14 DE VOLKSKRANT VONKZATERDAG 8 APRIL 2017

Kinderen kunnen niet meerbuitenspelen, tekenen of lezen, laten

onderzoeken zien. Reden tot zorg?Nee hoor, zeggen experts. Ze hebbentalenten waaraan eerdere generaties

niet konden tippen. Door Kaya Bouma Illustratie Martyn F. Overweel

KINDEREN KUNNEN NIET MEERSTUITEREN. Uit een onderzoek opzeventien basisscholen in Doetinchem,dat vorige week het nieuws haalde, zoublijken dat een op de drie kinderen ba-sale motorische vaardigheden mist.Daardoor kunnen ze niet meer met eenbal dribbelen. Niet meer hinkelen. Eenkoprol maken of klimmen evenmin.

Dat laatste is misschien maar beterook, gezien een onderzoek van Veilig-heidNL dat een jaar geleden de krantenhaalde: kinderen kunnen niet meer val-len. Ze zitten te veel achter pc en tv enspelen zo weinig buiten dat ze nietmeer in staat zijn behoorlijk op hunsmoel te gaan. Ze zouden zo bang zijnom te vallen dat ze verkrampen, metmeer botbreuken tot gevolg.

Ook gelezen: jongeren kunnen nietmeer schrijven met pen en papier. Deonbeholpen krabbelverhalen die ze welop papier weten te krijgen staan boven-dien vol fouten, want spellen lukt ooksteeds minder.

Lezen kunnen ze ook niet meer. Een‘schrikbarend’ aantal kinderen loopthet risico op laaggeletterdheid, conclu-deerde Stichting Lezen & Schrijven on-langs. Het rekenen van Nederlandsejongens en meisjes holt trouwens ookal jaren achteruit, bleek in decemberuit internationaal onderzoek.

Wie het nieuws volgt, kan gemakke-lijk de indruk krijgen dat het steil berg-afwaarts gaat met de jeugd. Kinderenvan nu lijken uit te groeien tot moto-risch gemankeerde, met het beeld-

scherm vergroeide analfabeten, nietmeer in staat tot de simpelste staart -deling.

Voorlopig dieptepunt in de ogen-schijnlijk onstuitbare teloorgang vandeze generatie 18-minners is het rap-port dat de Onderwijsinspectie vorigeweek naar buiten bracht. Zelfs tekenenlukt niet meer. Kindertekeningen vannu zouden slechter zijn dan twintigjaar geleden. Schematischer, mindergedetailleerd en met minder perspec-tief.

WAT KUNNEN KINDEREN NOG WEL? Die vraag legde deVolkskrant voor aan hoogleraren en on-derzoekers die zijn gespecialiseerd injeugd, opvoeding en onderwijs. En dankantelt het beeld. Want het gaat goedmet de jeugd, zeggen experts. Kinderenvan nu kunnen juist veel en hebben on-vermoede talenten waar het eerderegeneraties aan ontbrak.

‘Er wordt vaak beweerd dat leerlin-gen van nu allerlei vaardigheden mis-sen’, zegt Guuske Ledoux. ‘In de prak-tijk valt dat reuze mee.’ Als weten-schappelijk directeur van het inonderwijs en opvoeding gespeciali-seerde Kohnstamm Instituut van deUniversiteit van Amsterdam ziet Le-doux de nodige onderzoeken over kin-deren voorbij komen. ‘Maar er zijn nietzo veel onderzoeken die betrouwbaarde vaardigheden van vroeger en nu ver-gelijken. Bovendien lijken media soms

Ze kunnenmeer dan

je denkt

De beeldschermgeneratieKinderen bewegen misschien minder maar ze zijn wel intelligenter

15DE VOLKSKRANT VONK

‘Eigenlijk vallen we best wel mee.’ Wilfred‘wat dat betreft’ Genee twitterde een fotovan hem en zijn tafelgenoten van Voetbal Inside. Hand in hand. Want ze mogen dan

graag grappies over homo’s maken (er zit er volgensDerksen weleens een met zijn reet over een versnel-lingspook en er wordt door Gijp weleens een over-drachtelijk potje vaseline opengetrokken) maar dat isgewoon omdat dat lachen is. Heus, het zijn goeie jon-gens, wat dat betreft. Vooral die bolle die er altijd bijmag zitten. De oproep van Barbara Barend aan alle mannen in

Nederland om na de mishandeling van een Arnhemshomostel hand in hand op de foto te gaan, was eendaverend succes. Van The New York Times tot Le Monde,iedereen zag ons eindelijk weer vooropgaan. Kijk!Daar liep Alexander Pechtold met een bewonderens-waardig gedecideerde Wouter Koolmees. En daar, ophet Scheveningse strand, was dat niet het (inter)natio-naal vermaarde riseegezelschap Asscher & Dijssel-bloem? Heel 3fm ging op de foto en zelfs fashion victimKees van der Staaij wilde zijn neus wel even in dezenieuwe Mannequin Challenge steken: ‘Ik zie mezelfniet hand in hand lopen met Elbert Dijkgraaf of Roe-lof Bisschop,’ twitterde de Vlaardingse heterefo, ‘maareen ding staat vast: geweld accepteren we absoluutniet!’. Op gebitten slaan met betonscharen past noueenmaal niet in onze joods-christelijke traditie.Wij Nederlanders vinden homo’s prima. Geer en

Goor, met die dubbelzinnige grapjes, dan kan je de

mensen opvegen. En die halfnaakte boys op die boten,ook enig om naar te kijken. Maar ze moeten niet naarjou gaan staren. Of zo verwijfd gaan praten. Of zich alswilde dieren aan elkaar vergrijpen in de bosjes. Beetjenormaal doen, zoals wij. En als je zoon homo is, danaccepteer je dat heus. Als hij maar niet zo’n vieze is. Ofdenkt dat zijn vriendje mag blijven slapen. Bij Pauw vertelde een emotionele – zo zijn ze – Erwin

Olaf over een oude column van Youp waarin een mandie Olaf en zijn vriend had zien zoenen ‘terecht’ geen‘potenkijker’ wilde zijn (van pottenkijker maar danmet poot, omdat Olaf dus een homo is). Nu had-ie eenwillekeurig stukje kunnen pakken, want een ‘relnicht’,‘roddelnicht’, ‘mietje’ of ‘gluipnicht’ is bij Youpie nooitver weg. Maar goed, het probleem was breder dan eenpaar ‘tokkiejongens’, wilde Olaf maar zeggen.Natuurlijk kwam er kritiek op de handjeshype.

Goeie sier maken over de rug van de homo. En straks,wanneer iedereen elkaar weer los heeft gelaten, zullenze inderdaad niet veel zijn opgeschoten. Toch dedende Betrouwbare Mannetjes de handen op elkaar. Watextra aandacht voor homofobie kan nooit kwaad. Enhoewel de eensgezindheid hartverwarmend was, gin-gen onze gedachten vooral uit naar mannen als de hetero Kees van der Staaij en de boys van Voetbal Inside. Dat krampachtige gedoe. Moet toch vreselijkzijn, je louter vanwege sociale druk gedwongen voe-len je anders te gedragen dan je eigenlijk zou willen.

Voor de komende week adviseren wij u de volgendemening:Nou ja, het is gelukkig ook meteen de Laatste

Wereldoorlog.Veel plezier van uw nieuwe mening!

Betrouwbare Mannetjes Melle Runderkamp enSimon Hendriksen op Twitter: @Betmannetjes

Hand in hand: iedereen zag ons eindelijk

weer vooropgaan

De BetrouwbareMannetjes

Hetero

15ZATERDAG 8 APRIL 2017

op zoek naar verhalen over achteruit-gang.’ Verschillen tussen generaties zijn las-

tig te meten. Niet alleen omdat de we-reld verandert en sommige vaardighe-den van nu gepaard gaan met technie-ken (tablet, smartphone, Xbox) dierelatief kort bestaan. ‘Ook omdat hetonderzoekstechnisch lastig is’, zegt Le-doux. ‘Er zit al snel ruis tussen: je moetvergelijkbare groepen exact dezelfdevragen stellen en zeker weten dat degevonden verschil niet een andere oor-zaak hebben.’Neemt niet weg dat er wel wat te zeg-

gen valt over intergenerationele ver-schillen. Alleen al omdat kinderen entieners nu andere dingen op school le-ren dan vroeger. Ledoux: ‘Als ik naarhet curriculum van veel scholen kijk,ben ik ontzettend onder de indruk.Kinderen leren presenteren, discussië-ren, samenwerken. Dat zijn allemaalvaardigheden die ze vroeger niet leer-den.’

EN DAT IS NOG MAAR HET BEGIN. Patti Valkenburg,hoogleraar media, jeugd en samen -leving aan de Universiteit van Amster-dam, onderzocht voor haar boekSchermgaande jeugd uit 2014 op welkemanier kinderen verschillen van voor-gaande generaties. ‘Het zijn vaak be-scheiden verschillen, maar uitonderzoek blijkt dat kinderen van numeer zelfvertrouwen hebben dan vroe-ger. Ze zijn ook zelfbewuster en asser-tiever. Bovendien zijn ze intelligenter.’ Die eerste drie eigenschappen dan-

ken ze waarschijnlijk aan veranderdeopvoedmethodes. Ouders houden ervaker een ‘autonomiebevorderende’opvoedstijl op na. ‘Kinderen hebbenthuis meer te zeggen. Ze onderhande-len ook vaker met hun ouders, dat isleerzaam.’ De toegenomen intelligentie heeft

waarschijnlijk eveneens (deels) metveranderende opvoedstijlen te maken.Het IQ van kinderen ten opzichte vaneerdere generaties stijgt al decennia-lang in grote delen van de wereld. InNederland stegen de scores lange tijdzelfs het hardst. Inmiddels lijkt ditFlynn-effect – vernoemd naar de Nieuw-Zeelandse wetenschapper die het on-derzocht – over het hoogtepunt te zijn.‘Maar kinderen van nu zijn nog altijdintelligenter dan vorige generaties,vooral als het om visuele intelligentiegaat’, zegt Valkenburg.

DAT HEEFTWAARSCHIJNLIJKTE MAKEN MET de alomtegen-woordigheid van beeldschermen in hetleven van 18-minners. Kinderen komenop jonge leeftijd met meer en ingewik-keldere audiovisuele media in aanra-king. ‘Vergelijk een film als Zorba deGriek uit de jaren zestig met films vannu en je verbaast je hoe sloom het ertoen aan toe ging. Films en televisie-programma’s worden sneller, gamessteeds complexer. Dat doet een groterberoep op het kinderbrein.’En er zijn meer voordelen die beeld-

schermen met zich meebrengen. Chan-tal Kemner, hoogleraar ontwikkelings-psychologie aan de UniversiteitUtrecht, doet sinds kort grootschaligonderzoek naar factoren die de hersen-ontwikkeling en het gedrag van kinde-ren beïnvloeden, waaronder gamen ensociale media. ‘Kinderen krijgen al heelvroeg op een andere manier informatiebinnen dan wij vroeger. Mijn inschat-ting is dat daar veel positieve kantenaan zitten.’Uit eerder onderzoek blijkt bijvoor-

beeld dat jongeren door te gamen hunconcentratie kunnen verbeteren. Kem-

Paul Lesemanhoogleraar educatie en pedagogiek

ner: ‘Videospelletjes stellen vaak be-hoorlijk hoge eisen, je moet je langdu-rig concentreren.’ Ook de oog-hand-coördinatie van jongeren verbetertdoor games, net als het ruimtelijk in-zicht.Op sociale media oefenen kinderen

en jongeren hun communicatieve ensociale vaardigheden. De kwaliteit vanvriendschappen verbetert dankzij In-stagram en Facebook, concludeerdePatti Valkenburg in haar eigen onder-zoek. ‘Tieners praten op sociale mediaeerder over gevoelens, gaan eerder dediepte in.’ Omdat de meeste reacties opsociale media positief zijn, doen jonge-ren er ook meer zelfvertrouwen op. Valkenburg deed tevens onderzoek

naar het verband tussen empathie ensociale media. In tegenstelling tot watvaak gedacht wordt (jongeren stom-pen af op internet) blijken tieners dieveel op sociale media zitten daar juistiets empathischer van te worden.

DAN ZIJN ER NOG DE VAARDIGHEDEN die niet onder-zocht zijn, maar waarvan onderzoekerswel vermoeden dat deze generatie kin-deren ze bezit. ‘Het is een inkoppertje,maar ik weet haast zeker dat ze meerict-vaardigheden hebben’, zegt Paul Leseman, hoogleraar educatie en peda-gogiek aan de Universiteit Utrecht. Zezijn waarschijnlijk ook beter in Engels,denk hij. ‘En ze kunnen zich beter pre-senteren en zijn verbaal steeds vaardi-

Je kunt je afvragenwat belangrijkeris: technischehandvaardig -heden ofcreativiteit enzelfstandigheid

ger. Ik vermoed ook dat ze onderne-mender zijn en beter kunnen plannen,omdat ze thuis en op school meer wor-den aangemoedigd initiatief tenemen.’ Kinderen zijn daarnaast creatiever,

denkt de hoogleraar. ‘De inspectie con-cludeerde dat kinderen slechter teke-nen. Dat gaat om de technische kant,niet de expressieve kant.’ Kinderen le-ren minder strikt tekenen, verven enknutselen volgens een vast patroon. ‘Zehoeven minder na te maken en mogende teugels wat meer laten vieren.’ Het resultaat is dat ze waarschijnlijk

minder goed zijn in klassieke, techni-sche handvaardigheden, zegt Leseman,maar wel creatiever en zelfstandigerkunnen werken. ‘Je kunt je afvragenwat belangrijker is.’Het tekeningenonderzoek is in dat

opzicht exemplarisch. Kinderen wor-den door ouders en school meer aange-moedigd zich te uiten en hoeven min-der binnen de lijntjes te kleuren. Het-zelfde patroon lijkt zich af te tekenenbij andere vaardigheden. Ze leren wel-licht minder rijtjes stampen en tafelsopdreunen, maar daar komen vaardig-heden als inzicht en creativiteit voor inde plaats.Neem bijvoorbeeld rekenen. Er valt

vaak te lezen dat kinderen dat steedsminder goed kunnen. En inderdaad, erzijn onderzoeken die erop duiden datde rekenvaardigheden van Neder-landse kinderen (langzaam) afneemt.Zo bleek in december uit Pisa- onder-zoek, een grootschalig internationaalvergelijkend onderzoeksprogramma,dat rekenprestaties van 15-jarigen inNederland sinds 2003 dalen. Deson-danks staat Nederland nog altijd op dezesde plaats van de deelnemende Oeso-landen.Uit uitgebreid onderzoek van het

Cito-instituut onder basisschoolkinde-ren door de jaren heen ontstaat een ander beeld. Kinderen zijn de laatsteweliswaar minder goed geworden in‘cijferen’: optellen, aftrekken, verme-nigvuldigen en delen. Maar daar staatmeer inzicht tegenover. Kinderen zijnjuist beter geworden in schattend reke-nen, hebben meer getalinzicht en reke-nen op de rekenmachine. Voor taal geldt dat kinderen de laat-

ste jaren beter zijn geworden in inter-pretatie en tekstbegrip, blijkt uit het-zelfde onderzoek van Cito, en dat hunschrijfvaardigheden er iets op achter-uit zijn gegaan.

DAT KINDERENBEPAALDE VAARDIGHEDEN verliezen lijktonvermijdelijk. ‘Een kind kan niet allesoptimaal ontwikkelen’, zeg ChantalKemner van de Universiteit Utrecht.Uiteindelijk, zegt Guuske Ledoux vanhet Kohnstamm Insituut, gaat het omde balans. ‘Veel van mijn generatiege-noten sommen moeiteloos nog alle ei-landen van de Indonesische archipelop. Kinderen van nu kunnen dat nietmeer. Dat lijkt mij geen ramp.’Er zijn overigens ook uitzonderin-

gen. Als het gaat om beweging zijn kin-deren er alleen maar op achteruitge-gaan, zegt de in bewegen gespeciali-seerde Erik Scherder, hoogleraarklinische neuropsychologie aan deVrije Universiteit. ‘Dat is glashelder.Kinderen zitten vaker achter hetscherm en bewegen minder. Hun ge-zondheid heeft daaronder te lijden.Kinderen hebben vaker overgewicht ensuikerziekte.’Maar in grote lijnen geldt dat voor de

vaardigheden die kinderen verliezenweer veel nieuwe in de plaats komen.Leseman: ‘Als ik nu de balans zou moe-ten opmaken tussen wat kinderen welen niet meer kunnen, pakt het gunstiguit.’

Kinderen kunnen nietmeer alle eilan-den van de Indonesische archipel opsom-men. Dat lijkt mijgeen rampGuuske LedouxKohnstamm Instituut