Auteursrechten in de digitale leeromgeving

Auteursrechten in de onderwijspraktijk

Over excepties, fotos en bladmuziekRaymond SnijdersAmsterdamse Hogeschool voor de kunsten 14 april 2016

Even kort: wat is auteursrecht?

Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.

(Artikel 1 Auteurswet)

Auteursrecht

3

Wie is de maker?Degene die de intellectuele of creatieve prestatie levert is de maker van een werk. Maar niet altijd auteursrechthebbende.De werkgever is auteursrechthebbende als n van zijn werknemers een werk maakt. Een docent is niet de rechthebbende van zijn eigen onderwijsmateriaal. Of lector. Een student is wel altijd rechthebbende op geproduceerde (afstudeer)werken.

4

Wanneer is iets een werk?Iets is al snel een werk maar het moet wel aan enkele criteria voldoen om als auteursrechtelijk beschermd werk bestempeld te worden.Een eigen, oorspronkelijk karakter dat het persoonlijk stempel van de maker draagt.Geen kopien, geen bewerkingen, vertalingen enzovoortsNiet banaal of triviaal

5

Openbaar maken en verveelvoudigenOpenbaar maken is het verspreiden, delen, uploaden, vertonen, voordragen, verhuren, uitlenen of uitzenden van een werk voor een breed publiek. Verveelvoudigen (exploitatie):Vertalingen, verfilmingen, bewerkingen en nabootsen in gewijzigde vormVastleggen van een werk op een drager. Kopiren dus.

6

Toestemming, vergoedingen en licentiesToestemming vragen om auteursrechtelijk beschermde werken te gebruiken voor je eigen doeleinden is de essentie.De auteursrechthebbende kan daar voorwaarden aan stellen zoals een vergoeding maar ook bepalen hoe en waarvoor je een werk wel of niet mag gebruiken.Licenties leggen dit soort afspraken vast tussen rechthebbende en gebruiker

7

Licenties

Creative Commons licentiesCreative Commons biedt 6 licenties waarmee de auteursrechthebbende kan bepalen in welke mate (en voor welke doeleinden) zijn of haar werk verder verspreid mag worden, en onder welke voorwaarden dit mag. Het gebruik van een CC-licentie betekent niet dat er geen auteursrecht op zit maar dat er vooraf toestemming voor gebruik van het werk is gegeven.

9

Vrij van auteursrechtenCreative Commons 0 licentie: de maker geeft het werk vrij voor het publiek domein. Zonder addertjes onder het gras

Als auteursrecht is verlopen. Zeventig jaar na overlijden van de maker en dan komt het werk ook in het publiek domein. Maar let op of het ook echt zo is! Zowel teksten als afbeeldingen kunnen recenter zijn dan je denkt

10

De zes Creative Commons licenties NaamsvermeldingNaamsvermelding-GelijkDelenNaamsvermelding-NietCommercieelNaamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelenNaamsvermelding-GeenAfgeleideWerkenNaamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken

CC-licenties / CC0 bronnenFlickrPixabayFotocollecties van bibliotheken en musea

Maar niet Google Afbeeldingen!

12

Excepties

Maar je hebt niet altijd toestemming ofeen gebruiksrecht nodigIn de Auteurswet worden vele beperkingen genoemd. Dit zijn uitzonderingen op het auteursrecht van de maker en regelen dus wat er wel mag zonder dat er toestemming nodig is van de auteursrechthebbende.De persoonlijkheidsrechten uit artikel 25 blijven bijv. altijd van toepassing. Deze kunnen nooit overgedragen worden. O.a. het recht op verzet tegen wijziging of aantasting van het werk.

Citaatrecht

Dit maakt het mogelijk om beschermde werken zonder toestemming v/d maker op te nemen in een wetenschappelijke verhandeling. Ook een PowerPoint-presentatie

Het (beeld)citaat moet functioneel zijnOmvang citaat moet gerelateerd zijn aan het doel

Artikel 15a15

Krachtig maar ook subjectiefHet citaatrecht geeft veel vrijheid maar dankzij de generieke voorwaarden kun je over elk citaat wel oeverloos discussirenBij geschillen zal altijd een rechter uitspraak moeten doen of een (beeld)citaat inderdaad geen inbreuk maaktIn het Amerikaanse auteursrecht is fair use de veel uitgebreidere tegenhanger

Vertoningsbeperking

Een beschermd werk mag worden vertoond in het kader van niet-commerciel onderwijs *in het leslokaal*

Wel internetfilmpjes in de lesNiet filmpjes in de ELO zettenVidema

17

Billijke vergoeding en CBOsBij een beperking op het auteursrecht hoeft er geen toestemming gevraagd te worden maar moet in de meeste gevallen nog steeds een billijke vergoeding betaald worden.Collectieve beheersorganisaties (CBOs) regelen o.a. het innen van deze vergoedingen en/of het verspreiden ervan naar de rechthebbenden. Er zijn maar liefst 17 CBOs actief in Nederland.

Publicaties van de openbare macht

Wetten, Kamerstukken en rechterlijke uitspraken zijn vrij van auteursrecht.

Maar commentaar is wel weer beschermd

Artikel 15b19

LeenrechtexceptieGeen inbreuk op het auteursrecht als een bibliotheek dat werk uitleent.Maar:Billijke vergoeding per uitleningGeldt alleen voor fysieke dragers

Onderwijsbibliotheken, KB en Dedicon zijn uitgezonderd

Artikel 15c20

Thuiskopie 16b

Reprografisch verveelvoudigen mag als het dient tot eigen oefening, studie of gebruik. Het mag zelfs door een ander voor je gedaan worden

Mits .. * Niet commercieel en boeken zijn uitgesloten!* Alleen een deel tenzij boek uit de handel is

Reprorecht

Een kopie maken van een (fysiek) artikel is toegestaan mits er een vergoeding betaald wordt

Ook hier geldt dat er een vergoeding betaald moet wordenVoor bedrijven en onderwijsinstellingenKopiren van bladmuziek is uitgesloten!

Artikel 16h22

Wat betekent dit voor bibliotheken?Studenten en medewerkers mogen een kopie maken van publicaties voor eigen oefening, studie en gebruik. Tbv onderwijs gelden andere regels!

Ze mogen niet een heel boek kopiren maar slechts kleine gedeelten. Tenzij een boek uitverkocht & niet meer leverbaar is.

Kopietje maken?Reprorecht is echt beperkt tot het traditionele fotokopietjeOnder reprorecht is het mogelijk om kopien van artikelen ter noodzakelijke aanvulling van in leerplannen en studieprogrammas per vak voorgeschreven literatuur te verspreiden onder studentenVoor bladmuziek zeer relevant maar dus verboden onder reprorecht. Of toch niet?Site van St. Reprorecht is onduidelijk

Thuiskopie 16c

Je mag een thuiskopie maken op een drager die bestemd is om een werk ten gehore te brengen, te vertonen of weer te geven.

Dat mag *niet* door een ander gedaan worden.

Kopieren van geleende dragers mag maar je mag geen beveiliging doorbreken

Onderwijs exceptie

Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd de verveelvoudiging of openbaarmaking van gedeelten ervan uitsluitend ter toelichting bij het onderwijs, voor zover dit door het beoogde, niet-commercile doel wordt gerechtvaardigd

ReaderovereenkomstPraktische invulling van de onderwijsexceptie: wat is een korte overname en wat is een billijke vergoeding?De regeling maakt gebaseerd op de thuiskopie exceptie onderscheid tussen overnemen van korte en lange delenAfkoopregeling voor korte overnames en melden/betalen van lange overnames

Waarop is de readerovereenkomstvan toepassing?Voor (korte) overnames voor zover daarin al niet via licenties of enige andere wijze is voorzien

Als er een gebruiksrecht is voor gelicenseerde content dan valt dat buiten de readerovereenkomst: geen additionele toestemming, aanmelden of vergoeding

Readerovereenkomst in de praktijkKorte/lange overnames gelden voor boeken (10.000 woorden), artikelen (8000 woorden)bladmuziek (1 couplet+1 refrein bij liedtekst of 5 notenbalken bij notenschrift). Codarts 100 regels tot max 1/10e van liedtekst en halve pagina bij notenschrift.Bijna altijd werkbaar voor artikelen, vaak bij boeken en bijna nooit voor bladmuziek

Fotos en video

Fotos in het onderwijsReaderovereenkomst en PictorightOok fotos, afbeeldingen en tekeningen vallen (in hun geheel) onder de onderwijsexceptie

In Powerpoint- en Prezi-presentaties mogen tot25fotos, afbeeldingen of andersoortig beeldmateriaal worden opgenomen zonder aanvullende toestemming, waarvan tot5fotos van dezelfde maker afkomstig mogen zijn. Vanaf 26 afbeeldingen moet er toestemming worden gevraagd aan de beeldmaker

Naamsvermelding is wel verplicht

Fotos in het onderwijsCitaatrecht (beeldcitaat)Ook fotos kunnen als citaat gebruikt worden maar dit levert potentieel nog steeds veel gedoe op.Fotos met CC licentiesTientallen sites zoals Flickr, Unsplash, Pixabay of PexelsEcht auteursrechtenvrije fotosGelicenseerde bronnen: ImageQuest (maar let op het gebruiksrecht)Nee, de fotodatabank van je Communicatie afdeling is niet voor docenten bedoeld

Video in het onderwijsYouTube / Vimeo / Uitzending GemistEmbedden mag, downloaden en opnieuw uploaden nietVideobronnen met (CC) licentiesFilter bij YouTube, TED Talks, video-archief YT kanalenGelicenseerde videobronnenAcademia, VideoArtsEigen videomateriaal: weblectures, kennisclipsEigen videoportaal: auteursrechtencheck

En bij twijfel simpelweg navragen

Bedankt voor de aandacht. Nog vragen?

Raymond Snijders

Windesheim AIP

auteursrechten@windesheim.nlhttp://www.vakblog.info

Vragen genoegWat is precies het verschil tussen de voorwaarden voor kopieren en printen tussen docenten en studenten van (gedeeltes van) tekst en beeld uit boeken, tijdschriften, toneel- en liedteksten?Mag het kopieren en printen alleen voor een gedeelte van het werk terwijl het voordragen van het hele werk in ons onderwijs wel mag?

Vragen genoegKan in een reader met beeldmateriaal volstaan worden met een bronnenlijst, zonder dat per beeld de bron wordt vermeld?Ben je verplicht bij auteursrechtenvrij materiaal een bronvermelding op te nemen? Wanneer is er sprake van auteursrecht op een foto? En wanneer juist niet?

Vragen genoegAls je een nieuw werk maakt op basis van een bestaand werk, is dan bij hergebruik ook toestemming van de oorspronkelijke rechthebbende nodig?(foto van een schilderij of een vertaling van een tekst)