de leeuw in den Haag begaven om deze door-zichtige, maar niettemin niet onhandige poging omhet personeel te benvloeden, van de baan tewerken.

Beiden hebben de heren ook hier kunnen ,,in-maken" en ook van dit schone plan is nooit ietsterecht gekomen.Volstaan wij met deze voorbeelden om aan tetonen hoe de werkzaamheid van de Personeelraadwezenlijk heeft bijgedragen om de pogingen totnazi-infiltratie van het voor de Mof zo belang rijkeSpoorwegbedrijf te dwarsbomen.

Degenen, die voor en na aangewezen waren omhierbij het spit af te bijten, deden niets meer danhun doodg ewone plicht. Ook al wisten ze, dat hunleven en vrijheid daardoor hoe langer hoe meergevaa r liepen en al moesten zij daar bij aan vaa rde nbij de uitoefening daarvan niet te kunnen onder-duiken.Met het voortschrijden van de tijd immers werdduidelijker, dat juist door hun beleid al wat deDuitsers en hun trawanten opzetten afstuitte opde werkzaamheid van Directie en Personeelver-tegenwoordigers.

Dat niet nagelalen werd daarop de aandacht vanden bezetter te vestigen, daarvoor is o.a. het be-wijs gelegen in een geheim rapport, dat de ver-rader C. Cramer over de activiteit van Directie enPersoneelvertegenwoordigers op 7 September 1943aan zijn N.S.B.-partijgenoot, den toenmaligen Secre-taris-Generaal van Waterstaat uitbracht.Hoewel h^t rapport de klaarblijkelijke bedoaling'had de Directie en de Personeelvertegenwoordi-gers van het toneel te laten v erdw ijnen en kal tzu stellen", is het achteraf het meest duidelijkebewijs hoe en met hoeveel succes, vaak hoog spelspelende, is gemanoeuvreerd, om de invloed van


9/12

N.A.F, en N.S.B, op bedrijf en p e r s o n e e l te w e e r -staan e n e ig en , vad e r l and se bedoe l ingen t e k u n -:ich n en bl i jven d i e n e n .Vo o r de g esch i ed en i s , \maa r ook om degenen , d i ede de ac t i v i t e i t v an Direc t i e en P e r s o n e e l r a a d n o gde niet hebben b e g r e p e n , d a a r a a n hun o o r d e e l te:ht, k u n n e n l at e n t o e t s e n , l a t e n w e d i t rap p o r t h i e r inextenso volgen ,A F S C H R I F T .

A m s t e r d a m , 7 Sept. 1943.'Den H e e r Ir . W. L. Z. v. d. Vegte ,G r . H a e s e b r o e k s t r a a t 2 1 ,W a s s e n a a r .K a m e r a a d ,N a a r a a n l e i d i n g van de door U m e t k a m . R o o sg eho ud en bespreking werd door mij heden aanl a a t s t g e n o e m d e g e z o n d e n :a. Rapport b e t r e f f e n d e de zakelijke verhoudingt u s s e n d e n Secr.-Generaal v an W a t e r s t a a t e nde Ned er l and se Spoorwegen.b . R a p p o r t o v e r de g ro e i d er v e r h o u d i n g e n bi j deNed. Spoorwegen tussen de Directie en het ge-o rg an i see rd e p e r so nee l na de o p h e f f i n g d e r

vo o rma l ig e vak b o nd en , de o mvo rming van hetN e d e r l a n d s V e r b o n d v a n V a k v e r e n i g i n g e n en deopricht ing van het Nederlandse ArbeidsfronLIk v e r z o c h t k a m e r a a d R o o s d e z e r a p p o r t e n n ak e n n i s n e m i n g zo spoedig mogel i jk aan U d o o r tezei lden.Ind ie n U e v e n t u e e l o v e r d e o n d e r w e r p e n , w a a r -over g e r a p p o r t e e r d w e r d , n o g n a d e r e i n l i c h t i n g e n 7w e n s t te o n t v a n g e n , ben ik v a n z e l f s p r e k e n d to t h e tv e r s t r e k k e n d a a r v a n g a a r n e bereid. Hou Zee !(w.g.) C. C r a m e r .

RAPPORT,over de groei der verhoudingen bij de Neder-landse Spoorwegen tussen de Directie en het ge-organiseerde personeel na de opheffing van devoormalige vakbonden, de omvorming van het.N.V.V. en de oprichting van het NederlandseArbeidsfront.Toen d e oorlog o ok o ver o nze l and sg renzenk w a m , b e s t o n d e n e r o n d e r h e t s p o o r w e g p e r s o n e e ld e n a v o l g e n d e v a k b o n d e n :Ned er l and se Veren ig ing v a n Sp o o r - e n T r a m w e g -personeel (mo d ern j ,R . K . Bond van Sp o o r - en T r a m w e g p e r s o n e e l St ,Raphal",, Prot. Chr i s t e l i jk e Bo nd van Spoor- en T r a m w e g -personeel,

C e n t r a l e B o n d v an Sp o o r - e n T r a m w e g p e r s o n e e l(Pol. onafh.) ,B o n d v a n A m b t e n a r e n i n d ien s t d er Ned er l and seSpoorwegen [ idem).H et g eo rg an i see rd e o ve r l eg werd in de top ge-voerd tussen de Directie en een Personeelraad,geregeld in de a r t i k e l en 155 t /m 164 van het Reg le -m e n t Dienstvoorwaarden. Deze raad werd g e v o r m dd o o r 8 v e r t e g e n w o o r d i g e r s der 5 g e n o e m d e o r g a -nisaties en wel , door 3 vertegenw oordigers der m o d e r n e n , 2 der R o o m s - K a t h o l i e k e n en n ver-t e g e n w o o r d i g e r uit elk der 3 b o n d e n .Reed s zee r sp o ed ig na de cap i t u l a t i e van onsl eg e r he rk reeg h e t dagel i jks leven i n ons l andw e d e r zijn g ewo ne aanz i en .Z o d r a d a a r n a d e Ri jk sco mmissa r i s vo o r he t be -ze t t e Ned e r l and se g eb i ed w a s b e n o e m d , werdend o o r d e b eze t t end e o ve rhe id in s a m e n w e r k i n g m etNed er l and se i n s t an t i e s d e no d ig e maa t reg e l en g e -n o m e n , om enige ordening tot stand te brengen,ook op he t s o c i a a l - e c o n o m i s c h terrein.

Ters to nd , t o en a ls eerste u i tv lo e i se l d aa rvanbleek , d a t versch i l l end e b e s t aand e i n s t e l l i ng enz o u d e n m o e t e n v e r d w i j n e n o f i n g r i j p e n d e wijz i -g ing en o nd e rg aan , k o n een sch e rp e ve rand e r ingvan g e e s t e s g e s t e l d h e i d bi j de Direc t i e der N.S. en.bij da t d ee l de r o u d e v a k b o n d s b e s t u u r d e r s w o r d e nw a a r g e n o m e n , d a t d e v a k b e w e g i n g alti jd had g e -.zien a ls m i d d e l om p o l i t i ek e d o e l e ind en na tej a g e n .V e r s c h i l l e n d e b e s t u u r d e r s van de B o n d v a n A m b -t e n a r e n ( n e u t r a a l ) schaa rd en z i ch eveneens g aa rneaan de z i jde van d i t gezel schap , omdat z i j persoon-lijk o f s o c i a a l - d e m o c r a a t f a n t i - D u i t s (lees anti-n a t i o n a a l - s o c i a l i s t i s c h ) w a r e n .H e t l o o n s t a k e n l a a t s t g e n o e m d e n in de v o r m v a neen snelle bevordering als sp o o rweg amb tenaa r in-m i d d e l s reed s in de z a k .D,e gewi jz igde geestesgesteldheid demonstreerdez i ch o .m , i n een p lo t se l i ng g ro t e r w o rd end e v r i en -delijkheid en voorkomendheid jegens elkander.V a n j a r e n l a n g b e s t a a n h e b b e n d e g r o t e o n d e r -linge verschillen was niets meer te bespeuren, descheipe, ech t k ap i t a l i s t i sche t eg ens t e l l i ng werk -gever-werknemer, die immer oorzaak was geweestvan veel leed en t e l eu r s t e l l i ng , was a l s met nslag verdwenen, hetgeen onder die omstandighedens t e rk in het oog s p r o n g .Verwo nd er l i jk was dit echter geenszins , de onder-l i ng e twi s t en mo es t en n a t u u r l i j k t i jde l i jk w o r d e nopgeschort om de gemeenschappelijke vijand beterte k u n n e n b e s t r i j d e n .

Dat h ie rmed e een a n d e r doel werd beoogd danh e t welzi jn d e r a rb e id e r s t rad t ro uwens sp o ed igaan d e d a j > , toen b leek , dat de bedoel ing geena n d e r e w a s d a n door ' h et g ezamen l i j k k o e r s e n o pn k o m p a s , te p o g en he t einde van de o o r lo go n d e r z o d a n i g e o m s t a n d i g h e d e n te ha l en , d a t h e tnie t moei l i jk zou zijn om zich dan wed er aan deo u d e v e r h o u d i n g e n aan t e p a s s e n .I m m e r s , dat de o o r lo g d o o r Dui t s l and en. dezijnen zo u w o r d e n v e r l o r e n w a s t o en reed s vo l -g e n s d i e H e r e n e e n v a s t s t a a n d fe i t . Bo vend ien , z i jh a d d e n d e Dui t se r s n i e t g e ro ep en , d ie waren h i e ra l s een dief i n d e n a c h t k o m e n b i n n e n v a l l e n , v o o r t sw a r e n h e t Naz i ' s , d u s m o e s t e n d e z e hoe dan ookb e s t r e d e n w o r d e n , m i t s g a d e r s a l d e g e n e n die erand e rs o ve r d ach t en d an z i j .Dat e r d e s o n d a n k s t o c h n o g w e l eens iets zo uk unnen g eb euren , namen de Heren niet - - ennemen ze no g n i e t in hun rek en ing o p .De richting die men m e e n d e dat tot het gestelded o e l zo u vo eren , was d ie van he t s u g g e r e r e n v anbegrip voor en t eg emo e tk o mend he id tegenover

alle g e t r o f f e n en nog te t r e f f en s o c i a le m a a t r e g e l e n .In werkel i jkheid echter zocht men i m m e r naarm i d d e l e n v a n verze t t eg en d e m a a t r e g e l e n enpoogde men steeds een houding te bepalen gegrondop de eigen opva t t ingen en d o e l s t e l l i n g e n , d ied iame t raa l stonden tegenover de bedoelingen metd e g e t r o f f e n en te . t r e f f e n m a a t r e g e l e n .V o o r w a t b e t r e f t h et sp o o rweg b ed r i j f mo es tn a t u u r l i j k zo vee l mo g e l i jk aan de d o o r de Dui t se r ste stellen e i sen wo rd en vo ld aan . O o k d eze fac to rzo u e c h t e r v o o r h e t d o e l k u n n e n w o r d e n u i t g e b u i t ,he tg een d a n o o k p ro mp t g e sch i ed d e , zo a l s straksza l b l i jk en . Zo d ra m e n i n g eze l schap van de D u i t s eH e r e n w a s m e n bracht ze ook eigener beweging

vee lvu ld ig b ezo ek en p u t t e men z i ch u i t i n u i t -bundige vriendel i jkheid en vo o rk o mend he id enw e r d m et g o ed e s i g a ren , g o ed e wi jnen en m i n u -tieuse diners g e w e r k t o m d e nodige sfeer te schep -p en . Z o verwie rven ve r sch i l l end e b e l ang r i jk e p e r -s o n a g e s in dit abele spel het praedicaat s e h rl i ebenswrdig" .


10/12

H i e r d o o r t r ach t t e m en s t eeds e n m e t succes deaandacht af te le iden van het gemeenschappel i jkedoel , da t u i t s lu i tend neerkwam o p tijd winnen, hethandhaven van de s t a tu s quo" met de oude vak-verenigingen behalve met de Centrale Bond en het ophemelen en op een voetstuk plaatsen vande oude Personeelraad en zijn pas kort te vorenin f un c t i e g e t r e d e n v o o r z i t te r G . Jous t ra , , een fana-t ieke ant i" zo er geen tweede bestaat.H e t b e s t a a n d e i n s t i t u u t p e r s o n e e l ra a d w e r d d u so nmi sb aa r gemaakt , doch ook diens voorzi t ter , d ievo o rheen b i j d e Direc t i e he lemaal geen p e r s o n a -grata was en z ich boven d ien in plaats van vr i enden ,d o o r zijn m e e r dan onbehoor l i jk gedrag en optre-den, zeer veel vi janden onder het personeel hadgemaak t .N u had deze maa echter plotseling het vertrou-wen van Directie en zo het heette ook van hetpersoneel en was hij een hoogs t waardevol stukin het s chaakspe l der Direct ie gewordn, o m d a thij z o n d e r d a t d a a r v o o r enige moei te b e h o e f d e teworden gedaan vo lkomen naar de pijpen, der Herendans te .Hij h ee f t de hem t oegedach te t aak w a a r v o o r

hij later werd be loond met een benoeming to ta m b t e n a a r in spoorwegd iens t dan ook goed be-grepen en alle aangekondigde maatregelen op hetsociaal-economisch terrein van de in-terne organi-satie pogen af te r emmen door daartegen voort-d u r e n d b e z w a r e n te opperen en d a a r v a n te pas ente onpas g ro te moei l i j kheden met he t bedri j f enhe t per sonee l te voorspel len.D ie bezwaren werden dan zo nod ig ook nog eenkeer door d e Di rec t i e m e t d e Dtii tse Heren be-sp roken en zo werk te men dan aan t w e e kajitenin de gewens te r icht ing, dus tegen het belang vanonze volksgemeenschap.Hierbi j heef t gedurende een zekere t i jd en uit-ik van de Sozial-Referent Dr. Voss van hetRijkscommissar iaat ongewild geholpen, die eens inantwoord op een daartoe gestelde vraag opmerkte,da t de v roegere vakbonden ook in he t omgevormdeN.V.V. hu n t aak op dezelfde wijze z o u d e n k u n n e nvoor tze t t en ' a l s ze d i e to t du sver hadden vervu ld .Daar di t s lechts de halve waarheid was ging d ievlieger niet lang op.H o e w e l na de s t i ch t ing van he t omgevormdeN.V.V., waar in r eeds de voor loper van he t Neder -landse Arbeidsfront kon worden gezien, verschil-lende samenvoegingen van vakbonden en de daar-na plaats gehad hebbende opheffing van de con-fessionele vakbeweging de Heren er aan herinnerdedat er toch w el iets aan he t v e r a n d e r e n w a s e nd at deze o n twikke l ingsgang toch n ie t zo u zijnt eg en t e houden , wijz igden de Di rec t i e noch de v er -pol i t iekte oude vakbondsbes tuurders van koers .H et bleef niet a l leen b ij r e m m e n en het v o o r t -d u r e n d o p w e r p e n van bedenk ingen , verschi l lendeverschi jnse len w e z e n er op, dat er ook sprake ge-w e e s t m o e t zijn van' het uitgeven van het paroolonder de leden de organisatie de rug toe te keren,zodra daarvoor het sein op de een of andere wijzezou worden ge ge ve n .D it is later uit de gang van zaken duidelijk ge-b leken . H oe ech te r een en a n d e r in zijn w e r k isgegaan, d a a r i s men n i m m e r a c h t e r k u n n e n k o m e n ,zoda t de s chu ld igen n i m m e r ach te rhaa ld zijn k u n -nen worden .Zo la ng het o m g e v o r m d e N.V.V. optrad, bleef hetl eden ta l d er toen n o g maar al leen bes taandeNeder!. Vereniging (d e andere bonden waren op-geheven en geliquideerd) vri jwel stationair en gingde belangenbehar t ig ing op de oude wijze door ,

zelis veranderde er in het instituut va n overleg, de Personeelraad niets.Van die Personeelraad bleven namelijk ook, devertegenwoordigers der confessionele bonden deeluitmaken, ofschoon zij niets m e e r te vertegenwoor-digen hadden.De samenstell ing van die raad was t oen : 5 ver-t eg enwo o rd ig e r s van de Ned. Vereniging, 2 ver-t eg enwo o rd ig e r s van de R.K. Bond en l v a n , deProl. Chr. Bond. Onder de N.V.-ve r t eg enwo o rd i -gers bevond zich n N.S.B.-er, nameli jk de s ec re -taris van de N.V., C , Cramer.Deze verhouding en daardoor ook de oudegeest bleef gehandhaafd tot de oprichting van.het Ned. Arbeidsfront in Mei 1942,Reeds vrdat de oprichting van het N.A,F.officieel bekend was gemaak t , had men vatt . he.tv o o r n e m e n d a a r v a n d e l uch t gekregen en b l i jkbaarr eeds zijn maat rege len genomen.In een met spoed belegde v e r g a d e r i n g van he tH o o f d b e s t u u r der Ned. Vereniging van Spoor - eniTramwegper sonee l werd d en ho o fd b es t uur s l ed en .gelegenheid gegev en zich uit te s p r e k e n over e,vea.-tuele voor tze t t ing van hun werkzaamheden in-het N.A.F.

Het bleek dat slechts 3 H.B.- leden (Cramer, ,Kramer en Woudenberg) bereid waren, met het.N.A.F, door te gaan, terwij l er 14 te kennen gavenhu n ontslag te zu l l en aanvragen .N a d a t d it r e su l t aa t bekend w as , werd daarvanonmidde l l i jk medede l ing aan de l eden g ed aan , het-geen bl i jkbaar het sein voor de u i t toch t is geweest,want binnen korte t i jd daarna waren van duizes-den leden bedankjes on tvangen . Thans zijn er vande rond 21.000 leden die oorspronkeli jk deel vanhet omgevormde N.V.V. uitmaakten nog ongeveer1.600 over.De houding der grote meerderheid van hetgenoemde hoofdbes tuu r en de gang van zaken ffl

de Neder l . Vereniging ha d vanze l f sp rek end het ,n e m e n van en ige maa t r ege len door den Arbeids-front le ider te n gevolge.Ie. D e voorz i t t e r van de N&ier l . Vereniging v anSpoor- en T r a m w e g p e r s o n e e l weed vaa zijnfunct ie o n t h e v e n .2e. Tot leider van de Nederl. Vereniging bekleedm et alle bevoegdheden daaraan verbonden , *w e r d b e n o e m d C . C r a m e r , to t dat m o m e n tsecretaris dier vereniging.3e. In de plaats van de zittende 8 leden van dePersoneelraad werden door het N.A.F., datdaartoe volkom en gerechtigd was, ( im m ers bijv e r o r d e n i n g van den Ri jk scommis sa r i s zijn alle

b evo eg d hed en van de b e s t u r e n d er v o o r -mal ig e v a k b o n d e n op den le ider van he t N.A.F.of diens ver t eg enwo o rd ig e r s overgega.au) devolgende 4 l eden aangewezen :C. Cramer , lid en v o o r z i t t e r ,A. Ketelaar, l id,G . F. Kramer, l id,J. H. Woudenberg, l id.Deze nieuwe Peisoneelraad trad op 15 Mei 1942in func t i e en veroorzaakte vanzelf sprekend eenscherpe reactie onder de Directie en de andereaanhanger s van de oude idylle.Thans begon de Di rec t i e met behu lp van deH e r e n die zonder meer hun leden in de s teek ge-laten hadden, eers t recht haar grote act ie .H o e w e l onzerz i jds aan alle f o r ma l i t e i t en vol ledigwerd vo ldaan , on tv ing de n ieuwe Per sonee l r aadop geen enkele aan de Direct ie ger ichte brief an t -woord, terwi j l de enkele bespreking die de v o o r -zitter van de R a a d met de Direct ie heef t gehouden,


11/12

h e le m a a l n ie t he t ka rakte r van he t plegen v anover leg i n p e r so n e e l s z a k e n h e e f t gedragen . Uit eenen ander w as heel gem akk el i jk af te le iden, da tde Direct ie en haar he lper s al les op hare n ens n a r e n zou de n ze t t e n o m zich onde r d e v leuge lenvan het N.A.F, uit te wringen . En he t moet gezegd,to t heden is d i t vr i jwel vol l edig ge lukt .D e Direct i e is er n.l. in ges laagd bij den Ba h n -b e v o l lm a c h t ig t e (Selszer) en bi j den Pr a s i de n t f rdas E i se n b a lm we se n i n den Niede r l anden (Dr .T h om a s ) de indru k te .ves t igen, da t erkenning d oo rh a a r van het N.A.F, en zich gedrag en naar dev o o r s c h r i f t e n v oor he t N.A.F, gegeven, grote moei-l i j kheden in het bedri jf zouden ve roorzaken . Voor t sh e e f t d e H e e r W . Hupkes , Di rec teur N.S., m e d e -gedee ld , dat hij zijn onts lag zou vragen zodra h ijhet N.A.F, zou moe t e n e r ke n n e n .Toen Dr . Tho m as h ie rop reagee rde m e t , ,umG o t t e swi l l e n das s nich t" zat de Direct ie de r N.S.o nmid d e l l i jk hoo g te paa rd en had he t N.A.F, hetp l e i t ver loren , h o e kr a ch t i g d e A r be i d s f r on t l e i de rzich oo k geweerd hee f t , he tgeen o ns be ke n d is .H et l igt niet op mijn weg om binnen het raamvan d i t r a p p o r t d e h ou d i n g van de Dui t se H e r e naan een be s p r e k i n g te on de r w e r pe n . Deze h o u d i n gechte r h e e f t to t gevolg gehad, da t onmidde l l i jk d eoude s i t ua t i e werd he r s t e ld . D e n i e u w e Personee l -r aad werd zonder vorm v an proces aan de dijkgeze t , de oude werd weer in eer hers te ld, op nu i t z on de r i n g n a .C . Cram er , ' die vele j a r en be langloos de be langenvan he t Spoorwegper sonee l en in ande re func t i e sook die van he t O v e r h e i d s p e r s o n e e l ' h e e f t behar -tigd en die twaa l f jaar l id van die P e r s o n e e l r a a dw a s ge w e e s t , moch t da a r v a n nu van de Direct iegeen lid bl i jven. Hij die zich als nat ionaal-socia l i s tna tuur l i j k nie t voor h et w a ge n t j e v a n de herenhee f t l a t e n s p a n n e n en op verzoek van den le idervan het N.A.F, het le iderschap aanvaardde, konm en i n da t an t i - in s t i t uu t da t nu ge s t i ch t werd nietg e b ru ik e n .In zijn plaa t s werd ee n br oe de r van den Arbeids-f ron t l e ider a ls v e r t e ge n w oor d i ge r van he t N.A.F.in de Pe r s on e e l r a a d opge n ome n m e t d e func t i ev an ond^er-voorzi t ter .N a gehouden bespreking tu s sen de Dui t se hereii,de Di rec t i e en kam. Woudenberg , l e ide r van he tN.A.F., w e r d ov e r e e n ge kome n , dat de geschapenn i e u w e (oude ) s i t ua t i e bedoe ld is als overgangs -maa t rege l om u i t e inde l i jk t e komen to t de f unc t ion-ner ing van he t N.A.F, ook bi j de Neder landseSpoor w e ge n . /D e ze ov e r ga n gs t oe s t a n d be s t a a t t h a n s r e e d s ruimeen j a a r en pr a c t i s ch zijn we nog n i et s opge s ch o t e n ,neen e igenl i jk nog v e r d e r van h u i s ge kome n !D e Pe r s on e e l r a a d w or d t n u d u s g e v o r m d d o o rde ou de ' l eden op n na . Voor zover ze geena mbt e n a a r ma a r be zo l d i gd be s t u u r de r d e r v a k-b o n d e n w a r e n , zijn ze nu a m b t e n a a r in bezold igdediens t d er Spoor w e ge n ge w or de n . Tal van m e d e -w e r k e r s vie l di t ge luk eveneens ten deel . Daarer wegens h et on t b r e ke n van a fde l ingen geen af-d e l i n g sb e s t u u rd e r s me e r zijn, w e r de n in de plaa t sd a a r v a n t a l r i j ke o u d e a f d e l i n g s b e s t u u r d e r s en v a k-groepbes tuurde r s benoemd to t cor re sponden t r e sp . ,m e d e w e r k e r van de Personeelraad. Deze waren

v o o r h e e n al len reeds i n spoorwegdiens t .M et i ngang van l Januar i 1943 zijn de be pa -l ingen van he t R e g l e m e n t D i e n s t v o o r w a a rd e n v anhe t spoorwegper sonee l be t r ekking hebbende op deP e r s o n e e l r a a d gewijzigd en in o v e r e e n s t e m m i n gg e b ra c h t m e t d e huid ige zee r onbevredigende toe -s t and. Immers , men noemt een in s t e l l ing d ie nie tanders i s dan een Direct i e -pe r sonee lbureau ten

onrech te Pe r sonee l raad , daa rmede d e sugges t iep laa t sende alsof er nog sp rake zou zijn van eenins te l l ing waarop het p e r s o n e e l nog enige invloedzou ku n n e n u i t oe f e n e n .Gegeven deze s i t ua t i e i s he t niet. moeili jk tebegr i j pen , dat wij a ls N.A.F, nog geen v inge r inde pa p kon de n k r i j ge n .H oe wil len wij dat k u n n e n , als wij van de 35.000m an spoorwegpersoneel s lechts 1.500 in het N.A.Fhebben en over igens weinig of nie t s o n d e r n o m e nkan of mag w o r d e n .N i e t t e m i n doen wij het moge l i j ke om in de ge-w e n s t e r i ch t in g v o r de r i n ge n t e ku n n e n m a ke n , h e tis en b l i j f t ech ter ui ters t m oei l i jk zolang de D u i t s eau tor i t e i t en m.i. on ge gr on de vrees bl i jven koes te -ren voor m oe i l i jkh eden wann ee r t egen de wensvan de Direct ie het N.A.F, bi j de spoorwegen zalw or de n door ge d r u k t .Dat bi j de Dui t se r s h et winnen van de oor logop het eer s te plan s t aa t en bli jf t s t a a n is duidel i jken dat ongeacht welke s i tua t ie ook za l geborenworden , de Dui t se r s ook in Neder l and een normaa lw e r k e n d spoorwegbedr i j f ach te r z i ch m oe ten heb-ben, i s n ie t min der du idel i jk, m aar dat di t rus t ig

e n n o r ma a l w e r ke n d bedri jf er nie t zou zijn als deHeer Hupkes zou zijn v e r dw e n e n , omda t bij desp o o rwe g e n h e t N.A.F, vol ledig zou f u n c t i o n n e r e n ,meerrik ten s tel l igs te te moeten t egenspreken .Integendeel , ik meen in alle oprech the id t e moe-ten o p m e r k e n , dat een l a n ge r v oo r t du r e n van dehuid ige t oe s tand zee r f u n e s t za l zijn v oor de D u i t -se r s wannee r he t evenwel zo ve r zou komen da tNeder l and gehee l of gedee l t e l i jk opn ieuw oor logs -tonee l zou worden , wan t op he t Neder l andseSpoorwegbedr i j f k u n n e n d e Dui t se r s , ondanks a l l eove rdreven en ge h u i oh e l de -vr iendel i jkheid e n t e g e -m o e t k o m e n d h e i d van Di rec t i e , ee r s t aanwezendea mbt e n a r e n e n ou de a n t i - v a k b o n d s b e s t u u r d e r s d anr a a r mijn v a s t e ov e r t u i g i n g niet in v o l doe n de ma t erekenen .M en h e e f t n u e e n m a a l aan de kop en op dev e r a n t w oor de l i j ke pos ten t e maken me t geha rnas teaanhangers van wat z i j onder democra t i e ve r s t aane n me t f a n a t i e ke t e ge n s t a n de r s v a n alles w at n a a rn a t io n a a l - so c i a l i sm e en n i e u w e o r de zw e e mt .W a a r op dit zou u i t l o p e n , bi jvoorbee ld bij eenAn g lo - Am e r ik a a n se invas ie i s n ie t moei l i jk tevoor spe l l en .Kr i jgen w ij n ie t spoedig werke l i jk ge legenhe idom onze t aak ook onder h et s poor w e gpe r s on e e lop te ne m en 'en onz e pl ich t ook in een zeer ge-voelig bedri jf als de s poor w e ge n als n a t i on a a l -socia l is t te do


12/12

den aan ge toond, dat de spoorwegen geen personeelkunnen missen, neen, eigenlijk nog personeel teweinig hebben.Je moet er maar op komen.

Er zou nog veel meer op te merken zijn. Wezullen het echter hierbij maar laten met het oogop het doel van het uitbrengen van dit rapport..Wij begrijpen tenslo tte vol komen dat niet aan-stonds alles wat moet veranderen onder het mes

kan worden genomen, we wachten dus rustig af .Intussen heeft het ons echter reeds veel ge -noegen gedaan dit rapport te mogen uitbrengen."

Men kan uit het hierboven weergegeven rapportzien, hoe Cramer wat he t uiteindelijke resultaatvan het optreden van de Raad zou z i jn , een voor-ziende geest had.H ij voorspelde dat bij de eindstrijd voor de be-vrijding noch op de bedrijfsleiding, noch op depersoneelvertegenwoordigers, noch op het perso-neel zou zijn te rekenen.Beter dan een aantal anderen zag hij in, dat danhet spoorwegpersoneel actief zou gaan mededoenin de oorlogshandelingen, en dat het enige middelom dit te voorkomen was het bedrijf en het per-soneel te nazificeren, geestelijk te vergiftigen enonbekwaam te maken tot deelname aan de eind-strijd, waarbij het beleid van de anti's" echter devoet volkomen dwars had gezet.Het zou hem dunkt ons een l ie f ding waard zijngeweest als hij die overigens nourrit dans Ieserail", thuis in de keuken, was als de beste ookhad kunnen aanbrengen, hoe bij het beleid om debeste kansen bij de bevrijding van Nederland tescheppen, jaren lang contact met de illegaliteit

en via deze met de wettige Nederlandse regeringheeft bestaan.

We zouden het waarschijnlijk nu niet meer heb-ben Kimnen navertellen.Reeds onmiddellijk na de ineenstorting van deVakbeweging kwam verbinding tussen de leidingder N.V. en een belangrijke illegale verzetsgroeptot standOp deze wijze was het mogelijk de bevestigingte vinden van het standpunt van de Regering, da talle' kra chte n va n het verzet van he t spoorweg-personeel moesten worden gespaard voor het cri-tieke ogenblik der krijgsoperaties om Nederlandsbevrijding.Hoe begrijpelijk he t geestelijk conflict was. waar-in het personeel werd gebracht, toen b.v.b. deNederlandse soldaten zich opnieuw in krijgsge-vangenschap moesten begeven, de staking vaneinde April 1943 van enige honderden van hetspoorwegpersoneel moest daarom ontijdig wordengeacht en moest met bloedend hart overigens wor-den geadviseerd aan het werk te blijven, om demogelijkheid om e f f e c t i e f tot de bevrijding bij tedragen niet onmogelijk te maken.Hierop werd alle zorg en aandacht hoe langerhoe sterker gericht, voortdurend in nauwer contactmst de hoogste illegaliteit, die haar verbindingenmet de Regering en het Geallieerde Opperbevelhad.

Ongeveer midden 1943 werd het te voeren be-leid ter zake tussen bedrijfsleiding, Personeelraaden het N ati ona al Comit tot Eenheid en Bevrijding,een centrale organisatie van verzetsgroepen, vast-gelegd.Een comit werd g evormd, bestaande van be-d r i j f s z i j d e uit de heren Hupkes, Giesberger enWouters en voor de Personeelraad Joustfa, Tim-mermans en Landskroon, die hun vaderlandse taak

aanvaardden ondanks de toen door de- vertegen-woordigers der ondergrondse beweging onderwoorden gebrachte o mstandigheid, dat dit beteken-de het hoofd in een strop steken, die ieder ogen-blik ka n worden dichtgetrokken.De opdracht was de vraag, op welke wijze inhet bedrijf gesaboteerd kon" worden te beant-woorden en de kwestie op welke manier de spoor-wegstaking, samenvallende met een bepaald sta-dium der militaire operaties, op de meest doeltref-fende wijze zou kunnen worden voorbereid.Dat van deze grondslag van de werkzaamheidniemand deelgenoot kon worden'gemaakt, ook nietdegenen, die, niet vertrouwende op de activiteit'van bedrijfsleiding en raad, zelfstandig meendenondergronds te moeten gaan werken, behoeft geeubetoog.

De Raad deed op z i j n terrein zijn plicht, doorin honderden vergaderingen en vertrouwelijke bij-eenkomsten met de vertrouwenslieden van hetpersoneel voor te bereiden en te instrueren. Devertrouwensmannen op hun beurt hadden tot taakde consignes op voorzichtige wijze gemeengoedvan het personeel ie maken.Ten slotte, betrekkelijk kort voor het Regerings-bevel van 17 September 1944 tot staken, heeft dePersoneelraad z i jn gehele kunnen besteed aan deuitvoering van de opdrach t, om al vast het k rac ht-voertuigpersoneel tot ziek worden en onderduikenaan te sporen.

Daarna kwam de staking en de wijze waaropdie bijdr age in het nationale verze t tot een goedeinde is gebracht, komt eveneens mede voor reke-ning van de Personeelraad, aan de functionneringwaarvan talrijke vooraanstaande en leiding gegevenhebbende leden van de Nederla ndse Verenigingaandeel hebben gehad.Tijdens en ten behoeve van de staking werdenvele duizenden kilometers afgelegd op schier on-bruikbare fietsen, voortdurend moesten bespre-kingen in het land worden gevoerd, waarvan zeervele lussen de leiding van de Raad en de Directieplaats vonden.Gevaren, vernielingen van huis en haard, vrees-aanjaging noch arrestaties hebben de noodzakelijkeactivite it en toewijding kunnen temperen, integen-deel. Naarmate de staking langer duurde en depersoneelverzorging meer aandacht vroeg, zi jn dePersoneelraad en zi jn medewerkers sterker in actiegeweest.IV. Slotwoord.

In di t g e s c h r i f t is opzettelijk nagelaten algemeneconclusies te trekken.Aan het slot moge echter den lezer de vraaggesteld worden of oen slotstuk van 5 jaren beleidonder bezettingstijd als de unieke spoorwegstakingis geweest, mogelijk moet worden geacht als hetterrein van de aanvang af was overgelaten aan deDuitsers en hun Nederlandse trawanten en de ver-antwoordelijke leiders waren ondergedoken of,,buitenaf" waren gegaan, in afwachting van beteretijden.In dit verband moge nog gewezen worden opC L e uitspraak, die de Ereraad van het N.V.V. overhet beleid van het D.B. der Nederl. Verenigingheeft gedaan, die op onderdelen critiek h e e f t ,waarover ieder na lezing van het bovenstaandeeen oordeel kan vor men, maar waarv an de leidingder N.V. in alle bescheidenheid, maar met voldoe-ning heeft geaccepteerd he t vleiende oordeel,dat dit ( z i jn ) beleid, in zijn geheel beschouwd,een belangrijke bijdrage tot het nationaal verzath e e f t gevormd."

Beleid gedurende vijf jaren bezetting van Nederland.

Documents

Transcript of Beleid gedurende vijf jaren bezetting van Nederland.