BCP%20Betonpompbedienaar

Brussel, mei 2009

In samenwerking met FVB en FSBP

Beroepscompetentieprofiel

Betonpompbedienaar

Beroepscompetentieprofiel Betonpompbedienaar

7-9-2009 2

Beroepscompetentieprofiel

Betonpompbedienaar

Sector

Bouw

De infobank over beroepenstructuren en beroepsprofielen kan worden geraadpleegd op de

SERV-website: www.serv.be, via de link beroepsprofielen.

Het copyright over de SERV-beroepsprofielen hoort toe aan de SERV.

Gebruik van gegevens en tekst is toegestaan mits een correcte bronvermelding.

WD/2004/4665/??

SERV l Wetstraat 34-36 l 1040 Brussel l Tel: 02.20.90.111 l Fax: 02.21.77.008 l [email protected] l www.serv.be


7-9-2009 3

Inhoud

Inhoud ................................................................................................................................. 3

Inleiding .............................................................................................................................. 4

Leeswijzer ........................................................................................................................... 5

1. Afbakening en omschrijving van het beroep ........................................................... 7

1.1. Beroepssituering......................................................................................................... 7

1.2. Beroepenschets.......................................................................................................... 8

1.2.1 Definitie en omschrijving van het beroep ................................................................ 8

1.2.2 Afbakening .......................................................................................................... 11

1.2.3 Vereiste attesten of certificaten ............................................................................ 12

1.2.4 Arbeidsomstandigheden ...................................................................................... 13

2. Beroepscompetenties............................................................................................. 16

2.1. Met een betonpomp rijden......................................................................................... 16

2.2. De betonpomp opstellen ........................................................................................... 18

2.3. Beton pompen .......................................................................................................... 20

2.4. Problemen verhelpen................................................................................................ 22

2.5. Instaan voor reiniging en dagelijks onderhoud aan de betonpomp.............................. 24

2.6. Werkadministratie bijhouden ..................................................................................... 26

2.7. Communiceren ......................................................................................................... 27

2.8. Milieubewust werken................................................................................................. 29

2.9. Veilig werken ............................................................................................................ 30

3. Beginnende beroepsbeoefenaar............................................................................. 32

Bijlage I – Gemiddeld takenpakket ................................................................................... 34

Bijlage II – Welzijn op het werk......................................................................................... 36

Bijlage III – Verklarende woordenlijst ............................................................................... 37

Lijst van organisaties en bedrijven die werden uitgenodigd op de conferentie

‘betonpompbedienaar’............................................................................................ 38

Bronnen – Literatuurlijst................................................................................................... 39

“In verband met de leesbaarheid van de tekst is er voor gekozen om de mannelijke vorm te gebruiken. Waar hij of hem staat wordt uiteraard ook zij of haar bedoeld.”


7-9-2009 4

Inleiding

In dit document wordt het beroep betonpompbedienaar beschreven.

In het eerste deel bakenen we het onderzoeksveld af. We situeren het beroep in de sector en

geven aan wat precies het werkdomein is van de beroepsbeoefenaar. De beroepenschets

definieert het beroep en bakent het af ten opzichte van andere beroepen. Ook eventuele ver-

eiste attesten of certificaten voor het beroep en bijzondere arbeidsomstandigheden komen hier

aan bod.

Het tweede deel is de eigenlijke kern van het beroepscompetentieprofiel. We schetsen de

expertise die een beroepsbeoefenaar nodig heeft aan de hand van competenties die in de

beroepscontext worden toegepast. Deze competenties beschrijven wat iemand nodig heeft om

goede resultaten te boeken op het werk. Per competentie worden een omschrijving, indicato-

ren, onderliggende kennis, onderliggende attitudes en eventuele keuzes en dilemma’s weer-

gegeven.

In het derde deel wordt een definitie gegeven van de beginnende beroepsbeoefenaar voor dit

specifieke beroep. Er wordt omschreven wat er precies van een beginner verwacht wordt en

waarin zijn competenties nog verschillen van de ervaren beroepsbeoefenaar.


7-9-2009 5

Leeswijzer

Zowel internationaal als in Vlaanderen wordt steeds meer uitgegaan van competenties bij het

beschrijven van beroepen. De SERV heeft daarom een nieuw, competentiegericht format ont-

wikkeld voor de beroepscompetentieprofielen.

Verschillende types gebruikers

De beroepscompetentieprofielen zijn geschreven voor een zeer divers publiek en voor ver-

schillende gebruiksdoeleinden (zoals onder meer afstemming onderwijs-arbeidsmarkt, HRM-

beleid binnen bedrijven/organisaties en sectoren, loopbaan- en studiekeuzebegeleiding).

BCP’s trachten bijgevolg een antwoord te geven op verschillende soorten vragen. Daardoor is

het BCP een technisch document waarvan niet alle onderdelen voor iedereen even belangrijk

en begrijpelijk zijn.

Afhankelijk van het type gebruiker dat u bent, kan u het document ‘anders’ lezen. Wij onder-

scheiden drie grote types gebruikers.

� Type 1: gebruik van het BCP voor de oriëntatie van werkzoekenden, voor loopbaanbegelei-ding, of door de leek die zich wenst te informeren over een beroep.

� Type 2: professioneel gebruik in bedrijven/organisaties of sectoren: bijvoorbeeld voor sollici-taties in bedrijven, voor het opmaken van functiebeschrijvingen, voor interne opleidingen en coaching

� Type 3: onderwijs- en opleidingsverstrekkers voor het bepalen van eindtermen of voor het opstarten of aanpassen van een opleiding

� Indien u gebruiker type 1 bent, zijn de volgende onderdelen voor u het meest interessant:

• Deel 1 waarin het beroep wordt gedefinieerd en afgebakend.

• Achteraan in het document: bijlage 1 waarin een gemiddeld takenpakket van deze beroepsbeoefenaar beschreven staat.

• In deel 2 enkel de eerste rubriek: de titels en de omschrijvingen van de competen-ties.

� Voor gebruiker type 2, mensen uit het bedrijfs- of organisatieleven, uit het werkveld zelf dus, kan, bijkomend, volgende informatie bijzonder nuttig zijn:

• Deel 2 de rubriek indicatoren. De indicatoren beschrijven het gedrag dat iemand moet vertonen op de werkvloer om de beoogde resultaten te kunnen behalen. Dit gedrag toont aan of iemand al dan niet over de competentie beschikt.

• Deel 2 de rubriek keuzes en dilemma’s. Keuzes en dilemma’s beschrijven de com-plexiteit van de competentie.


7-9-2009 6

� Voor gebruiker type 3, onderwijs- of opleidingsverantwoordelijken, is bijkomend ook de volgende informatie relevant :

• Deel 2 rubriek onderliggende kennis.

• Deel 2 rubriek onderliggende attitudes.

• Deel 3 informatie over de beginnende beroepsbeoefenaar.

Hoe u de competenties in Deel 2 moet lezen…

In deel 2 beschrijven we de competenties voor het beroep waarvan sprake is. Deze competen-

ties werden afgeleid aan de hand van de omschrijving van het beroep en de analyse van een

gemiddeld takenpakket. (Een overzicht van een gemiddeld takenpakket vindt u in bijlage I).

Elke competentie wordt beschreven aan de hand van onderstaande rubrieken.

� In de omschrijving van de competentie geven we weer wat we precies onder de compe-tentie verstaan en waarom ze van belang is voor het bereiken van de verwachte resultaten op het werk.

� Aan de hand van indicatoren beschrijven we het gedrag dat een beroepsbeoefenaar moet stellen wanneer hij over de competentie beschikt. Een indicator moet niet in absolute ter-men gelezen worden; hij is richtinggevend. Dat wil zeggen dat de beroepsbeoefenaar niet aan alle indicatoren in dezelfde mate moet beantwoorden.

� Daarna beschrijven we de onderliggende kennis… Hier wordt de kennis genoemd die onderliggend of ondersteunend is voor de betreffende competentie. Het gaat om kennis zonder dewelke de beroepsbeoefenaar het bovenbeschreven gedrag niet kan stellen.

� …en de onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden. Hier worden de belangrijkste attitudes en/of sleutelvaardigheden weergegeven die onderliggend zijn aan de betreffende competentie. Het gaat om attitudes zonder dewelke de beroepsbeoefenaar het bovenbe-schreven gedrag niet kan stellen. We bespreken alleen de attitudes en/of sleutelvaardighe-den die een sterke relatie hebben met de betreffende competentie.

� Keuzes en dilemma’s geven aan welke de problemen zijn waar een beroepsbeoefenaar voor kan staan bij het aanwenden van deze competentie. De keuzes en dilemma’s waar-voor de beroepsbeoefenaar komt te staan, bepalen mee de complexiteit van het beroep. Complexiteit kan betrekking hebben op standaardroutines, het koppelen van meerdere rou-tines of juist op het zelf ontwikkelen van nieuwe routines en op de rol die de beroepsbeoe-fenaar daarbij vervult (ondersteunen, uitvoerend, leidinggevend). Maar het kan ook gaan om spanningsvelden, risico’s en kansen (COLO, september 2003, p.10-18).


7-9-2009 7

1. Afbakening en omschri jv ing van het beroep

1 . 1 . Beroepss i tue r i ng

De betonpompbedienaar werkt in de bouwsector (PC 124), al dan niet in de subsector ‘stort-

klaar beton’ waaronder ook de betoncentrales (productie en levering van stortklaar beton)

ressorteren. De ondernemingen waarin betonpompbedienaars tewerkgesteld zijn, zijn relatief

klein (tenzij het om bedrijven gaat waar het pompen van beton slechts een nevenactiviteit is,

zoals betoncentrales). De grootste pompbedrijven op de Vlaamse markt hebben 15 tot 20

betonpompen in dienst. Een grotere groep ondernemingen werkt met 5 tot 10 betonpompen.

Tenslotte zijn er heel wat kleine ondernemingen met 1 of enkele betonpompen in dienst (dik-

wijls gaat het om betonpompbedienaars die een eigen pomp hebben aangekocht en het be-

roep als zelfstandige uitvoeren). Sommige bedrijven zijn uitsluitend gericht op de verhuur van

betonpompen, andere bedrijven combineren deze verhuur met andere activiteiten. Veel voor-

komende nevenactiviteiten zijn bijvoorbeeld de productie en levering van stortklaar beton, het

verhuren van ander bouwmaterieel, invoeren en verkopen van betonpompen, aanleggen van

bedrijfsvloeren of van opritten en bestratingen, enz.

De betonpompbedienaar werkt met een betonpomp. Een betonpomp is een werfvoertuig met

giek1 dat toelaat om beton relatief snel over tientallen meters afstand te pompen. Achteraan de

machine bevindt zich een betonbak met roerwerk. Vanuit een betonmixer wordt stortklaar

beton in de betonbak gelost. Het roerwerk in de betonbak zorgt ervoor dat het beton niet ont-

mengt. Vanuit de bak wordt het beton in de pompleiding gepompt. Er bestaan verschillende

pompsystemen, het meest voorkomende maakt gebruik van een dubbele cilinder en een wis-

selbocht. Terwijl de ene cilinder naar binnen beweegt en zich zo vult met beton, duwt de ande-

re cilinder (die zich tijdens de vorige slag met beton heeft gevuld) het beton via de wisselbocht

in de pompleiding. Bij de volgende slag verschuift de wisselbocht naar de eerste cilinder.

Naast de cilinderpomp wordt voor kleinere toepassingen ook gebruik gemaakt van een rotor-

pomp (bv. gebruikt op pompmixers).

De betonleiding is gemonteerd op een giek die in verschillende standen gemanoeuvreerd kan

worden. De gieken die momenteel in België gebruikt worden, hebben een lengte van 17 tot 53

meter en bestaan uit 3 tot 5 onderling scharnierende armen. De giek kan 360° gedraaid wor-

den. Aan het einde van de pompleiding bevindt zich een eindslang, die gemanipuleerd wordt

door de betonverwerkers. In plaats van de eindslang kan ook een bijkomende leiding (be-

staande uit aan elkaar vastgemaakte leidingdelen van ca. 3 meter) aangesloten worden. Op

1 Er bestaan ook citypompen (verrijdbare betonpompen zonder giek) en stationaire betonpompen. In dit beroeps-

profiel komt enkel het werken met een mobiele betonpomp aan bod. Zie verder: 1.2.2. Afbakening.


7-9-2009 8

die manier kunnen nog grotere afstanden overbrugd worden (vaak tot 100 of 200 meter, maar

ook grotere afstanden zijn mogelijk).

1 . 2 . Beroepensche ts

1 . 2 . 1 De f i n i t i e en omsch r i j v i n g v an he t b e roe p

De betonpompbedienaar rijdt met de betonpomp naar de werf en stelt ze op volgens de

geldende veiligheidsvereisten. Hij bedient de pomp en de giek via een afstandsbedie-

ning. Na de werkzaamheden stort hij het restbeton en reinigt de pompleiding, de pomp

en het onderstel volgens de geldende milieurichtlijnen. Hij noteert de belangrijkste

pompgegevens op het pomprapport en staat in voor het dagelijks onderhoud aan de

machine.

Afhankelijk van de organisatie in het bedrijf, vertrekt de betonpompbedienaar met de beton-

pomp van thuis, of komt hij eerst naar de firma waar hij de betonpomp ophaalt en een eerste

opdracht meekrijgt. Van de dispatcher in het bedrijf krijgt hij het adres van de werf, de naam

van de aannemer en bijkomende gegevens (hoe laat aanwezig zijn op de werf, specificaties

betreffende de opdracht, …). Op basis van GPS, eventueel aan de hand van wegenkaarten,

stippelt hij een geschikte route uit. Alvorens te vertrekken wordt een visuele controle gedaan

van de betonpomp: staat van de banden, peilen van olie, brandstof en koelwater, aanwezig-

heid van persoonlijke beschermingsmiddelen… Dan rijdt hij met de betonpomp op een veilige

manier naar de werf, rekening houdend met het verhoogde zwaartepunt en het hoge gewicht

van de machine. Bij onverwachte files of wegwerkzaamheden probeert hij een snellere route

te vinden en geeft hij deze problemen door aan het bedrijf.

Vooraleer de werf op te rijden, inspecteert de betonpompbedienaar de staat van de werfwegen

om te vermijden dat de machine zou vastrijden of kantelen. Tevens informeert hij zich bij de

werfverantwoordelijke naar de voorziene plaats voor het opstellen van de betonpomp. Daarbij

vraagt hij ook naar de veiligheidsaspecten: staat en draagkracht van de ondergrond (losse

grond, ondergrondse leidingen of rioleringen, kelders, …), de afstand tot bouwputten en grep-

pels, de afstand tot hoogspanningsleidingen, … Wanneer door een van deze redenen de vei-

ligheid niet gegarandeerd kan worden, doet hij in de mate van het mogelijke voorstellen om

hieraan te verhelpen. Hij kan ook voorstellen doen aan de werfverantwoordelijke om het uit-

voeren van de werken op de werf efficiënter en/of veiliger te laten verlopen. De betonpompbe-

dienaar mag weigeren om de werf te betreden of om de betonpomp op te stellen, wanneer de

veiligheid niet gegarandeerd kan worden. In dat geval neemt hij contact op met het bedrijf. Als

de betonpompbedienaar gevraagd wordt om de pomp op te stellen op een plaats waar hij niet

kan garanderen dat er geen schade wordt veroorzaakt (bv. op voetpaden, in bewoonde ge-


7-9-2009 9

bouwen, …) laat hij de aannemer of de klant een document onderteken waarbij de verant-

woordelijkheid voor schade wordt overgedragen.

Vervolgens plaatst de betonpompbedienaar de machine op de aangegeven plaats, stempelt de

stempelpoten af op de stempelschotten en borgt de stempelpoten. Hij zorgt ervoor dat de

machine (zo goed als) waterpas staat, dat de stempelschotten niet over ondergrondse leidin-

gen of putten staan en dat er een voldoende afstand wordt gehouden ten opzichte van bouw-

putten en hoogspanningsleidingen. Als de betonpomp deels op de openbare weg staat, plaatst

hij een gevarendriehoek en gebruikt eventueel het oranje zwaailicht en de knipperlichten. Pas

nadat de betonpomp stabiel is gepositioneerd, plooit hij de giek in de juiste (door de fabrikant

gespecificeerde) volgorde open, totdat hij de stortplaats bereikt. Als hij de stortplaats niet kan

bereiken, legt hij een bijkomende leiding, door losse leidingdelen aan elkaar vast te maken.

Daarna start de betonpompbedienaar de pomp en smeert ze met water, een water-

cementmengsel of een speciale oplossing. Nadat de pomp gesmeerd is, begeleidt hij de be-

tonmixer tot aan de betonpomp. Hij verifieert of het geleverde beton effectief pompbaar is. Als

het beton volgens hem niet pompbaar is zonder schade te veroorzaken of de veiligheid in het

gedrang te brengen, meldt hij dit aan de betonmixerchauffeur of de betoncentrale. Indien no-

dig mag de betonpompbedienaar, na overleg met het eigen bedrijf, weigeren het beton te

pompen.

De pomp wordt bediend via een afstandsbediening in de nabijheid van de inbrengplaats, zodat

de pompbedienaar kan communiceren met de betonverwerkers die de eindslang bedienen.

Tijdens het pompen regelt hij de pompsnelheid (het debiet) en verplaatst de giek naar de ver-

schillende inbrengplaatsen, rekening houdend met de eventuele aanwezigheid van hoogspan-

ningsleidingen. Hij verwittigt de betonverwerkers voor bewegingen van de giek en waarschuwt

hen voor andere risico’s (bv. neervallend beton, bewegingen van de eindslang, …). Wanneer

de betonmixerchauffeur teken geeft dat de mixer leeg is (meestal via een claxon die achteraan

de pomp bediend kan worden), onderbreekt de pompbedienaar het pompen en begeleidt een

nieuwe betonmixer tot aan de pomp. Als de werken bijna gedaan zijn, verwittigt hij de beton-

mixerchauffeur zodat die tijdig kan stoppen met het storten van beton en er niet te veel restbe-

ton in de leidingen achterblijft. Van zodra de eigen veiligheid of die van andere werknemers of

voorbijgangers in gevaar dreigt te komen, gebruikt hij de noodstopschakelaar. Tijdens het

bedienen van de pomp draagt de betonpompbedienaar de nodige persoonlijke beschermings-

middelen.

De betonpompbedienaar probeert verstoppingen in de betonleiding te vermijden door de

pompbaarheid van het beton in te schatten vóór het pompen en door het beton tijdens pomp-

pauzes korte slagen vooruit en achteruit te pompen in de leiding. Bij langere pomppauzes

pompt hij het beton terug tot in de betonbak en reinigt de leiding door middel van een natte


7-9-2009 10

sponzen bal. Ook het reinigen van de leiding na de werkzaamheden is belangrijk om bij de

volgende opdracht verstoppingen te vermijden. Doet er zich toch een verstopping voor in de

betonleiding, probeert de betonpompbedienaar deze in eerste instantie te verwijderen door

vooruit en achteruit te pompen. Helpt dit niet, dan lokaliseert hij de verstopping door de leiding

voorzichtig af te kloppen met een hamer. De verstopping bevindt zich net voor de plaats waar

de leiding hol klinkt, in plaats van vol. Nadat de druk van de leiding is gehaald, demonteert de

betonpompbedienaar het betreffende leidingdeel of de bocht en verwijdert de verstopping.

Nadien wordt het leidingdeel of de bocht opnieuw in de leiding gemonteerd.

Nadat het beton gepompt is, reinigt de betonpompbedienaar de leiding door een natte spon-

zen bal in de leiding te duwen en terug te zuigen of door te blazen. Losse leidingen worden

losgemaakt en doorgespoeld met water. Nadat de giek volledig is ingeplooid en de stempelpo-

ten ingetrokken en geborgd, verplaatst hij de betonpomp naar de door de werfleider aangedui-

de plaats voor het reinigen en het storten van restbeton. Als hiervoor op de werf geen plaats

voorzien is, rijdt hij naar de dichtstbijzijnde betoncentrale. Het restbeton dat in de bak terecht

is gekomen na het terugzuigen uit de leidingen wordt gestort op de hiertoe voorziene plaats

(indien mogelijk in de recyclage-installatie) en alle onderdelen van de pomp en het onderstel

(de bak, de cilinders, het roerwerk, …) die met beton in aanraking zijn geweest, worden gron-

dig afgespoten met een krachtige waterstraal. Ook bij het reinigen van de betonpomp draagt

de betonpompbedienaar de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen.

De betonpompbedienaar vult alle benodigde gegevens betreffende de opdracht op het pomp-

rapport in: naam van de klant en van de aannemer, adres van de werf, naam van de pompbe-

dienaar en nummer van de pomp, aantal verreden kilometers, uur van aankomst en vertrek op

de werf, uur waarop het pompen is gestart en gestopt, hoeveelheid gepompte beton en op-

merkingen (lange wachttijden, schade, kwaliteitsproblemen, …). Vervolgens rijdt hij naar de

volgende werf. ’s Avonds wordt de machine meestal extra nagespoeld.

De betonpompbedienaar staat niet alleen in voor dagelijkse reiniging, maar ook voor dagelijks

onderhoud aan de machine: controleren van peilen (van olie, hydraulische olie, koelvloeistof,

centrale smering…) en indien nodig de reservoirs bijvullen; smeren van draaiende onderdelen

die niet door de centrale smering bereikt worden; de normale werking van de machine in het

oog houden (temperatuur, druk, geluid, …) en eventuele problemen melden aan de technische

dienst van het bedrijf; enz. Kleine defecten (vervangen van lampjes, zekeringen, een bocht of

leidingdeel, …) probeert hij zelf op te lossen, eventueel met telefonische ondersteuning vanuit

het bedrijf. Wanneer het probleem niet zelf opgelost kan worden, omschrijft hij het zo nauw-

keurig mogelijk, zodat de technische dienst van het bedrijf het probleem snel kan opsporen en

verhelpen.


7-9-2009 11

Alle hierboven omschreven taken moeten door een ervaren betonpompbedienaar uitgevoerd

kunnen worden. Dat betekent niet dat hij voor al deze taken ook zelf de verantwoordelijkheid

draagt. De betonpompbedienaar moet de veilige toegang tot de werf en een veilige plaats voor

het opstellen van de pomp kunnen controleren (en eventueel weigeren om de opdracht uit te

voeren), maar de (hoofd)aannemer draagt hier de verantwoordelijkheid voor. Het is ook de

aannemer die verantwoordelijk is voor het voorzien van een plaats waar het restbeton gestort

en de pomp gereinigd kan worden zonder het leefmilieu te schaden. Het toenemend aantal

aannemers en onderaannemers op grote werven, leidt in sommige gevallen tot een versnippe-

ring van verantwoordelijkheden, een gebrek aan overzicht en een moeizame communicatie.

Hierdoor wordt de betonpompbedienaar niet altijd op de hoogte gesteld van alle cruciale in-

formatie waarover hij dient te beschikken (bv. met betrekking tot draagkracht van de onder-

grond, aanwezigheid van hoogspanningsleidingen, andere werkzaamheden op de werf, enz.).

1 . 2 . 2 A f bak en i ng

1.2.2.1 Mobiele vs. stationaire betonpompen

In dit beroepscompetentieprofiel wordt enkel het werken met een mobiele betonpomp bespro-

ken. Er bestaan ook stationaire betonpompen, al worden deze minder gebruikt. Het werken

met stationaire betonpompen vertoont veel gelijkenissen met een mobiele betonpomp: de

bedieningsprincipes komen in grote lijnen overeen. Een belangrijk verschilpunt bestaat erin

dat een stationaire betonpomp voor langere tijd blijft staan eens ze is opgesteld. De stationaire

betonpomp wordt op een afzonderlijke vrachtwagen vervoerd en vaak geplaatst met behulp

van een torenkraan. Dit zijn (meestal) geen taken voor de betonpompbedienaar. Voor een

betonpompbedienaar houdt het werken met een stationaire betonpomp daarom grotendeels

dezelfde competenties in als het werken met een mobiele betonpomp, zij het dat rijden met en

opstellen van de machine wegvalt. Uiteraard zal de betonpompbedienaar zich wel de specifie-

ke bedieningsmechanismen van de stationaire betonpomp eigen moeten maken.

1.2.2.2 Kerntaken en bijkomende taken

Betonpompbedienaar is een duidelijk afgebakend beroep, met een takenpakket dat over de

verschillende ondernemingen in de sector grotendeels gelijkloopt. Toch kunnen soms, afhan-

kelijk van de werkomgeving, bijkomende taken gevraagd worden:

� sommige betonpompbedienaars staan mee in voor het onderhoud van machines in het atelier;

� in een verhuurbedrijf van bouwmaterieel kan ook het bedienen, verhuren of onderhouden van andere bouwplaatsmachines gevraagd worden;


7-9-2009 12

� bij een verdeler van betonpompen worden sommige betonpompbedienaars gevraagd om opleidingen op nieuwe types betonpompen te geven bij de klant;

� bij een aannemer kan de betonpompbedienaar gevraagd worden om andere bouwplaats-machines te bedienen of te helpen bij het verwerken van beton;

� zeker in betoncentrales (maar ook elders) zijn veel betonpompbedienaars tevens beton-mixerchauffeur. Uitzonderlijk wordt er in Vlaanderen gewerkt met pompmixers: machines die zowel van een betonmixer als van een betonpomp voorzien zijn. Ook in dat geval is de betonpompbedienaar tevens betonmixerchauffeur;

� …

Deze bijkomende taken, die kunnen verschillen van bedrijf tot bedrijf en van bedienaar tot

bedienaar, worden niet expliciet opgenomen in dit beroepscompetentieprofiel dat zich toespitst

op de kern van het beroep. Voor de omschrijving van het takenpakket van de betonmixer-

chauffeur verwijzen we naar het beroepscompetentieprofiel Betonmixer-chauffeur (Tempera

i.o.v. SERV, 2003). Ook voor andere bouwgerelateerde beroepen als bouwplaatsmachinist of

bekister bestaat reeds een beroepsprofiel (Pollet, 1998; SERV, 1997).

1.2.2.3 Vergelijkbaarheid met andere beroepen

Het beroep is erg specifiek en kan moeilijk verward worden met andere beroepen. Toch verto-

nen bepaalde onderdelen van het takenpakket van de betonpompbedienaar gelijkenissen met

andere beroepen. Zo komen het verrijden en opstellen van de machine, reinigen van de instal-

laties en instaan voor veiligheid en milieu ook voor in beroepen als boormeester, machinist

mobiele kraan en vrachtwagenchauffeur (resp. SERV, 2007a; SERV, 2000; SERV, 2007b;

SERV, 2005). Met het beroep machinist mobiele kraan zijn de gelijkenissen nog het grootst

omdat die, net zoals een betonpompbedienaar, werkt met een giek (zij het dat de giek van een

mobiele kraan in minder posities gemanipuleerd kan worden).

1.2.2.4 Beroepsbenaming

In dit beroepscompetentieprofiel wordt gesproken van een ‘betonpompbedienaar’. De meest

gehanteerde benaming op de werkvloer is evenwel ‘betonpompist’ of ‘pompist’. Daarnaast

worden nog een aantal andere benamingen gehanteerd om dit beroep aan te duiden: beton-

pompmachinist of kortweg machinist, betonpompchauffeur, betonpompoperator of beton-

pompbediener.

1 . 2 . 3 Ve re i s t e a t t e s t en o f c e r t i f i c a t en

Er bestaan geen specifieke wettelijke vereisten voor het beroep van betonpompbedienaar. Wel

moet de betonpompbedienaar over een rijbewijs C met bijhorend rijgeschiktheidsattest be-

schikken. Heel uitzonderlijk wordt ook een rijbewijs CE gevraagd, maar betonpompopleggers


7-9-2009 13

komen in België zo goed als niet voor. Voor bepaalde werkzaamheden (zoals werken in de

buurt van bovenleidingen, in chemische bedrijven, op luchthavens, …) kan door de opdracht-

gevers een VCA-attest gevraagd worden. In voorkomend geval voorziet de werkgever in de

benodigde opleiding en certificering.

1 . 2 . 4 A rbe i ds oms t a nd i gh ed en

De volgende arbeidsomstandigheden2 zijn typisch voor het beroep betonpompbedienaar:

� werktijden: de betonpompbedienaar werkt volgens relatief regelmatige uren, hoewel er dal-

momenten (regen, vriesweer) en piekmomenten (vooral in de zomer of op vrijdagen) zijn.

Op piekmomenten wordt meestal van de pompbedienaar verwacht dat hij bereid is om

overuren te maken. De job vraagt ook een zekere flexibiliteit, omdat het op voorhand nooit

zeker is hoe lang een bepaalde opdracht zal duren.

� buiten werken in alle weersomstandigheden (weer en wind, regen, sneeuw en ijzel, grote

hitte). Bij echte vrieskou is het evenwel meestal niet mogelijk om beton te pompen.

� werken in werfomstandigheden (modder, ongelijke grond, uitlaatgassen van bouwplaatsma-

chines, …)

� fysiek belastend werk: vooral het leggen en terug opbergen van leidingen is fysiek erg be-

lastend

� arbeidsrisico’s: het werken met een betonpomp houdt enkele specifieke arbeidsrisico’s in:

• kantelen van de pomp: door de lange giek en het gewicht van het beton in de leidin-

gen is een stabiele opstelling van de betonpomp van zeer groot belang. Door pro-

blemen met de draagkracht van de ondergrond of een verkeerde afstempeling van

de machine bestaat een risico op kantelen van de pomp, wat zeer ernstige lichame-

lijke en materiële schade kan veroorzaken

• elektrocutie: als de giek van de betonpomp te dicht in de buurt van een hoogspan-

ningsleiding komt, kan er een vonk overslaan die elektrocutie kan veroorzaken bij ie-

dereen die zich in de onmiddellijke omgeving van de pomp en haar leidingen bevindt

• beknelling: de betonpompbedienaar kan bekneld raken door de stempelpoten, de

giek of tussen de betonpomp en de betonmixer. De betonpompbedienaar riskeert

eveneens om gegrepen te worden door bewegende onderdelen van de machine

(roerwerk, wisselbocht, cilinders, …)

• werken met en onder een giek: risico van onverwachte bewegingen van de giek,

neervallend beton, neervallende leidingdelen, …

2 Indien u meer informatie wil over de risico’s en preventiemaatregelen die specifieke arbeidsomstandigheden met zich meebrengen, verwijzen wij u naar een nota van de SERV over arbeidsomstandigheden (SERV, 2007) die u op

de website kan raadplegen.


7-9-2009 14

• betonspat: door verstoppingen, door het aanzuigen van lucht of door het springen

van een leiding ontstaat er betonspat, vooral gevaarlijk voor de ogen

• uitslaan van de eindslang: door verstoppingen of het aanzuigen van lucht ontstaat er

risico op het uitslaan van de eindslang, waardoor personen die zich te dicht bij de

eindslang bevinden, verwond kunnen raken

• gevaarlijke of schadelijke producten: de betonpompbedienaar werkt met producten

die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid: cement en vers beton (risico op

brandwonden en irritatie van de slijmvliezen), oliën en vetten, onderhoudschemicali-

en, … Om risico’s te beperkten, draagt de betonpompbedienaar de nodige persoon-

lijke beschermingsmiddelen

• rijden met een machine met hoog gewicht en hoog zwaartepunt, wat een verhoogd

risico inhoudt op kantelen

• er is niet altijd een ergonomische werkhouding mogelijk

Tijdens de uitoefening van zijn beroep werkt de betonpompbedienaar nauw samen met andere

beroepsbeoefenaars. De belangrijkste zijn:

� de dispatcher van het eigen bedrijf: doorgeven van nieuwe opdrachten aan de betonpomp-

bedienaar

� werfverantwoordelijken, werfleiders, projectleiders, veiligheidscoördinatoren, enz.: zij bepa-

len onder meer waar de betonpomp moet opgesteld worden en waar gereinigd kan worden.

Zij hebben ook de nodige informatie over de staat en de draagkracht van de ondergrond,

afstand tot bovenleidingen, …

� betonverwerkers: arbeiders van de (onder)aannemer, die instaan voor het storten van het

beton en de eindslang bedienen. Vaak zijn het metsers of bekisters. Grote aannemers heb-

ben soms eigen stortploegen in dienst die enkel instaan voor het storten en verwerken van

beton. Het grote aantal onderaannemers op grote werven maakt een vlotte communicatie

en samenwerking niet altijd eenvoudig. Daarbij komt dat de betonpomp vaak ingehuurd is

door de betoncentrale, die in dat geval de rechtstreekse klant is van de hoofdaannemer. In

zo’n situatie werkt de betonpompbedienaar samen met arbeiders van de onderaannemer

van de klant van zijn klant

� betonmixerchauffeurs: zij staan in voor het vullen van de betonpomp en communiceren met

de betonpompbedienaar over stoppen met pompen wanneer de mixer leeg is, stoppen met

lossen van beton wanneer de werkzaamheden bijna voltooid zijn, tijdig bijbestellen van sal-

doleveringen van beton, enz.

� de centralist en/of de dispatcher van betoncentrale: zij bepalen waar de betonpompbedie-

naar het restbeton mag storten en waar hij de betonpomp mag reinigen in de betoncentrale


7-9-2009 15

� particuliere klanten (voornamelijk op kleine werven): zij moeten een plaats voorzien voor het

opstellen en reinigen van de betonpomp en bedienen de eindslang


7-9-2009 16

2. Beroepscompetenties

2 . 1 . Met een be tonpomp r i j den

Omschrijving:

De betonpompbedienaar gaat in eerste instantie na of aan alle voorwaarden is voldaan om de

machine op een veilige manier te verrijden, zelfs voor kleine afstanden. Vervolgens voert hij

het werfadres in op de GPS of zoekt op basis van een wegenkaart een geschikte route op.

Tijdens het rijden houdt hij rekening met het hoge gewicht en verhoogde zwaartepunt van de

machine. Vooraleer de werf te betreden, schat hij de staat van de werfwegen in.

Indicatoren:

De betonpompbedienaar

� plooit de giek volledig dicht en legt hem op de gieksteun alvorens de machine te verrijden.

� schuift de stempelpoten volledig in en gaat na of ze geborgd zijn alvorens de machine te verrijden.

� legt losse onderdelen (leidingen, stempelschotten, …) op de voorbestemde plaats en zekert ze tegen bewegen.

� houdt rekening met de invloed van het hoge gewicht en zwaartepunt van de machine op het weggedrag en met de doorrijhoogte .

� brengt de route in op de GPS of stippelt op basis van een wegenkaart een geschikte route uit.

� zoekt een alternatieve route bij problemen op de weg (files, wegenwerken, …).

� rijdt met de machine volgens de uitgestippelde route en volgens de principes van defensief rijden.

� schat de veilige staat van werfwegen in alvorens de werf op te rijden.

Onderliggende kennis:

� voorwaarden voor het veilig rijden met een betonpomp

� gebruik en werking van GPS-toestellen

� basisinzicht in het Belgisch wegennet

� verkeersregels en principes van defensief rijden

� technieken voor het borgen van losse of bewegende onderdelen

Onderliggende attitudes en sleutelvaardigheden:

� efficiëntie


7-9-2009 17

� veiligheidsbewustzijn

� verantwoordelijkheidszin

� zelfstandigheid

Keuzes en dilemma’s:

� Bij files of wegwerkzaamheden moet de betonpompbedienaar kunnen inschatten welke route het best gevolgd kan worden. Daarbij moet niet alleen de afstand, maar ook de duur van het traject ingeschat worden, evenals de aard van de wegen (voldoende doorrijhoogte en –breedte, draagkracht, …).


7-9-2009 18

2 . 2 . De be tonpomp opste l l en

Omschrijving:

De betonpompbedienaar stelt de betonpomp op een voldoende veilige afstand van bouwputten

en hoogspanningsleidingen op. Hij zorgt ervoor dat de stempelpoten niet op rioleringen, put-

ten, leidingen of andere holle ruimtes steunen. Als de machine veilig staat afgestempeld, plooit

hij de giek open en indien nodig bevestigt hij bijkomende leidingdelen aan pompleiding.

Indicatoren:


� schat de staat en de draagkracht van de ondergrond in alvorens de machine op te stellen (bv. geen rioleringen, ondergrondse leidingen, losse grond, …).

� stelt de machine op een voldoende veilige afstand op van bouwputten of bovenleidingen.

� stempelt de machine af zodat ze waterpas staat, de stempelpoten volledig uitgeschoven zijn langs de kant waar gewerkt wordt en minstens de achterste wielen op de grond rusten.

� plaatst de stempelpoten of stempelschotten niet over rioleringen, zichtbare putten, leidin-gen, kelders en losse grond.

� plaatst de stempelpoten ongeveer in het midden van de stempelschotten.

� plooit de giek pas open nadat de machine veilig is afgestempeld en in de volgorde die door de fabrikant is opgegeven (afhankelijk van het type giek).

� borgt de eindslang met een veiligheidskabel aan de giek, zodat ze niet kan vallen.

� legt indien nodig bijkomende leidingen en borgt ze tegen zelfstandig opengaan.

� zet een gevarendriehoek en gebruikt indien nodig de knipperlichten en het oranje zwaailicht wanneer de betonpomp geheel of gedeeltelijk op de openbare weg geparkeerd moet wor-den.


� voorwaarden voor het veilig opstellen en afstempelen van de machine

� veiligheidsinstructies van het bedrijf (o.a. aangaande de minimale toegestane afstand tot hoogspanningsleidingen)

� inzicht in stabiliteit en beweging van de machine

� werking van de stempelinrichting en de giek

� veiligheidsuitrusting van de betonpomp

� inzicht in fabrikanteninstructies

� technieken voor het borgen van losse of bewegende onderdelen


7-9-2009 19


� beslissingsvermogen

� handvaardigheid



� zelfstandigheid


7-9-2009 20

2 . 3 . Beton pompen

Omschrijving:

De betonpompbedienaar bedient de betonpomp van op de afstandsbediening. Hij kiest een

plaats in de buurt van de inbrengplaats vanwaar hij de werkzaamheden en de betonpomp kan

zien. Vóór het eigenlijke pompen, smeert hij de leiding. Tijdens het pompen, regelt hij het de-

biet en stuurt hij de giek naar de verschillende inbrengplaatsen. Bij problemen of onregelma-

tigheden stopt hij de pomp onmiddellijk. Aan het einde van de werkzaamheden vraagt hij tijdig

aan de betonmixerchauffeur om te stoppen met het lossen van beton.

Indicatoren:


� stelt zich vóór en tijdens het pompen zodanig op dat hij zowel visueel contact heeft met de inbrengplaats en de eindslangbedieners als met de betonpomp (en indien mogelijk met de betonmixerchauffeur).

� smeert de leiding door middel van een water-cementmengsel, water of een speciale oplos-sing vooraleer het beton te pompen.

� schat de pompbaarheid van het beton in.

� laat de eindslang bij het aanpompen of bij het verwijderen van verstoppingen steeds vrij pendelend hangen.

� controleert de stempelpoten op wegzakken tijdens het vullen van de betonleiding, het uit-plooien van de giek en het begin van het pompen.

� zorgt ervoor dat de eindslang niet in het beton steekt of omknikt.

� regelt het debiet in functie van het type beton, de lengte van de leidingen en de snelheid waarmee het beton verwerkt kan worden.

� verplaatst de giek op een beheerste manier naar de verschillende inbrengplaatsen en houdt hierbij voldoende afstand van eventuele hoogspanningsleidingen.

� houdt tijdens het pompen de inbrengplaats en de stabiliteit van de machine voortdurend nauwgezet in het oog.

� stopt onmiddellijk met pompen bij onregelmatigheden aan de pomp, als de veiligheid in het gedrang komt of wanneer de betonmixerchauffeur daarom vraagt (lege mixer).

� signaleert tijdig aan de betonmixerchauffeur dat er geen beton meer gelost moet worden, om te vermijden dat er te grote hoeveelheden restbeton in de leiding en in de bak achterblij-ven.


� elementair inzicht in betontechnologie en vergaand inzicht in de pompbaarheid van beton


7-9-2009 21

� inzicht in de benodigde hoeveelheid en specificaties van het beton voor de uit te voeren opdracht

� technieken voor het smeren van de leidingen

� gebruik en werking van de betonpomp en van de giek

� inzicht in de normale werkingstoestand van de betonpomp

� inzicht in de risico’s bij foutief gebruik of afwijkingen van de normale werkingstoestand van de betonpomp

� inzicht in stabiliteit en beweging van de machine

� noodstopbedieningen



� efficiëntie

� handvaardigheid

� oplettendheid



7-9-2009 22

2 . 4 . Prob lemen ve rhe lpen

Omschrijving:

De betonpompbedienaar tracht verstoppingen in de pompleiding te verwijderen door achteruit

en vooruit te pompen. Als dit niet lukt, lokaliseert hij de verstopping en verwijdert het leiding-

deel waar de verstopping zich bevindt, na de druk van de leiding te hebben gehaald. Tijdens

pomppauzes pompt de betonpompbedienaar het beton korte slagen vooruit en achteruit om

ontmenging te voorkomen. Bij lange pomppauzes pompt hij het beton terug naar de bak en

reinigt de leiding om verharding van betonresten in de leiding te voorkomen.

Indicatoren:


� verwijdert verstoppingen door korte slagen achteruit en vooruit te pompen.

� lokaliseert een verstopping door de betonleiding voorzichtig met een hamer af te kloppen.

� verwijdert verstoppingen door de druk van de leiding te halen, het verstopte leidingdeel te demonteren en na verwijderen van de verstopping opnieuw te monteren.

� vermijdt in de mate van het mogelijke pomppauzes.

� vermijdt ontmenging van het beton tijdens korte pomppauzes door het korte slagen vooruit en achteruit in de leiding te pompen.

� pompt bij lange pomppauzes het beton terug tot in de bak en reinigt de leiding.

� laat de mast nooit zonder toezicht tijdens pomppauzes.


� gebruik en werking van de betonpomp en de giek

� voorwaarden en technieken voor het openen en sluiten van leidingen

� inzicht in oorzaken van verstopping van de leiding of ontmenging van het beton


� technieken en materieel voor het reinigen van betonleidingen

� gereedschap voor het uitvoeren van herstellingen: sleutels, schroevendraaiers, tangen, …

� basiskennis van onderhoudstechnieken



� efficiëntie

� handvaardigheid


7-9-2009 23

� probleemoplossingsgerichtheid



7-9-2009 24

2 . 5 . I ns taan voo r r e in ig i ng en dage l i j ks onde rhoud aan de

be tonpomp

Omschrijving:

De betonpompbedienaar reinigt de machine grondig na iedere pompbeurt door het restbeton

uit de leiding terug te pompen, een natte sponzen bal door de leiding te zuigen, het restbeton

te storten en de pomp en alle onderdelen die met beton in aanraking kwamen, grondig met

water af te spuiten. Hij controleert dagelijks de staat van de machine en voert indien nodig

kleine herstellingen uit.

Indicatoren:


� rijdt de machine na het pompen naar de plaats die door de werfverantwoordelijke is aange-duid (of naar de betoncentrale) waar de pomp, de pompleiding en het onderstel gereinigd kunnen worden zonder de overige werfwerkzaamheden te hinderen.

� pompt het restbeton in de betonleiding na het pompen of bij lange pomppauzes terug tot in de betonbak.

� reinigt de pompleiding na het pompen en tijdens lange pomppauzes door een natte sponzen bal terug te zuigen of door te blazen.

� stort het restbeton op de door de werfleiding aangeduide plaats, rekening houdend met de milieuvoorschriften.

� reinigt losse leidingdelen na het pompen door ze grondig uit te spoelen met water.

� reinigt alle onderdelen van de betonpomp (betonbak, cilinders, wisselbocht, …) en van het onderstel die met beton in aanraking zijn gekomen grondig met water.

� reinigt dagelijks de spoelkamers van de pompcilinders.

� controleert dagelijks de uiterlijke staat van de verschillende onderdelen van de machine (bandenspanning, veiligheidsuitrusting, staat van leuningen, kranen en hendels, lekkages, slijtage van pompslangen, scheuren, …).

� controleert dagelijks niveaus van brandstof, vet voor de automatische smering, motorolie, hydraulische olie, koelwater, … en vult bij indien nodig.

� voert dagelijks controles uit na het starten van de motor (werking van elektrische installaties, oliedruk, luchtdruk, staat van de koppeling, batterij, …).

� houdt de cabine ordelijk en net.

� houdt alle veiligheidsuitrustingen in goede staat en verwijdert ze niet.

� voert kleine vervangingen door, eventueel op telefonische instructie vanuit het bedrijf (lei-dingen en bochten, lampjes, zekeringen, …).


7-9-2009 25


� verschillende onderdelen van de machine en hun werking

� technieken voor het reinigen van betonleidingen, de betonpomp en het onderstel

� gereedschap en producten voor het uitvoeren van reiniging, onderhoud en herstellingen: waterslang, sponsballen, borstels, sleutels, schroevendraaiers, tangen, oliën en vetten, rei-nigingsproducten, …

� basiskennis van het uitvoeren van kleine herstellingen

� normale werkingstoestand en werkingsparameters (peil, druk, temperatuur, …) van de ma-chine


� inzicht in werforganisatie

� praktische kennis van de geldende milieuvoorschriften


� efficiëntie

� handvaardigheid

� initiatief

� probleemoplossingsgerichtheid

� technisch inzicht


� De betonpompbedienaar is niet in staat om alle vastgestelde storingen zelf te verhelpen. Hij moet de eigen mogelijkheden en bevoegdheden correct kunnen inschatten en bepalen wanneer de hulp van de onderhoudsdienst van het bedrijf moet ingeroepen worden.


7-9-2009 26

2 . 6 . Werkadmin is t ra t i e b i j houden

Omschrijving:

De betonpompbedienaar noteert de belangrijkste gegevens van het pompen op een afzonder-

lijk pomprapport en heeft steeds de nodige boorddocumenten bij zich. Wanneer er een ver-

groot risico bestaat op schade laat hij de werfverantwoordelijke of de klant een document van

overdracht van verantwoordelijkheid tekenen.

Indicatoren:


� vult op het pomprapport de benodigde gegevens m.b.t. het pompen nauwkeurig en leesbaar in.

� maakt op het pomprapport een korte beschrijving van eventuele problemen (lichamelijke of materiële schade, wachten op saldoleveringen van beton, wachten tot de werf klaar of op-geruimd is, bijkomende leidingen moeten leggen, …).

� heeft de nodige boorddocumenten bij zich (inschrijvingsbewijs, gelijkvormigheidsattest, keuringsbewijs, rijbewijs, …).

� laat de werfverantwoordelijke of de klant een document van overdracht van verantwoorde-lijkheid tekenen wanneer het vermijden van schade (aan voetpaden, gebouwen, interieurs, …) niet gegarandeerd kan worden.

� vult na een verkeersongeval een ongevallenaangifteformulier in en noteert namen en adressen van mogelijke getuigen.


� inzicht in welke gegevens nodig zijn voor facturatie, aangifte van ongevallen of schade en andere problemen.

� weten welke wettelijke documenten voorgelegd moeten kunnen worden


� initiatief

� nauwkeurigheid

� schriftelijke communicatie


7-9-2009 27

2 . 7 . Communice ren

Omschrijving:

In het belang van de veiligheid op de werf en een vlotte en kwaliteitsvolle uitvoering van de

opdracht is het van belang dat de betonpompbedienaar helder en duidelijk communiceert met

alle beroepsbeoefenaars waarmee hij in contact komt. Hij blijft rustig en beleefd, ook in geval

van onenigheid.

Indicatoren:


� communiceert op een beleefde en rustige manier met derden.

� meldt vertragingen door problemen op de weg of op de werf zo snel mogelijk aan het eigen bedrijf en eventueel aan de betoncentrale, met een duidelijke omschrijving van de oorzaak en een inschatting van de opgelopen vertraging.

� omschrijft symptomen en oorzaken van een technische storing duidelijk en nauwkeurig aan de onderhoudsdienst van het eigen bedrijf, zodat de storing snel gesitueerd en eventueel via telefonische bijstand verholpen kan worden.

� vraagt aan de werfverantwoordelijke waar de betonpomp opgesteld moet worden.

� informeert bij de werfverantwoordelijke naar de staat en draagkracht van de ondergrond, de afstand tot hoogspanningsleidingen, ... en vraagt indien nodig de benodigde documenten (bv. werkvergunningen) op.

� doet voorstellen aan de werfverantwoordelijke om het pompen van het beton efficiënter en/of veiliger te laten verlopen (m.b.t. opstelplaats van de betonpomp, werkvolgorde, aard van het beton, pompsnelheid, ...)

� maakt werkafspraken met de werfverantwoordelijke, de betonmixerchauffeur en/of de be-toncentrale m.b.t. het leggen van leidingen, het beginuur van het pompen, saldoleveringen van beton, een plaats om de pomp te reinigen, …

� meldt de werfverantwoordelijke problemen met de berijdbaarheid van werfwegen, stabiliteit van de opstelplaats, afstand tot hoogspanningsleidingen en weigert om de werf te betreden of de machine op te stellen indien de veiligheid dit vereist.

� meldt de betonmixerchauffeur of de betoncentrale problemen met de pompbaarheid van het beton en weigert indien nodig om het geleverde beton te pompen.

� neemt contact op met het eigen bedrijf in geval van onenigheid (met de werfleider, de klant, de betoncentrale, …) over veiligheids- en schaderisico’s.

� geeft vanuit eigen ervaring advies aan de betonverwerkers of de betonmixerchauffeur (m.b.t. werkvolgorde, veiligheid, aard van het beton in functie van het pompen en/of de spe-cifieke toepassing, …)

� werkt samen met de arbeiders van de (onder)aannemer bij het leggen en demonteren van


7-9-2009 28

bijkomende betonleidingen.

� spreekt seinen af met de betonverwerkers en de betonmixerchauffeur, zodat vlot gecom-municeerd kan worden zonder het pompen nodeloos stil te leggen.

� geeft via gebaren instructies aan de betonmixerchauffeur om de betonmixer tot aan de vultrechter van de betonpomp te leiden.

� gebruikt aangepaste communicatiemiddelen wanneer de pomp bediend wordt vanaf een punt waarop de inbrengplaats niet zichtbaar is.

� waarschuwt de betonverwerkers voor bewegingen van de giek, uitslaan van de eindslang, neervallend of wegspattend beton en andere veiligheidsrisico’s.

� roept de hulp in van werfpersoneel wanneer ondersteuning nodig is bij het uitvoeren van onderhouds- of herstelwerkzaamheden.


� gebruik en werking van GPS en GSM

� vakjargon

� conventionele seinen

� basiskennis Nederlands en/of Frans

� inzicht in werforganisatie en hiërarchie op de werf


� assertiviteit


� contactvaardigheid

� dienstverlening

� imagobewustzijn

� mondelinge communicatie

� samenwerking


� De betonpompbedienaar wordt soms onder druk gezet om werfwegen te betreden die niet in goede staat zijn, de betonpomp op te stellen op plaatsen die niet voldoen aan de gestelde veiligheidsvereisten (bv. te kleine afstand tot bouwputten of bovenleidingen) of om beton te pompen dat niet voldoet aan de voorwaarden voor goede pompbaarheid (te weinig cement, onvoldoende gemengd, …). Hij moet volledig zelfstandig bepalen of het betreden van een werfweg, het opstellen van de machine of het pompen van beton veiligheids- en/of schade-risico’s met zich meebrengt (kantelen, vastrijden, elektrocutie, verstopping, …) en eventueel ingaan tegen de wil van de opdrachtgever. In geval van onenigheid neemt hij contact op met het bedrijf.


7-9-2009 29

2 . 8 . Mi l i eubewus t we rken

Omschrijving:

De betonpompbedienaar werkt volgens de opgegeven milieurichtlijnen en heeft oog voor het

milieu, voornamelijk bij het reinigen van de machine en het storten van restbeton en spoelwa-

ter. Restbeton wordt in de mate van het mogelijke opgevangen in de recyclage-installatie. Ook

ander afval wordt gesorteerd en afgevoerd volgens de milieuvoorschriften.

Indicatoren:


� stort restbeton en spoelwater alleen daar waar toegelaten door de werfverantwoordelijke of de verantwoordelijke van de betoncentrale.

� loost onder geen beding restbeton of spoelwater in rioleringen of waterafvoeren.

� spoelt restbeton in de mate van het mogelijke weg in de recyclage-installatie van de beton-centrale.

� voert ander afval (olie en oliefilters, versleten onderdelen, lege vetpatronen, verpakkingen, …) correct af volgens de geldende bedrijfs- en milieurichtlijnen.

� gebruikt schadelijke stoffen volgens de voorschriften van de fabrikant en de geldende mili-eurichtlijnen.


� bedrijfs- en productgebonden milieuprocedures

� basiskennis van relevante begrippen uit de milieuwetgeving

� inzicht in de invloed van vers beton op grondwater en leefmilieu

� inzicht in de invloed van betonresten in rioleringen


� milieubewustzijn

� ordelijkheid



� De verantwoordelijkheid voor het correct afvoeren van restbeton en spoelwater ligt niet bij de betonpompbedienaar, maar bij de werfverantwoordelijke. De betonpompbedienaar moet wel weten onder welke voorwaarden hij de machine mag reinigen en restbeton mag storten. Soms wordt hiervoor op de werf geen plaats voorzien of wordt er gevraagd om dit op een onreglementaire plaats of manier te doen. In dat geval moet de betonpompbedienaar de machine reinigen en het restbeton storten in de dichtstbijzijnde betoncentrale.


7-9-2009 30

2 . 9 . Ve i l i g we rken

Omschrijving:

Een werknemer werkt veiligheidsbewust wanneer een veilige manier van werken een evident

onderdeel van zijn handelen wordt. Veilig werken betekent dat de werknemer tijdig kan her-

kennen wat fout kan gaan (= gevaren kennen en risico’s herkennen), de risico’s juist kan be-

oordelen (= risico juist evalueren) en er gepast op kan reageren (= risico beheersen).

Indicatoren:


� handelt volgens de veiligheidssignalisatie op de werf en op de machine.

� draagt persoonlijke beschermingsmiddelen (overall, handschoenen, veiligheidsschoenen, veiligheidshelm en indien nodig veiligheidsbril, gehoorsbescherming, stofmasker, signalisa-tievest, …).

� vermijdt lichaamscontact met vers beton.

� spoelt lichaamsdelen die in contact kwamen met vers beton of cement overvloedig met water.

� gebruikt producten met gevaarlijke eigenschappen (oliën en vetten, onderhoudschemicali-en, reinigingsproducten, cement of vers beton…) volgens de productveiligheidskaarten.

� gebruikt gereedschap alleen voor het werk waarvoor het gemaakt is.

� legt materieel en grondstoffen na het werk op de juiste plaats terug.

� legt een algemene zin voor orde en netheid aan de dag om gevaarlijke situaties (vallen, struikelen, uitglijden) te voorkomen.

� neemt een ergonomisch verantwoorde werkhouding aan.

� heeft oog voor potentiële risicosituaties en meldt ze aan de (werf)verantwoordelijke.

� houdt schoenen en laarzen vrij van aanklevende modder om het risico op uitglijden en val-len te beperken.

� zekert bewegende onderdelen tegen ongewenste inbedrijfstelling of onverwachte bewegin-gen vooraleer er werkzaamheden aan uit te voeren.

� zet bedieningsorganen in de nulstand vooraleer van bedieningswijze (bedieningspaneel of afstandsbediening) te wisselen, om te vermijden dat de machine onverwachte bewegingen maakt.

� sluit alle bedieningsorganen op de machine af bij bediening via afstandsbediening of bij afwezigheid, zodat de machine niet door onbevoegden kan worden bediend.

� gebruikt de giek nooit voor het verplaatsen van lasten of personen.


7-9-2009 31

� houdt zich aan de door het bedrijf voorgeschreven minimale afstand t.o.v. hoogspannings-leidingen.

� houdt voldoende afstand bij het in- en uitschuiven van de stempelpoten om risico op beknel-ling te voorkomen.

� opent een betonleiding enkel van opzij en pas na de druk ervan te hebben weggenomen door enkele slagen achteruit te pompen.

� voert enkel werkzaamheden uit aan de giek wanneer deze volledig ondersteund is.

� volgt de veiligheidsvoorschriften voor het bijtanken op (rookverbod, enkel tanken in een open ruimte, in de nabijheid van het voertuig blijven).

� past in noodsituaties de basisregels van EHBO toe en roept indien nodig de hulpdiensten op.


� basiskennis van relevante begrippen uit veiligheids- en gezondheidsvoorschriften (ARAB, Codex, welzijnswet)

� interpretatie van CE-markeringen

� mogelijke risico’s van lichaamscontact met vers beton

� interpretatie van R- en S-zinnen

� persoonlijke beschermingsmiddelen

� productveiligheidskaarten

� gevaren en risico’s verbonden aan werken aan elektrische installaties, onder een giek, met verse beton, onderhoudsproducten, …

� inzicht in elektrocutiegevaar, voorkomen van elektrocutie en te nemen maatregelen in geval van elektrocutie van zichzelf en van anderen

� inzicht in fabrikanteninstructies en handleidingen


� ordelijkheid

� technisch inzicht



Opmerkingen:

� Referentiedocument: SERV (2004) Welzijn op het werk. Een beschrijving van de taken en competenties van elke beroepsbeoefenaar ongeacht beroep of sector.

� Zie ook bijlage II in dit document


7-9-2009 32

3. Beginnende beroepsbeoefenaar

Het omschrijven van de beginnende beroepsbeoefenaar levert vaak belangrijke informatie op

voor onderwijs- en opleidingsverstrekkers en andere gebruikersgroepen. Aan de beginnende

beroepsbeoefenaar wordt daarom een apart hoofdstuk gewijd. Het profiel van een beginnend

beroepsbeoefenaar geeft aan wat iemand moet kennen en kunnen na een initiële basisoplei-

ding en zonder ervaring in dat beroep.

Bij aanwerving van een betonpompbedienaar wordt er geen diploma gevraagd. Er bestaan

overigens geen opleidingen die naar dit beroep leiden. Ervaring is evenmin een vereiste om in

te stappen, al kan het wel een troef zijn. Wie uit de bouwsector komt, is vaak vertrouwd met de

organisatie op werven. Een betonmixerchauffeur heeft een grote affiniteit met beton en de

plaatsing ervan en heeft een goed zicht op het beroep van de betonpompbedienaar. Een be-

stuurder van mobiele kranen is dan weer vertrouwd met het werken met een giek. Dergelijke

ervaringen vormen een pluspunt, maar geen vereiste om als betonpompbedienaar te begin-

nen.

Vaak vormt het vereiste rijbewijs C wel een hinderpaal om in te stappen. Om die reden wordt

er ook zelden recht van de schoolbanken aangeworven: een houder van rijbewijs C is min-

stens 21 jaar. Doordat rijbewijs C verplicht is, melden er zich relatief veel vrachtwagenchauf-

feurs van internationale transporten aan voor dit beroep. Vooral het feit dat ze elke dag thuis

kunnen zijn, trekt aan. Toch stappen sommige chauffeurs vrij snel weer uit het beroep: de

betonpompbedienaar is in de eerste plaats een arbeider, geen chauffeur.

Een beginnende beroepsbeoefenaar wordt bedrijfsintern opgeleid door gedurende 2 tot 4 we-

ken mee te lopen met een ervaren betonpompbedienaar. In eerste instantie leert hij de machi-

ne besturen en opstellen en leidingen leggen. Daarna wordt hij vertrouwd gemaakt met het

pompen zelf en tenslotte met het werken met de giek. Na 2 tot 4 weken wordt de betonpomp-

bedienaar alleen op pad gestuurd (als hij na deze periode nog niet overweg kan met de be-

tonpomp wordt de proeftijd meestal niet verlengd). De eerste maanden krijgt een nieuwe be-

tonpompbedienaar voornamelijk eenvoudige opdrachten toebedeeld. Gaandeweg wordt hij

met de meer complexe opdrachten vertrouwd gemaakt. Het duurt ongeveer een jaar voordat

iemand voldoende verschillende situaties heeft meegemaakt en voldoende inzicht heeft in

beton om als ervaren beroepsbeoefenaar beschouwd te worden.

Na de eerste bedrijfsinterne opleiding worden er meestal weinig bijkomende opleidingen voor-

zien, al kan het wel gebeuren dat de betonpompbedienaar bij aanschaf van een nieuwe be-

tonpomp een opleiding van de constructeur krijgt of dat een cursus voor betonmixerchauffeur


7-9-2009 33

of betontechnologie wordt aangeboden. In principe groeit de betonpompbedienaar niet door

naar andere beroepen.


7-9-2009 34

Bijlage I – Gemiddeld takenpakket

De beroepscompetenties die beschreven staan in deel 2 werden afgeleid uit de definitie van het

beroep en uit het gemiddeld takenpakket.

Hieronder wordt een gemiddeld takenpakket van een betonpompbedienaar weergegeven.

� De betonpomp verplaatsen en opstellen

• de betonpomp transportklaar maken (giek inplooien, stempelpoten inschuiven en borgen, losse onderdelen vastmaken, …)

• met de betonpomp rijden van het bedrijf naar de werven en de betoncentrales

• de route opzoeken via GPS of wegenkaart en alternatieve routes zoeken bij proble-men (files, wegwerkzaamheden, …)

• de betonpomp opstellen op de door de werfleiding aangeduide plaats volgens de geldende veiligheidsrichtlijnen (staat van de ondergrond, afstand tot bouwputten en hoogspanningsleidingen, …)

• de giek openplooien volgens de instructies van de fabrikant en in functie van de in-brengplaatsen

• bijkomende leidingen leggen (indien noodzakelijk)

• de benodigde veiligheidssignalisatie plaatsen wanneer de betonpomp geheel of ge-deeltelijk op de openbare weg staat

� De betonpomp bedienen

• de leiding smeren door middel van een water-cementmengsel, water of een speciale oplossing

• het beton pompen naar de inbrengplaatsen volgens het gewenste debiet

• de pomp onmiddellijk stoppen bij risicosituaties of wanneer de betonmixerchauffeur hierom vraagt

• de betonmixerchauffeur tijdig signaleren dat er geen beton meer gelost moet worden (einde van de werkzaamheden)

• verstoppingen lokaliseren en verwijderen

• ontmenging van beton of vorming van verstoppingen vermijden tijdens pomppauzes

� Instaan voor dagelijks onderhoud

• de betonpomp (leiding, pomp en onderstel) na ieder gebruik grondig met water reini-gen op de aangeduide plaats

• het restbeton storten op de aangeduide plaats

• dagelijkse controles uitvoeren (staat van het voertuig, de giek en de pomp; niveaus van brandstof, vet en oliën; lucht- en oliedruk; …)

• kleine onderdelen vervangen (lampjes, zekeringen, leidingdelen, …)

• de cabine ordelijk en net houden


7-9-2009 35

� Werkadministratie doen

• de benodigde gegevens voor facturatie invullen op het pomprapport

• de benodigde gegevens m.b.t. problemen of ongevallen bijhouden

• een document voor overdracht van verantwoordelijkheid laten ondertekenen door de klant of de werfleider wanneer het vermijden van schade niet gegarandeerd kan worden

� Instaan voor veiligheid en milieu

• handelen volgens de veiligheidssignalisatie op de werkplek en geldende veiligheids- en milieuprocedures

• de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen dragen

• restbeton en spoelwater storten op de aangeduide plaats, conform de geldende mili-eurichtlijnen

• afval sorteren en schadelijke producten correct afvoeren

• de instructies op de productveiligheidskaarten volgen in geval van contact met scha-delijke stoffen

• in geval van nood EHBO geven


7-9-2009 36

Bijlage II – Welzijn op het werk

Een beroepscompetentieprofiel beschrijft de competenties van een beroepsbeoefenaar. Ook

competenties met betrekking tot ‘welzijn op het werk’ kunnen erin aan bod komen. Wat is de

rol van een beroepsbeoefenaar in het realiseren van ‘Welzijn op het werk’, meer bepaald, over

welke competenties dient hij te beschikken met het oog op het bekomen van een veilige en

gezonde werkplek?

Tot 2004 baseerden de onderzoekers van de SERV zich bij het beschrijven van competenties

omtrent welzijn op het werk hoofdzakelijk op informatie van de sector en op informatie uit de

interviews met beroepsbeoefenaars.

De competenties met betrekking tot veiligheid en gezondheid zijn echter vaak beroeps- en

sectoroverschrijdend. Bovendien bestaat er op Europees niveau reeds een lange traditie van

wetgevend en normatief werk met betrekking tot welzijn op het werk. Ook is door de sectoren

zelf reeds heel wat werk verricht met betrekking tot het vergroten van de veiligheid en ge-

zondheid van de arbeidsomgeving en meer in het bijzonder met betrekking tot het vergroten

van het veiligheidsbewustzijn van werknemers.

De informatie uit deze verschillende bronnen hebben we, samen met de beroepsgerelateerde

informatie over veiligheid en gezondheid op het werk waarover we uit eigen onderzoek reeds

beschikken, verwerkt om de algemene competenties met betrekking tot welzijn op het werk,

waarover elke beroepsbeoefenaar zou moeten beschikken ongeacht beroep of sector, te be-

schrijven.

Het streven naar meer systematiek en uniformiteit in de beroepscompetentieprofielen op het

terrein van welzijn op het werk, heeft tot doel een betrouwbaar instrument aan te reiken waar-

op opleidingsverstrekkers zich kunnen baseren bij het ontwikkelen van programma’s met be-

trekking tot veiligheid en gezondheid.

Voor de algemene taken en competenties inzake welzijn op het werk waarover elke be-

roepsbeoefenaar - ongeacht het uitgeoefende beroep en ongeacht de sector - moet be-

schikken, verwijzen wij u naar de nota ‘Welzijn op het werk’ (SERV, 2004) die intersecto-

raal werd besproken en goedgekeurd. U vindt deze nota op de website van de SERV.

[Online] http://www.serv.be/uitgaven/651.pdf

Indien bepaalde veiligheidscompetenties beroeps- of sectorspecifiek zijn en behoren tot de kerncompetenties van het beroep, zullen wij deze nog steeds opnemen in het beroepscom-petentieprofiel zelf.


7-9-2009 37

Bijlage II I – Verklarende woordenli jst

� Betontechnologie: samenstelling, productie en de belangrijkste eigenschappen van beton

en haar samenstellende delen (cement, granulaten, water, hulpstoffen, toevoegsels en ve-

zels); specificaties van beton (sterkteklasse, omgevingsklasse, consistentieklasse, maxima-

le korrelgrootte).

� Inbrengplaats: plaats waar het beton gestort moet worden in functie van de toepassing

(vloerplaat, bekisting, …). Meestal moet het beton op meerdere inbrengplaatsen gelost kun-

nen worden.

� Pomprapport: op het pomprapport noteert de betonpompbedienaar de belangrijkste gege-

vens met betrekking tot de pompopdracht: gebruikte pomp, naam van de bedienaar, datum,

naam van de klant, naam van de aannemer, adres van de werf, uur van aankomst en ver-

trek op de werf, uur van begin en einde van het pompen, verreden kilometers, hoeveelheid

gepompte beton, reiniging op de werf of in de betoncentrale, opmerkingen, …

� Pompbaarheid van beton: mate waarin beton gepompt kan worden zonder risico’s op

verstoppingen of kwaliteitsverlies. Beton mag bv. niet te stijf of te vloeibaar zijn, moet vol-

doende cement bevatten, de maximale korrelgrootte moet aangepast zijn aan de diameter

van de pompleidingen, moet goed gemengd zijn (niet eerst alle grind), enz.


7-9-2009 38

Lijst van organisaties en bedrijven die

werden uitgenodigd op de conferentie ‘be-

tonpompbedienaar’

� … Mevrouw

� … De heer


7-9-2009 39

Bronnen – Literatuurli jst

Interviews

� Rik Bartholomeeusen Riba Rent

� Rohnny Bonneux Bonneux Machinery

� Luc Christiaens FSBP

� Rudy Eeckhoudt CCB – Italcementi Group

� Philippe Ertzinger Leca - Betonpompen

� Achille Leers Alco

� Frank Mesdagh Etrac

� Hugo Snijders Cuub

� Dany Zimmerman Ready Beton

Focusgroepleden

� Luc Abbeels Bonneux Machinery

� Rik Bartholomeeusen Riba Rent

� Luc Christiaens FSBP

� Christian Depue NAVB

� Patrice Dresse FSBP

� Rudy Eeckhoudt CCB – Italcementi Group

� Frank Mesdagh Etrac

� Theo Servaes FSBP

� Willem Van Peer FVB

Documenten

Ceficem (2008). Certificat SNPB: Conducteur de pompe à béton. Asnieres: Ceficem.

COLO (2003). Format beroepscompetentieprofiel. Handleiding voor het opstellen van be-

roepscompetentieprofielen. Zoetermeer.

Febelcem (2005). Veilig werken met cement, verse mortel en vers beton. Brussel: Febelcem.

Fonds voor Vakopleiding in de Bouw (2006). Modulair handboek beton. De betonmixerchauf-

feur. Brussel: FVB.


7-9-2009 40

Hoefnagels, K. (2003). Beroepsprofielen in de bouwnijverheid. Betonmixer-chauffeur. Antwer-

pen: Tempera.

Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (2005). NAVB Expert. De

betonmixerchauffeur. Brussel: NAVB.

Pollet, I. (1998). Beroepsprofielen in de bouwnijverheid. Bouwplaatsmachinist. Leuven: HIVA.

Putzmeister (2004). Concrete Technology for Concrete Pumps. Aichtal: Putzmeister.

Putzmeister (2006). Handleiding voor machinist en onderhoudspersoneel Autobetonpomp BSF

36-4.16H. Aichtal: Putzmeister.

Putzmeister (2008). Putzmeister truck-mounted concrete pumps. Aichtal: Putzmeister.

Putzmeister (2008). Stationary Concrete Pumps. Aichtal: Putzmeister.

Sermac - Bonneux (2007). Algemene gebruiks-, veiligheids- en onderhoudshandleiding beton-

pompen. Nova Milanese - Sint-Truiden: Sermac - Bonneux.

Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (1997). Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften

voor bekister. Brussel: SERV.

Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (2000). Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften

voor machinist mobiele kraan. Brussel: SERV.

Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (2005). Beroepsprofiel Vrachtwagenchauffeur.

Brussel: SERV.

Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (2007, a). Beroepsprofiel Boormeester. Brussel:

SERV.

Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (2007, b). Standaard ervaringsbewijs bestuurder

mobiele kraan (m/v). Brussel: SERV.

BCP%20Betonpompbedienaar

Documents

Transcript of BCP%20Betonpompbedienaar