Diagnostiek voor volwassenen met (vermoeden van)

autisme spectrum stoornissenIntersectorale werkgroep diagnostiek volwassenen met ASS

Samenwerkingsverband Autisme Overijssel

April 2009

Colofon

Diagnostiek autisme spectrum stoornissen voor volwassenen

Uitgave van het samenwerkingsverband Autisme Overijssel

Eindredactie

Céline Toussaint, coördinator autismehulpverlening Overijssel

Ontwerp, opmaak en druk

Studio Wegener SpeciaalMedia

Onderdeel van Wegener Huis-aan-huisMedia bv

Met medewerking van

Afdeling Communicatie Dimence, Deventer

Oplagen

1000

April 2009

- 2 -

- � -

INHOUD

Voorwoord 4

1. Doelstellingvanderichtlijn 5

2. Doelgroep 5

3. Aandachtspuntenbijderichtlijn 5

3.1Richtlijnversusprotocol 5

3.2WiesteltdediagnoseASS? 5

3.3TijdsnormwaarbinnendediagnoseASSwordtgesteld 6

3.4Evaluatievanderichtlijn 6

4. Derichtlijn 6

4.1Case-finding1elijn–verwijzingnaardeGGZ 6

4.2Algemeneintake 6

4.3MultiDisciplinairOverleg(MDO) 6

4.4Specialistischonderzoek 7

4.5Tussenevaluatie 8

4.6AanvullendOnderzoek 8

4.7Verslag 9

4.8MultiDisciplinairOverleg(MDO) 9

4.9Behandeladvies 9

5. Schemadiagnostiekautismespectrumstoornissenvolwassenen 10

Literatuur 11

SamenwerkingsverbandAutismehulpverleningOverijssel 12

- � -

VOOrwOOrD

Op3oktober2007vonddewerkconferentie‘Deuitdaging,naareenintersectoraalprogramma

voormensenmetautismeinOverijssel’plaats.Deelnemersaandezeconferentiewarenbestuurs-

leden,managersenprofessionalsvanuitdeorganisatiesdiezichhebbenaangeslotenbijhet

samenwerkingsverbandautismeOverijssel.

Alséénvandebelangrijkstedoelstellingenvoor2008-2012werdindezeconferentiehetopstel-

lenvanrichtlijnenvoordiagnostiekvanautismespectrumstoornissen(ASS)voorjeugdigenen

voorvolwassenen,vastgesteld.Indeprovinciewordtdoormeerdereinstellingendediagnose

‘autismespectrumstoornis’doordeskundigengesteld.Hetisonvoldoendebekendwatde‘state-

of-the-art’isalshetgaatominstrumentenenwerkwijzeomdediagnoseASSgoedtestellen.

Deregionale,intersectoraleASSnetwerken(RIAN)inTwenteeninWest-Overijsselhebbenin

maart2007naaraanleidingvanderesultatenvandewerkconferentietweeintersectoralewerk-

groepeningesteld:eenintersectoralewerkgroepmetdeopdrachteenrichtlijndiagnostiekvoor

kinderenenjeugdigenmet(vermoedenvan)ASSoptestelleneneentweedeintersectorale

werkgroepomhetzelfdetedoenvoorvolwassenenmet(vermoedenvan)ASS.Portefeuillehouder

indezeisdeheerE.deVries,managerJeugd&AutismeDimence.

Voordesamenstellingvandewerkgroepzijnregionaleexpertsophetgebiedvandiagnostiekbij

(vermoedenvan)ASSbenaderduitverschillendegeledingen.

LedenvandewerkgroepdiagnostiekASSbijkinderenenjeugdigenzijn:

• Mw.J.Nieuwenhuis,kinder-enjeugdpsychiater’tCentrum,Dimence;voorzittervande

werkgroep

• Mw.C.Rolefes,GZ-psycholoogMediant,

• Mw.B.vanLaar,klinischpsycholooginopleidingDimence

• Mw.I.Terhalle,GZ-psycholoogMFC’tHoolt

• Mw.J.Duiven,gedragswetenschapper/praktijkleiderBureauJeugdzorgOverijssel

• Mw.R.Migchelbrink,GZ-psycholoogDimence

• Dhr.B.Nusselder,kinder-enjeugdpsychiaterKarakter

• Mw.C.Toussaint,coördinatorautismehulpverleningOverijssel,ambtelijksecretarisvande

werkgroep.

LedenvandewerkgroepdiagnostiekASSbijvolwassenen:

• Dhr.B.Sizoo,psychiaterDimence,voorzittervandewerkgroep

• Mw.R.vandenBrenk,GZ-psycholoogDimence

• Mw.C.Huijbregts,GZ-psycholoogMediant

• Mw.M.Hekert,orthopedagoog/GZ-psycholoogDimence

• Mw.B.Kemps,GZ-psycholoogDimence

• Mw.C.Toussaint,coördinatorautismehulpverleningOverijssel,ambtelijksecretarisvande

werkgroep.

Dewerkgroepenhebbenindeperiodejunit/mdecember2008invijfbijeenkomstendeopdracht

verkendenuitgewerktindeonderhavigerichtlijnen.Deconcept-versiesvanderichtlijnvoor

kinderenenjeugdigenenvoorvolwassenenzijnvervolgensdoordevoorzittersvanbeidewerk-

groepenbesprokenenopelkaarafgestemd.

Derichtlijnenzijngebaseerdopbeschikbarelandelijkerichtlijnen:derichtlijnautismevanhet

landelijkexpertisecentrumkinder-enjeugdpsychiatrieenderichtlijnvanhetConsortiumAutisme

SpectrumStoornissenvoorVolwassenen(CASS18+).

1. DOELSTELLINGVANDErICHTLIJN

Dewerkgroepheeftzich,opgrondvandetaakopdrachtvanhetRIAN,devolgendedoelengesteld:

Bijkomendedoelstellingenzijn:

2. DOELGrOEP

Volwassenenvanaf18jaarmeteenvermoedenvaneenautismespectrumstoornis(ASS)eneen

hoge/normalebegaafdheidtoteenlichteverstandelijkebeperking.Voorcliëntenopdeleeftijds-

grensvanjeugdnaarvolwassenheidwordt,afhankelijkvanhetemotioneleontwikkelingsniveau

overwogenofdecliënthetbestebinnenhetjeugdcircuitofvolwassenencircuitgediagnosticeerd

kanworden.

3. AANDACHTSPUNTENBIJDErICHTLIJN

3.1 Richtlijn versus protocol

Dezerichtlijnisgeenprotocol:protocollenwordengemaaktdoordeberoepsgroepofde

organisatiezelf.Dewerkgroepdiagnostiekvolwassenenheefteenrichtlijngemaakttenbe-

hoevevanhetdiagnostischprocesvoorvolwassenenmet(vermoedenvan)eenautismespec-

trumstoornis.DerichtlijnbiedtdeGGZ-convenantpartnersenvrijgevestigdeGGZ-behande-

larenhandvattenvoordeinrichtingvanhetdiagnostischprocesvoorvolwassenenmetASS

envoorde‘best-practice’instrumentenomtoteengoedonderbouwdediagnosetekomen.

3.2 wie stelt de diagnose ASS?

Voorwaardevooreengoedediagnostiekisdatbetrokkendisciplines(psycholoog,sociaal

psychiatrischverpleegkundige(SPV),psychodiagnostischwerker(PDW)kennisvanenerva-

ringmetautismehebben.VolgensdewetBIGzijnalleenpsychiaters,klinischpsychologen

enGZ-psychologenbevoegdtothetstellenvaneendiagnose.Derichtlijnenzijnzoopge-

stelddathetspecialistischonderzoek(zoalsbeschrevenonderpuntD)ookdoorSPV-ers

metspecifiekekennisvanASSkanwordenuitgevoerd,waarbijdediagnosedefinitiefwordt

gesteldnaeenconsultbijdepsychiaterofinhetmultidisciplinairoverleg(MDO).

Inhetmultidisciplinairoverleg(MDO),waarvanuitverschillendedisciplines(SPV’er,PDW’er,

psychologen)inputwordtgeleverdomtotdiagnosetekomen,isderolvandeeindverant-

woordelijkeGZ-psycholoogofpsychiatergerichtop:

- hetformeelvaststellenvandediagnose;

- hetvergrotenvanexpertiseophetgebiedvanASSbijcollega’s.

SamenstellenvaneenrichtlijndiagnostiekvoorvolwassenenmetASS,die:

a. gebaseerdisophuidigewetenschappelijkeinzichtenof,bijhetontbrekenvanevidence-based

diagnostischeinstrumenten,opdehuidiggeldendeconsensusbinnendeberoepsgroep;

b. efficiëntenklantvriendelijkisgoedteimplementerenindepraktijk.

c. DelenvankennisenkundewaardoordiagnostiekvoorvolwassenenmetASSkwalitatief

opeenhogerniveaukankomenende‘autismegevoeligheid’bijdiagnosticien

hulpverlenersverhoogdwordt.

d. Meteeninhoudelijkeonderbouwingkanhetdiagnostischprocesaanbijvoorbeeld

financiersverantwoordworden.

- 5 -

- � -

3.3 Tijdsnorm waarbinnen de diagnose ASS wordt gesteld

Voorhetuitvoerenvandiagnostiek(vanintaketotenmetverslagleggingenbehandel-

advies)isnaastdeskundigheidookvoldoendetijdnodig.DehuidigeTREEK-normen

stelleneisenaandewachttijdenindeaanmeld-endiagnostiekfase.Bijdeimplementatie

vanderichtlijnmoeternaarwordengestreefdhetdiagnostischprocesvlot,althansbin-

nen6weken,afteronden.

3.4 Evaluatie van de richtlijn

Derichtlijnissamengesteldopbasisvandewetenschappelijkeinzichtenenlandelijke

richtlijnendieinjanuari2009beschikbaarwaren.Derichtlijnwordtin2010geëvalueerd

en,indiennodig,bijgesteld.

4. DErICHTLIJN

Indezeparagraafwordteentoelichtinggegevenophetstroomschemazoalstoegevoegdisbij

dezerichtlijn.

4.1 Case-finding 1e lijn – verwijzing naar de GGZ

OnderdiagnostiekbijvolwassenenmeteenASSiseenprobleem(C.Kanet.al,‘Zorg-

programmaautismespectrumstoornissenbijnormaalbegaafdevolwassenen’2004).

Case-findingkaneenzinvolinstrumentzijnomonderdiagnostiekbijvolwassenentegen

tegaan.Tegelijkertijdgeldtdathetzekernietwenselijk,nochethischis,omiedereenmet

ASStewillenidentificerenalszodanig.Decase-findingrichtzichopdiemensenwaarbij

onderliggendeASSproblematiekleidttotsignificantdisfunctioneren.

- Case-findingvanautismespectrumstoornissenbijvolwassenenkanplaatsvindeninde

huisartspraktijkenandere‘vindplaatsen’(MEE,verzekeringsartsen,politie,justitie,1e

lijnshulpverlening,verslavingszorg).Eenvoldoendebetrouwbaarinstrumentdatverwij-

zersindeeerstelijnkunnengebruikenomeeneerstevermoedenvanautismespectrum

stoornisbijvolwassenentekunnenbevestigenisechternietbeschikbaar.

- Inplaatsvaneeninstrumentisdeskundigheidsbevorderingvanhuisartsenenandere

eerstelijnswerkersdoordeGGZ,volgensdewerkgroepeeneffectiefmiddelomcase-

findingtebevorderen.Hierdoorverbetertdeherkenningvansignalenenhoofdkenmer-

kendiekunnenwijzenopASS,evenalskennisvanderoutingvoorverwijzingnaarde

tweedelijnindeeigenregio.

- Case-findingbinnenGGZvoordeurteamsenspecialistischeteams:aandachtvooren

hetverhogenvanASS-‘gevoeligheid’ondercollega’siswenselijk;ookbinnendeGGZis

sprakevanonderdiagnostiekophetgebiedvanASS.

4.2 Algemene intake

AlseencliëntverwezenisnaareenGGZ-instelling,wordtonderzochtofdeaanmelding

gepaardgaatmetvoldoendeinformatievandeverwijzer.Indienergeenofonvoldoende

voorinformatiebeschikbaaris,dienteersteenalgemeneintakeplaatstevinden,waarbijnaast

destandaardonderdelenvandeintake,afnamevandeMINI-plusenbiografieplaatsvindt..

4.3 Multi Disciplinair Overleg (MDO)

Resultatenvandeintake-fasewordenbesprokeninhetmultidisciplinairoverleg(MDO).

ConclusiesvanhetMDOkunnenzijn:

- ErzijnonvoldoendeaanwijzingenvoorASS,maarwelvooreenanderewerkhypothese.

Cliëntwordtverwezennaareenanderzorgprogramma.

- EriseengegrondvermoedenvanASS-problematiek;cliëntwordtaangemeldvooreen

specialistischonderzoek.

- � -

IndiendediagnoseASSreedsisgesteldmaareenheldereargumentatieen/ofeenbe-

schrijvendediagnoseontbreekt,kanbeslotenwordenomnaderspecialistischonderzoek

teverrichtenteneinde:

1.dediagnosebeargumenteerdaldannietovertenemenen

2.meerzichtteverkrijgeninhoedeproblematiekzichuitenwatditbetekentvoorde

behandeling/begeleiding.

IndiennaastdehypotheseASSeraanleidingisvooreenalternatievehypothese(bijvoor-

beeldopASII)wordtdediagnostiekuitgevoerddooreenGZ-psycholoog/klinisch

psycholoog,waarbijnaasthetspecialistischonderzoekzoalsgenoemdonder4.4tevens

eenpersoonlijkheidsonderzoekwordtverricht.

4.4 Specialistisch onderzoek

Specialistischonderzoekwordtuitgevoerd:

- indiendeaanmeldingvergezeldgaatvanvoldoendevoorinformatie.Deintakefasekan

danwordenovergeslagen.

- indienhetMDOaanleidinggeefttoteengegrondvermoedenvanASSproblematiek.

HetspecialistischonderzoekheefttotdoeldehypotheseASSteonderzoekeneninzicht

teverschaffenindeontwikkelingsgeschiedenis,hetdagelijksfunctionerenendezelf-

redzaamheid,metdenadrukopcommunicatie,socialewederkerigheid,stereotypieën,

rigiditeitenverbeelding.

Hetspecialistischonderzoekwordtverrichtdoor(ondersupervisievan)eengeschoolde

enervarenclinicusindeproblematiekvanautismespectrumstoornissen(GZ-psycholoog,

klinischpsycholoog,psychiater).Hetbestaatuitdevolgendeonderdelen:

- Anamnese:beschrijvingproblematiekvanuitperspectiefvandecliënt

- Heteroanamnese:beschrijvingproblematiekvanuithetperspectiefvanpartner/ouderof

eenandere‘veilige’betrokkenediedecliëntgoedkent.

- Ontwikkelingsanamnese:reconstructievandeontwikkelingslijnmetinformatievan

personendiedecliëntalskindgoedhebbengekend.

- Gedragsobservatiesdoordeonderzoeker,metextraaandachtvoordeASS-kenmerken

(wijzevancommuniceren,woordgebruik,wederkerigheidinsocialeinteractie,schakel-

vaardigheid,verbeelding,fantasie-realiteitsscheiding,stereotypegedrag,motoriek).

- Beschikbareinformatievoorgeschiedenis:integrerenvaninformatieuitdiversebronnen

(bijvoorbeeldpsychologischeonderzoeken,schoolrapporten,fotoboekene.d)

- Psychiatrischonderzoek:eenpsychiatrischeevaluatievandeproblematiekentoe-

standsbeeldmetaandachtvoorcomorbiditeitendifferentiaaldiagnostischeopties.

Derichtlijnbeveelteenaantalinstrumentenaanvoordezefase:

- MINI-plus(indiennognietverricht):methetoogopcomorbiditeitendifferentiaal

diagnostiek(ASI).

- AutismeSpectrumQuotiënt,nederlanseversie(AQ-NL):landelijkwordtdezeversiegebruikt

alszelfinvullijst.Dewerkgroepbeveeltaanomdelijstondersupervisietelateninvullenen

nietvooraftoetesturen.Deinterpretatievandescoredientmetomzichtigheidtegebeuren.

- DeRimlandiséénvandeinstrumentenomdeontwikkelinggesystematiseerduittevra-

gen.Voordejuisteinterpretatieisgoedekennisvaneennormaalontwikkelingsprofiel

eenvereiste.Andereoptieszijn:DiagnosticInterviewforSocialandCommunicative

Disorders(DISCO),AutismDiagnosticInterview-R(ADI-R).

- Daarnaastkangebruikwordengemaaktvaneenhuisbezoek,hetFormulierCompetentie

Analyse(UMCRadboudNijmegen),deInventarisatielijstFunctioneren(Accare)ende

VinelandAdaptiveBehaviourScales(VABSvoorjongvolwassenen).

- � -

Derichtlijnbeveelteenaantalinstrumentenaanvoordezefase:

- MINI-plus(indiennognietverricht):methetoogopcomorbiditeitendifferentiaal

diagnostiek(ASI).

- AutismQuestionnaire:landelijkwordtdezeversiegebruiktalszelfinvullijst.Dewerk-

groepbeveeltaanomdelijstondersupervisietelateninvullenennietvooraftoete

sturen.Deinterpretatievandescoredientmetomzichtigheidtegebeuren.

- DeRimlandiséénvandeinstrumentenomdeontwikkelinggesystematiseerduittevra-

gen.Voordejuisteinterpretatieisgoedekennisvaneennormaalontwikkelingsprofiel

eenvereiste.Andereoptieszijn:DiagnosticInterviewforSocialandCommunicative

Disorders(DISCO),AutismDiagnosticInterview-R(ADI-R).

- Daarnaastkangebruikwordengemaaktvaneenhuisbezoek,hetFormulier

CompetentieAnalyse(UMCRadboudNijmegen),deInventarisatielijstFunctioneren

(Accare)endeVinelandAdaptiveBehaviourScales(VABSvoorjongvolwassenen).

4.5 Tussenevaluatie

NadeeerstefasevanhetspecialistischonderzoekvolgteenevaluatiemetandereASS-des-

kundigeninwatinhetstroomschemahet“autismeteam”wordtgenoemd.Devoordelen

vaneengetraindendeskundigautismeteamzijnevident,maarderealiseerbaarheidvanzo’n

teamhangtafvandemogelijkhedenperinstelling.Dewerkgroepbeveelthierbijaandat

binneneenvoornoemdautismeteamdeskundigeaandachtisvooralternatieveverklaringen

voorcontactueleproblemen(zoalsvroegehechtingsproblematiek,verwaarlozing,schizo-

freneontwikkeling,etcetera).Hetdoelvandetussenevaluatieisomkokervisieenblinde

vlekkenbijdeonderzoekeroptesporen.Alshetteamdezenietkanvinden,kandeonder-

zoekerovergaantothetschrijvenvanhetverslagofaanvullendonderzoeklatenuitvoeren.

4.6 Aanvullend Onderzoek

Hetdoelvanaanvullendonderzoekisom,opindicatie,dediagnostiekverderteonder-

bouwen:

- IQprofiel:hierbijwordtaangeradenomeenvolledigeWAISIIIteverrichtenomdatdit

eenprofieloplevertmetsterkeenzwakkevaardigheden.

- AutismDiagnosticObservationSchedule(ADOS)module4(of3):deADOSgeeftgeen

informatieoverdeachterliggendeproblematiek,maarislouterobservationeel.Hetkan

voorkomendatdeADOS-diagnosedusafwijktvandealgehelediagnose,bijvoorbeeld

alsheteenbuitengewoongoedsociaalgecompenseerdindividubetreft,diedooraan-

geleerdgedraglaagscoortopdeADOS.Voorafnameiseentrainingvereist.

- Persoonlijkheidsonderzoek:hierbijligthetaccentookmeerophetpersoonlijkheids-

profieldanophetclassificerenvaneen“persoonlijkheidsstoornis”.Meerdereinstrumen-

tenzijngeschikt:NVM,MMPI,TCI

- Neuropsychologischonderzoek:hiermeewordtopindicatieonderanderehetexecutief

functioneren(werkgeheugen,flexibiliteit,planning,responsinhibitie),deaandacht-

functiesenanderemodaliteitenvastgelegd.Deinterpretatievanderesultatenmoet

dooreenASS-deskundige(neuro)psycholoogplaatsvinden.

- Zintuigprofiel:hiermeewordendesensorischehypo-enhypergevoelighedensystema-

tischgeïnventariseerd.

- Projectievetesten:ominzichtteverschaffenindedenkwijzeensocialeoriëntatie.

- Procesdiagnostiek:alsdediagnoseonvoldoendeduidelijkisinditstadium,kaneen

(deeltijd-)klinischeopnamemeerinzichtgeveninhetfunctionerenvandecliëntbinnen

eengestructureerdesetting.Decontextisdanmeernaturalistischdanindeéén-op-één

situatievanhetlaboratoriumofdespreekkamer.

- Bio-medischonderzoek:hierbijwordtgedachtaanopeengegrondvermoedenge-

richtklinischlaboratoriumonderzoek(hematologie,klinischechemie,allergologisch,

- 9 -

medicatiespiegels,toxologie,karyotypering,genotypering),ofbeeldvormendonder-

zoek(EEG,ECG,CT,MRI,fMRI).

4.7 Verslag

Hetverslagisdekroonophetdiagnostischwerkendientaaneenaantaleisentevoldoen.

- Uithetverslagmoetdecontextueleprobleemdefinitieheldernaarvorenkomen:

waaromisdezetoestandvoordezecliëntindezesituatieproblematisch.

- Vervolgensmoetduidelijkwordenomschrevenwelkeverwachtingendecliëntheeft,

eneventueelhoedezeverwachtingenafwijkenvandievanzijnofhaaromgeving

- Hetverslaggeeftduidelijkaanvanwelkecomorbiditeitsprakeisenomschrijftde

invloedvandiecomorbiditeitopdeproblematiek.

- Dedifferentiaaldiagnosebevatalternatievemogelijkhedendienognietuitgesloten

kunnenwordeninditstadiumvanonderzoek.

- Declassificatie:deDSM-IVclassificatiemoettebegrijpenzijnopgrondvandebevin-

dingenvandeonderdelenvanhetdiagnostischproces.Declassificatieheeftzijneigen

bestaansrecht,maarkannimmervolstaanalsenigebasisvooreenbehandeladvies;

daarvoordientdebeschrijvendediagnose.

- Beschrijvendediagnose:hierbijwordteenverklaringsmodelbeschreven,waarbijnaast

eencompetentieanalysevandecliëntenzijnofhaarontwikkelingsgeschiedenis,derol

vanhetbetrokkensysteem,decontextvandeomgevingenhettoekomstperspectief

uitvoerigwordttoegelicht.Destresserendeenprotectievefactorenwordendaarbij

toegelicht.

- Conclusie:eenkorteenbondigesamenvattingvandebeschrijvendediagnoseenant-

woordopdeonderzoeksvraag.

4.8 Multi Disciplinair Overleg (MDO)

Hetverslag,metdiagnoseenclassificatie,wordtuiteindelijkintercollegiaalgetoetstinhet

MDO.

4.9 Behandeladvies

Dediagnostischeonderzoeksfasemondtuitineenbehandeladviesvoordecliënt,waarbij

deoorspronkelijkehulpvraaginbegrijpelijketermenwordtbeantwoord.Hetverslagdient

alsbasisvooreenbehandeladvies,waarinaandachtwordtgeschonkenaandeknelpunten

ensterkepuntendieinhetonderzoeksverslagzijnbeschreven.

Onderwerpendieinhetbehandeladvieswordenbesproken:

- Behandel-begeleidingsvoorstel,DSMIV-classificatie;

- Afsprakenm.b.t.startbehandeling/begeleidingofafsluitingcontactofverlengdediag-

nostiek;

- Planningeersteevaluatie;

- Praktischezaken(indicatie,afstemmingmetwerk/onderwijs,etc.).

- 10 -

Aanvullend onderzoek Opindicatie:•IQprofiel(volledigeWAISIII)•Observationeelautismeonderzoek(ADOS)•Persoonlijkheidsonderzoek•Neuropsychologischonderzoek•Zintuigprofiel•Projectievetesten•Procesdiagnostiek

Verslag•contextuele

probleemdefinitie•hulpvraaganalyse•comorbiditeit•differentiaaldiagnose•DSM-IVclassificatie•beschrijvendediagnose•conclusie

BEHANDELADVIES

MULTIDISCIPLINAIR OVERLEG

1 Aanbeveling1:naaanmeldingwordt,

mettoestemmingvandecliënt,actief

onderzoek verricht naar eventuele

eerderebehandelcontacteneldersen

bijbehorendedocumentatie.

2Aanbeveling 2: een specialist op het

gebied van ASS bepaalt de diagnos-

tiekrouteopgrondvandebeschikbare

voorinformatie

AANMELDING VOLwASSENE MET VRAAGSTELLING: ASS, CONTACTSTOORNIS? 1

Algemene intake•MINIplus•Algemeneklachtenlijst•Biografie

Specialistisch onderzoek

Geen of onvoldoende voorinformatie? 2

Vermoeden van ASS op grond van voldoende voorinformatie 2

Tussenevaluatie in ‘autisme team’

Doel:•onderzoekenhypotheseASS

Methoden:•anamnese•hetero-anamnese•ontwikkelingsanamnese•gedragsobservaties•beschikbareinformatievoorgeschiedenis•psychiatrischonderzoek

Instrumenten:•MINI+(indiennognietverricht)•AutismQuotient(AQ-NL)•Rimland

MULTIDISCIPLINAIR OVERLEG

Gemotiveerdeverwijzingnaaranderzorgprogramma

geen ASS

Gegrond vermoeden

ASS

5. SCHEMADIAGNOSTIEKAUTISMESPECTrUMSTOOrNISSENVOLwASSENEN

- 11 -

LITErATUUr

‘Handleiding voor de diagnostiek set: Ontwikkelingsstoornissen bij volwassenen’

‘Handleiding voor de diagnostiek set: Ontwikkelingsstoornissen bij volwassenen’

werkgroep ADHDenautismebijvolwassenen,ZwolsePoortenRIAGGZwolle

‘Autisme Spectrum Stoornissen bij normaal begaafde volwassenen’

ErnstHorwitz,CeesKetelaarsenAnnevanLammeren,2edruk2008,VanGorcum

(ISBN9023239997)

http://vgorcum.nl/nl/snpage.asp?ID=4041

‘Richtlijn diagnostiek volwassenen autisme spectrum stoornis’(eersteversie);werkgroep

diagnostiekvolwassenen,RIANRotterdamRijnmondZuid-HollandZuid,maart2008

http://www.autismerijnmondzhz.nl/viewobje.asp?obj_id=730

‘CASS 18+ Richtlijn ASS diagnostiek bij volwassenen met een normale begaafdheid’

C.C.Kan,12-07-2006

http://www.kcan.nl/content/default.aspx?code=P9cZDdtTEj9CCAsM4yZbVtjHx9xGUXY3

Vragenlijsten

M.I.N.I. Internationaal Neuropsychiatrisch Interview;

NederlandseVertalingMINIplus:I.M.vanVliet,H.Leroy,H.J.G.M.VanMegen,2000

http://www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl/meetinstrumenten/download.php?id=90

ADOS Autisme Diagnostisch Observatie Schema;

Nederlandsevertaling:AnneliesdeBildt,MarethadeJonge

http://www.hogrefe.nl/site/?/test/show/26/

Autisme Spectrum Quotiënt (AQ-NL)

Nederlandsevertaling:RosaHoekstra,2008

http://www.autismresearchcentre.com/tests/aq_test.asp

Diagnostic Interview for Social and Communication Disorders (DISCO)

Auteur:L.Wing,Nederlandsevertaling&training:

UniversiteitLeiden,vakgroepOrthopedagogiek

Vineland Adaptiver Behaviour Scales (VABS)

Auteurs:Sparrow,Balla&Cicchetti,1984,Nederlandseversie:UniversiteitLeiden,

vakgroepOrthopedagogiek.

http://www.fsw.leidenuniv.nl/pedagogiek/orthopedagogiek/vineland-cursus.jsp

SAMENwErKINGSVErBANDAUTISMEHULPVErLENINGOVErIJSSELApril2009

Contactpersoon Céline Toussaint, coördinator autismehulpverlening Overijssel

Email c.toussaint@dimence.nl

Website www.autismeoverijssel.nl

Twente