Quarterly

Een initiatief van BNP Paribas Fortis in samenwerking met Tijd Connect.

PERSPECTIVES ON BANKING

Op zoek naar de nieuwe innovatiecultuurMichèle Sioen: ‘Niets is onmogelijk’

‘Maar altijd: vooruit’Michèle Sioen

4

16Pattie Maes, onderzoekster aan

het MIT: ‘Computers zijn eensoort prothese voor onze

hersenen.’

Panelgesprek: ‘Dit ishet begin van een

fantastisch tijdperk’

8

Als ongekroonde koning van de miniaturisatie miste de Japanseelektronicareus Sony de start van de MP3-rage. En telecomkoningNokia verwierp aanvankelijk het aanraakscherm. Dat had nietsmet kortzichtigheid te maken. Sony had als muziekmaatschappijeen conflict met downloaders en Nokia had al de meest intuïtievegsm-menustructuur ontwikkeld die de industrie had gekend. Applekon hen met de iPod en de iPhone voetje lichten, omdat het in desector niets te verliezen had. Apple was in geen van beide gevallen de eerste om de innovatieop de markt los te laten. Maar noch Diamond Multimedia, deeerste belangrijke aanbieder van mp3-spelers, noch Palm Computing,de eerste populaire aanbieder van zaktoestelletjes met aanraak-schermen, kon als onafhankelijk bedrijf overleven. De meeste sectorleiders zijn succesvolle vernieuwers, maar inno-vatievermogen lijkt op zichtzelf dus geen garantie voor blijvendleiderschap. In 1997 verklaarde professor Clayton M. Christensenmet zijn bestseller ‘The Innovator’s Dilemma’ waarom sectorleiderssoms cruciale vernieuwingen missen. Technologische marktleidershebben het moeilijk om verstorende technologie (‘disruptive tech-nologies’) in te voeren. Bedrijven die sterk verbonden zijn met hunthuismarkt, zoals de Amerikaanse auto-industrie, hadden problemenmet geografische marktinnovatie of productexport. Ondernemingenmet een sterke lokale bedrijfscultuur, zoals de Japanse elektroni-ca-industrie in de jaren 80, konden moeizaam procesinnovatie(subcontracting) doorvoeren als dit ten koste ging van lokale te-werkstelling. En organisaties die historisch sterk afhankelijk zijnvan een strikte hiërarchie, denk aan nationale legers of de katholiekekerk, hebben problemen met organisatorische innovaties. Bedrijfscultuur en innovatievermogen moeten elkaar dus versterken.Innoveren is een evenwichtsoefening tussen het steunen opervaring en het volgen van inspiratie. Die oefening vereist de col-lectieve wil in de organisatie om berekende risico’s te nemen. Alsde bredere omgeving van de ondernemingen, zoals de media, deinstitutionele aandeelhouders of de overheid, innovatie wil aan-moedigen, moeten zij daar rekening mee houden. Het niet-lukkenvan een innovatie mag dan niet stigmatiserend werken. En het wellukken mag niet worden opgevoerd als opportunistische poen-schepperij. Als we in Vlaanderen alleen brave, volgzame bedrijfsleidersgedogen, zullen we het op termijn moeten stellen met degelijke,middelmatige toeleveringsbedrijven. ||

B NK situeringB NK is een crossmediaal contentplatform over maatschappelijk verantwoorden modern bankieren. Door te informeren wil B NK het debat en dedialoog aangaan met opmerkelijke, vernieuwende en concrete verhalen. Deze editie is gepubliceerd op 26 maart 2015. www.tijd.be/bnk

Eric DejongheProfessor dr. ir. New communication technologies

Sche

rpge

stel

d

Gedeelde visieMartin Hinoul en Peter De Keyzer:Innovatieve economie zkticonische rolmodellen

Het bedrijfsgeheimvan Google

20

28

Innovaties die uw wereld veranderen

22

HO

HO

HO

OH

OH

OH

OH

OHCH

2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

H2C

H2C

H2C

OH

HO

Een initiatief van BNP Paribas Fortis in samenwerking met Tijd Connect. Coördinatie: Veronique Soetaert Lay-out: Christine Dubois, Laure Jans-Cooremans Foto’s: Frank Toussaint VU: WalterTorfs, Stuiversstraat 2, 1000 Brussel

ColofonTijd Connect biedt bedrijven, organisaties en overheden toegang tot het netwerk van De Tijd. Om hun visie, ideeënen oplossingen te delen met de De Tijd-community. De betrokken partner is zelf verantwoordelijk voor de inhoud.

CONNECT

Michèle Sioen, CEO Sioen Industries - Voorzitter VBO

Maar altijd:vooruit

I Innovatie I

Toen mijn ouders in de jaren 60 besloten om te on-dernemen, was ‘Niets is onmogelijk’ ook hun basis-gedachte. En vandaag, 55 jaar later, is dat nog altijdzo. Het is de keuze voor verandering, voor het onbe-

kende. En daar dan helemaal voor gaan. Bij mijn ouders washet innovatie avant la lettre, lang vóór het een modewoordwerd. Het was gewoon hun manier van werken, hun - en dusook mijn - parcours. Soms grillig, soms bemoedigend, soms met grote sprongen,met vallen en opstaan, maar altijd: vooruit. En dat kan alleenmaar dankzij een open geest, een neus voor zaken en een wilom in onze droom te slagen. Innovatie, zegt de ene. Creativiteit,zegt de andere. Ik houd het bij een cocktail van vele ingrediëntendie een bedrijf succesvol maken. Het is: anders durven te zijn. Durven te veranderen. Durventout court. Het vraagt een grote flexibiliteit van iedereen in deonderneming. De bedrijfsslogan van Sioen Industries is al de-cennialang ‘Innoveren om te beschermen’. Het zit in onzegenen. We zijn zo. Het is een state of mind. Een keuze. Als bedrijfsleider moet je innovatie en creativiteit een voe-dingsbodem geven. Mensen vrij laten denken en met oplossingenen voorstellen laten komen. Hoe utopisch die ook zijn. Daarvoorruimte geven, dat is misschien wel de belangrijkste taak vaneen innoverende ondernemer. Ervan doordrongen zijn datniets onmogelijk is. En misschien nog belangrijker: die kriebelook doorgeven aan en laten leven bij alle medewerkers. Natuurlijk moet je niet alleen voldoende nieuwe creatieveideeën hebben, de juiste selectie en de correcte uitvoering isnet zo belangrijk. Dat houdt risico’s in en vraagt om eenlange termijnvisie. Bij Sioen Industries is innovatie daarom eenpijler in onze strategie. Ze overstijgt departementen, ze leeftbij iedereen én wij voeren tegelijk een open innovatie waarbijwe samenwerken met klanten, leveranciers, beroepsverenigingen,universiteiten en hogescholen, denktanks en overheden. In een ruimere context is innovatie een onontbeerlijk elementin de concurrentiekracht van ondernemingen. Zeker in België,

waar bedrijven werken aan technologische enorganisatorische optimalisatie om de hogeloon- en energiekosten zoveel mogelijk te com-penseren. Het innovatiebeleid wordt op velevlakken gevoerd en is complex. Dat de overheidde bevoegdheden in verband met innovatieover verschillende bevoegdheidsniveaus verdeelt,maakt het er beslist niet eenvoudiger op.Als voorzitster van het VBO wil ik werk makenvan een innovatievriendelijk klimaat. Aandringenop en meebouwen aan een helder en consistentlangetermijnbeleid. Minder regels en barrièresdie nieuwe technologie in de weg staan. Maat-regelen die het risico van innovatie aantrekkelijkermaken. En ik zal actief meewerken aan de ‘le-rende’ netwerken, waarin kennisintensieve or-ganisaties, zoals universiteiten en bedrijven,ervaringen uitwisselen.Laten we van innovatie een absolute prioriteitmaken. Laten we durven. Laten we kiezen. Ener van overtuigd zijn dat niets onmogelijk is.Dat is toekomst. ||

Michèle Sioen, CEO Sioen Industries - Voorzitter VBO

Over innovatie is al zoveel geschreven, is al zoveel zin en onzin ver-teld – het lijkt een haast onmogelijke opgave om hier nog iets aantoe te voegen. Maar niets is onmogelijk. En dat is nu net het uit-gangspunt van mijn visie op innovatie.

HET IS: ANDERS DURVENTE ZIJN. DURVEN TE VERANDEREN.DURVEN TOUT COURT.

Michèle Sioen

I 5 I

l Innovatie l

(G)een gevaarvoor uw job

Computers bedreigen dehelft van alle Belgischejobs’, zo stond onlangs opde voorpagina van een

krant. De conclusie van het artikel?Alleen heel hooggeschoolden en vol-komen ongeschoolden konden nietdoor computers worden vervangen.

Alle andere jobs kunnen op de een of andere manier ookworden uitgevoerd door computers: van advocaten totjournalisten en van boekhouders tot notarissen. Op diemanier lijkt het alsof innovatie en technologie een grote be-dreiging zijn voor maatschappij en welvaart. Maar kijk naarhet verleden – en ontdek waar die hele redenering rammelt.In de negentiende eeuw, voor de komst van de tractor enandere landbouwmachines, werkte zowat de helft van deBelgische bevolking in de landbouw. De mechanisering ver-hoogde de productiviteit spectaculair, waardoor je mindermensen nodig had voor hetzelfde werk. Vandaag werktnog nauwelijks 3 procent van de Belgische bevolking in delandbouw - een verlies van miljoenen jobs in vergelijkingmet de negentiende eeuw. Toch beschouwt haast niemanddat verlies aan jobs ook als een verlies. Integendeel, hetheeft de industrialisering mogelijk gemaakt en aanleidinggegeven tot jobs met meer toegevoegde waarde. Of metandere woorden: de innovatie in de landbouw heeft danwel miljoenen landbouwjobs gekost, maar ze heeft decreatie van miljoenen andere jobs mogelijk gemaakt én zeheeft ons allemaal rijker gemaakt. Of neem de kopieermachine.Die zorgde voor werkloosheid bij typistes, want die warenniet langer nodig om brieven of documenten te dupliceren.De verbrandingsmotor maakte paardenkracht overbodigen zorgde voor jobverlies bij smeden en zadelmakers. Hetaantal voorbeelden is ontelbaar. Hoewel innovaties voorontwrichting zorgen in sommige sectoren, bieden ze ooknieuwe opportuniteiten, jobkansen en andere manierenvoor een maatschappij om welvaart te creëren. Innovatiesverlopen via horten en stoten en stuiten op korte termijnvaak op maatschappelijke weerstand. Maar pas in de ach-teruitkijkspiegel van de geschiedenis herkennen we de voor-uitgang die ze hebben gebracht. De ontwrichting in sommigesectoren, is tijdelijk. De hogere welvaart voor de hele sa-menleving is permanent.

Peter De Keyzer, Hoofdeconoom - BNP Paribas Fortis

Bedreiging of opportu

I 6 I

KloostersIn de Middeleeuwen groeien kloosters uit tot belangrij-ke centra van cultuur en wetenschap. Monniken lerenals eerste lezen en schrijven. Door rond te trekken ver-spreiden ze hun kennis. Met de kathedraalscholen ont-staan later ook de eerste universiteiten ter wereld.Kloosters introduceren ook nieuwe landbouwtechnie-ken zoals het driejaarlijks wisselen van gewassen (hetdrieslagstelsel) en het produceren van kaas en gerooktvlees.

BuskruitNaast boekdrukkunst, papier en het kompas maaktbuskruit deel uit van het beroemde kwartet aan innova-ties dat het Chinese rijk heeft voortgebracht. Vier eeu-wen nadat het daar is uitgevonden, belandt het explo-sieve mengsel via Mongoolse veroveringstochten in hetWesten. Het zal de oorlogsvoering wereldwijd grondigveranderen.

Elektriciteit Benjamin Franklin ontdekt elektriciteit. De wetenschap-per, politicus en schrijver is de Leonardo da Vinci vanzijn tijd. Hij bewijst dat bliksem een natuurlijke vorm vanelektriciteit is, door tijdens een onweer een vlieger metmetaaldraad op te laten. Zonder zijn vondst blijft weinigover van onze westerse samenleving.

ArbeidsorganisatieIn zijn meesterwerk ‘The Wealth of Nations’ legt oereco-noom Adam Smith het voordeel uit van specialisatiegekoppeld aan samenwerking, en dat vanuit ieders ei-genbelang. Eén speldenmaker kan één speld per dagmaken. Maar met een groep waarin iedereen zich spe-cialiseert in één handeling ligt de productie tienduizen-den keren hoger.

1752

1776

9de eeuw

6de eeuw

Wist u dat…… Charles Duell, in 1899 baas van hetAmerikaanse patentbureau, helemaal niet zeidat 'alles al is uitgevonden, dus kunnen we ermaar beter mee ophouden'? Integendeel!‘Volgens mij zullen alle uitvindingen van nutotaal onbetekenend lijken als ze vergelekenworden met de vondsten die de twintigsteeeuw zal zien.’

… hoewel het eerste vliegtuig al in 1903opstijgt, de bouw pas elf jaar later een enor-me boost krijgt, omdat de vliegende kistengoed van pas komen bij het oorlog voeren?

... Albert Einstein ongelijk had met zijn uit-spraak dat ‘wie niet voor zijn dertigste eenbelangrijke bijdrage doet aan de wetenschap,dat ook nooit meer zal doen’? Uit recentAmerikaans onderzoek blijkt dat de middel-bare leeftijd de vruchtbaarste periode is.Steve Jobs bijvoorbeeld, richtte AppleComputer wel op toen hij amper 21 jaar was,maar was innovatief op zijn best toen hij al inde vijftig was.

… grafeen 'het plastic van de 21ste eeuw'wordt genoemd? Ontdekt in 2004 is dat won-dermateriaal honderd keer sterker dan staal,stijver dan diamant, een betere geleider dankoper en toch maar een atoom dik. De con-crete toepassing van grafeen staat wel nog inhaar kinderschoenen.

... NASA voor zijn ruimtevaartprojecten talvan innovatieve producten ontwikkelde dieook op aarde uitstekend van pas zijn geko-men? Denk maar aan zonnepanelen, satelliet-navigatie, traagschuim, tefal, krasbestendigelenzen, ...

l Innovatie l

niteit?

I 7 I

De pilOp 9 mei, ironisch genoeg Moederdag in de VS,wordt bekendgemaakt dat Enovid veilig is en dusverkocht mag worden. Volgens John Rock, de gy-naecoloog die mee de anticonceptiepil ontwikkelde,kon daarmee een catastrofe vermeden worden:‘Momenteel is de grootste bedreiging voor de we-reldvrede en een behoorlijke levensstandaard nietde atoomenergie, maar de seksuele energie.’

1960

1928

PenicillineSoms speelt geluk een enorme rol in innovatie. Zowerd de eerste antibiotica toevallig ontdekt door deSchotse wetenschapper Alexander Fleming in eenpetrischaal bij het opruimen van zijn laboratorium.Een bepaald type schimmel bleek in staat om bac-teriedodende stof af te scheiden. Penicilline wordtpas in 1942 een echt medicijn, en heeft sindsdienminstens 200 miljoen levens gered.

BakelietDe Gentenaar Leo Baekeland patenteert in de VSbakeliet, de eerste volledig synthetische kunststof.Bakeliet is hittebestendig, elektrisch isolerend enwordt niet aangetast door chemische producten.Als in 1927 het patent afloopt, ontstaat massapro-ductie, van lichtschakelaars over telefoontoestellentot haardrogers.1907

De kwantumcomputerD-Wave stelt de eerste supercomputer voor, die vol-gens het Nobelcomité ‘ons dagelijks leven dezeeeuw net zo radicaal kan veranderen als de klassie-ke computer in de vorige eeuw'. In een klassiekecomputer kan elke 'bit' in het geheugen 1 of 0 zijn,in een kwantumcomputer kan elke 'qubit' beide te-gelijk zijn. Een kwantumcomputer lost zo niet heteen na het ander op, maar alles tegelijk. Dat kaneen nieuw tijdperk voor Big Data inluiden.

2011

HO

HO

HO

OHOH

OH

OH

OH

OHCH

2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

CH2

H2C

H2C

H2C

OH

HO

In een wereld die razendsnel verandert, isinnovatie niets minder dan de belangrijkstemotor voor economische groei. Maar in-novatie komt niet vanzelf, ook al heeft ons

land een vruchtbare bodem voor vernieuwing.Zowel ondernemingen, de overheid als de maat-schappij moeten hun bijdrage leveren in hetcreëren van een omgeving die vernieuwingomarmt. Er is vooral nood aan een cultuur diedoordrongen is van het besef dat alles mogelijkis en waarin mensen fouten mogen maken.Dat is de conclusie na een geanimeerd debattussen zeven experts met een uiteenlopendeachtergrond: Luc de Brabandere (Boston Con-sulting Group), Thierry Geerts (country directorGoogle), Tom Heyman (CEO Janssen Pharma-ceutica), Max Jadot (CEO BNP Paribas Fortis),Veerle Lories (administrateur-generaal IWT),Jean-Pierre Marcelle (directeur-generaal WalloniaForeign Trade and Investment Agency) en JoséZurstrassen (voorzitter MyMicroInvest).

In onze geglobaliseerde en gedigitaliseerdewereld is een sleutelrol weggelegd voorinnovatieve ondernemingen. Maar hoe moetenbedrijven zichzelf heruitvinden? En waar liggende kansen voor de toekomst? Zevenspecialisten steken de koppen bij elkaar.

l Innovatie l

Veerle Lories, IWTMax Jadot, BNP Paribas Fortis José Zurstrassen, MyMicroInvest

‘Dit is het begin van een fantastisch tijdperk’

I 9 I

Wat is innovatie eigenlijk?Veerle Lories: ‘Innovatie is nodig om meerwaarde te creëren,zowel op het economische als op het ruimere maatschappelijkedomein. Dat kan door de ontwikkeling van nieuwe productenof diensten, de ontplooiing van een origineel bedrijfsmodel ofde invoering van een vernieuwende arbeidsorganisatie. Innovatiedraait dus om veel meer dan alleen het technologische aspect.Jammer genoeg wordt de term al te vaak daartoe verengd.’

Luc de Brabandere: ‘Het is nochtans perfect mogelijk ominnovatie los te koppelen van technologie. Earl Tupper heeftvan Tupperware een succes gemaakt – niet door een nieuwsoort plastic te ontwikkelen, maar wel door een vernieuwendemarketingstrategie te hanteren en een nieuw distributiekanaalaan te boren. Uiteindelijk is innovatie het vermogen van eenonderneming om dingen te veranderen. Het volstaat echt nietom een goed idee op tafel te leggen of een nieuw product tebedenken. De ingenieurs van Kodak stonden aan de wieg vaneen heleboel vernieuwingen in de fotografie. Toch is het bedrijfintussen failliet gegaan. Waarom? Omdat het management ernooit in geslaagd is zijn eigen denkpatroon te doorbreken. Inessentie zijn ze Kodak altijd blijven beschouwen als een chemischbedrijf, waardoor het een heleboel kansen heeft gemist.’

Wat is het belang van innovatie voor onze economie?Jean-Pierre Marcelle : ‘Innovatie is voor ons land een basis-voorwaarde om aan de kop van het economische peloton teblijven, nieuwe markten te veroveren en een concurrentieelvoordeel te realiseren. Innovatie zorgt voor een ontzettendgrote dynamiek in een economie. Niet alleen door de meerwaardeen tewerkstelling die ze creëert, maar ook door de kostenbe-sparingen die gerealiseerd kunnen worden. Het is een evolutiewaar de hele maatschappij baat bij heeft. Door de nieuwsteontwikkelingen zullen patiënten hun eigen gezondheidstoestandveel beter kunnen opvolgen, waardoor artsen aandoeningenin een veel vroeger stadium kunnen opsporen. Die innovatiekan een flinke besparing betekenen voor onze gezondheidszorg,waarvan de betaalbaarheid onder steeds grotere druk staat.’Tom Heyman: ‘Het belang van innovatie overstijgt de econo-mische aspecten. In amper 100 jaar tijd is onze levensver-wachting met maar liefst 35 jaar gestegen, door de combina-tie van nieuwe geneesmiddelen, gezondere voeding en eenbetere diagnostiek. Intussen volstaat één dagelijks pilletje omeen ziekte als aids onder controle te houden en zijn we zelfsin staat om hepatitis C te genezen. Tien jaar geleden was datondenkbaar. Ook dat is allemaal het gevolg van innovatie.’

l Innovatie l

WE MOETEN EVOLUEREN NAAREEN CULTUUR WAAR MENSEN DEKANS KRIJGEN OM DE MIST IN TEGAAN.

José Zurstrassen, MyMicroInvest

Luc de Brabandere, Boston Consulting GroupJean-Pierre Marcelle, Wallonia Foreign

Trade and Investment AgencyTom Heyman, Janssen Pharmaceutica

Thierry Geerts, Google

>

I 10 I

Max Jadot: ‘Innovatie is daardoor vooral eencost not to do. Niet innoveren leidt er op ter-mijn alleen maar toe dat zowel onze welvaartals ons welzijn er heel snel op achteruitgaan.Net daarom moet onze maatschappij in al haargeledingen – zoals de privésector, de overheiden het onderwijs – openstaan voor verande-ring.’

Wat is er in ons land nodig om die vernieu-wingsdrang nog veel meer te stimuleren?Thierry Geerts: ‘We moeten meer openstaanvoor de gedachte dat we vanuit ons landgrootse dingen kunnen realiseren. In 1958 waser een groot geloof dat we vanuit België dewereld zouden verbeteren, en dat is de basisgeweest van het succes van een bedrijf zoalsJanssen Pharmaceutica. Net als vandaag ver-anderde de wereld toen razendsnel door dekomst van de televisie en de ontwikkeling vanelektronica. Jammer genoeg reageren we van-daag veel starder op de technologische ver-nieuwing rond connectiviteit en digitalisering.Het probleem is niet dat veel Belgische CEO’sgeen opportuniteiten zien in de digitalisering,maar wel dat ze zichzelf vaak nog niet in staatachten om die transformatie in goede banente leiden. Dat is een mismatch die we dringendmoeten veranderen.’

José Zurstrassen: ‘Ons land is echt wel eenvruchtbare bodem voor innovatie. Niet alleenwerden er in het verleden al hele succesvollespin-offs gecreëerd rond de universiteiten, ookde overheidsinstellingen in ons land staan openvoor innovatieve ideeën. Op het moment datde Belgische autoriteiten het licht op groenzetten voor MyMicroInvest – een platform voorondernemingen om via crowdfunding spaargeld

OP INITIATIEF VAN DEOVERHEID ZIJN ER NOGMAAR HEEL WEINIGINNOVATIES ONTSTAAN.

Thierry Geerts, Google

op te halen bij een heel breed publiek – kregen we in Luxemburgte horen dat het project te innovatief was en daardoor geentoelating kon krijgen. Dat zegt toch alles over de innovatiegeestin beide landen. De vraag is nu vooral hoe we in ons land deinnovatiecultuur nog meer kunnen opkrikken. De bijna 260miljard euro die geparkeerd staat op spaarrekeningen in onsland kan daar zeker toe bijdragen. Als daarvan nog maar eenheel klein deel geïnvesteerd zou worden in start-ups, zou dateen enorme boost geven aan de innovatiecultuur in ons land.’

Moet ondernemerschap – net zoals in de Verenigde Staten– toch ook niet meer worden aangemoedigd?Tom Heyman: ‘We moeten in Europa de ingesteldheid overnemendat het lovenswaardig is om zowel te slagen als te falen. Suc-cesvolle mensen worden bij ons nog al te vaak met enigejaloezie bekeken. En we kijken neer op mensen die eenmislukking achter de rug hebben. Die cultuur zit in Europa he-lemaal verkeerd, waardoor we heel wat jonge mensen naarSilicon Valley zien vertrekken. Daar is het nu eenmaal makkelijkerom financiering los te weken voor een project, omdat durfka-pitalisten er een grotere tolerantie hebben voor mislukkingen.Meer nog: zij beschouwen het als een verdienste dat iemand alheeft gefaald, want dat betekent dat die persoon ook foutenheeft gemaakt waaruit hij lessen kon trekken.’

José Zurstrassen: ‘Het stigma van een mislukking is nog altijdgigantisch groot. Daar hebben we nog een lange weg af teleggen. We moeten evolueren naar een cultuur waar mensende kans krijgen om heel veel dingen uit te proberen en ooknog eens de mist in te gaan. Dat is een ontzettend krachtigemotor voor innovatie. Gelukkig evolueert de jongere generatiestilaan in die richting.’

Luc de Brabandere, Boston Consulting Group·

José Zurstrassen, voorzitter MyMicroInvest

>

I 11 I

overheid moet geen tijd verspillen door jarenlangte werken aan allesomvattende beleidsplannenrond innovatie. Die zijn toch veel te snel ach-terhaald, omdat de digitale evolutie zich in eenrazendsnel tempo ontwikkelt.’

Veerle Lories: ‘Uiteraard moeten bedrijven eencentrale rol spelen bij innovaties, want zij hebbendaarvoor zowel de kennis als de kunde. Deoverheid kan wel een katalysator zijn, die voordie bedrijven de juiste omgeving creëert. Endat gebeurt nu al door jongeren warm te makenvoor een wetenschappelijke opleiding en on-dernemerschap. Ook bij de ondersteuning vankleine startende ondernemingen vervult deoverheid een belangrijke rol. Die bedrijfjes heb-ben in een eerste fase vaak nood aan subsidies,die een hefboomeffect kunnen creëren waardoorhet in een volgende fase makkelijker wordt omook risicokapitaal aan te trekken. De overheidheeft dus zeker haar plaats in het innovatiedebat.Kijk maar naar de talrijke steunprogramma’svoor de biotechsector in de jaren tachtig, waar-van we vandaag nog de vruchten plukken.’

Jean-Pierre Marcelle: ‘Grote ondernemingenkunnen vaak terugvallen op een ecosysteemwaarin innovatie zich veel makkelijker ontwikkelt.Maar er zijn in ons land ook heel veel kleine on-dernemingen die wel ontzettend vernieuwendeideeën hebben, maar niet het kapitaal om daar-mee aan de slag te gaan. Daarom is het echtcruciaal dat kleine bedrijven kunnen rekenenop de steun van de publieke sector. Die moetook tendensen opsporen en achterhalen welkeinnovaties een duurzaam karakter hebben.’

Wat moeten ondernemingen doen om eenomgeving te creëren waarin innovatie optimaalfloreert?Luc de Brabandere: ‘Bedrijven moeten vooralbeseffen dat geen enkel idee van meet af aangoed en bruikbaar is. Alleen dat vraagt al eenontzettend grote cultuuromslag. Het betekentdat de ‘ja, maar’-cultuur plaats moet makenvoor de ‘ja, en’-cultuur. Die eerste focust alleenmaar op de obstakels die een idee in de wegstaan, terwijl de ‘ja, en’-cultuur net probeertom het onmogelijke waar te maken. Dat is cru-ciaal, want echte innovatie ontstaat pas als jeoude denkpatronen verlaat. Er zouden nooitgloeilampen zijn geweest, als Thomas Edisonniet het waanzinnige idee had gehad om eenverlichtingsvorm te ontwikkelingen waar geenverbrandingsproces voor nodig was. Nochtanswas dat al duizenden jaren lang de gangbarewerkhypothese. En dat is waar het echt omdraait: iets nieuws creëren door de bekende

l Innovatie l

Tom Heyman: ‘Dat klopt, maar het regelgevende kader moetdie evolutie wel ondersteunen. Een mislukking wordt bij onsnog altijd bestraft door een bijzonder strenge faillissements-wetgeving, in de Verenigde Staten is dat anders. Dat draagtnatuurlijk niet bij aan een klimaat dat openstaat voor deervaring van het falen en het bevorderen van innovatie.’

Veel ondernemingen proberen hun innovaties af te schermenmet patenten en octrooien. Zet ook dat geen rem op innova-tie?Tom Heyman: ‘Het kost 2,6 miljard dollar om een nieuw ge-neesmiddel op de markt te brengen. Zonder patenten of eenandere vorm van exclusiviteit zal geen enkel farmaceutischbedrijf nog geneesmiddelen ontwikkelen, omdat de kosteneenvoudigweg te hoog zijn. Je hebt nu eenmaal een voldoendelange verdientijd nodig om later opnieuw te kunnen investerenin nieuwe geneesmiddelen. De farmaceutische industrie heeftademruimte nodig om al die investeringen terug te winnen.’

José Zurstrassen: ‘Voor kleine ondernemingen ligt dat tochwat moeilijker. Patenten zijn ontstaan tijdens de industriëlerevolutie om de uitvindingen van jonge ingenieurs te bescher-men tegen veel grotere en vooral veel kapitaalkrachtigereondernemingen. Maar intussen zijn ze uitgegroeid tot een ont-zettend complex en duur systeem, dat nog bijna uitsluitendtoegankelijk is voor net die hele grote ondernemingen. Enormveel jonge ondernemers hebben de aanvraag van een patenthoog op hun checklist staan. En dan zien ze hoeveel geld datkost, waardoor ze die aanvraag uitstellen tot ze hun eerstewinst hebben gemaakt. Maar dan is het vaak al te laat. Daarommoeten we het systeem weer omvormen, zodat het kleine uit-vinders beter beschermt. En zo innovatie weer faciliteert.’

Wat kan de overheid nog doen om innovatie te stimule-ren?Thierry Geerts : ‘Op initiatief van de overheid zijn er in het ver-leden nog maar heel weinig innovaties ontstaan. Het zijn debedrijven die moeten innoveren, terwijl de overheid in eersteinstantie uit de weg moet gaan - zodat er bij ondernemingentijd en ruimte is om innovatie mogelijk te maken. De overheidmoet zich vooral beperken tot het optimaliseren van het om-ringende kader, bijvoorbeeld door werk te maken van eengunstige fiscale behandeling van research of durfkapitaal. De

Thierry Geerts, country director Google

>

I 12 I

l Innovatie l

manier om naar de dingen te kijken helemaal teverlaten.’

Max Jadot: ‘Een onderneming moet daarvoorvooral een beroep doen op de jongere generaties,voor wie het toch veel makkelijker is om creatiefen innovatief te zijn. Uiteraard moet de bedrijfs-leiding de kar trekken om het belang van innovatiete benadrukken. Maar jonge mensen zijn ver-trouwd met de meest recente technologischeevoluties en ze hebben er ook de juiste opleidingvoor gekregen. Dat is een ontzettend krachtigecombinatie die een onderneming niet mag mis-kennen. Vervolgens hebben organisaties noodaan innovatiehubs om een zicht te krijgen opalle vernieuwende projecten en een innovatie-manager die zorgt voor een nieuwe dynamiek.En daarnaast moet een onderneming ook openstaan voor wat er in de buitenwereld gebeurt,door een ecosysteem uit te bouwen waarin in-novatie centraal staat.’

Thierry Geerts: ‘Innovatie is iets wat doorheende hele organisatie gaat. Het volstaat niet omeen innovatieafdeling op te richten, want iedereafzonderlijke werknemer moet worden gestimu-leerd om vernieuwend uit de hoek te komen.Daarvoor heb je een inspirerende CEO nodig,die een klimaat creëert waarin alles mogelijk isen waarin werknemers ook de ruimte krijgenom fouten te maken. En jonge medewerkersmoeten ook worden gemotiveerd met uitdagendeprojecten. Niemand wordt enthousiast door devraag om het papierverbruik met 10 procentterug te dringen. Dat is saai en levert inspiratielozeideeën op. Maar leg de opdracht op tafel om hetpapierverbruik tot nul te herleiden. Dat geeftgepassioneerde medewerkers vleugels, waardoorze automatisch vernieuwende ideeën bedenkenom die ambitieuze doelstelling te halen. Het isnu eenmaal makkelijker om iets helemaal opnieuwuit te vinden, dan om iets te verbeteren.’

Ten slotte: welke innovaties zullen de komendejaren de grootste impact hebben op uw sector?Tom Heyman: ‘In de nabije toekomst zal het

voor een farmaceutische onderneming niet meer volstaanom alleen nog innovatieve geneesmiddelen te ontwikkelen.We moeten therapeutische totaaloplossingen bieden, waarvanhet geneesmiddel slechts één onderdeel is. De nadruk komtook steeds meer te liggen op preventie en proactieve ge-zondheidsopvolging, iets waarvoor we samenwerken mettechnologische ondernemingen buiten de traditionele far-maceutische sector. Want er zijn tal van toepassingen waarmeede patiënt zelf uiteenlopende gezondheidsparameters kanmeten. Op die manier komen gepersonaliseerde geneesmid-delen steeds opnieuw een stapje dichterbij.’

Max Jadot: ‘De traditionele activiteiten van banken staanenorm onder druk door de komst van nieuwe spelers die nietuit de bankensector komen. Crowdfunding is een relatiefnieuw fenomeen dat voor bedrijven in een nog heel vroegelevensfase een financieringsmogelijkheid kan zijn. Dat heeftonvermijdelijk een impact op het traditionele bankenmodeldat spaardeposito’s aantrekt en vervolgens omzet in kredieten.Ook in het betaalverkeer en het transport van geld staan detraditionele banken onder druk, door de komst van mobieletoepassingen en virtuele munten. Als we niet opletten, zijner op termijn geen banken meer nodig. In die nieuwe realiteitmoeten we onze plek terugvinden. Dat moet gebeuren doorzelf nieuwe innovaties te ontwikkelen voor alle domeinenwaar banken actief zijn.’

Thierry Geerts: ‘We hebben nog maar een fractie gezien vande mogelijkheden van internet, terwijl de mobiele ontwikke-lingen al een tweede innovatiegolf veroorzaken. We staanecht nog maar aan het begin van een nieuw tijdperk datonze wereld gigantisch zal veranderen. Vergelijk het met dekomst van de elektriciteit, die op het einde van de negentiendeeeuw verantwoordelijk was voor een tweede industriële re-volutie. Net als toen moeten we nu alles opnieuw uitvinden.Er komt dus een fantastische periode op ons af.’

DE TRADITIONELE ACTIVITEITENVAN BANKEN STAAN ONDERDRUK DOOR DE KOMST VANNIEUWE SPELERS.

Max Jadot, BNP Paribas Fortis

Max Jadot, CEO BNP Paribas Fortis

>

I 13 I

l Innovatie l

BEDRIJVEN MOETENBESEFFEN DAT GEENENKEL IDEE VAN MEETAF AAN BRUIKBAAR IS.Luc de Brabandere, Boston Consulting Group

INNOVATIE STIMULERENVANUIT DE OVERHEID‘De digitale evolutie heeft een grote impact oponze samenleving. Ze schudt niet alleen het busi-nessmodel van heel wat traditionele sectoren doorelkaar, de innovaties zijn ook relevant voor onzegezondheidszorg, mobiliteit en media.’ Dat zegtWim De Waele, CEO van iMinds, een van de stra-tegische onderzoekscentra van de Vlaamse over-heid. De instelling voert technologisch onderzoekuit, en bestudeert daarnaast de juridische of soci-aal-maatschappelijke aspecten van de digitale ont-wikkelingen. ‘We doen ook vaak gezamenlijkonderzoek met bedrijven, om hen te ondersteunenbij de ontwikkeling van hun volgende generatieproducten’, vertelt De Waele. Zo werkt de instellingvandaag samen met beeldvormingsgroep Barcoaan visualisatieproducten voor de operatiezalenvan morgen.

iMinds legt zich ook toe op de coaching en finan-ciering van start-ups. ‘De meest vernieuwendeideeën ontstaan vaak in jonge bedrijfjes, die hetmeestal lastig hebben om aan financiering te gera-ken. Daarom geven we dergelijke bedrijfjes zaaika-pitaal, in ruil voor een deel van de aandelen. Dat iscruciaal om de periode te overbruggen tot ookbusinessangels of durfkapitalisten bereid zijn om inde start-up te investeren’, zegt De Waele. Vorig jaarinvesteerde iMinds op die manier in 25 jongebedrijven, telkens voor gemiddeld 50.000 euro.

Naast iMinds zijn er nog andere strategischeonderzoekscentra in Vlaanderen, denk maar aanImec (nanotechnologie) of VIB (biotechnologie).Het Agentschap voor Innovatie door Wetenschapen Technologie (IWT) verleent elk jaar dan weerongeveer 300 miljoen euro subsidies aan grote enkleine ondernemingen, hogescholen, universiteitenof andere instanties.

Tom Heyman, CEO Janssen Pharmaceutica

Jean-Pierre Marcelle, directeur-generaal Investwallonia

Veerle Lories, administrateur-generaal IWT

I 14 I

l Innovatie l

En hoe innoveert u?

Hoe belangrijk is innovatie voor Take EatEasy?Adrien Roose: ‘Innovatie is van essentieel belang,want onze business kan alleen bestaan dankzijde technologische vooruitgang van de smart-phones. Take Eat Easy is ontstaan uit de drangom beter te doen dan wat al bestond: een sitecreëren die een overzicht geeft van restaurantsdie zelf voor de levering kunnen instaan.’

Op welke manier hebt u uw innovatiestrategieaangepakt?Adrien Roose: ‘Wij zijn met vier vennoten dieelkaar perfect aanvullen. Wij hebben alleszelf ontworpen. De zoekmotor en het systeemdat de onlinebestellingen beheert waren snelgemaakt. Een stuk ingewikkelder was de le-vering en vooral het managen van de fiets-koeriers. Dat hebben wij pas later beseft.’

Hoe hebt u uw technologische innovaties toe-gepast?Adrien Roose: ‘We staan nog maar aan hetbegin van ons verhaal. Elke dag voeren wehonderden leveringen uit in Brussel en Parijs.Wij streven naar enkele duizenden. Dat vraagteen aanpassing van onze technologie aan demenselijke factor. We moeten dan ook dagelijksinnoveren. Bijvoorbeeld door de optimalisatievan de leveringsroutes.’

Hoe moeten we volgens u innovatie aanmoedi-gen?Adrien Roose: ‘We moeten Belgen doen be-grijpen dat het oké is om je te vergissen. In-novatie gaat hand in hand met risico’s. Wehebben aan heel wat tijd- en energieverslin-dende projecten gewerkt, allemaal voor niets- want finaal leverden ze geen echte waardeop. Mislukkingen zijn leerrijke ervaringen dieje absoluut moet relativeren.’

Hebt u specifieke verwachtingen van uw bank?Adrien Roose: ‘Onze bank biedt een bredewaaier aan oplossingen voor ondernemingenvan elke omvang. Maar als start-up hebbenwe hen vooral nodig voor de financiële stro-men.’

‘Innovatie en risico’s gaan hand in hand’‘Start-ups zoals wij innoveren, maar aanvaarden ookvergissingen’, aldus Adrien Roose, CEO Take EatEasy, een platform waar u gerechten bestelt die doorrestaurants bereid worden naar uw keuze en smaak.

Drie topondernemers over innovatie en disruptie inhun bedrijf, hun sector en hun toekomst.

I 15 I

l Innovatie l

‘Zoek alternatieven voor succesvolle producten’ Airopack maakt innovatieve dispensers op basis van lucht. ‘Een goed ideealleen is onvoldoende’, zegt commercial technology director Erwin Boes.

‘Elk idee moet worden aangemoedigd’ IML ontwikkelt innovatieve technieken in etikettering en verpakking. ‘We spelen continu inop veranderende marktomstandigheden’, zegt development manager Hans Huyghe.

ontwikkeld, als antwoord op de traditionelespuitbussen die gebruik maken van drijfgassen.’

Hoe kan innovatie gestimuleerd worden? Erwin Boes: ‘Door bijvoorbeeld naar succesvollebedrijven met een monopoliepositie te kijken,en alternatieven te bedenken voor deze pro-ducten. Of door bepaalde technieken of marktente combineren tot nieuwe productconcepten.Het is ook een creatieve uitdaging om één pro-ductuitvoering aan te passen aan specifiekeculturen, gebruiken of religies.’

Wat verwacht u van uw bank? Erwin Boes: Voor grote projecten zijn additionelefundings en kredietverschaffers wellicht nood-zakelijk. Maar Airopack is tot nu toe in staatgeweest de ontwikkelingen en commercialisatiebinnen de huidige groep van partnerbedrijvente realiseren.

Hoe belangrijk is innovatie voor Airopack? Erwin Boes: ‘Het motto ‘Innovate or die’ wordt hier hoogin het vaandel gedragen, ongeacht de levensfase van onsbedrijf. In bloeiende tijden zijn er voldoende resources omte investeren in nieuwe technologie, en bij tegenvallenderesultaten wordt de innovatiedrang alleen maar groter.’

Hoe worden uw innovatiestrategie en -beleid ontwikkeld? Erwin Boes: ‘Een goed idee alleen is niet voldoende. Suc-cesvolle innovatie steunt ook op passie, de juiste mensen,leiderschap met visie en de bereidheid om te investeren.Een wijs man zei me ooit: ‘Innovation is nothing more thana very expensive hobby until it is in production’.’

Hoe gebeurt de concrete toepassing van innovatievetechnologie? Erwin Boes: ‘We identificeren eerst een probleem, om ervervolgens een ergernis van te maken. Alleen zo ontstaatde passie om er daadwerkelijk iets aan te doen. Op diemanier hebben we onze met lucht aangedreven dispensers

Hoe belangrijk is innovatie voor Ver-straete IML? Hans Huyghe: ‘We zijn wereldmarktleidervoor 'in mould labelling' in de verpak-kingsindustrie. Dat is het resultaat vanjarenlange doorgedreven onderzoekenen optimalisatie. Toch ligt er, mits weblijven innoveren, nog marktaandeel voorhet rapen. Daarnaast zijn we ook waak-zaam voor onverwachte en ingrijpendeof disruptieve technologie.”

Hoe worden uw innovatiestrategieen -beleid ontwikkeld? Hans Huyghe: ‘Product-, proces- en or-ganisatie-innovatie zijn specifieke ver-antwoordelijkheden in ons directieteam.Elk idee wordt geëvalueerd volgens de

technische haalbaarheid, potentiëlemarkt, ROI en maximale kostprijs. Het‘trechteren’ van elk idee is nodig omvoldoende focus te kunnen behouden.’

Hoe gebeurt de concrete toepassingvan innovatieve technologie? Hans Huyghe: ‘Qua productinnovatiespelen we continu in op veranderendemarktomstandigheden. Een voorbeeldis ons dubbelzijdig etiket wat, gezien eralsmaar meer ruimte voor wettelijk ver-plichte informatie noodzakelijk is, meermarketingruimte genereert op de ach-terkant. Door een aangepaste machinete kopen - dat is procesinnovatie - kunnenwe die labels tweezijdig bedrukken.’

Hoe kan innovatie gestimuleerd wor-den? Hans Huyghe: ‘Elk idee is een goed idee,en dus moedigen we iedereen aan omvoorstellen in te dienen. Iedereen krijgtfeedback: waarom werd een idee uitge-werkt of niet? Alle innovatieve successendelen we ook mee aan onze medewer-kers, via samples en nieuwsbrieven.’

Wat verwacht u van uw bank? Hans Huyghe: ‘Misschien zouden bankenuitgebreidere adviezen kunnen gevenomtrent de bescherming van intellectueleeigendom. Daarnaast kan het samen-brengen van mensen uit diverse sectorenbijdragen tot innovatie: ook daar kunnenbanken een ideale katalysator zijn.’

I 16 I

‘Computers zijn een soort prothesevoor onze hersenen’

We mogen niet bang zijn van nieuwe technologie, maar moeten dienet integreren in ons lichaam, meent de Belgische toponderzoeksterPattie Maes. ‘Technologie kan zowel onze zintuigen als ons lichaamflink verbeteren.’

Pattie Maes, MIT: ‘Onze huidige toestellen zijn vrij dom.’

I 17 I

>

I Innovatie I

© E

my

Elle

bo

og

Pattie Maes kreeg na haar doctoraat incomputerwetenschappen aan de VUBin Brussel de kans om bij het Massa-chusetts Institute of Technology aan

de slag te gaan, en die kans greep ze metbeide handen. De VS was ruim twintig jaar ge-leden het mekka van innovatie, legt de Belgischetoponderzoekster van het MIT Media Lab uit.‘In België liepen we destijds twee jaar achterop wat in de VS gebeurde. Dat had te makenmet publicatietermijnen in vaktijdschriften.’‘Nu is alles vrijwel onmiddellijk beschikbaar, ofje nu een student uit India bent of een Belgischeonderzoeker’, zo looft ze de democratiseringdoor internet. ‘Onderzoek en innovatie wordensteeds gemakkelijker. En met 3D-printers bouwje vlot een prototype.’Maes geeft het voorbeeld van Quirky, een NewYorkse start-up waar iedereen een nieuw productkan voorstellen. ‘De leden beslissen samen onlinewat de beste ideeën zijn, waarna een prototypewordt gebouwd dat gecommercialiseerd kan wor-den. Het zijn grote partners zoals General Electricdie er voor zorgen dat het product ook in dewinkels belandt. De uitvinder krijgt een percentagevan de verkoop.’Hoewel onderzoek en ontwikkeling dus niet meeralleen voorbehouden zijn voor universiteiten engrote bedrijven met diepe zakken, is er nog altijdeen belangrijke wisselwerking tussen die beide.Een mooi voorbeeld is Sixth Sense, een draagbaarapparaatje ontwikkeld door MIT waarmee de ge-bruiker met handgebaren bepaalde taken kan ver-richten. Met duimen en wijsvingers een rechthoekvormen, levert een foto op. Een cirkel tekenen opde pols tovert een uurwerk tevoorschijn. Als jekijkt naar een product in de supermarkt verschijntbijkomende informatie op de verpakking.De mogelijkheden zijn schier eindeloos. Datverklaart de staande ovatie die Maes in 2009op een TED-conferentie kreeg bij de voorstellingvan Sixth Sense. Het filmpje werd ondertussenal meer dan 1,3 miljoen keer bekeken op YouTube.Maar hoe staat het zes jaar later? Waaromhangt er nog geen gebruiksklare versie van hetprototype rond onze hals? ‘Een praktische, com-merciële versie is nog altijd niet haalbaar’, geeftMaes toe. ‘Je spreekt al snel van tien jaarvooraleer een werkend prototype is uitgemondin een werkbaar commercieel product.’Pranav Mistry, de onderzoeker die destijds Sixth

Sense heeft uitgewerkt, is ondertussen aan de slag bij Samsung.Een goede zaak, meent Maes. ‘Er is nu eenmaal maar zoveel datwij bij MIT kunnen doen. Ons belangrijkste werk is nieuwe ideeënontwikkelen en prototypes bouwen. Dat onderzoek wordt gro-tendeels gefinancierd door grote bedrijven, dus is het ook niet zovreemd dat zij proberen om daarvoor commerciële toepassingente ontwikkelen.’Steekt het dan niet dat ze het project niet zelf kan afwerken?‘Eigenlijk niet. Mij spreekt vooral de beginfase aan. Een nieuwconcept bedenken en dan een prototype bouwen dat bij wijze vanspreken met duct tape aan elkaar hangt. Het is maar 5 procent vanhet totale werk, maar wel het interessantste deel. De andere 95procent gaan over dingen als beter energiegebruik en een lagerekostprijs. Dat is mijn ding niet.’Maes heeft ondertussen een indrukwekkende lijst innovaties ophaar naam staan. Ze stond ook aan de wieg van een reeks start-ups. Kriebelt het nooit om de overstap van academicus naaronderneemster te maken? Lonkt voor haar de ‘American Dream’niet? ‘Er gaat bij die start-ups veel tijd en moeite naar het aan-trekken van talent en het ontwikkelen van de juiste software. Ikwil mij liever toeleggen op onderzoek. Als uitvinder sta iktrouwens mee op het patent en krijg ik dus octrooi-inkomsten.’

Twee werelden‘Hoe we tot hier toe met digitale informatie en toepassingenomgaan, is niet de beste manier om technologie te integrerenin ons leven’, stelt Maes vast. ‘We hangen voorover gebuktover kleine schermpjes die we met twee vingers bedienen. Wezijn ons dan helemaal niet meer bewust van onze omgeving.Bij MIT denken wij na over manieren waarop mensen tegelijkertijdin die fysieke en digitale wereld kunnen zijn.’

MIJ SPREEKT VOORALDE BEGINFASE AAN.EEN CONCEPTBEDENKEN EN EENPROTOTYPE BOUWEN.HET IS MAAR 5PROCENT VAN HETWERK, MAAR WEL HETINTERESSANTSTE DEEL.

Pattie Maes, MIT Media Lab

l Innovatie l

>

© E

my

Elle

bo

og

Daar ligt de grote uitdaging, meent ze. 'Onzehuidige toestellen zijn vrij dom. Ze proberenniet te voorspellen wat nuttig of interessant isvoor ons. In een winkel zou het toch handig zijnals je een toestel hebt, dat in de gaten houdtwaar je bent, weet wat je belangrijk vindt en opbasis daarvan de meest geschikte productenselecteert? En dat bovendien ook nog eens bij-leert van je gedrag en je voorkeuren?'Bestaat het gevaar niet dat we door steedsmeer data vrij te geven onderweg onze privacyverliezen? ‘Een technologie die met goede be-doelingen is ontworpen, kan heel slecht uit-draaien’, geeft Maes toe. ‘Ik druk mijn studentenaltijd op het hart dat ze zich niet alleen moetenafvragen wat en hoe ze iets kunnen doen, maarook waarom.’‘Als de computers de controle grijpen, krijgen wedie misschien nooit meer terug’, zei Marvin Minksy,peetvader van de artificiële intelligentie in 1970.‘We zouden overleven bij hun gratie. Met veelgeluk, houden ze ons als huisdieren.’ Maes moethartelijk lachen met de quote. ‘Ik ben zelf niet zobang van computers. Het zijn voor mij geen vreem-de dingen waar we van af moeten, maar ingewik-kelde instrumenten die ons in staat stellen ommeer te doen. Een soort prothese voor onze her-senen. Wij mensen zijn aan het versmelten metmachines, we worden steeds meer cyborg.'Een mooi voorbeeld daarvan zijn exoskelettenwaardoor we sneller kunnen lopen, hoger kunnenspringen of zwaardere gewichten kunnen dragen.Of apparaatjes die onze zintuigen versterken ofaanvullen. Maes geeft het voorbeeld van Fin-gerReader, een MIT-innovatie die er uit ziet alseen groot uitgevallen ring. Een ingebouwde ca-mera leest blinden en slechtzienden de tekstvoor die ze aanwijzen. ‘Het vervangt dus vooreen deel het zintuig dat ze missen. Het is ookeen dankbare innovatie voor mensen met dys-lexie, zeker bij kinderen. Hoewel zij gemiddeldslimmer zijn dan hun ‘normale’ klasgenoten,lopen ze door hun leesprobleem vaak een groteschoolachterstand op.’Die positieve kracht zag trouwens ook Minskyuiteindelijk in. Een kwarteeuw na zijn doemprofetieantwoordde hij op de vraag of robots de aardezouden erven met: ‘Ja, maar als onze kinderen.’ ||

Bekijk Pattie Maes op de TED-conferentie overthe Sixth Sense op www.ted.com/talks/pattie_maes_demos_the_sixth_sense

VISIONAIRE OGEN OP EEN WERKELIJKHEID IN WORDINGHet magazine MIT Technology Review bekroont sinds 1999 elkjaar met 'Innovators under 35' jonge denkers die onze toekomstvormgeven. Zij doen dat door technologie te ontwikkelen dieproblemen oplost, waar soms miljoenen mensen mee worste-len. In Europa bestond het keurmerk al in Frankrijk, Spanje, Italië enDuitsland. Dit jaar komen daar ook België en Polen bij. Het isde bedoeling om een Europees netwerk van jonge innovatorente creëren. MIT Technology Review werkt daarvoor samen metBNP Paribas en L'Atelier BNP Paribas. In België is BNP ParibasFortis de partner.De laureaten komen uit verschillende domeinen die met innova-tie te maken hebben. Dat kunnen uitvinders zijn, maar ookondernemers, visionaire geesten en pioniers. Onder hen zittengrote vernieuwers als Max Levchin, David Karp, Sergey Brin enLinus Torvalds. Als die namen geen belletje doen rinkelen, danzullen de bedrijven die ze opgericht hebben dat wel doen:betaaldienst PayPal, bloggingnetwerk Tumblr, zoekmachineGoogle en besturingssysteem Linux. Ook lid van het selecteclubje zijn knappe academische koppen als KonstantinNovoselov, die in 2010 de Nobelprijs voor Natuurkunde kreegvoor zijn ontdekking van het wondermateriaal grafeen. Ze heb-ben allemaal een ding gemeen: ze werken aan een wereld inwording, waarvan zij het resultaat al voor ogen hebben.In België worden tien laureaten geselecteerd, waaruit twee win-naars worden gekozen: de ‘Innovator of the Year’ en de ‘SocialInnovator’. De winnaars, die worden voorgesteld op 20 mei,worden opgenomen op de lijst van de 800 laureaten wereldwijd.

I 18 I

I 19 I

Technologiebedrijven kunnen een beroep doen op eennieuwe hub, Co.Station Brussels, een ruimte van circa3.000 m2 aan het Sint-Goedeleplein in het hart vanBrussel. Co.Station is tegelijk een coworking-ruimte,

een incubator, een versneller, een academie en een netwerk.Het concept heeft al een twintigtal ondernemingen aangetrokkenen elke week lopen er vier tot vijf nieuwe aanvragen binnen.Ruim 2.200 m2 is een moduleerbare coworking-ruimte. Eenvijfde daarvan is een flexibele openspace, voorbehouden voorstarters. De rest wordt ingenomen door bedrijven in vollegroei (‘scale-up’). Een toegangsticket kost 50 euro per maand.Daarvoor krijgt een bedrijf toegang tot het workcafé, het res-taurant, het auditorium, maar ook tot de evenementen die inhet Co.Station worden georganiseerd.‘En omdat al onze bedrijven start-ups en scale-ups zijn meteen verscheidenheid aan behoeften, bieden wij maatwerk aan’,vertelt Baudouin de Troostembergh, CEO van Co.Station. ‘Be-drijven pikken eruit wat ze nodig hebben. Dat brengen wij

samen met hen in kaart door een audit.’ Er zijndiverse mogelijkheden: een gedeelde werkplaats,een gesloten of open kantoor. Bedrijven kunnenbetalen per persoon of per vierkante meter. Enalle kosten zijn inbegrepen: energie, schoonmaak,internet, vergaderzalen, brainstormruimten…enzovoort. ‘Naast de kantoorruimte kunnen starters ookeen beroep doen op de academie, de VirtuologyUniversity@Co.Station’, vertelt de CEO. ‘Metcursussen en coaching van ondernemingenrond onderwerpen als financiering, de ontwik-keling van een verkoopteam, efficiënte com-municatie en marketing, beheersing van de ju-ridische omgeving. Alle cursussen worden ge-geven door erkende specialisten met wie wepartnerships aangaan. Er zijn ook opleidingenvoor investeerders die businessangels willenworden.’‘Ik geloof sterk in zo’n ecosysteem’, vervolgtOlivier Peeters, voorzitter van de raad van be-stuur van Co.Station. Hij omschrijft zichzelf bijBNP Paribas Fortis, dat een partner is van hetproject, als een ‘intrapreneur’. ‘Kleine, pragma-tische en flexibele bedrijven doen samenwerkenmet grote ondernemingen met veel internatio-nale vestigingen en een aanzienlijk klantenbe-stand. Dat creëert voor iedereen meerwaarde.’De bank brengt ook expertise aan rond finan-ciering van bedrijven, een troef voor veelbelo-vende bedrijven in volle groei. ||

Co.Station Brussels is veel meer dan een ruimte voorcoworking, het is een ecosysteem. Het biedt onderne-mingen in het digitale tijdperk een omgeving waar zeworden ondersteund en omkaderd. En waar ze toegangkrijgen tot specialisten in alle domeinen die ze voor hunontwikkeling nodig hebben: financiering, marketing encommunicatie, coaching, juridische aspecten …

Co.Station Brussels: ecosysteemvoor innoverende bedrijven

I Innovatie I

bedachten de twee Amerikaanse vrienden een al-goritme dat internetpagina’s kon rangschikken vol-gens hun relevantie. In geen tijd werden de anderezoekmachines weggeblazen. In 2011 kreeg Googlemaandelijks meer dan 100 miljard zoekopdrachten.Een jaar later zou de omzet voor het eerst de kaapvan 50 miljard dollar op jaarbasis nemen. ‘Google-werknemers vinden het belangrijker producten teontwikkelen die wereldwijd aanslaan, dan dat zeer veel geld verdienen’, vertelt Geerts.

Vallen en opstaanDe lat ligt hoog voor een bedrijf zoals Google,waarvan wordt verwacht dat zowat elke dienstof elk product uitgroeit tot een instant succes.

Als één bedrijf door elke vezel innovatie uitademt, dan is het wel Google.Wat is het succesrecept van de internetreus? Thierry Geerts, de CEO vanGoogle België, licht een tipje van de sluier.

Het bedrijfsgeheim van Google

I 20 I

‘Kunnen we elkaar via Google Hangouts spreken?’ De

vraag komt van Thierry Geerts, country director vanGoogle in ons land. Google Hangouts is het platformvoor instant messaging, internettelefonie en video-

conferentie dat de internetgigant in 2013 lanceerde. En dus bereidenwe in het schemerdonker van een vroege woensdagochtend eenvideogesprek voor. Het is efficiënt en bespaart een hoop fileleed.‘Innovatie gaat niet over nieuwe uitvindingen, maar wel over detoepassing van vernieuwing in bedrijven’, zegt Geerts. Videoconfe-renties zijn niet nieuw, maar in de Vlaamse kmo zou het gebruikervan heel innovatief en zelfs revolutionair zijn.’Google heeft natuurlijk een reputatie te verdedigen. Het bedrijfwerd opgericht door Larry Page en Sergey Brin, die in 1997 eenzoekmachine voor internet hadden ontwikkeld. Terwijl onlinezoek-machines tot dan hun zoekresultaten bijna uitsluitend baseerdenop het aantal keren dat een zoekterm op een webpagina verscheen,

I 21 I

I Innovatie I

‘Door die druk zijn we een heel onrustig bedrijf.We beseffen heel goed dat we het ons nietkunnen veroorloven op dezelfde technologie teblijven teren. We moeten voortdurend blijveninnoveren, vandaag komt de concurrentie vanoveral. Dankzij de huidige technologie kan eenkleine start-up met amper twee man al ontzettendinnovatieve zaken ontwikkelen’, zegt Geerts. Endus blijft Google voortdurend inzetten op inno-vatie. ‘Dat is alleen mogelijk door de juiste be-drijfscultuur te creëren, iets waar een Google-CEO zorgvuldig over waakt. We streven naareen open cultuur met veel ruimte voor debat,maar ook met de mogelijkheid om te falen.’ Want niet elk Google-project groeit uit uit tot eenkassucces. Neem nu Google Glass, de ‘slimme’bril die verbonden is met internet. De verwachtingenvoor het nieuwe Google-product waren hoogge-spannen toen de internetreus in mei van vorigjaar de bril voor het grote publiek lanceerde. Maarde consument bleek er nog niet klaar voor omvoortdurend met een camera en een computervoor zijn ogen te lopen. Begin dit jaar werd deproductie voor de consumentenmarkt dan ookgestaakt. ‘Het is een perfecte illustratie van demanier waarop innovatie werkt. Google Glass isniet meteen uitgegroeid tot een succes, maar degebruikte technologie blijft wel voortbestaan enkan in andere toepassingen tot nieuwe innovatiesleiden’, vindt Geerts.

Toen de smartphone nog niet was doorgebroken lanceerde hetinternetbedrijf ooit een dienst waarmee gebruikers naar Googlekonden bellen om telefonisch het resultaat van een zoekactie tekrijgen. De dienst draaide op een grote flop uit, maar Googlehield er wel een database aan over met gesproken zoektermenin zowat alle Amerikaanse accenten. Dat zou later de basisworden van ‘voice search’, een manier om de Google-zoekmachinemondeling aan te sturen.

KeurslijfDat komt natuurlijk niet vanzelf, zo’n cultuur waarin de meestcreatieve geesten zich thuis voelen en waar niemand schrik heeftom eens op z’n bek te gaan. Google staat erom bekend dat het zijnwerkvloer zo fun als mogelijk tracht te maken met ontspannendelounges, sportfaciliteiten en speelkamers. Geef werknemers devrijheid om creatief te zijn, zo laat de hr-strategie van hetinternetbedrijf zich nog het beste samenvatten. En dat gaat zekerniet louter over de inrichting van de werkplek. ’De personeelsstructurenin ons land werden bedacht tijdens de industriële revolutie. Maardie structuren zijn voorbijgestreefd. Nu komt het er op aan de sa-menwerking en de creativiteit in bedrijven te stimuleren’, aldusGeerts. ‘Toen had het zin om arbeiders op te leggen dat ze opvaste tijdstippen in de fabriek moesten zijn, maar in de wereld vanvandaag is dat compleet zinloos.’ Daarom hanteert Google daar weinig tot geen regels. ‘Eenbedrijf moet het mogelijk maken dat werknemers op een andereen meer efficiënte manier omgaan met hun tijd’, zegt Geerts. Zekunnen vroeger naar het werk komen en ook weer vroeger ver-trekken als ze zo files vermijden. Wie enkele dagen alleen maarop zijn laptop moet werken, kan dat even goed thuis doen enmoet niet per se naar kantoor komen. En onzinnige verplaatsingenvoor vergaderingen worden dan weer vermeden met videocon-ferenties. ‘Je beknot de creativiteit als je mensen in een keurslijfdwingt. Dat werkt niet’, zegt Geerts. Dat is ook de reden waaromhet internetbedrijf de 20 procentregel heeft ingevoerd, een ver-wijzing naar de werktijd die werknemers mogen spenderen aanhun eigen werkgerelateerde projecten. Gmail, een van de meestpopulaire diensten van Google, is het resultaat van zo’n privéprojectvan een werknemer. ‘Innovatie stimuleer je nog het meestedoor werknemers te laten werken aan projecten waarin ze zelfheel sterk geloven. Dat is pas een onuitputtelijke inspiratiebron’,besluit Geerts. ||

TIJDENS DE INDUSTRIËLE REVOLUTIE WAS HET NUTTIG OM ARBEIDERS VASTE WERKURENIN DE FABRIEK OP TE LEGGEN.VANDAAG IS DAT COMPLEET ZINLOOS.

Thierry Geerts

© Google

Thierry Geerts

Innovaties 1

32

1 De kracht vankarton

Kartonnen palletten kunnen een revolutieontketenen in de transportsector. Ze zijn80 procent lichter dan houten exemplarenen even sterk.Palletkraft, opgericht door de Belg WietVan de Velde en twee Sloveense onder-nemers, maakt met een speciale gepa-tenteerde plooi- en vouwtechniek kar-tonnen palletten. Het standaardmodelweegt vier kilogram en kan gemakkelijkeen ton dragen. De pallet is bovendienvolledig recycleerbaar. Grote logistieke namen als DHL en Ku-ehne+Nagel maken er al gebruik van.Dat is niet zo vreemd. Transporteursproberen zoveel mogelijk dood gewichtte vermijden. Bovendien kunnen dankzijde afgeschuinde zijkanten zestien kar-tonnen palletten op het cargoplatformvan een vliegtuig in plaats van tien bijklassieke europalletten. En dat met 320kilogram minder gewicht.

De vooropgestelde jaarproductie be-draagt 3,5 miljoen palletten en daarvoorheeft het bedrijf een tiental werknemers.Bij houten palletten is daarvoor een tien-voud aan personeel nodig.

2 Bling-bling voorblitse bolides

Met een zelfklevende folie geven auto-fanaten hun bolide een gepersonaliseerdelook. Echt iets voor liefhebbers van tv-series als Pimp My Ride.'In de hele geschiedenis is er nog nooitiemand geweest die zijn huurauto heeftgewassen', schertste de Amerikaanseeconoom Larry Summers ooit. Maar wieeen eigen bolide heeft, wil wel vaakmoeite doen om die er top te laten uit-zien. Daar speelt Grafityp op in. HetLimburgse familiebedrijf is al 45 jaar

actief in de ontwikkeling, productie enverkoop van zelfklevende folies die ondermeer gebruikt worden voor de recla-mebelettering op auto's en vrachtwa-gens.Grafityp ontwikkelde een carwrapping-technologie die op de carrosserie een‘tweede huid’ aanbrengt en de wagenzo bijvoorbeeld een matzwarte kleurgeeft, of een veranderende tint naarge-lang het invallende licht. Er lijkt vooral een markt voor te zijn inChina, waar veel vermogende burgerseen wagen willen die er uniek uitziet. Enhet plakplezier moet niet beperkt blijventot auto’s. Zo kreeg ook een F-16-ge-vechtsvliegtuig al een gepersonaliseerdehuid.

I 22 I

die uw wereld veranderen

Ideeën die de status quo veranderen, kunnen zowel van een bedrijf komen datal meer dan honderd jaar bestaat als van een start-up die honderd dagen gele-

den nog in de steigers stond. Enkele opmerkelijke innovaties die de komendejaren een groot verschil kunnen maken.

l Innovatie l

© P

hoto

New

s

© D

OC

l Innovatie l

3 Insectenburgermetmammoetsaus

De kriegelige beestjes zien er misschienniet zo appetijtelijk uit, maar insectenzijn wel gezond. Het helpt als ze verpaktworden als vlees.De Limburgse onderneming Damhertpioniert in speciale voeding. Het verkooptmeer dan 300 suikervrije, glutenvrije,lactosevrije en vegetarische productenzoals brood, chocolade en broodbeleg. In oktober vorig jaar lanceerde Damherteen schnitzel, een burger en met eenkrokante korst omhulde nuggets die ge-maakt zijn van insecten. Die beestjeszijn rijk aan eiwitten en mineralen zoalsijzer en zink, en vol van gezonde omega3-vetzuren.In de vleesvervangers zijn onder meerbuffalowormen, meelwormen, sprinkha-nen en krekels verwerkt. De restantenvan die diertjes zijn overigens niet tezien in de eindproducten.

Het insectenvlees van Damhert is te vin-den in natuurwinkels en supermarktendie door zelfstandigen worden uitge-baat.

4 Prothesesgeprint op maat

Printbare implantaten veranderen hetgezicht van de chirurgie. Op maat ge-maakte protheses kunnen het welzijnvan de patiënten enorm verbeteren.De mogelijkheden van 3D-printing in demedische wereld zijn enorm. Een voor-beeld? Op basis van een tweedimensio-nale scan van een kapot lichaamsdeelkan een driedimensionaal model gemaaktworden dat chirurgen helpt een operatievoor te bereiden. Ook de materialen blij-ven evolueren. Het Leuvense 3D-prin-

tingbedrijf Materialise produceert sindskort chirurgische implantaten in titanium,die daarvoor alleen in kunststof te krijgenwaren. Dat is zeker voor patiënten dieniet gebaat zijn met standaardprotheseseen dankbare innovatie. Denk bijvoor-beeld aan een nieuwe oogkas na eentumorchirurgie of een schedelplaat dieeen deel van de hersenpan moet ver-vangen.Materialise doet ook onderzoek naar 3D-printing met 'resorbeerbare materialen'die het implantaat na verloop van tijddoen oplossen in het lichaam. Bij eencomplexe botfractuur kan de dragendestructuur dan bijvoorbeeld verdwijnen,nadat de botfragmenten weer aan elkaarzijn gegroeid.

5 De kunststofvan het vliegen

Het vliegtuig Solar Impulse 2 slaagt erinalleen op zonne-energie te vliegen. Datdankt het voor een deel aan hoogtech-nologische kunststof van Solvay.Sinds zijn oprichting in 1863 heeft hetBelgische chemiebedrijf al talloze poly-meren uitgevonden. Daarvan zijn er van-daag nog altijd 1.500 in productie. Eenrecente en veelbelovende kunststof ispolyether-ether-ketone ofte PEEK. Diehars wordt ook gebruikt in verschillendecomponenten van de Solar Impulse 2.Solvay is een van de hoofdsponsors vanhet project.PEEK is licht en sterk tegelijk, wat uit-stekend van pas komt voor een tuig datzo weinig mogelijk moet wegen, maarwel stevig genoeg moet zijn om eenspanwijdte te verdragen die bijna evengroot is als die van een Airbus 380. Bovendien is de hoogtechnologischekunststof bestand tegen hoge tempe-raturen, waardoor ze ook in aanmerkingkomt voor toepassingen in de ruimte-vaart. PEEK wordt ondertussen al ge-bruikt in medische apparatuur, lucht-vaartonderdelen, de auto-industrie ende iPhone 6.

I 23 I

5

4

© B

ELG

A

© R

eute

rs

© P

hoto

New

s

I 24 I

l Innovatie l

Zelfrijdende auto’s kunnen bewoners van de randstad de ruimtegeven die ze willen, met de mobiliteit die ze nodig hebben. Datzegt de Belgische architect Alexander D’Hooghe, hoogleraar aanhet prestigieuze MIT.

‘Het klopt niet dat alles kleiner

en dichter moet’

‘Er is een nieuwe technolo-

gische golf aan de gang.Ik was lang sceptisch, maarze wordt zo intens dat ik

er nu van overtuigd ben dat die het uit-zicht van onze steden zal veranderen’,zegt Alexander D’Hooghe. De 42-jarigeGrimbergenaar is als hoogleraar Archi-tectural Urbanism aan het befaamdeMassachusetts Institute of Technologyuitstekend geplaatst voor een analysevan de steden van de toekomst. Volgensde Verenigde Naties is dat de plaatswaar tegen 2050 driekwart van de we-reldbevolking zal wonen.In Vlaanderen is dat nu al bijna het vollepond, laat D’Hooghe verstaan. ‘We moe-ten onderkennen dat die hele regio ineen fundamenteel stedelijke conditie zit,ook al is er veel groen en zijn er veelsnelwegen. Zeker de ruit Brussel-Leu-ven-Antwerpen-Gent is één groot rand-stedelijk gebied.’Hij ziet steeds meer een soort van ‘ver-dichtingskerk’ ontstaan. ‘Alsof het alleengoed is om kleiner en dichter op elkaarte gaan wonen. De voorstanders zijn

vaak de mensen die daar het meestebelang bij hebben. Architecten, omdathet interessante, complexe opdrachtenzijn waarmee ze naam kunnen maken,en ontwikkelaars, omdat het om dureprojecten gaat.’Maar die verdichting strookt niet nood-zakelijk met wat de bewoners van derandstad willen, merkt D’Hooghe op. ‘Alszij meer ruimtelijke kwaliteit kunnen krij-gen in een minder dichte omgeving zaleen deel van hen daarvoor kiezen. Ikben voor gerichte verdichting, maar uit-eindelijk is ook verplaatsing cruciaal.Zelfs met de beste intenties kan eenvervoersmaatschappij als De Lijn nooitalle mensen die in de randstad woneneen goede mobiliteitsoplossing bieden,bijvoorbeeld omdat te weinig mensenin de buurt van een halte wonen.’

Hoe kan die technologische golfwaarover u spreekt daar een mouw aanpassen?Alexander D’Hooghe: ‘Zelfrijdende auto’skunnen het onderscheid tussen openbaaren privévervoer doen vervagen. Dan be-stel je mobiliteit als een service om vanA naar B te gaan. Dat zal ook gevolgenhebben voor het parkeerbeleid. Wagensstoppen niet meer in B, maar rijden ge-woon door naar de volgende A.’‘Die nieuwe mobiliteit hoeft geen een-

heidsworst te zijn. Sommige mensenwillen ongetwijfeld meer betalen vooreen premium-service die hen rechtstreeksnaar hun bestemming brengt, terwijl an-deren voor de goedkopere optie kiezen,waarbij de wagen onderweg nog enkeleandere passagiers oppikt.’

Welke veranderingen ziet u nog ge-beuren?D’Hooghe: ‘Een enorm interessante evo-lutie is dat steeds meer productie te-rugkeert naar de steden, maar dan klein-schaliger. Denk bijvoorbeeld aan ‘urbanfarming’. Stedelijke boeren op platte da-ken van 5.000 vierkante meter of meer,het kan commercieel rendabel zijn. Eenander voorbeeld is de productie vanprototypes in kleine oplage voor groot-schalige productie, wat dankzij 3D-prin-ting perfect in de stad kan gebeuren.’‘Dat vraagt een ander ruimtelijkeorde-ningsbeleid. Het beleid is al 80 jaargericht op de scheiding van productiemet wonen en leven, om vervuiling engeluidsoverlast te beperken. Maar zonderdie neveneffecten, is dat overbodig.’

I 25 I

l Innovatie l

DE ARCHITECT VANDE ALBERTINA-BIBLIOTHEEK ZALOOK NOOITGEDACHT HEBBENDAT DE SKATE-GEMEENSCHAP ZICHDIE PLEK OOIT ZOUTOE-EIGENEN.

Alexander D’Hooghe, MIT

Het uitzicht van onze steden veran-dert ook op andere manieren. Dankzijtechnologische ontwikkelingen krijgenwe verstandige vuilnisbakken, sprekendeparkeerplaatsen en oplettende lantaarn-palen. D’Hooghe: ‘We mogen die slimme tech-nologie niet zien als een gimmick, maarals een manier om levenskwaliteit in ste-den te verbeteren. Interactieve techno-logie kan helpen bij de integratie in heteconomische weefsel van zwakkere ofgeïsoleerde groepen. Of het helpt ombetere data te verzamelen over vervuilingen daar een bewustzijn rond creëren.’

Met uw architectenbureau Organi-zation for Permanent Modernity hielpu in opdracht van de Zuid-Koreaanseoverheid mee het grootste kunstmatigeeiland ter wereld ontwerpen. Alles isgepland, industrie in het noorden, toe-risme in het zuiden. Hoe architecturaalmaakbaar is een samenleving?D’Hooghe: ‘Dingen worden op twee ma-nieren gemaakt. Eerst bij de bouw, daarnabij het gebruik. Dat laatste is totaal on-voorspelbaar. Neem de Albertina-bibli-

otheek aan de Kunstberg in Brussel. Ikdenk niet dat de architect en de op-drachtgever voor ogen hadden dat deskateboardgemeenschap zich die plekooit zou toe-eigenen. Maar dat is goed,het betekent dat de stad leeft.’

Hoe ziet u de sociale uitdaging voorgrootsteden?D’Hooghe: ‘Veel planologen vinden datmensen met een verschillende econo-mische, religieuze en sociale achtergrondelkaar regelmatig moeten tegenkomenin de stad. Maar toch merk je net datveel mensen daar helemaal geen be-hoefte aan hebben. Ze willen in een stadwonen met de rust van een dorp. Dat isgeen pleidooi voor ‘gated communities’voor de armen of de rijken, maar er valtiets te vertellen voor ‘dorpen’ in de stad- kleinere gebieden met een zekere ho-mogeniteit.’

Lukt het nog om grote infrastruc-tuurprojecten rond te krijgen? Kijk naarde Oosterweelverbinding of het GEN-netwerk, die wegens bewonersprotestop de lange baan zijn beland.D’Hooghe: ‘We zitten met een maat-schappij die veel mondiger is dan vijftigjaar geleden. De oude, bureaucratischemethode pakt daarom niet meer. Deburger wil gehoord worden in het be-slissingsproces.’

Wat moet dan gebeuren om én deburger te horen én nog iets gedaan tekrijgen?D’Hooghe: ‘Een mooi voorbeeld vind jehier in de VS. Bij een aanbesteding van 1miljard dollar om de New York metro-politan area te beschermen tegen over-stromingen was het aan de ontwerpersen burgerbewegingen zelf om projectenvoor te stellen waarvoor een draagvlakbestond bij de bevolking. Zo kan hetdus ook.’

Urban Farming: stedelijkeboeren op platte dakenvan 5.000 vierkante kilometer of meer. Het kan commercieelrendabel zijn.

© Reuters

Veel hooggeschoolden, weinig wetenschappers

Uit cijfers van de OESO blijkt dat de Belgische jonge twintigers ininternationaal perspectief meer dan gemiddeld geschoold zijn.Het grootste deel van de uitgereikte diploma's zit in de categorie'sociale wetenschappen, economische en handelswetenschappen,

recht, humane wetenschappen, kunsten onderwijs'. Ons land scoort relatieflaag in de studierichtingen 'wiskunde,wetenschappen en technologie'. Hetaandeel van die diploma’s in hettotaal van alle diploma’s ligt met16,6 procent een eind onder het Eu-ropese gemiddelde van 22,1 procent.In Duitsland, Frankrijk en Zweden isdat meer dan 25 procent. Finland isbuiten categorie met 31,8 procent.

Patenten door het dak

Door een patent op een nieuw apparaat of proceskrijgt een uitvinder een aantal jaar een monopolie.

In ruil daarvoor moet hijzijn kennis vrijgeven, watvermijdt dat andere on-dernemers overbodige in-vesteringen doen in soort-gelijk onderzoek.Patentaanvragen zijn we-reldwijd gestegen van bij-na 1 miljoen in 1990 totmeer dan 2,3 miljoen in

2012, zo blijkt uit cijfers van de World IntellectualProperty Organization. Die groei komt vooral uitChina. De voorbije decennia werden vooral patentengenomen in software en genetica. 55 procent vanalle patentaanvragen heeft te maken met ICT, ge-zondheid of biotech.

Strategisch belang en Chinnovatie

In de westerse landen staan bedrijven gemiddeld invoor 68 procent van alle R&D-inspanningen (Research& Development). De bestedingen aan onderzoek enontwikkeling van de 2.000 meestR&D-gerichte bedrijven vielen nietterug na de financiële crisis in 2008,stelt de OESO vast. Nochtans zaktehun operationele winst toen met ge-middeld 10 procent. Dat weerspiegelthet strategisch belang dat zij hechtenaan R&D. In absolute cijfers zijn Ame-rikaanse ondernemingen de belang-rijkste investeerders in R&D. De Chinese R&D-inspan-ningen zijn in tien jaar vervijfvoudigd. Het land lietdaarmee de EU al achter zich.

l Innovatie l

Zeven stellingen rond innovatie

I 26 I

2

3

Achter innoveren gaan duizelingwekkende cijfers schuil.Zeven toppers op een rijtje.

0

400.000

800.000aanvragen

EuropaKorea

Japan

VS

China

Patentaanvragen in de belangrijkste economieën

2002 20122007

Afgestudeerden hoger onderwijstov.jongeren op afstudeerleeftijd(in %)

OESO-gemiddeldeBelgië

Professionele bachelor 14 30Academische bachelor 38 19Master 15 4Doctoraat 2 2

1

In 2012 klopteChina de VS met

652.777patenten

Amerikaanse bedrijven:

277 miljard dollar in R&D

l Innovatie l

I 27 I

Innovatiebudget houdt voorlopig stand

De crisis zette de overheidsbegrotingen zwaar onder druk. Datbedreigt innovatie - rechtstreeks via krimpende budgetten voor on-derzoek, onrechtstreeks door een lagere vraag. De hogere belas-

tingdruk weegt op het besteedbaar inkomenvan gezinnen. Minder consumptie ontmoedigtinvesteringen en R&D bij bedrijven. Veel over-heden hebben hun budgetten voor weten-schap en innovatie wel op peil gehouden tij-dens de crisis, maar begrotingsdiscipline kandaar alsnog verandering in brengen, waar-schuwt de OESO. In het clubje van rijke

landen lagen de overheidsuitgaven voor R&D in 2013 op 0,69 procentvan het bbp, in 2008 was dat 0,76 procent.

Hoe evolueerden de overheidsuitgaven in innovatie sinds 2002?

2002 20122007

FrankrijkVer. Kon.Spanje

Ver. Staten

BelgiëDuitsland +29%

+26%

+13%

-8% -13% -18%

-

Tewerkstelling in industrie of diensten (in %)

industrie dienstenVer. Staten 37 28Frankrijk 32 31Ver. Koninkrijk 31 32Duitsland 30 26België 28 28Nederland 24 26

Er zijn heel innovatieve bedrijven die hele-maal niet aan onderzoek en ontwikkelingdoen, stelt de OESO vast. Zij innoverendoor marketing of door hun werking anderste organiseren, bijvoorbeeld met behulpvan al bestaande technologie. Dat soort in-novatie is vooral belangrijk in de diensten-sector. Die is in Europa goed voor 70 procentvan de economische activiteit en twee derdevan de private werkgelegenheid.De OESO wijst op het belang van innovatiein de dienstensector voor de rest van deeconomie. 'Een derde van de toegevoegdewaarde van de industriële export komt vande dienstensector. Innovatie daar is dusheel belangrijk voor de concurrentiepositievan de industrie.'

Innoveren is meer dan nieuweproducten

4

Duitsland Canada België

Zweden Nederland Italië

Frankrijk Ver. Kon. Korea

79% 76% 61%

60% 57% 56%

53% 44% 38%

% innovatieve bedrijven

� product en/of proces� marketing en/of organisatorisch� product en/of proces & marketing

en/of organisatorisch

(% innovatieve bedrijven)

Bronnen: 1, 2, 4, 5: OESO, Science, Tech-nology and Industry Outlook 2014 / 3:OESO / 6,7: OESO, Science, Technologyand Industry Scoreboard 2013

5

Wandelende kennis

'Op kennis gebaseerd kapitaal' is een OESO-maatstaf die de verhouding meet van ken-niswerkers ten opzichte van het totaal aantaljobs in een economie. Het gaat om kennis envaardigheden die bij wijze van spreken elkeochtend en avond door de bedrijfsdeur wan-delen. Die graad van ‘kenniskapitaal’ varieertin de groep van industrielanden tussen 13 en28 procent. De VS hebben de meest kenni-sintensieve maakindustrie, bij de dienstensectordoen de Scandinavische landen het uitstekend.'De verschillen zijn vooral te verklaren doorverschillen in technologische intensiteit, in-dustriële specialisatie en de verschillende in-vulling van jobs', aldus de OESO.

6

Grotere jongens, beterevrienden

7

Sinds 2002 steeg het Duitseoverheidsbudget in innovatie

met 30%

Innovatie is een complex proces dat eennetwerk vraagt. Bedrijven werken daaromsamen met andere bedrijven, of nemenlicenties op andere uitvindingen om huneigen innovaties tot stand te brengen.Weinig verrassend hebben grote bedrij-ven hier een voetje voor. In België werktetussen 2008 en 2010 meer dan 70 procentvan de grote innoverende bedrijven sa-men met een andere onderneming. Bijkmo’s is dat krap 40 procent. De sa-menwerking kan bestaan uit de geza-menlijke uitwerking van een innovatie

door een bedrijf enzijn klant/leveran-cier, of uit eenpartnerschap metandere bedrijvenof organisaties.

7 op de 10grote Belgische

bedrijvenzoekt partners

in innovatie.

Innovatie is een heel ruim begrijp.Hoe zou u innovatie omschrijven?Martin Hinoul: ‘Innovatie is de nieuwstevorm van competitiviteit. In de goldensixties konden we in België het verschilmaken met onze hoge productiviteit, terwijlwe een decennium later ook de produc-tiekwaliteit moesten opdrijven om onzeconcurrenten voorop te blijven. We dedendat zonder problemen. In de jaren tachtigmoesten we vooral heel flexibel zijn omte kunnen omgaan met de nieuwe vormenvan kapitaal en technologie. Ook dat luktevrij goed. Maar sinds het einde van dejaren negentig is innovatiekracht het be-langrijkste competitieve wapen. En in Eu-ropa worstelen we daar toch wat mee.’‘Nochtans komt de volgende jaren 90procent van onze economische groeivan innovatie. Daarbij gaat het trouwensom veel meer dan alleen technologischeinnovatie. De meeste innovaties vindenplaats in marketing, organisatie en humanresources.’

Welke strategie kan ervoor zorgendat een sterke innovatiedrang deel uit-

maakt van het DNA van een samen -leving?Martin Hinoul: ‘Als de leidende innovatieveregio’s iets gemeen hebben, dan is hetwel de aanwezigheid van goede kennis-centra. Daarnaast moet je clusters bouwenrond bepaalde thema’s, om zo een helegrote zichtbaarheid te creëren. Je moetnetwerken uitbouwen, internationale be-drijven aantrekken en de toegang tot dekapitaalmarkt faciliteren. Ook de levens-kwaliteit – een goede gezondheidszorgen hoogstaand onderwijs – speelt eenbelangrijke rol bij het aantrekken van in-ternationale toptalenten. En dan is er ooknog eens nood aan sterke individuen diedoor hun succes uitgroeien tot echte rol-modellen en zo ondernemerschap stimu-leren.’

Loopt het daar bij ons toch niet tevaak fout? Want als succesvolle onder-nemers in ons land hun bedrijf verkopen,gaat het in de media bijna alleen maarover de belastingen die ze al dan nietbetalen. Springen we in Europa nietverkeerd om met succes?

Martin Hinoul: ‘In Europa focussen wenog te vaak op het behoud van wat wehebben. Kijk maar naar hoe Europa om-springt met een bedrijf zoals Uber, datde traditionele taxibedrijven het vuur aande schenen legt. Het heeft een marktka-pitalisatie van 42 miljard dollar en zal dusheus niet meer verdwijnen. En toch pro-beren we Uber krampachtig de toegangtot de Europese markt te ontzeggen. Datis totaal verkeerd. We maken dezelfdefout als toen Google, Facebook, Apple enAmazon in hun kinderschoenen stonden.Europeanen keken heel meewarig naardie bedrijven, zonder te geloven dat uitdie ondernemingen totaal nieuwe indus-trieën zouden ontstaan. Maar intussenzijn die Amerikaanse bedrijven wel uit-gegroeid tot billion dollar companies waarwe in Europa alleen maar van kunnendromen.’

Komt die afwachtende houding nietvoort uit de angst dat de nieuwe indus-trieën een bedreiging vormen voor dejobs van heel veel mensen? Martin Hinoul: ‘Elke job met een hogetoegevoegde waarde creëert vier à vijfindirecte jobs. Dat zie je al in een stadzoals Leuven, waar de aanwezigheid vande universiteit en kenniscentra ook zorgtvoor een grotere tewerkstelling in hotels,restaurants en taxibedrijven. Je creëertgeen werkgelegenheid door innovatieveindustrieën een halt toe te roepen, maarnet door ze te omarmen. We moeten

l Gedeelde visie l

Er is een culturele ommezwaai nodig om de innovatiedrang in Europanaar een hoger niveau te tellen. ‘We moeten ondernemers omarmen,zodat er inspirerende rolmodellen opstaan die tonen welke successenmogelijk zijn voor wie out of the box denkt.’ Dat zegt Martin Hinoul,Business Development Manager bij KU Leuven Research & Development.Een gesprek met Peter De Keyzer, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis.

Innovatieve economie zkt iconische rolmodellen

ER ZIJN DUS NOG GENOEGNICHES WAARIN WE WERELDTOP KUNNEN ZIJN.

Martin Hinoul

I 28 I

I 29 I

aanvaarden dat onze economie verandert,want de economische groei zal niet meerkomen van de assemblage van auto’s ofhet smelten van staalplaten.’

Hoe groot is de rol van de overheid?Doet zij genoeg om innovatie te on-dersteunen?Martin Hinoul: ‘De overheid doet enkele

hele goede dingen. Het agentschap voorInnovatie door Wetenschap en Technologie(IWT) is een belangrijke motor voor deinnovatiekracht in het land. Flanders In-vestment & Trade (FIT) is een enormesteun voor bedrijven die willen investerenin het buitenland. Of Participatiemaat-schappij Vlaanderen (PMV) is een goedetool om te investeren in innovatieve be-

drijven. Alleen bestaan er naast die in-stellingen nog eens 200 andere die ookmoeten bijdragen aan innovatie. En diekunnen we beter opdoeken, want daardooris ons innovatiebeleid veel te fragmenta-risch.’

We weten dat innovatie broodnodigis en dat we in onze maatschappij noodhebben aan een cultuuromslag. Wat isde kans dat we daar geraken?Martin Hinoul: ‘Het is vijf voor twaalf. Wekunnen het ons in Europa niet veroorlovenom te talmen, want de concurrentie woedtharder dan ooit tevoren. En we hebbenbelangrijke troeven: onze technologie isijzersterk, het onderwijs is nergens beteren de hele wereld benijdt onze gezond-heidszorg. Maar we moeten dringend na-denken over de domeinen waar we dekomende vijf jaar economische groei entewerkstelling willen creëren. Zo schuilter nog een gigantisch potentieel in eHealth,de sector voor telecomtoepassingen inde gezondheidszorg. Ook de mechatronicabiedt ontzettend veel mogelijkheden. Diediscipline is een combinatie van mechanica,elektronica en robotica. Ook 3D-printingis een potentiële multibillion industry,eentje waar we in Vlaanderen met Melotte,LayerWise en Materialise al enkele helesterke bedrijven in huis hebben. Er zijndus nog genoeg niches waarin we we-reldtop kunnen zijn.’

Peter De Keyzer en MartinHinoul: ‘We moeten aan-

vaarden dat onze economieverandert, want groei zalniet meer komen van de

assemblage van auto’s ofhet smelten van

staalplaten.’

EnergyBook is een project waarbij buurtbewoners rond een schoolsamen een coöperatieve oprichten. Die coöperatieve investeert in ener-giebesparende maatregelen voor de school van haar buurt. Gevolg? Ie-dereen wint. De energiefactuur van de school daalt. Zo komen erfondsen vrij voor de aandeelhouders van de coöperatieve om anderebuurtproblemen aan te pakken. Het project is een samenwerking tussenhet bedrijfje Ilanga, de Bond Beter Leefmilieu, met steun van het VlaamsAgentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie.EnergyBook is een mooi voorbeeld van sociale innovatie. Want socialeinnovatie gaat over vernieuwende oplossingen voor maatschappelijkeproblemen als armoede, eenzaamheid, vergrijzing, klimaat … De SocialeInnovatiefabriek wil daarbij hefbomen leveren. Dat kan aan individuenzijn, aan maatschappelijke organisaties of aan bedrijven. Onze belangrijkstefunctie is die van matchmaker - spelers en partijen aan elkaar koppelen.Vaak is dat een doorslaggevend stukje van de puzzel: de juiste verbandenleggen om de doorstart te kunnen maken.In onze maatschappij, in industrie en onderwijs werken we allemaal zograag in onze eigen kokertjes. Mensen kennen elkaar niet. En daaromzorgen wij voor linken en matchen. Wij zijn niet alleen daarin. Internationaalis een beweging aan de gang. Mensen willen processen en oplossingenecht uitwerken. De sense of urgency leeft bij meer en meer mensen.Vroeger raakte het ons minder, vandaag is het geen ver-van-mijn-bedshow meer. En ook: de apathie van ‘het lukt toch niet’ heeft zijn tijdgehad. We beseffen dat we over mentale en sectorale grenzen moetenkijken. Kijken naar oplossingen, schotten doorbreken en atypische sa-menwerkingen kansen geven. Want de beste innovaties komen voortuit bizarre verbanden.Neem het voorbeeld van de Social Impact Bonds, een vernieuwendmodel van financiering. Je hebt drie partijen: een investeerder, eensociale organisatie en de overheid. Een project rond jeugdwerkloosheidheeft bijvoorbeeld moeite om subsidies te vinden. Een privé-investeerderschiet de fondsen voor, en neemt dus eigenlijk het risico op zich. Zodrahet project zijn impact bewezen heeft, en de concrete besparingen be-wezen zijn, betaalt de overheid de investeerder terug. Met Social ImpactBonds wordt vandaag wereldwijd geëxperimenteerd. Ook in het Brusselseloopt nu al zo’n project. Er beweegt dus heel wat. Maar er is ook nog veel werk. Overhedenmoeten ruimte geven aan experimenten. Sociale ondernemingen diesubsidies nodig hebben, en niet binnen de kaders van één specifiek be-leidsdomein werken (milieu, jeugd, welzijn), staan voor een zwarezoektocht. En we moeten internationaal denken. Goede oplossingendie wij bedenken, moeten we ook naar het buitenland verspreiden. Datgebeurt nu nog maar met mondjesmaat. Want het leeft echt, ook bij bedrijven. Ze zijn nieuwsgierig, ondersteunen,maken fondsen vrij. Sociale innovatie is geen marketingstunt meer,maar een wezenlijk onderdeel van het bedrijf. Vanwaar die ommekeer?Omdat bedrijven bestaan uit mensen. En we voelen allemaal de senseof urgency. ||

Kaat Peeters, Directeur Sociale Innovatiefabriek

Iedereenwint

DE BESTE INNOVATIESKOMEN VOORTUIT BIZARREVERBANDEN.

Kaat Peeters, Directeur Sociale Innovatiefabriek

Wat biedt een ecosysteemvoor innoverendebedrijven?

Chat met Olivier Peeters,voorzitter Co.Station Brussels en Baudouin de Troostembergh, ceo Co.Station Brussels

Stel uw vraag over coworking in het digitale tijdperkop 21 april 2015 om 12u

online via www.tijd.be/BNKof volg ons via twitter @BNK_Bank

Waarvinden beginnende

ondernemers toegang tot specialisten?

De bank voor een wereld in

verandering

HOME FOR INNOVATIONMet dit initiatief bieden we medewerkers de middelen

en stimuleren we ze om met ideeën te komen die de rol van

de bank doen evolueren.CO.STATIONMet onze participatie in deze accelerator willen we jonge bedrijven met een prototype (scale-ups) een boost geven met fysieke co-working ruimtes, academische opleiding, coaching, praktische knowhow en contacten.

INNOVATION HUBSBNP Paribas Fortis is er ook voor de bedrijven

van morgen. Deze start-ups en scale-ups (jonge bedrijven met een prototype) kunnen terecht in 8 Innovation Hubs gespreid over het hele land waar experts paraat staan om

hen in hun groei te begeleiden.

MYMICROINVESTVia MyMicroInvest reiken we ook niet-traditionele financieringsoplossingen aan. Crowdfunding garandeert immers groei, zowel aan de betrokken ondernemers als aan de maatschappij.

KATALYSATOR ZIJN VOOR INNOVATIE EN IDEEËN HELPEN MOGELIJK MAKEN, DAT IS WAAR BNP PARIBAS FORTIS VOOR STAAT. bnpparibasfortis.com/nl/onze-innovaties

IN EEN WERELD IN VERANDERING,

ONTSTAAT MEERWAARDE WAAR IDEEËN, MENSEN EN MIDDELEN ELKAAR ONTMOETEN.