1

Auteur: Tom Brock

Onderzoek – Condor 5

2

WAT IS DE TOEKOMST VAN TELEVISIE

IN NEDERLAND?

Auteur: Tom Brock

Studentnummer: 3060306 E-mailadres: t.brock@student.fontys.nl

Onderzoek – Condor jaar 3

Collegejaar: 2019-2020 Opleiding: Journalistiek

Onderwijsinstelling: Fontys, Tilburg Begeleider: Devid Ilievski

3

VOORWOORD

Na verschillende auditierondes ‘overleefd’ te hebben, kreeg ik in mei 2019 te horen dat ik me één van de vijfentwintig talenten voor het nieuwe seizoen van de TV Academy in Amsterdam mocht noemen.

‘’TV Academy is dé springplank voor jonge mediamakers. De TVA biedt nieuw talent een podium en laat ze samenwerken met de top van de Nederlandse creatieve industrie. Door kennisoverdracht tussen ervaren coaches en nieuw talent, brengen we oude en nieuwe generaties bij elkaar om tot nieuwe creatieve ontwikkelingen te komen. De TV Academy richt zich op vijf disciplines: productie, redactie, presentatie, techniek en formatontwikkeling. Ieder jaar is opgedeeld in vier blokken, namelijk: YouTube/Online, formatontwikkeling, studioprogramma en documentaire. Een jaar duurt zeven maanden en loopt van september t/m maart. De TV Academy is vanaf juni 2019 een samenwerking aangegaan met Talpa. Afgelopen jaren is er onder andere samengewerkt met AVROTROS, RTL MCN, RTL Late Night, LindaTV en YouTube Nederland om zo nieuw talent een podium te bieden.’’

Trots vertelde ik aan de mensen om me heen dat ik was aangenomen op de TV Academy (TVA). Vaak kreeg ik dan al snel de vraag of televisie niet een beetje ouderwets aan het worden is. Nadat ik dan had uitgelegd dat de TVA zich op meerdere disciplines richt en bijvoorbeeld ook ‘YouTube/Online’ en ‘documentaire’ deel uitmaken van het lesprogramma (en de naam dus misschien een vertekend beeld geeft, hier kom ik later nog op terug), stelde ik steevast de vraag: ‘’Wat is jouw definitie van het woord televisie?’’ Al snel viel me op dat er dan vaak werd verwezen naar het apparaat in de woonkamer en de bijbehorende programmering. Naar mijn idee is de definitie van televisie in de loop der jaren erg veranderd en zal dit proces in de toekomst alles behalve stagneren. Televisie is naar mijn mening dan ook zoveel meer dan ‘het apparaat in de woonkamer met de bijbehorende programmering’. Is het eigenlijk wel terecht om te zeggen dat televisie ouderwets is? Of is televisie niet meer wat we denken dat het is/wat het altijd is geweest? De vragen die zich in mijn hoofd nestelden als gevolg van mijn toelating op de TV Academy, mijn fascinatie (van jongs af aan) voor televisie, video en film, het feit dat ik op het punt stond om zeven maanden aan de slag te gaan/een kijkje te krijgen in de televisiewereld én de repeterende vraag of televisie ondertussen niet een beetje achterhaald is geworden, creëerde een vraag in mijn hoofd die niet meer zou verdwijnen:

Wat is de toekomst van televisie in Nederland?

Toepasselijk feitje: de TV Academy wil haar naam op den duur graag veranderen, aangezien ‘TV’ een ‘’te vertekend beeld van inhoud weergeeft’’.

4

ERIC VAN STADE OMROEPBAAS AVROTROS

"Ik ben ervan overtuigd dat televisie altijd zal blijven bestaan, maar het zal zich opnieuw moeten gaan uitvinden. Neem nu bijvoorbeeld theater. Toen de bioscoop kwam dacht iedereen dat theater zou verdwijnen, maar het bestaat nog steeds. Theater vond zichzelf opnieuw uit. Vervolgens kwam de televisie en iedereen dacht dat dit het einde zou zijn van de bioscoop, maar óók die bestaat nog steeds. Het fenomeen bioscoop vond zichzelf opnieuw uit. Dit zal de televisie ook gaan doen, dat weet ik zeker, ondanks de concurrentie van online platforms en social media bijvoorbeeld."

5

INHOUDSOPGAVE

INLEDING……………………………………………………………………………………………………………………………...6 THEORETISCH KADER……………………………………………………………………………………………………….7-11 METHODOLOGIE………………………………………………………………………………………………………….…12-13 HET (HER)DEFINIËREN VAN TELEVISIE…………………………………………………………………………….14-17 HET APPARAAT / DE BEELDBUIS……………………………………………………………………………………..18-21

DE VERWACHTING…………………………………………………………………………………………………..21

EEN (WILLEKEURIG) SCHERM…………………………………………………………………………………………22-23

DE VERWACHTING…………………………………………………………………………………………………..23 LINEAIR TELEVISIE-KIJKEN………………………………………………………………………………………………24-37

VERWACHTINGEN……………………………………………………………………………………….……..35-37 CONCLUSIE…………………………………………………………………………………………………………………….38-40 LITERATUURLIJST……………………………………………………………………………………………………………41-45

6

INLEIDING

Ooit maakte de televisie zijn intrede in het gezin als ‘dat ene apparaat (met één zender) in de woonkamer waar op gezette tijden met de gehele familie aandachtig naar gekeken werd’. Dit fenomeen, kijken naar content die op dat moment ook daadwerkelijk wordt uitgezonden volgens de televisieprogrammering, wordt ‘lineair televisie-kijken’ genoemd. Regelmatig wordt hiervoor ook de term ‘traditionele televisie’ gebruikt. Voor een (groot) deel is dit ook nog steeds wat televisie is (en hoe televisie nog vaak wordt gedefinieerd), maar er is ondertussen veel veranderd. En ik kan je alvast verklappen: dit veranderingsproces is nog lang niet voorbij. Sterker nog, het lijkt de laatste jaren alsmaar sneller te gaan. De televisie is (samen met de bioscoop) al lang niet meer de enige zender van videocontent. Video, en hiermee dus ook álle content die op televisie wordt uitgezonden, wordt tegenwoordig op zo veel verschillende manieren geconsumeerd dat de definitie van ‘televisie’ veranderd is en hierdoor in zekere zin ook zijn kracht verloren heeft, zijn ‘alleenrecht’. Zeker sinds de komst van het internet zijn er in relatief korte tijd zeer grote stappen gezet en is ons kijkgedrag erg veranderd. Televisie is niet meer ‘één overzichtelijk iets’. Niet meer één apparaat met één zender die voor iedereen hetzelfde is. Maar wat is het dan wél? En wat kunnen we verwachten? Met dit onderzoek wil ik graag de huidige stand van zaken rondom televisie inzichtelijk maken én een toekomstverwachting schetsen. Dit kan zowel relevant en bruikbaar zijn voor íedereen die geïnteresseerd is in (de toekomst van) televisie en alles wat hierbij komt kijken, maar ook zeker voor bedrijven, producenten, ondernemers, fabrikanten, freelancers en consumenten die in de televisie- en videobranche actief zijn. De definitie van televisie, of beter gezegd het herdefiniëren hiervan, zal in dit onderzoek de rode draad vormen, ondersteund door de onderstaande deelvragen:

- Waarom is televisie jarenlang zo belangrijk geweest in ons leven?

- Hoe en waardoor is ons kijkgedrag beïnvloed/veranderd?

- Wat vormt een bedreiging voor televisie?

- Wat is de invloed van het internet, video on demand, streaming en social media op televisie?

- Wat zijn de verwachtingen?

7

THEORETISCH KADER

GESCHIEDENIS VAN DE TELEVISIE IN NEDERLAND Het Eindhovense Philips legde in de jaren dertig de basis voor televisie in Nederland. Dit deden zij vanuit het Philips Natuurkundig Laboratorium. Het bedrijf experimenteerde met uitzendingen van filmbeelden en creëerde hiermee een markt voor televisietoestellen die aan de consument verkocht konden worden. Om een plek te veroveren op de Europese markt moest Philips natuurlijk eerst in eigen land genoeg toestellen afzetten. Daarom volgden er tussen 1948 en 1951 dan ook de eerste experimentele uitzendingen, die in Eindhoven en omgeving te ontvangen waren. In Nederland zou de eerste landelijke (zwart-wit) televisie-uitzending op 2 oktober 1951 worden uitgezonden (ter vergelijking, in Amerika al in de jaren dertig) en verschijnen op ongeveer 500 toestellen. Deze uitzending werd verzorgd door de Nederlandse Televisie Stichting (NTS), met de volle steun van Philips. De kijkers werden vanuit Studio Irene in Bussum welkom geheten door omroepster Jeanne Roos. Hierna namen Staatssecretaris J.M.L.Th. Cals en voorzitter van de KRO dominicaner theoloog professor J.B. Kors het woord. De strenge heren prezen in hun toespraak de technologische vooruitgang maar waarschuwden het publiek voor de "persoonlijke passiviteit en grauwe vervlakking" dat het nieuwe communicatiemiddel teweeg kon brengen. "Het is een begin. En we kunnen zeggen dat deze beginperiode een oefenperiode is. Dat wil zeggen dat men dus van ons in deze periode niet volmaakt geslaagde programma’s mag én ook niet moet verwachten. Toch heeft men dit pionierswerk willen beginnen. Er is een wil, een enthousiasme en een aanpakken geweest waardoor we de mensen dankbaar moeten zijn. We zijn begonnen met een experiment en willen dat het slaagt.", aldus professor Kors. De eerste Nederlandse zender, die vooral werd gebruikt voor nieuws- en informatievoorziening, was hiermee een feit: Nederland 1. Tot 19 augustus 2014 zou deze naam behouden blijven. Sindsdien heet de zender NPO 1. Philips was in de jaren vijftig van de twintigste eeuw dé grote drijvende kracht achter de invoering van de televisie in Nederland. In reclameboodschappen prees de Eindhovense firma het ‘nieuwe medium’ aan als fenomeen dat het traditionele gezin niet bedreigde, maar juist versterkte. In de eerste jaren keken er maar enkele duizenden mensen televisie. Dit werd vooral veroorzaakt door de technische beperkingen en hoge kosten van televisietoestellen.

8

In 1956 werd er in het ‘Televisiebesluit’ besloten dat er zou worden uitgezonden volgens het verzuilde systeem, dat op dat moment ook voor de radio van toepassing was. Uiteindelijk kregen de omroepen AVRO (liberaal), VARA (progressief), KRO (katholiek), NCRV (christelijk) en V.P.R.O. (vrijzinnig-protestants) allen een eigen deel zendtijd en werd er dus niet gekozen voor één nationale omroep. Hiermee werden deze vijf omroepen de eerste Nederlandse televisiemakers. De ‘R’ in hun namen verwijst bij allen naar ‘radio’. Aangezien ze hun naam nooit hebben veranderd, zien we de ‘T’ van televisie nergens terug. De beeldbuis zorgde voor grote veranderingen in de huiskamer. Zo kreeg bijvoorbeeld de eettafel een minder centrale plaats, aangezien ieder gezinslid vanaf de bank of vanuit een luie stoel het toestel moest kunnen zien. Het liefst met een laag tafeltje bij de hand voor een hapje en een drankje. Vanaf 1960 werd er op alle avonden uitgezonden tussen 20.00 en 22.00 (wat nu nog steeds wordt gezien als ‘primetime’: de tijd van de dag die het gunstigst is voor het behalen van hoge kijkcijfers). Omstreeks 1961 waren er al één miljoen toestellen in gebruik en werd er ruim twintig uur per week uitgezonden. Het journaal, drama, amusement en sportwedstrijden werden veel bekeken. Door dit grote succes kwam er in 1964 zelfs een tweede net bij: Nederland 2. Rond 1970 had vrijwel íeder huisgezin een zwart-wit-televisie. De gemiddelde Nederlander zat zelfs zo'n anderhalf uur per dag voor de beeldbuis. Niet iedereen was blij met deze ontwikkeling. Staatssecretaris J.M.L.Th. Cals en voorzitter van de KRO dominicaner theoloog professor J.B. Kors waarschuwden de kijkers tijdens de eerste landelijke televisie in Nederland al voor "persoonlijke passiviteit en grauwe vervlakking", maar hier zou het niet bij blijven. Criticasters vonden dat het kijkgedrag ‘slaafs-communisme’ in de hand werkte. Verder merkten zij op dat aan gezelligheidsspelletjes, die tot voorheen een erg populair tijdverdrijf waren, veel minder tijd werd besteed. Dit zou o.a. een negatieve invloed op de saamhorigheid binnen het gezin hebben. De ‘verdedigers’ van het nieuwe medium wezen op de gezelligheid die de televisie de woonkamer inbracht én op de informatieve functie. Het medium speelde volgens hen dan ook een belangrijke rol in de meningsvorming over maatschappelijke onderwerpen. Omdat de keuze zeer beperkt was (tot 1964 was er één kanaal: Nederland 1), keken veel mensen naar dezelfde programma's. Dit zorgde natuurlijk voor genoeg gesprekstof op de werkvloer. Vooral programma's over controversiële onderwerpen (o.a. seks, emancipatie, jeugdcultuur, godsdienst en het koningshuis) lokten veel discussie uit.

9

In 1967 werden er twee belangrijke stappen gezet in de ontwikkeling van televisie: kleurentelevisie werd geïntroduceerd (op 1 januari 1968 werden keurenuitzendingen definitief doorgevoerd) én reclame werd toegelaten op de Nederlandse televisie. Twee jaar later werd ook nog eens het ‘open bestel’ ingevoerd. Dit betekende dat nieuwe omroepen zoals TROS (uit zendpiraterij voortgekomen) en EO (uit onvrede ontstaan) mochten toetreden tot de Publieke Omroep, zij het onder bepaalde voorwaarden. Een ledencriterium dat bepaalde (en vandaag de dag nog steeds bepaalt) of een omroep überhaupt mag uitzenden (en zo ja, hoe lang), was het belangrijkst. In 1969 werd de NOS (Nederlandse Omroep Stichting) opgericht als verzorger van algemene uitzendingen (met name nieuws en sport) vanuit de Nederlandse Televisie Stichting (de stichting die in samenwerking met Philips de eerste landelijke televisie-uitzending verzorgde). Ook kwam er een algemeen toezichtsorgaan: het Commissariaat voor de Media. De televisie in Nederland bleef, ondanks kritiek, groeien. Programma’s met kijkcijfers van vijf miljoen of hoger waren ondertussen geen uitzondering meer. Populaire programma’s zoals ‘Dagboek van een Herdershond’, ‘Wedden dat..?’ en ‘Bananasplit’ trokken met gemak acht miljoen (!) kijkers. Vanaf 1989 kwam de eerste commerciële zender: RTL Véronique (het latere RTL). De Nederlandse regering had er álles aan gedaan om commerciële televisie tegen te houden (binnenlandse commerciële omroepen waren verboden) door bijvoorbeeld TV10 van Joop van de Ende en John de Mol te dwarsbomen. Maar door de zogenaamde ‘U-bochtconstructie’ (een legale methode om de wet te omzeilen) via Luxemburg was Véronique niet meer te verbieden. Hier stond wel tegenover dat Véronique een aantal uur per dag verplicht Luxemburgse televisie moesten uitzenden, waar maar weinig kijkers iets van begrepen. Maar om hun uitzendrechten te behouden, hield Véronique zich hier braaf aan.

10

Na 1992 werd binnenlandse commerciële televisie wél mogelijk (de Publieke Omroep bestond inmiddels ook al uit drie zenders) en verschillende commerciële omroepen begonnen met uitzenden via de kabel. Dit resulteerde de jaren erna in meerdere stations, zoals: SBS, Veronica, TMF en NET5. Tevens bereidde RTL4 zijn zenders uit met RTL 5 en RTL7. Verder kwamen er internationale zenders die Nederlands ondertitelde (of in het Nederlands uitzonden), zoals: Kindernet, EURO sport, MTV, SKY, Discovery, National Geographic, Nickelodeon en The Box. Deze toename van het aanbod, resulteerde in een versplintering van het kijkgedrag. Vanaf dit moment waren de gesprekken op de werkvloer dan ook een stuk moeilijker, aangezien niet iedereen hetzelfde programma had bekeken. De versplintering zorgde ervoor dat meningen over maatschappelijke onderwerpen steeds meer van elkaar af begonnen te wijken. Vanaf de komst van de commerciële televisie in Nederland (1992), is het erg snel gegaan. In de bovenstaande alinea maak ik vanaf dit moment dan ook relatief grote tijdssprongen, maar graag wil ik nog even stilstaan bij het jaartal 1996: het jaar waarin bijna élk huishouden in Nederland een kleurentelevisie in de woonkamer had staan. Een mijlpijl. De televisie had ons land ‘veroverd’. Vanaf dit moment zijn er grote stappen gezet. Zie hieronder een aantal ‘mijlpalen’ in de geschiedenis van de Nederlandse televisie, vanaf het moment dat de beeldbuis volledig was geïntegreerd in ons interieur (1996): 1997: Jongerenomroep BNN gaat van start, onder leiding van Bart de Graaff. 1998: Het gemiddeld aantal analoge zenders dat eind jaren 90 wordt doorgegeven groeit naar 30. 2000: Met ingang van 1 januari 2000 werd de omroepbijdrage afgeschaft en worden de programma's van de Publieke Omroep uit belastingopbrengsten betaald. Ter compensatie van deze afschaffing werd het tarief van de eerste schijf van de inkomstenbelasting verhoogd met 1,1 procentpunt. 2003: Digitenne (een systeem dat sinds 2003 bestaat voor mensen in Nederland die geen antenne op het dak/geen kabelaansluiting willen) gaat van start als vervanger van analoge televisie via etherontvangst. 2005: - Philips wil HD TV introduceren voor Wereldkampioenschap voetbal 2006. - De veelbesproken televisiezender van John de Mol Talpa gaat van start. Veel bekende namen en televisieprogramma's zijn aangekocht, maar het mocht niet baten. Op 18 augustus 2007 stopt Talpa met uitzenden en worden de zender en enkele programma's overgenomen door RTL. 2006: De analoge televisiezenders van de Publieke Omroep worden uitgeschakeld. Digitale etherontvangst is niet meer gecodeerd, en dus gratis.

11

2007: Video on demand (VOD) wordt geïntroduceerd. 2009: De Publieke Omroep begint met uitzendingen in hoge definitie (HD TV). 2010: Op 10-10-2010 stoppen de kabelbedrijven Rekam en Caiway met de doorgifte van analoge tv. Volgens Caiway is inmiddels meer dan 85 procent van zijn abonnees al overgestapt op digitale televisie, waardoor de overstap naar een geheel digitaal televisieaanbod gerechtvaardigd zou zijn. 2012: 3D wordt geïntroduceerd in ‘consumenten-televisies’. 2014: Nederland 1, 2 en 3 wijzigen hun namen in NPO 1, 2 en 3. 2015: Ultra HD is een nieuwe beeldstandaard die door televisiefabrikanten en tv-zenders als toekomstige nieuwe standaard, en dus de opvolger van HD, wordt gezien. De consument omarmt de Ultra HD-televisie wel, maar is aan de andere kant ook huiverig. Men is na het fiasco met 3D afwachtend geworden om in weer een nieuwe beeldtechniek te investeren. 2019: Grote delen van het land hebben al afscheid genomen van analoge tv. Na Caiway en Delta heeft namelijk nu ook Ziggo bijna alle analoge televisie omgezet naar digitaal. Hierdoor komt er meer bandbreedte. Dit betekent een snellere verbinding. De belangrijkste reden dat Ziggo analoge tv ‘afbouwt’, is dat daarmee capaciteit wordt vrijmaakt op het netwerk voor andere ontwikkelingen. Denk bijvoorbeeld aan televisie on demand. Eén analoge tv-zender neemt namelijk evenveel plaats in beslag als vijf digitale HD-kanalen (!). De netwerkcapaciteit die vrijkomt, wil Ziggo gebruiken om op termijn de internetsnelheid van haar pakketten te verhogen.

12

METHODOLOGIE Door het toepassen van een hermeneutische analyse, waarbij de focus op eigen interpretatie van de verkregen data ligt, probeer ik een zo uitgebreid mogelijk ‘theoretisch framework’ om de hoofdvraag ‘Wat is de toekomst van televisie in Nederland?’ heen te bouwen. Op deze wijze wil ik de huidige stand van zaken graag inzichtelijk maken én op basis hiervan een toekomstverwachting schetsen. Deskresearch/literatuuronderzoek Fieldresearch/veldonderzoek

Specifieke literatuur verzamelen met sneeuwbalmethode

Masterclasses / Workshops

Specifieke video’s bestuderen

Andermans artikelen / boeken / onderzoeken bestuderen

Observaties

Experimenten Eigen ervaringen op de TVA Vele gespreken gevoerd met en vragen gesteld aan mensen uit het werkveld

De laatste jaren heb ik in ‘verschillende vormen’ ervaring opgedaan op het gebied van video, film, televisie, social media en alles wat hierbij komt kijken. Mijn ‘rugzak’ is hierdoor dan ook steeds voller geraakt met ervaringen en kennis, die ik bewust bewust (en waarschijnlijk ook deels onbewust) heb meegenomen tijdens het schrijven van dit onderzoek. Ook heb ik tijdens het onderzoek aanvullend gelezen, vele video’s bekeken, mijn kennis en ervaringen aangevuld met alle werkzaamheden/masterclasses op en rondom de TV Academy én ervaringen, meningen en toekomstverwachtingen van verscheidene mensen verzameld. Dit alles heb ik veelal aan de hand van de ‘sneeuwbalmethode’ gedaan.

13

Verder heb ik de ‘conceptuele analyse’ (ook wel ‘begripsanalyse’ genoemd) toegepast. Deze analyse heeft als doel om de betekenis van begrippen uit te leggen. De meest gebruikte methode van conceptuele analyse is het zoeken naar de noodzakelijk en voldoende voorwaarde voor het ‘waar houden’ van zinnen waar het onderzochte begrip in voorkomt. In dit specifieke geval ben ik mij vol gaan focussen op de definitie/het herdefiniëren van het woord ‘televisie’, een fenomeen dat de laatste jaren een flinke metamorfose is ondergaan. Ik heb geprobeerd om de diversiteit aan meningen, invalshoeken en inzichten zo groot mogelijk te houden, zodat er op basis hiervan in de conclusie een interpretatie én verwachting geschetst kon worden. Natuurlijk zal ik niet ontkennen dat er hier en daar enige subjectiviteit is ingeslopen. Met dit onderzoek hoop ik een vruchtbare bodem neer te leggen om de toekomst van televisie te benaderen. Deze is veranderlijk en onzeker, net als de (digitale) wereld waarin we tegenwoordig leven. Wat vandaag als de waarheid wordt beschouwd, kan morgen alweer achterhaald zijn. Dat geldt dus ook deels voor dit onderzoek. Maar ondanks deze ‘onzekerheid’, blijft de ruimte voor eigen interpretatie en associatie gelukkig eindeloos.

14

HET (HER)DEFINIËREN VAN TELEVISIE

Wat is de toekomst van televisie in Nederland? Ja, dit is ‘m nog een keer, de hoofdvraag van dit onderzoek. Maar, dit roept meteen een nieuwe vraag op: wat wordt er nu eigenlijk precies bedoeld met het woord ‘televisie’? Of beter gezegd: wat bedoel ík hiermee? Al bijna een decennium lang verandert ons concept (beeld J) van televisie. En hiermee dus ook de definitie. Smart-televisies (televisies die je eenvoudig verbindt met het internet, waardoor er vele apps op de televisie te downloaden zijn, zoals: Netflix, YouTube en RTL XL) brengen online-content en downloadbare tv-apps de woonkamer in, terwijl de traditionele tv-programmering ‘onderweg’ ook nog gewoon te bekijken is. Televisie gaat verder dan alleen de televisieprogrammering en dat is het idee van ‘Total Video’: een term die ik steeds vaker voorbij zie én hoor komen. Een fenomeen dat zich uitstrekt over alle schermen en alle video on demand-streams (beelden worden ‘op aanvraag’ direct bij aanvang gedownload óf gedurende het kijken gestreamd en de kijker bepaalt zelf wat hij wanneer van het beschikbare aanbod wil zien), waarbij consumenten áltijd en óveral toegang hebben tot videocontent op íeder apparaat. Dit zorgt ervoor dat consumenten meer dan ooit de controle hebben over hun kijkervaring. Iets wat we in onze ‘druk-druk-samenleving’ allemaal heel erg graag willen. We willen controle. We willen kijken wanneer, waar, hoe, wat en met wie willen. We willen van niets of niemand afhankelijk zijn. Door snellere internetverbindingen en de toename van smart-apparaten blijft het internet evolueren en is het de grootste bijdrager aan de groei van niet-traditionele/lineaire tv-consumptie. Doordat netwerken hun downloadsnelheden verbeteren, kan online-video bijna op alle appraten bekeken worden. Deze technische verbeteringen zorgen op hun beurt weer voor steeds betere videokwaliteit. Goede videokwaliteit is meeslepend. Het kan de kijkervaring aan álle kanten beïnvloeden. Het kan je van de bank of het bed meevoeren naar de tribunes, bergen of denkbeeldige samenlevingen in de toekomst. Kwaliteit is dé reden waarom mensen bereid zijn om te betalen voor een premium kijkervaring, zoals een IMAX-bioscoopfilm. We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar toen de internetverbinding vele malen trager was, was het onmogelijk om óveral te kunnen genieten van video van hoge kwaliteit. Alleen op televisie of in een bioscoop had je deze garantie. Door de razendsnelle internetverbinding kan dat nu bijna overal! Of je nu op een berg aan de andere kant van onze wereldbol staat óf lekker in je eigen warme bedje ligt. Maar, videokwaliteit is natuurlijk niet de énige factor die ons kijkgedrag sterk beïnvloedt. Distributie speelt ook een grote rol. Hoe meer apparaten verbonden zijn met het internet, des te meer consumenten lineaire programmering kunnen kijken op een reeks van apparaten en schermen (waaronder het grote televisiescherm), zonder dat daar een traditioneel kabeltelevisieabonnement voor nodig is.

15

Om nog maar eens even aan te geven hoe snel het allemaal is gegaan: vanaf 2005 was het internet in Nederland ‘pas’ snel genoeg om YouTube-video’s te bekijken. ‘Een Amerikaanse streamingsdienst’ liet in 2013 voor het eerst van zich horen op de Nederlandse televisiemarkt en binnen een jaar had dit bedrijf een miljoen Nederlandse abonnees. Inderdaad, ik heb het over Netflix. Momenteel (tweede kwartaal 2020) staat de ‘abonnee-teller’ in ons land op ongeveer 3,3 miljoen abonnees, zo stelt onderzoeksbureau Telecompaper. Ongeveer 40% van de tijd word Netflix gestreamd op smartphone, tablet, desktop of laptop. In 2019 bleek uit een grootschalig (onder 3600 Nederlanders) onderzoek van Multiscope, dat video on demand de lineaire televisie heeft ingehaald qua kijkminuten. Per gebruiker werd er per dag zo’n 139 minuten besteed aan video on en nog ‘maar’ gemiddeld 118 minuten aan de ‘traditionele televisie’. Binnen video on demand zijn Netflix en YouTube samen verantwoordelijk voor ruim de helft van de kijkminuten. Natuurlijk kunnen we ook niet om social media heen. YouTube, Instagram, WhatsApp, Facebook (de vier meest gebruikte apps in Nederland) en vele andere online platforms snoepen vele kijkminuten van de (traditionele) televisie af. De onderstaande tabel, die het aantal gebruikers van de vier meest populaire apps in ons land laat zien, in 2019 en 2020, benadrukt dit nog maar eens.

Marketingfacts.nl Terwijl technologie verantwoordelijk is voor de verschuiving in videoconsumptie, profiteren OTT(over the top)-mediaservices (een streaming-mediaservice die rechtstreeks via internet aan kijkers wordt aangeboden) van deze verandering in het medialandschap. Nieuwe distributie omvat namelijk ook de digitale ‘buizen’ die de kabel vervangen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de betaalde streaming-video on demand-diensten van platforms zoals Netflix, Hulu en Amazon. Zij kunnen eenvoudig content van hoge kwaliteit verspreiden via hun apps en websites. Tussen 2013 en 2017 zijn de investeringen van deze drie partijen meer dan verdubbeld (van ongeveer 5,5 miljard naar zo’n 13 miljard dollar).

16

Dit succes maakte het vooral voor Netflix mogelijk om fundamentele veranderingen aan te brengen in de productie, de verspreiding en consumptie van video. Zij waren de eerste partij die online experimenteerde met originele content die nooit lineair werd uitgezonden en het ‘alles-in-één’-releaseformat. Tot grote vreugde van bingewatchers (bingewachten: het achter elkaar kijken van televisieseries) over de hele wereld heeft dit geleid tot een vijfvoudige toename van het streamen van originele inhoud. Met het succes van deze OTT-platforms was het slechts een kwestie van tijd voordat content-eigenaren, zoals Disney (Disney+) en RTL (Videoland), gingen meedoen met het spel van online-videoabonnementen. Maar bijvoorbeeld Apple (Apple TV+) en Amazon (Amazon Prime Video) concurreren met Netflix en HBO met de productie van hun eigen films en series. Dit soort bedrijven hebben een scala aan content tot hun beschikking dat in financiële middelen omgezet kan worden. Het is dan ook niet verrassend dat zij hun eigen abonnementservice opzetten waar zij direct van kunnen profiteren, in plaats van samen te werken met een externe distributeur als Netflix. Televisie verandert. Wij veranderen. Onze behoeften veranderen. Onze consumptie verandert. En dus verandert ook de definitie van televisie. We kunnen niet zomaar één definitie op het woord televisie plakken. Iedereen heeft zo zijn/haar ‘persoonlijke definitie’ van het woord televisie. Het is naar mijn mening te gemakkelijk om er één te kiezen en aan de hand hiervan een ‘theoretisch framework’ neer te zetten en dus ook op basis van één definitie een toekomstverwachting te schetsen. Daarom heb ik ervoor gekozen om me te verdiepen in ‘verschillende definities’ die het woord ‘televisie’ mijns inziens heeft, en deze dus afzonderlijk van elkaar te behandelen. Op basis van (voorbereidend) gelezen werk, bekeken video’s, opgedane kennis en vlieguren aangevuld met alle werkzaamheden/masterclasses op en rondom de TV Academy, vele gesprekken met ‘experts’ uit de mediawereld én ervaringen, meningen en toekomstverwachtingen van verscheidene mensen, heb ik de volgende ‘definitie-indeling’ gemaakt:

1. HET APPARAAT / DE BEELDBUIS (zoals we deze in de woonkamer hebben staan)

2. EEN (WILLEKEURIG) SCHERM (waarop videocontent wordt bekeken)

3. LINEAIR TELEVISIE-KIJKEN

(op het apparaat / de beeldbuis óf een willekeurig scherm)

+

De (live) programmering

17

SJOERD PENNEKAMP DIRECTEUR STICHTING ‘KIJKONDERZOEK’

‘’Hoe ik de toekomst van de televisie voor me zie? Ja, de vraag is eigenlijk waar we het over hebben als we zeggen ‘televisie’. Je kunt er op verschillende manieren naar kijken natuurlijk. Je kunt naar het apparaat kijken, dan zie je dat dat nog steeds heel veel gebruikt wordt. Maar dat het ook gebruikt wordt voor hele andere dingen dan tien jaar geleden: Netflixen, andere diensten. Er zijn hele nieuwe manieren gekomen om op dat apparaat te kijken.’’

18

HET APPARAAT / DE BEELDBUIS

Er zit een toekomst in televisie. En televisie is al helemaal niet achterhaald of ouderwets. Ten minste, als je kijkt naar de állernieuwste snufjes op het gebied van dit apparaat. Makers, fabrikanten, bedrijven, merken en technici zitten alles behalve stil. Dit wordt meer dan duidelijk als je kijkt naar de prototypen en nieuwigheden die ieder jaar (en dus ook dit jaar) zijn gepresenteerd tijdens de IFA in Berlijn (Internationale Funkausstellung Berlin) én de CES in Las Vegas (Consumer Electronics Show): de twee grootste tech-evenementen wereldwijd. Dit zijn dan ook bij uitstek dé momenten waarop alle grote fabrikanten hun nieuwe televisies voor het eerst aan de wereld tonen. Ze zijn er allemaal bij om te laten zien wat de techniek van de toekomst gaat worden, en natuurlijk om te bewijzen dat het altijd nóg groter kan. Hoe groter hoe beter, toch? Hieronder een aantal van de nieuwste snufjes op het gebied van televisies die gepresenteerd zijn tijdens de IFA (ieder jaar in september) en de CES (jaarlijks in januari) in 2019 en 2020:

2019

- LG LG presenteerde op de IFA een 88 inch (de grootste op het gebied van OLED-televisies) 8K OLED Televisie. Het contrast van OLED en de hoge resolutie van 8K zorgen voor een geweldige kijkervaring. OLED is flexibel. Je kan het materiaal buigen en zelfs oprollen. Zo kan een immens grote OLED-televisie bijvoorbeeld volledig verdwijnen in een piepklein kastje en kan elke hoek van een willekeurige ruimte voorzien worden van een televisiescherm.

- Philips Philips kwam in 2019 met twee nieuwe vlaggenschepen, allebei met een ingebouwde Bowers & Wilkins soundbar: OLED 984 en de OLED 934 (net iets kleinere soundbar). Philips focust zich met deze televisies met name op het geluid. Op de béste audio-ervaring. In 2018 was Philips hier ook al mee bezig, maar met name de soundbars zijn verbeterd. Naast het goede geluid, beschikken deze televisies over een OLED-scherm, vier HDR-protocollen, smart-bediening, android-televisie en 4K (3840 bij 2160 pixels). Maar nogmaals, het beste aan deze televisies, dat is de audio.

19

- Samsung The Wall: een megascherm van microleds. Dit zijn kleine lampjes die dicht op elkaar zitten en individueel kunnen branden. Dit resulteert in een hoog contrast en een hele hoge helderheid. Het wordt nog niet op veel plekken gebruikt. Vooralsnog met name in de bioscoop. Het voordeel van deze techniek: het is vele malen mooier dan beeld geprojecteerd op een beamer. Helaas is het nog lang niet betaalbaar voor de consument. QLED in 8K in 55 inch. Een 8K-televisie heeft een scherm van 7680 horizontale pixels en 4320 verticale pixels (viermaal zoveel als een 4K-tv). De resolutie bepaalt hoeveel pixels er op een scherm passen. Hoe meer pixels, des te scherper het beeld. 8K kennen we vooralsnog bijna alleen in grote formaten, maar Samsung brengt hier verandering in en komt met een kleiner formaat, voor mensen die het beste van het beste willen, maar gewoon niet zo groot. Er zitten immens veel pixels in een relatief klein beeldscherm ‘gepropt’. Om een beeld te schetsen: als je deze televisie op je nachtkastje zet, dan heb je nog steeds haarscherp beeld. De eerste 8K televisie is in 2011 ontwikkelt, maar met name vanaf 2017 is de ontwikkeling rondom 8K-content erg snel gegaan. Als deze lijn zich doortrekt, komt we automatisch in een wereld terecht waar veel 8K-content te zien is.

Weetje - Dit jaar zou de eerste televisie-uitzending in 8K zijn: de Olympische Spelen van 2020, maar helaas zijn de spelen een jaar uitgesteld vanwege het coronavirus. Ik verwacht dan ook dat streamingsdiensten, zoals Netflix en Videoland, in de toekomst op het gebied van resolutie gaan concurreren. Momenteel zendt er nog niemand in 8K uit, maar als één schaap over de dam is…

- Sharp

90 inch see-through LCD. Je kan erdoorheen kijken én je kan zien wat er op televisie is. Ideaal voor een etalage of vitrine in een winkel bijvoorbeeld.

20

2020 De trend die een jaar geleden werd gezet, wordt naadloos doorgetrokken: nog meer 8K en kleinere OLED-televisies. Als gevolg hiervan, worden er regelmatig discussies gevoerd over de vraag of 8K eigenlijk wel ‘nodig’ is nu er nog niet eens ‘voldoende’ 4K-content beschikbaar is. Het maakt de fabrikanten van televisies blijkbaar weinig uit, want het aantal ‘8K-televisies-onthullingen’ wordt dit jaar weer een stuk groter. Hiernaast wordt er ook volledig ingezet op soundbars, waar bijvoorbeeld Philips vorig jaar (2019) al duidelijk de nadruk op legde. De ‘alles-in-één home cinema-systemen’ zijn de laatste jaren verdreven door de soundbars, en dat is een trend die ook in 2020 voortgezet wordt. Nagenoeg alle grote fabrikanten hebben soundbars in het assortiment, en ook dit jaar worden de line-ups vernieuwd. LG komt in 2020 met vier nieuwe soundbars, waarvan de topmodellen voorzien zijn van AI Room Calibration (een systeem waardoor het geluid van de soundbars, dus het geluid van de televisie, optimaal wordt aangepast aan de akoestiek in de kamer waarin de televisie zich bevindt). Samsung brengt dit jaar in ieder geval de HW-Q800T en HW-S600T op de markt. Ook is er een nieuwe feature genaamd Q-Symphony aanwezig. Dankzij deze functie kan de soundbar samenwerken met de speakers op een 2020 Samsung tv voor een nog betere audio-ervaring.

- Sony

Het Japanse bedrijf heeft negen nieuwe televisies gepresenteerd. Van een ‘bescheiden’ 4K OLED model van 48-inch tot de ZH8. Die laatste is zonder twijfel de meest indrukwekkende. Dit is namelijk een 8K Full Array LED-televisie die te verkrijgen is in 75-inch en 85-inch. De televisie ondersteunt ook nog eens 120 fps (frames per seconde). Dit zorgt ervoor dat de beelden extreem vloeiend worden afgespeeld.

- LG

Bij LG zien we eenzelfde soort line-up als bij Sony. Ook hier is het kleinste model een 38-inch 4K OLED televisie en zien we verder vooral veel 8K modellen. In totaal stelde LG elf nieuwe televisie voor aan de wereld met als topstuk de 86-inch 8k Nano 90. Indrukwekkend, maar LG heeft nog iets extra’s achter de hand. Het bedrijf gaat namelijk ook de kijkervaring verbeteren met behulp van AI.

21

- Samsung

Ook bij Samsung waren de 8K televisies ruim vertegenwoordigd, maar ze slaagden er toch in om Sony en LG af te troeven. Althans, als je naar de eerste beelden kijkt. Samsung is er namelijk in geslaagd om een bijna randloze televisie te maken. Het randje is namelijk slechts 2,3 millimeter dik. Net als LG beweert ook Samsung dat ze met behulp van AI de kijkervaring gaan verbeteren. Indrukwekkend, maar dit was niet het hoogtepunt. Die eer is namelijk voor The Wall. een 292-inch(!) televisie.

DE VERWACHTING

Simpel gezegd: als we televisie puur definiëren als ‘het apparaat / de beeldbuis’ (niet kijkend naar het soort content dat hierop bekeken/vertoond wordt), zoals we die kennen uit onze woonkamer, in wat voor grootte of vorm dan ook, dan zit hier zeker toekomst in. Meer dan dat zelfs. Álle fabrikanten blijven vernieuwen. Álles moet groter, scherper en ‘handiger’. Wat ook opvalt, is dat er veel aandacht wordt besteed aan de ‘totale kijkervaring’. Audio speelt hierin een steeds belangrijkere rol. Het gaat niet alleen maar om de televisie (en het bijbehorende beeld) op zich, maar ook om alle facetten hieromheen. Van gemak tot geluid en van smart-tv’s tot decoratie. Het gaat snel. Erg snel. We hebben momenteel niet eens ‘genoeg’ 4K-content hebben en vele mensen hebben ook nog geen 4K-televisie in huis staan. Ondanks dit, is er al een overvloed aan 8K-televisies, maar moet de eerste 8K-uitzending nog op televisie verschijnen. Alsof dit allemaal nog niet extreem genoeg is, wordt er in de wandelgangen zelfs al gesproken over 16K. Nogmaals, de ontwikkeling gaan hard. Misschien gaan we wel té snel. In hoeverre dat mogelijk is natuurlijk. Maar één ding is zeker, de televisiemarkt is nog interessant genoeg om te blijven investeren. Interessant genoeg om te blijven vernieuwen. Interessant genoeg om te kunnen spreken van een ‘toekomst’. Hier moet wel bij worden vermeld dat de zojuist genoemde televisies, bestaande uit de állernieuwste snufjes en technologieën, voor het merendeel van de consumenten (vooralsnog) buiten het budget zal vallen. Maar dit doet naar mijn mening niets af aan de ontwikkelingen die plaats vinden, en zoals het er nu uitziet plaats zullen blijven vinden, op het gebied van televisies.

Kortom, als je de televisie puur ziet als ‘apparaat’ of ‘beeldbuis’ (en de content die hierop bekeken/vertoond wordt buiten beschouwing laat), dan zal de televisie nog lang niet verdwijnen. Sterker nog, dan staat er nog een mooie toekomst te wachten voor de tv. Groter, scherper én meer een ‘totaal-ervaring’, dat zou het moeten worden.

22

EEN (WILLEKEURIG) SCHERM

Een scherm. Zo kunnen we televisie tegenwoordig ook prima definiëren. Heel goed zelfs. En dan bedoel ik ook letterlijk ieder scherm dat je maar kunt bedenken. Mobiele telefoons, laptops, tablets én social media, on demand, Netflix, Disney+, Videoland etc. vormen geen bedreiging als je uitgaat van ‘een scherm’. Integendeel. Het scherm blijft, zal moeten blijven om content te kunnen bekijken. En of er nu live of uitgesteld wordt gekeken en of we nu naar YouTube of naar de ‘originele televisieprogrammering’ kijken, we doen dit ‘op’ een scherm. Het scherm blijft. ‘Een scherm’. Een definitie die als je het aan mij vraagt dan ook steeds beter de lading van het woord ‘televisie’ begint te dekken. En niet alleen als je het aan mij vraagt overigens: MAARTEN REESINK TELEVISIEWETENSCHAPPER, VERBONDEN AAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

Vraag (Art Rooijakkers): Kijken mijn dochters later nog televisie? “Telt het als ze op hun telefoon, tablet of laptop kijken? Want dan zeg ik: jazeker kijken je dochters nog. Maar als je het apparaat in de woonkamer bedoelt, dan weet ik het zo net nog niet.”

EWART VAN DE HORST PRODUCENT (BEDENKER DWDD EN HOOFDREDACTEUR JINEK)

Vraag: Wat is jouw definitie van televisie? ‘’Mijn definitie van televisie is ‘een scherm’.’’

23

SJOERD DEMARET VP CONNECTED CONETENT TALPA MEDIA

Vraag: Wat is jouw definitie van televisie? ‘’Televisie is een zendscherm. We kijken tegenwoordig bijvoorbeeld YouTube via televisie.’’

TEUN BUMA SENIOR CREATIVE PRODUCER TALPA

Vraag: Hoe kijk jij aan tegen de toekomst van televisie? ‘’Het scherm zoals we dat nu kennen, zal niet snel weggaan.’’

DE VERWACHTING

Televisie blijft leven, en nog lang ook, als je ‘televisie’ definieert als ‘een scherm’ (niet kijkend naar het soort content dat hierop bekeken wordt). Mobiele telefoons, laptops, tablets én social media, on demand, Netflix, Disney+, Videoland etc. vormen geen bedreiging als je uitgaat van ‘een scherm’. Integendeel. Zij zijn het scherm. Zij zijn de content. Zij hebben het scherm nodig. Het scherm blijft. En of er nu live of uitgesteld wordt gekeken en of we nu naar YouTube of naar de ‘originele televisieprogrammering’ kijken, we doen dit ‘op’ een scherm. Het scherm blijft. Kortom: videocontent zal in het oneindige gemaakt blijven worden, net als de (schermen) waarop deze content bekeken kan worden. Als we televisie dus definiëren als ‘een scherm’, dan gaat de televisie een kleurrijke toekomst tegemoet.

24

LINEAIR TELEVISIE-KIJKEN (op het apparaat / de beeldbuis óf een willekeurig scherm)

+ De (live) programmering

Zo’n tien jaar geleden was het bijna ondenkbaar dat iemand geen televisie-abonnement had, vandaag de dag neemt de populariteit van traditionele televisie steeds verder af. We kijken on demand, wanneer het ons uitkomt. We streamen de hele dag door. Soms zijn dat tv-programma's, maar het kunnen ook films en series op bijvoorbeeld Netflix zijn. Of video's en vlogs op YouTube bijvoorbeeld.

JASPER VAN DER SCHALIE RICHTTE IN 2010 HET PRODUCTIEBEDRIJF ‘STEPPING STONE’ OP

‘’Heel vroeger had je natuurlijk in Nederland maar twee netten, misschien daarvoor nog maar één. En dus in die tijd dat ik opgroeide, hadden programma’s soms wel 6 miljoen kijkers. En dat was toen heel normaal eigenlijk. Nu is het zo versplinterd, is er zo ongelooflijk veel aanbod. Televisie is maar één klein onderdeeltje van het hele palet aan wat mensen willen zien op een dag.’’

Eens even wat cijfers (afkomstig uit een onderzoeken, beide gedaan eind 2019, door Marktvizier en Multiscope) in de strijd gooien om een duidelijke beeld te kunnen schetsen. Wij Nederlanders spenderen zo’n 6 miljard minuten per dag aan digitale media zoals e-reading, gaming, lineaire tv, nieuws, muziek, social media en video on demand. Video on demand (27%) en lineaire televisie (24%) hebben hierin het grootste aandeel. Social media neemt hierin een percentage van 19% voor zijn rekening. Zie in de onderstaande tabel het gemiddeld aantal kijkminuten per dag (Nederlanders in de leeftijdscategorieën ‘tot 35 jaar’ én ‘50-plus’), met het oog op on demand en lineaire televisie:

Tot 35 jaar 50-plus On demand 159 minuten 120 minuten

Lineaire televisie 93 minuten 150 minuten

25

STEVEN PETERS SECTOR BANKER TECHNOLOGIE, MEDIA & TELECOM (ABN AMBRO)

‘’Een belangrijke oorzaak van het afnemen van het lineaire televisie-kijken is natuurlijk het toetreden van Netflix tot de Nederlandse markt. Waardoor er een enorm extra aanbod aan online video kwam. En het kijkgedrag verandert. Vooral de jongere kijkers kijken veel meer naar online video.’’

Consumenten tot 35 jaar besteden in totaal duidelijk meer minuten aan digitale media dan 50-plussers. Zo besteedt de ‘jonge’ doelgroep zo’n 159 minuten per dag aan video on demand, waar vijftigplussers dagelijks ‘maar’ goed zijn voor zo’n 120 minuten. De 50-plussers zijn met hun 150 kijkminuten per dag verknocht aan lineaire televisie. Jongeren en jongvolwassenen zijn dit duidelijk een stuk minder, met 93 minuten per dag. Zie in de onderstaande grafiek (afkomstig uit het artikel ‘De toekomst van televisie: stilzitten is geen optie’ van Steven Peters, sector banker technologie, media en telecom bij ABN AMBRO) het gemiddeld aantal kijkminuten naar lineaire televisie (per Nederlander, per dag), vanaf 2010 tot 2017.

ABN AMBRO

26

Vanaf 2014 is een duidelijke daling in gang gezet. Drie Jaar op rij zelfs. Het gemiddeld aantal kijkminuten naar lineaire televisie stond in 2017 op zo’n 150 minuten per dag. Uitgaande van de cijfers uit de eerdergenoemde onderzoeken uit 2019 (zie de tabel op pagina 24), wordt er hedendaags zo’n (93+150)/2=121,5 minuten lineaire televisie gekeken. Kortom, wederom een forse daling in de periode 2017-2019. Een kwart van de consumenten met een tv-abonnement denkt over een jaar minder (18%) of zelfs helemaal niet meer (4%) naar lineaire tv te kijken. Dit zet consumenten ook aan het denken over het behoud van het tv-abonnement. Bijna één op de vijf consumenten denkt dit over een jaar misschien (13%) of zeker niet (5%) meer te hebben. SJOERD PENNEKAMP DIRECTEUR STICHTING ‘KIJKONDERZOEK’

‘’Een ding waarvan ik weet dat het heel erg opviel, was in 2014 na het WK. Dat was echt een beetje het moment dat er een bepaalde daling inzette, in het traditionele kijkgedrag. Het leek wel, dit is allemaal speculeren, want we vragen het niet aan mensen zelf. Maar of mensen op dat moment ervoor kozen om wat andere dingen te gaan kijken dan televisie. Dat is eigenlijk sinds die tijd toegenomen. Was ook denk ik rond die tijd dat Netflix in Nederland geïntroduceerd werd.’’

‘’De sterkste dalingen zie je eigenlijk onder de jongste groepen. Dus zowel tieners, jong volwassenen tot ongeveer 34-35). En ook de kinderen trouwens. Daar zie je ook wel echt een sterke daling.’’

On demand-streamingsdiensten en social media zijn zo goed als zeker de grootste oorzaak van deze neerwaartse spiraal op het gebied van lineaire televisie. Vooral onder jongeren neemt het lineair televisie-kijken af. Maar dit neemt niet weg dat, met name voor de wat oudere doelgroep (vijftigplus) waar on demand en social media minder hun stempel hebben kunnen drukken, lineair tv-kijken een ‘gewoonte’ is. Iets wat van jongs af aan wordt gedaan. Sentiment. Zij zullen die gewoonte dan ook niet zomaar opgeven. Hierdoor zal de lineaire televisie, ondanks de sterke daling die is ingezet, nog wel even vooruit kunnen met deze ‘trouwe aanhang’ (in Nederland zijn er momenteel zo’n 7 miljoen vijftigplussers, volgens metingen van het CBS). Hoewel dit niet eeuwig zal blijven duren natuurlijk.

27

JEROEN VAN ECK OPRICHTER RECLAMEBUREAU ‘JOE PUBLIC’

“Er is een grote bevolkingsgroep van een miljoen of acht, de vijftigplusser, die elke avond voor de buis zitten. Zij gaan die gewoonte niet zo maar overboord zetten.” “Pubers tussen dertien en negentien jaar kijken nu gemiddeld 27 minuten lineaire tv per dag. De vraag die zich aandient: gaat dat weer stijgen naarmate ze ouder worden of sterft het langzaam uit?”

De tevredenheid en de trouw van het publiek aan het televisieabonnement blijft dan ook hoog en stabiel, concludeert het Commissariaat voor de Media. Pakkethouders beoordelen hun televisieaanbieder al sinds 2014 minimaal met een 7,5. Wisselen van aanbieder blijken we ook niet graag te doen. Meer dan 53 procent is al zes jaar of langer trouw aan dezelfde aanbieder. De groep mensen die helemaal geen televisieabonnement heeft, blijft klein. Vooral mensen in oudere leeftijdsgroepen blijven naar lineaire televisie kijken, waar jongeren de aandacht verdelen over lineaire televisie, on demand en content op social media-diensten. Voor alle leeftijden geldt dat we nog steeds een voorkeur hebben voor lineaire televisie als het op nieuws, sport of entertainment aankomt. Hoewel dat in het laatste geval om ‘slechts’ net iets meer dan de helft van de mensen gaat, gaat het bij nieuws en sport om meer dan driekwart van de kijkers.

Hoewel we analoge televisie vrijwel geheel hebben losgelaten, houden we dus nog wel vast aan onze digitale mediabox, zodat we live op de hoogte blijven van sport en actualiteiten. Dat is interessant, want er zijn nieuwsbronnen te over waarmee we op de hoogte kunnen blijven en het Journaal biedt maar een krappe selectie van het nieuws van de dag. Het lijkt dus vooral een ingesleten gewoonte om op bepaalde momenten van de dag te gaan zitten om het nieuws tot ons te nemen. Daarnaast is op een laagdrempelige manier live naar sportevenementen kunnen kijken bijna een primaire levensbehoefte. Bij dat laatste willen we waarschijnlijk vooral ook het gevoel hebben dat we er niet extra voor betalen. We blijven immers Nederlanders.

Maar, ondanks dit, blijven de ‘lineaire-kijkcijfers’ dalen en dalen. Het wordt voor formatontwikkelaars en zenderbazen dan ook steeds moeilijker om content/formats te bedenken die ‘scoren’. Op de ‘lineaire-manier’ wel te verstaan. Er is een ommekeer nodig. Maar hoe? Hoe gaan we hiervoor zorgen?

28

Volgens uitgebreid onderzoek, van o.a. de ABN AMBRO, kunnen Nederlandse tv-bedrijven het best kiezen voor een van (of een combinatie van) de onderstaande strategieën:

- Streaming: investeren in Nederlandstalig kwaliteitsdrama.

- Lineair: Creëer meer ‘must see now-momenten’ met sterke realityformats.

- Beperk het aanbod van programma’s: Tegengaan versnippering en kwaliteit boven kwantiteit stellen.

- Intensiever gebruik internet: Grotere keuze aanbieden (zoals sportwedstrijden), gepersonaliseerde content en advertenties.

STEVEN PETERS SECTOR BANKER TECHNOLOGIE, MEDIA & TELECOM (ABN AMBRO)

‘’De mediasector als geheel is een groeimarkt. En we zien dat de televisiesector, en als je met televisie bedoelt ‘traditioneel televisie kijken’, op dit moment aan het krimpen is.’’

We zien het lineaire tv-kijken dus afnemen. Maar hoe anders gaat het aan de productiekant van televisie. Film- en televisieproducenten hebben afgelopen jaren groeicijfers laten zien. Samen met de IT-bedrijven waren zij binnen de sector Technologie, Media en Telecom de snelst groeiende bedrijven. Video is al enkele jaren big business. Productiebedrijven bedienen de hele audiovisuele markt en kennen dus vele opdrachtgevers. Vooral uit de hoek van online mediabedrijven, maar ook uit het reguliere bedrijfsleven is de vraag naar videocontent groot. Televisiezenders zijn wat dat betreft belangrijke klanten, maar bij lange na niet de enige. Wereldwijd hebben Netflix, Videoland, Amazon en in hun kielzog vele andere ‘content-aanbieders’ de markt voor videoproductie een sterke impuls gegeven.

29

Netflix heeft voor enkele landen lokale content gemaakt, zoals de series Lillehammer (Noorwegen), Marseille (Frankrijk) en Cable Girls (Spanje). Het valt te betwijfelen of dit haalbaar is voor álle landen waar het bedrijf actief is. Toch heeft Netflix de eerste Nederlandstalige producties ‘Undercover’ (co-productie met onze zuiderburen) en ‘Ares’ (de eerste Nederlandse Netflix Original) al geproduceerd. Nederlandse televisiebedrijven kunnen hierop inspringen en zich focussen op de behoefte aan lokaal kwaliteitsdrama. Dit hoeft niet eens in keiharde concurrentie. Een goed marketingverhaal zou kunnen zijn: naast een abonnement op Netflix, moet je voor ‘goed’ Nederlandstalig drama een abonnement op een lokale streamingdienst hebben. Zenders en producenten ondervinden natuurlijk wel veel concurrentie van grote internationale spelers. Hierdoor wordt het maken van keuzes op het gebied van investeringen in de productie van zowel televisiedrama als reality-formats van groot belang. Simpel gezegd: de kwaliteit moet nóg verder omhoog. Om kijkers te behouden zijn televisiedrama van hoge kwaliteit en meer vernieuwende reality-formats nodig. Televisie heeft meer ‘must see now’ momenten nodig, of ‘event-televisie’ zoals het ook wel genoemd wordt. Dit kan door formats te creëren die mensen niet willen missen (net zoals een sportwedstrijd of de finale van een talentenjacht) om hier de volgende dag over mee te kunnen praten bij het koffieapparaat, maar het kan bijvoorbeeld ook door in reality-formats meer interactie met de kijker in te bouwen. De kijker het gevoel geven dat hij iets te zeggen heeft/invloed heeft, dat werkt altijd goed.

JOHN DE MOL OPRICHTER EN EIGENAAR ‘TALPA NETWORK’

‘’Het gaat om content. Zolang wij met z’n allen in de televisie-industrie in staat zijn om te vernieuwen, om nieuwe goede formats en programma’s te bedenken, weet ik zeker dat ze televisie blijven kijken.’’

30

LINDA DE MOL TELEVISIEPRESENTATRICE EN ACTRICE BIJ TALPA

‘’Ik denk dat ‘event-televisie’ het magische woord is. Je moet iets creëren waarbij mensen het gevoel hebben dat ze erbij moeten zijn, omdat het een soort evenement is. Een voetbalwedstrijd, de finale van The Voice, Wie is de Mol. Dat schijnt het toverwoord van de toekomst te zijn om mensen nog aan de buis te binden.’’

STEVEN PETERS SECTOR BANKER TECHNOLOGIE, MEDIA & TELECOM (ABN AMBRO)

‘’De toekomst van televisie gaat niet meer zoals het was, alleen maar wat ze noemen ‘lineaire televisie’ zijn, maar gaat veel meer een mengeling zijn van online kijken op een moment dat je het wilt, aangevuld met programma’s, bijvoorbeeld rondom events of nieuws, die mensen allemaal tegelijkertijd live willen zien.’’

MAARTEN REESINK TELEVISIEWETENSCHAPPER, VERBONDEN AAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

“Voetbalwedstrijden, Prinsjesdag, of events die door tv zelf georganiseerd worden, zoals The Voice, Wie is de Mol? of De luizenmoeder. De kijkcijfers van dat soort programma’s worden steeds hoger omdat je bang bent dat je iets mist als je het niet ziet. Lineaire tv wordt steeds meer een winner-takes-all-markt.”

31

“Van die ‘dertien-in-een-dozijn-opruim-programma’s’ die alle zenders hebben bijvoorbeeld, of films en series, dat wordt de dag erna niet aan de lunchtafel besproken. Op maandag hebben wij het hier over Zondag met Lubach. Dat moet je dus gezien hebben, ook omdat er elementen in zitten die het actueel maken.” JASPER VAN DER SCHALIE RICHTTE IN 2010 HET PRODUCTIEBEDRIJF ‘STEPPING STONE’ OP

‘’Ik denk dat programma’s die altijd zullen blijven bestaan, dat zijn de live-events, de registraties van sportevenementen. Dat soort zaken. Ik denk dat er ook heel lang ruimte zal blijven voor de dingen die we al lang kennen. Zoals Expeditie Robinson, Temptation, Boer Zoekt Vrouw. Mensen houden heel erg vast aan de waarden die ze kennen.

Lineaire televisie, in de betekenis van live uitzenden, zal niet snel verdwijnen. Nieuws en sport zullen kijkers blijven trekken. De komende twintig jaar blijft ook de traditionele (oudere) tv-kijker nog aan de buis gekluisterd. Wel zullen tv-zenders zich moeten aanpassen aan een krimpend lineair kijkerspubliek. Een logische manier om kwaliteit te verbeteren is het beperken van het aantal programma’s. Minder programma’s produceren betekent meer budget per programma. En daardoor (hopelijk) een hogere kwaliteit. Meer kijkers per programma is voor adverteerders ook weer aantrekkelijker.

Met de verdere uitrol van glasvezel en (in de toekomst) de stap van 4G naar 5G, wordt massaal televisie kijken via internet technisch gezien mogelijk. En wellicht vrij gangbaar. En kan hierdoor een nieuwe manier van televisie kijken ontstaan waarbij televisiekanalen en lineaire programmering in hun huidige vorm verdwijnen. Voor traditionele tv-zenders is dit juist een kans: het internet biedt veel nieuwe mogelijkheden. Niet alleen wat betreft een ruim aanbod aan streaming programma’s. Online kijken levert bijvoorbeeld ook meer keuze op bij het live kijken van sportwedstrijden (camerastandpunt, zelf wedstrijden kiezen in een toernooi). Ook kan er geëxperimenteerd worden met gepersonaliseerde content en reclame. Intensiever gebruik van internet lijkt hiermee juist een reddingsboei.

32

THOMAS VAN DER VLUGT & GIEL DE WINTER (STUKTV) OVER DE OVERNAME VAN STUKTV DOOR TALPA NETWORK Giel: ‘’Wij willen grote geschiedenis maken. We vinden dat de kwaliteit op het internet wel wat hoger kan. Hè, Thomas?’’

Thomas: ‘’Ja, we willen nog hoger, nog beter.’’

Giel: ‘’Dan heb je dus veel meer budgetten nodig.’’

Thomas: ‘’Stuk TV-opdrachten in 4K, 3D uitzenden. Hele grote, dure camera’s zijn daarvoor nodig. En die hebben ze bij Talpa’’

Giel: ‘’De tv-budgetten moeten naar online!’’

Thomas: ‘’Langzamerhand worden we steeds serieuzer genomen. Het is gewoon een heel mooi compliment dat een man als John de Mol met ons samen wil werken.’’

JORIEN SCHLAGER CAMERAJOURNALIST (ALLEEN VOOR ONLINE) / REDACTEUR TVGIDS.NL

‘’Ja, ik denk dat er voor tv nog steeds vaak meer budget beschikbaar is. Online moet alles toch snel. Dat is ook gelijk een verschil. Alles wat je maakt komt online heel snel op z’n plek terecht. Voor tv maak je soms iets en dan wordt het een half jaar later uitgezonden. Denk dat dat een heel groot verschil is. En in het begin werd er misschien nog wel een beetje neergekeken op online. Je telde pas mee als je echt iets voor tv maakte. Dat begint volgens mij ook wel echt te veranderen.’’

33

REMCO GARCIA EIGENAAR PRODUCTIEBEDRIJF ‘GOYA PRODUCTIONS’

‘’Een programma produceren voor een grotere omroep zoals ik dat noem, bijv. RTL4, NPO1 of SBS, dat is heel anders dan dat je een online productie maakt voor AD.nl of VICE. Noem ze maar op. Je moet het vele male goedkoper doen, want de budgetten zijn vele malen lager bij de ‘online tv-zenders’. Maar ze willen ook heel graag veel korter. Dus het moet 5 minuten, 6 minuten. 10 minuten maximaal.’’

OMAR KBIRI

CO-FOUNDER ‘VEED’ en ‘MAAK’ (PROCUCTIEBEDRIJ VOLLEDIG OP ONLINE RECLAME)

‘’Sommige YouTubers die pakken een vlogcamera, gaan vloggen. Posten een vlogjes 4x in de week, van 20 minuten etc. En cachen zo allemaal die advertentie-inkomsten. En die kunnen eigenlijk niet veel anders dan een beetje schattig voor de camera zijn, wat leuks zeggen en die vlogcamera vasthouden. En dat is best wel een model waardoor je heel erg inwisselbaar bent. Want over een jaar stapt er iemand anders naar de camera toe die hetzelfde doet, alleen die is nóg wat schattiger dan jij.’’

JASPER VAN DER SCHALIE RICHTTE IN 2010 HET PRODUCTIEBEDRIJF ‘STEPPING STONE’ OP

Ondanks dat er ‘weinig’ te verdienen is in de online mediawereld, heeft Jasper van der Schalie toch een poging gedaan succes te behalen op YouTube. Hij heeft naast stepping Stone nog een productiebedrijf, volledig gericht op online: ’Me At The Zoo’. Met dit productiebedrijf heeft hij een serie gemaakt die een groot succes werd op YouTube.

34

‘’Wij hebben een serie gemaakt voor NPO3.nl: ‘De slet van 6 vwo’. Die heeft in korte tijd bijna 5 miljoen views opgeleverd. En als je dat vergelijkt met een gemiddelde serie op NPO3, op de zender, dan is dat heel veel. Korte afleveringen zijn goed behapbaar voor veel kijkers.’’

Maar het omarmen van online strategie is niet makkelijk voor traditionele tv- omroepen. Haast is geboden: de concurrentie blijft sterk toenemen en spotreclame biedt geen houvast meer voor de toekomst. Het is niet voor niets dat de NPO heeft aangekondigd het budget voor online te verdrievoudigen van EUR 20 miljoen naar EUR 60 miljoen per jaar. Stilzitten is voor traditionele televisiebedrijven namelijk echt geen optie meer.

De NPO (van origine de eerste drie zenders op de Nederlandse televisie) doet dit dan ook niet. De Publieke Omroep heeft recent naar buiten gebracht dat de NPO (dure) tv-series gaat maken samen met concurrenten als Netflix, Videoland en Amazon. Sinds 1 juni 2020 is er een regeling van kracht die dit mogelijk maakt. Het gaat om een experiment voor vijf series in 2020 en 2021. Belangrijkste voorwaarde van de NPO is dat de videodiensten de series niet eerder dan een half jaar na de tv-uitzending mogen streamen. Dit is een concessie. Eerdere pogingen tot samenwerking met Netflix liepen vast omdat het NPO-bestuur vasthield aan één jaar exclusieve uitzendrechten. Een andere voorwaarde is dat de productiekosten fifty-fifty worden verdeeld. En dat de series minstens 1 miljoen euro per aflevering gaan kosten – zeker een verdubbeling van de gebruikelijke NPO-budgetten.

Dat laatste is ook de reden waarom de omroep dit wil: sinds de komst van Netflix zijn tv-series veel belangrijker geworden. De NPO had zich dan ook al voorgenomen om er zelf meer te gaan maken. Om ‘’de Nederlandse cultuur en identiteitsvorming” te versterken, en om de Nederlandse film- en tv-sector te steunen. Ook uit eigenbelang: om meer kijkers onder de vijftig jaar én om de positie van de eigen videodienst NPO Start te verbeteren. Bij het maken van meer series wordt de publieke omroep echter gehinderd door een beperkt budget. Netflix steekt vele malen meer geld in series dan de omroep kan. De kijker heeft de productiekwaliteit van Netflix als toetssteen. Om daaraan te voldoen, zoekt de omroep financiële samenwerking.

35

VERWACHTINGEN

ANGELA DE JONG TV-RECENSENTE

‘’Lineaire tv is echt niet dood; dat zal ik tot mijn laatste snik blijven verkondigen. Ik werk bij een krant waarvan ook al honderd keer is gezegd dat die ten dode is opgeschreven. Maar dat valt ook allemaal wel mee, het gaat juist enorm goed. En het lineaire tv-kijken neemt misschien af, de impact is niet afgenomen. Hoe mooi die series ook zijn op Netflix, ze hebben nooit zoveel impact de volgende morgen bij het koffieautomaat als een aflevering van Jinek, die we allemaal op hetzelfde moment hebben bekeken. Lineaire televisie heeft een enorme samenbindende werking. In onze ontzuilde maatschappij is dat eigenlijk het enige wat ons nog bindt.’’

JOHN DE MOL OPRICHTER EN EIGENAAR ‘TALPA NETWORK’

‘’Ik blijf ervan overtuigd dat mensen ook af en toe, ook die jonge mensen die straks weer getrouwd zijn, kinderen hebben, een hypotheek hebben, een baan hebben, gewoon om half acht even weer een uurtje televisie willen kijken.’’

36

MARCO LOUWERENS DIRECTEUR TELEVISIE TALPA NETWORK

‘’Zolang er 2,2 miljoen mensen naar Boer Zoekt Vrouw kijken, denk ik dat televisie de komende tien jaar nog wel zal blijven bestaan. Alle YouTubers willen op televisie, daar houd ik me dan ook maar aan vast. Er zullen dan ook steeds meer dwarsverbanden en samenwerkingen gaan ontstaan.’’ ‘’Live-televisie blijft iets magisch hebben. Dat kippenvelmoment!’’

JORIEN SCHLAGER CAMERAJOURNALIST (ALLEEN VOOR ONLINE) / REDACTEUR TVGIDS.NL

‘’Ik denk dat de traditionele tv echt nog wel heel lang blijft bestaan. Mensen vinden het toch ook wel heel gezellig. Ik merk dat ik zelf bijvoorbeeld thuis geen tv heb, maar als ik bij m’n ouder ben kijken we toch vaak met z’n allen tv. Het blijft toch wel gezellig. En je hebt gelijk iets om te bespreken.

THOMAS VAN DER VLUGT STUKTV

‘’Ik denk serieus dat televisie alleen maar sport en journaal wordt. Verder wordt alles on demand. Over 20 jaa is alles on demand.’’ ‘’Over 5 tot 10 jaar, bestaat er geen traditionele televisie meer.’’

37

JASPER VAN DER SCHALIE RICHTTE IN 2010 HET PRODUCTIEBEDRIJF ‘STEPPING STONE’ OP

‘’Televisie is dood! Haha, nee. Nou, televisie in de vorm waarin het nu gemaakt wordt: met hele grote budgetten televisie maken voor NPO1, 2 of 3, of RTL4, dat zal wel gaan afnemen. Dus het aantal netten zal gaan afnemen ook. ‘’ ‘’Denk dat de grote partijen gaan besluiten om netten te gaan sluiten op termijn, omdat het te veel geld kost. Maar ik denk dat met elkaar kijken naar televisie, zeker voor live-events, dat dat voorlopig nog wel blijft bestaan.’’

38

CONCLUSIE

Is televisie ondertussen niet een beetje achterhaald geworden? Nee, dat denk ik niet. Onze kijk op televisie, die is dat wél. Televisie is niet meer wat het was. Televisie is veranderd. Maar in ons hoofd blijft ‘dat ene apparaat (met één zender) in de woonkamer waar op gezette tijden met de gehele familie aandachtig naar gekeken werd’ kleven. Wij, en hiermee onze definitie van televisie, moeten meegaan in de stroom. Meeveranderen met de razendsnelle ontwikkelingen. Al is dit niet altijd gemakkelijk. In de kijkcijfers van lineaire televisie is de laatste jaren een duidelijke dalende lijn te ontdekken, met name als gevolg van de komst van het internet en streamingsdiensten zoals Netflix. We willen controle. We willen kijken wanneer, waar, hoe, wat en met wie willen. We willen van niets of niemand afhankelijk zijn. Traditionele televisie valt hierbij (helaas) buiten de boot. De verwachting is dan ook dat deze dalende lijn in de toekomst niet zal stagneren. De ‘vrije val’ zal plaatsvinden tot ‘het vangnet’ wordt bereikt. Vijftigplussers die dit sentiment, hun traditie om iedere avond voor de beeldbuis te zitten, niet zomaar opgeven. Maar over zo’n twintig jaar zal er van deze ‘harde kern’, waar de lineaire televisie tot nu toe altijd op terug heeft kunnen vallen, weinig meer over zijn. Maar de kans is groot dat deze ‘deceptie’ niet eens bereikt zal worden. In 2030 kan het zomaar gebeuren dat de Nederlandse tv- en videomarkt wordt gedomineerd door wereldwijde platforms. 'Superplatforms' zoals Netflix krijgen een steeds groter marktaandeel en dat gaat ten koste van traditionele omroepen zoals de Publieke Omroep, RTL en Talpa. In dit scenario wordt ervan uitgegaan dat wereldwijde spelers in toenemende mate de video- en tv-markt in landen zoals Nederland overnemen en zeer sterke relaties met consumenten opbouwen. We zien dat nu ook al gebeuren met Netflix (een andere streamingdiensten), waar je blijft terugkeren om nieuwe seizoenen van je favoriete series te kijken, die ook nog eens op basis van jouw persoonlijke voorkeuren worden aangeboden en geadviseerd. Stilzitten is voor traditionele televisiebedrijven echt geen optie meer. Zij zullen zich moeten gaan focussen op streaming, sterke ‘must see now-realityformats’/’event-televisie’, kwaliteit in plaats van kwantiteit én het internet. De samenwerking van NPO (van origine de eerste die zenders op de Nederlandse televisie) met Netflix (naar mijn idee hét teken dat traditionele televisie langzaam uitsterft) en de overname van StukTV door Talpa Network van John de Mol zijn hier goede voorbeelden van. Het móet wel. Het móet om je plek in ‘medialand’ te behouden. Daarnaast geven veel content-eigenaren de voorkeur aan lokale content en kunnen we hoogstwaarschijnlijk veel exclusieve content verwachten die nergens anders te bekijken is. Als tegenreactie verwacht ik dat de streaming-video on demand-platforms dit zullen compenseren door zelf meer originele content te produceren. Voor consumenten kan dit in de toekomst betekenen dat zij waarschijnlijk meer abonnementen nodig hebben om toegang te krijgen tot het volledige scala aan gewenste content.

39

Als we de stickers ‘het apparaat / de beeldbuis’ of ‘een (willekeurig) scherm’ op de televisie plakken (en niet kijken naar die content die hierop bekeken/uitgezonden wordt), dan ziet de toekomst er wél glansrijk uit. Makers, fabrikanten, bedrijven, merken en technici zitten alles behalve stil en mobiele telefoons, laptops, tablets én social media, on demand, Netflix, Disney+, Videoland etc. vormen geen bedreiging als je uitgaat van ‘een scherm’. Integendeel. Zij zijn het scherm. Zij zijn de content. Zij hebben het scherm nodig. Het scherm zal blijven. En of er nu live of uitgesteld worden gekeken en of dit nu YouTube of de ‘originele televisieprogrammering’ is, het is en blijft een scherm. Het is duidelijk dat de manieren waarop wij tv en video consumeren, blijven veranderen. En dat de trend van convergentie tussen live-tv en digitale-tv onvermijdelijk zal doorgaan in de toekomst. Deze ontwikkelingen openen de sluisdeuren verder naar een al erg drukke markt. Ongetwijfeld blijven ook de lineaire tv en traditionele omroepen een grote rol spelen in de nieuwe digitale realiteit, doordat zij mee (moeten) evolueren in hun aanbod. Televisie zoals we het nu kennen, zal de komende jaren nog wel blijven bestaan, zeker voor live-events. Maar één ding is zeker, ‘zelf bepalen wanneer en wat je kijkt’, dát is het ‘nieuwe televisie-kijken’. In de toekomst zal de televisie met name bestaan uit tijdgebonden programma’s, zoals het journaal en sportevenementen. Wat hier nog bij en ‘naast’ zal komen, is afhankelijk van het aanpassingsvermogen van de traditionele televisiebedrijven. De rest zal op den duur allemaal verhuizen naar de ‘online-wereld’. Televisie blijf voortbestaan, maar op een andere manier dan dat wij altijd ‘gewend’ zijn geweest. Maar televisie blijft bestaan. Net zoals het theater. Net zoals de bioscoop. Hoe? Dat ligt er maar net aan hoe jij het woord ‘televisie’ definieert.

40

Maar, zoals ik al eerder aangaf: de toekomst van televisie veranderlijk en onzeker. De ontwikkelingen gaan razendsnel. Net als de (digitale) wereld waarin we tegenwoordig leven. Wat vandaag de dag als de waarheid wordt aangenomen, kan morgen alweer achterhaald zijn. Dus zeker weten, doen we het nooit. Én onthoud: niets (op televisie) is wat het lijkt. Het is maar net hoe je het bekijkt.

Peters, J. M. L. (1950). De taal van de film. Den Haag, Nederland: A. N. Govers.

41

LITERATUURLIJST

THEORETISCH KADER Blank, P. (2020). Geschiedenis Televisie. PostProduktie. https://www.postproduktie.nl/tv/tv-geschiedenis.html De eerste landelijke televisie uitzending - Beeld en Geluid Wiki. (2016). Beeld en Geluid. https://wiki.beeldengeluid.nl/index.php/De_eerste_landelijke_televisie_uitzending De televisie. (2010). Canon van Nederland. https://www.canonvannederland.nl/nl/televisie Digitaaltvkijken.nl is under construction. (z.d.). Digitaaltvkijken. http://www.digitaaltvkijken.nl/ Draadloos TV-kijken voor €17,- p/m | KPN Digitenne. (z.d.). KPN. https://digitenne.kpn.com/ NTR. (2016, 1 oktober). 65 jaar tv in Nederland: een reconstructie van de eerste uitzending. Andere Tijden. https://www.anderetijden.nl/artikel/2247/65-jaar-tv-in- Nederland-een-reconstructie-van-de-eerste-uitzending Redactie. (2019, 7 januari). 47 jaar terug: De 1e tv-uitzending in kleur. Spreekbuis.nl. https://www.spreekbuis.nl/de-eerste-tv-uitzendingen-in-kleur/ Steen, T. P. (2013, 26 juni). 1924 Elke zuil een eigen omroep. Trouw. https://www.trouw.nl/nieuws/1924-elke-zuil-een-eigen-omroep~b82c10cf/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F Wikipedia-bijdragers. (2019, 15 december). Televisie in Nederland. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Televisie_in_Nederland

42

HET (HER)DEFINIËREN VAN TELEVISIE Cisco Annual Internet Report. (2020, 22 april). Cisco. https://www.cisco.com/c/en/us/solutions/executive-perspectives/annual-internet-report/index.html De voordelen van long form video. (2020). Videoproductiebedrijf Pro Motion Film. https://www.promotionfilm.nl/diensten/de-voordelen-van-long-form-video Deze vijf trends bepalen de toekomst van tv en video. (2018, 10 september). Emerce. https://www.emerce.nl/achtergrond/deze-5-wereldwijde-trends-bepalen-toekomst-tv-video McKetta, I. (2019, 9 januari). The World’s Internet Speeds Increased More than 30% in 2017. Are You Keeping Up? Speedtest Stories & Analysis: Data-driven articles on internet speeds. https://www.speedtest.net/insights/blog/global-speed-2017/ Marktonderzoeksbureau Multiscope - Specialist in online onderzoek! (2020). Multiscope. http://www.multiscope.nl/ Online marketing Den Bosch. (2020, 18 maart). Marktvizier.nl. https://marktvizier.nl Peters, J. M. L. (1950). De taal van de film. Den Haag, Nederland: A. N. Govers. Sondaar, R. (2020). Online Videohandboek 2020 Amsterdam, Nederland: Taskforce Online Video The Nielsen Total Audience Report: Q2 2017. (2017, 16 november). Nielsen. https://www.nielsen.com/us/en/insights/report/2017/the-nielsen-total-audience-q2-2017/ Telecompaper - Search Dutch News. (2019). Telecompaper. https://www.telecompaper.com/search/dutch.aspx?search=televisie&area=d

43

HET APPARAAT / DE BEELDBUIS Alekseenko, A. (2019, 26 december). Artem Alekseenko. DisplayDaily. https://www.displaydaily.com/article/press-releases/sharp-to-take-part-in-ces-1-2020 Axford, B., & Huggins, R. (2001). New Media and Politics. SAGE Publications. Blanken, H., & Deuze, M. (2010). PopUp (1ste editie). Atlas-Contact. CNET Highlights. (2020, 9 januari). The best TVs of CES 2020. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=mMtGkJf_T1Y Coolblue. (2019, 9 september). Dit zijn de tv’s van de toekomst - IFA 2019. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=L6VlcpBtu94 Coolblue. (2020, 18 juni). Dit worden de tv trends van 2020 - Coolblue - Voor 23.59u, morgen in huis. https://www.coolblue.nl/advies/wat-zijn-de-tv-trends-van-2020.html Engadget. (2020a, januari 6). LG’s 8K and 4K OLED TVs at CES 2020. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=cV4nyH8q53A Engadget. (2020b, januari 7). The best new TVs at CES 2020. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=psOWZx3v-HE R. (2019, 4 september). Dit kost de gigantische 88-inch 8K OLED TV van LG. Apparata. https://www.apparata.nl/nieuws/dit-kost-de-gigantische-88-inch-8k-oled-tv-van-lg-32340 Reviews.org. (2020, 9 januari). Best TV Tech of CES 2020. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=BuZ10NDMqrA

44

EEN (WILLEURIG) SCHERM Broek, J. V. D., & Jong, J. (2010). Beeldtaal (1ste editie). Boom Lemma. Consumind. (z.d.). Consumind. https://www.consumind.nl/tvinternetbellen/algemene-informatie/toekomst-van-internet-vaste-telefonie-en-televisie NOS. (2018, 6 april). Peuters en kleuters steeds vaker op tablet, ouders vinden het maar lastig. https://nos.nl/artikel/2226024-peuters-en-kleuters-steeds-vaker-op-tablet-ouders-vinden-het-maar-lastig.html Rooijakkers, A. (2019, 27 oktober). Heb ik nog een toekomst op televisie? Het Parool. https://www.parool.nl/columns-opinie/heb-ik-nog-een-toekomst-op-televisie~b4b39053/ Ruivenkamp, M. (2018, 10 september). Deze vijf trends bepalen de toekomst van tv en video. Emerce. https://www.emerce.nl/achtergrond/deze-5-wereldwijde-trends-bepalen-toekomst-tv-video Vos, M. (2018, 6 april). Zoethoudertje: eenderde van de kinderen tot 6 jaar wordt door ouders achter tablet geparkeerd. de Volkskrant. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/zoethoudertje-eenderde-van-de-kinderen-tot-6-jaar-wordt-door-ouders-achter-tablet-geparkeerd~b2716f59/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

45

LINEAIR TELEVISIE-KIJKEN

Boskma, I. (2019, 28 augustus). Grote platforms zoals Netflix krijgen steeds meer marktaandeel. DutchCowboys. https://www.dutchcowboys.nl/entertainment/vervangen-grote-platforms-zoals-netflix-en-youtube-in-de-toekomst-onze-traditionele-tv-uitzendingen Korevaar, N. (2020, 17 februari). Netflix heeft grootse plannen voor Nederland, maar wil NPO het ook? Manners. https://www.manners.nl/netflix-npo-nederland/ Merijn Stojansek. (2019, 5 februari). De Toekomst van de Televisie - Merijn Stojansek, Robert Bruins, Mikael Baatje. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=bPsxvkk525o Nab, L., & TRIK. (2019). Achter de scherpe pen schuilt diepe liefde voor tv. Villamedia, 10–15. https://www.villamedia.nl/artikel/achter-de-scherpe-pen-van-angela-de-jong-schuilt-diepe-liefde-voor-tv Peters, S. (2017, 19 december). De toekomst van televisie: stilzitten is geen optie. Insights. https://insights.abnamro.nl/2017/12/de-toekomst-van-televisie-stilzitten-is-geen-optie/ Rasmus Kleis Nielsen Director, Reuters Institute for the Study of Journalism. (2016, 6 april). What Is Happening to Television News? Digital News Report. http://www.digitalnewsreport.org/publications/2016/what-is-happening-to-television-news/ RTL Late Night met Twan Huys. (2016, 25 januari). Is internet het einde voor lineair televisie kijken? - RTL LATE NIGHT. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=_OacRIZYBec&t=101s Ruivenkamp, M. (2018, 10 september). Deze vijf trends bepalen de toekomst van tv en video. Emerce. https://www.emerce.nl/achtergrond/deze-5-wereldwijde-trends-bepalen-toekomst-tv-video Takken, W. (2020, 3 juni). NPO en Netflix: samen series maken. NRC. https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/03/npo-en-netflix-samen-series-maken-a4001533