Page 1

Asbest: informatie om jezelf beter te

beschermen

Reglementering in Brussel

21 mei 2019

dr. Dominique Nicaise, geoloog - WTCB

bros asbest

Page 2

19671879

1999

2018

1826

1893

2006

Karel V gooit zich in het vuur gehuld in tafellinnen van asbest om indruk te maken op zijn gasten!

Begin van confectie van kleding met asbest voor de vuurvastheid

Gebruik van asbestvoor het inkapselen vanmachines

1ste statistische studie over de schadelijkheid van asbest door een Franse arts

Verbod op het gebruik van asbestvlokken

Verbod op het produceren en verkopen van asbestproductenIn Europa

Voorgeschiedenis

…. 14de eeuw

….. 19de eeuw

Gevaar van industrieel stof komt aan bod, maar zonder dat asbest in opspraak komt

….. 20ste eeuw

….. 21ste eeuw

1899

Longfibrose ontdekt bij een arbeider van een asbestspinnerij

1930

1980

Koninklijk besluit van 16 maart 2006 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest

Gebruik en commercialisering van asbesthoudende producten verboden

2005

1920 → → 1990

Plan in Vlaanderen:Geen asbest meer in 2040Ontwerpdecreet: → eigenaarsCertificaat asbestinventaris voor woning van vóór 2001

1975Asbestpiek

1998

Sensibiliseringscam-pagneover asbest

Page 3

Enkele cijfers …

In BelgiëIn de wereldEr wordt geraamd dat:

- 174 miljard kilo's asbest geproduceerd tijdens

de hele 20ste eeuw

- Meer dan 25 kilo asbestvezels per inwoner

van de wereld

- In 2011 nog een wereldwijd verbruik van

meer dan 140.000 ton

- Een herleving van de productie en van het

gebruik van asbest in de wereld (opkomende

landen)

- Elk jaar sterven meer dan 107.000 mensen in

de wereld aan een ziekte die het gevolg is van

een blootstelling aan asbest

Er wordt geraamd dat:

- de hoeveelheid asbest die nog in het Belgische

gebouwenbestand zit meer dan 5 miljoen ton

bedraagt: opsporing, verwijdering

(asbestverwijdering), afvalbeheer

- 40.000 km ondergrondse leidingen in Vlaanderen*

- 2.329.000 ton resterende asbesthoudende

bouwmaterialen in Vlaanderen*

- Een toename van de asbestgerelateerde

ziektegevallen nu (latentietijd van 40 jaar na de

gebruikspiek (valt samen met de ingrijpende

renovatie)

Een totaal Europees verbruik

van ongeveer 30.000 ton in

2000

*Cijfers van OVAM 2018

In Europa

Page 4

Context

THERMISCHE ISOLATIE: brandbestendigheid tot + 1000 °C => onontvlambaarheid, onbrandbaarheid

ELEKTRISCHE ISOLATOR: lage geleidbaarheid

AKOESTISCHE ISOLATIE: niet erg galmend

MECHANISCHE WEERSTAND: gebruik bij het weven (elasticiteit en tractie)

SLIJTVASTHEID: gebruik bij frictievoeringen

ZUURBESTENDIGHEID: crocidoliet of amosietALKALIBESTENDIGHEID: chrysotiel

WEERBESTENDIGHEID: onrotbaarheidEN BESCHERMING TEGEN MICRO-ORGANISMEN

+ KOSTTE WEINIG → “MAGIC MINERAL”

Fysisch-chemische eigenschappen van asbest

Page 6

Vezels

Minerale vezels Biologische vezels

Natuurlijke KunstmatigeMMF

AsbestAndere: gips, talk, wollastonietenzovoort

SteenwolGlaswolHittebestendige (keramische) vezels…

Natuurlijke KunstmatigeSynthetische

Plantaardige: katoen, linnen, hout enzovoort

PolyvinylPolyvinylalcohol (PVA)Polyacrylonitril(PAN)Polyethyleen(PE)Polypropeen(PP) enzovoort…Viscose

Acryl

Kevlar,…

Cellulose

Papier

Dierlijke: wol, paardenhaar, zijde, …

CEM

ENT

TEXTIEL

Page 7

AMIANTE(S) ASBEST

Familie: SERPENTIJNEN AMFIBOLEN

1. IJZERHOUDENDE

CHRYSOTIEL AMOSIET ANTHOPHYLLIET

Witte asbest Bruine asbest (vezelachtige gruneriet)

Gehydrateerd silicaat Mg Ferromagnesiumsilicaat3MgO.2SiO

2.2H 2O

92 tot 97%

2.KALKHOUDENDETREMOLIET ACTINOLIET

3. NATRIUM

Erioniet

CROCIDOLIETBlauwe asbest (vezelige riebeckiet)

Ferronatriumsilicaat

1,5MgO.5,5FeO.8SiO2.H2O 7MgO.8SiO2.H2O1 tot 3 %

2CaO.5MgO8SiO2.H2O 2CaO.4MgO.FeO.8SiO2.H2O

Na2O.Fe2O3.3FeO.8SiO2.H2O2 tot 5 %

H2CaK2Na2Al2Si6O17.5H2O

Latijn Amiantus = onaantastbaar Grieks: Asbestos = onbrandbaar

Page 8

Ademhalingsaandoeningen door asbest ◘ Dimensionale kenmerken

▪ Grootte: L> 5µ, l<3µ en L/l>3

▪ Mineralogisch karakter: ferromagnesiumsilicaat (Ca, Na enzovoort) …

◘ Cumulatieve dosis: aantal vezels/ml x blootstellingstijd

◘ Biopersistentie: hoe lang de vezels zich in de longen vastzetten

◘ Vezelsoorten: amfibolen gevaarlijker dan serpentijnen

◘ Resistent tegen zuiveringsmechanismen

◘ Het longweefsel wordt gewijzigd

Vezels diameter eenheid vezels in µm

Aantal vezels voor een breedte van 1

mm

Chrysotiel 0,02 50.000

Crocidoliet 0,08 12.500

Amosiet 0,10 10.000

Glasvezels 7,00 143

Nylon 7,50 133

Wol 20,00 50

Menselijk haar 40,00 25Wolvezels Asbestvezels: crocidoliet

Inadembare vezelsStanton-vezelsL > 8 µm< 0,25 µm

Bij werken => als er vezels vrijkomen in de lucht => blijven in de omgeving en besmetten de ruimtes en de mensen

Page 9

In het kader van een beheersprogrammaBij werken (renovatie- of sloopwerken)

◘ Diepgaande inventaris

◘ Alle materialen die mogelijk asbesthoudend zijn

moeten erin staan => ook al zijn ze niet-

bereikbaar

◘ Analyses in erkend lab

(http://www.werk.belgie.be/asbest_in_materiale

n.aspx)

AsbestinventarisTool voor asbestbeheer

◘ "Visuele" inventaris

◘ Niet nodig voor gedeelten van gebouwen, machines of

installaties die moeilijk bereikbaar zijn en die, in

normale omstandigheden, geen aanleiding tot

blootstelling kunnen geven

◘ Eventuele labanalyses

◘ Werkgever

◘ Elk bedrijf moet een inventaris opmaken en bijhouden van asbesthoudende materialen in zijn gebouwen, installaties, werk- en beschermingsmiddelen.

◘ Inclusief de eventuele gemeenschappelijke gedeelten

◘ Markeren met een (a) op welke plaatsen asbest zit

Page 10

Inhoud van de inventaris

Voor elk asbesthoudend product:

◘ Aard, vorm, eventuele functie en juiste ligging

◘ Soort asbest (indien bepaald)

◘ Staat: brosheid*, aantasting, verwering enzovoort

◘ Risico van accidentele schade

◘ Mogelijke vezelverspreiding (open werkruimte, ventilatie enzovoort)

◘ Bezetting en aard van het pand

◘ Rechtstreeks betrokkenen (+/-)

◘ Schatting van het oppervlak of van de grootte van het product

◘ Werkzaamheden die aanleiding geven tot blootstelling *Zie uiteenzettingen van de heer Vandermosten en Hella

Page 11

Inventaris

± 3.500 asbestproducten!

https://www.wtcb.be/homepage/index.cfm?cat=publications&sub=bbri-contact&pag=Contact6&art=89

Page 12

Asbestinventaris

Wie mag de inventaris opmaken?

Geen erkenning of registratie nodig, maar er moeten externe instellingen worden ingeschakeld

Soms: wettelijke verplichting voor milieubescherming

Het wettelijk kader in Brussel:

Werf voor het verwijderen of inkapselen van asbest

Slopen of verbouwen van een gebouw met totale oppervlakte van > 500 m²

Aanvraag milieuvergunningMelding

De werkzaamheden mogen pas starten indien toegelaten door BIM

Noodzaak vergunning en type vergunning hangt af van: soort materiaal, staat van het materiaal, hoeveelheid en vooropgestelde werkmethode

Page 13

Toelating

Voorafgaande melding→ 20 dagen vanaf de ontvangst van een volledig dossier

Tijdelijke milieuvergunning → 50 dagen vanaf de ontvangst van een volledig dossier

Bezoek ter plaatse noodzakelijk

Vóór de aanvang van de werken: melding aan de Inspectie van BIM

Het wettelijk kader in Brussel:

https://leefmilieu.brussels/de-milieuvergunning/administratieve-gids/formulieren-milieuvergunningen

Page 14

Soort materiaal:

Hechtgebonden asbest (gebonden)

Asbesthoudend materiaal waarin de asbestvezels:

• sterk gefixeerd zijn met een bindmiddel (cement, bitumen, kunststoffen of lijmen, afdichtingsmiddelen, verf)

• in goede staat en niet beschadigd zijn

Bros asbest (vrij - ongebonden)

Alle andere asbesthoudende materialen:

• de vezels zijn niet gefixeerd (vlokken) of niet sterk genoeg gebonden (isolatie)

• Geweven asbest (bedekking, touw enzovoort), asbestpapier, asbestkarton enzovoort

Conform het MB van 22 december 1993

Page 15

InkapselingAlternatief voor verwijdering

Het asbest wordt uit de atmosfeer van de ruimte gehaald

VOORDELEN

✓ Goedkoper dan verwijdering

✓ Geen vervangproduct

NADELEN

✓ Asbest zit er nog altijd

✓ Kan de prestaties van asbest verminderen

METHODES

➢ Impregneren met een bindmiddel dat diep doordringt, de vezels fixeert en het product hard maakt

➢ Afdekking met een versterkte, dichte coating

➢ Bekleding door het plaatsen van een hermetisch afgesloten wand zonder contact met de coating

Page 16

RisicobeoordelingGrenswaarde: 0,01 vezel/cm³

Nooit overschreden Risico van overschrijding

Eenvoudige handelingen

- Losgebonden of beschadigde materialen

- Opleiding van 32 u

- Jaarlijks 8 u bijscholing

- Methode van de hermetische zone

- Erkende onderneming

Verwijdering: werkmethodes

- Hechtgebonden en niet-beschadigde asbesthoudende materialen

- 8 u opleiding voor de werknemers

- Jaarlijks 8 u bijscholing

http://www.cct-cbd.be

Bijzonder geval:

- Losgebonden materialen rond leidingen

=> Couveusezakmethode

- Opleiding van 32 u

- Jaarlijks 8 u bijscholing

- Erkende onderneming

http://www.werk.belgie.be/lijst_asbestverwijderaars.aspx

Page 17

Verwijdering van asbestcement

◘ Werk in een "afgebakende zone", veiligheidsperimeter

afgebakend met linten

en pictogrammen

◘ Indien mogelijk bevochtigen (gevaar voor de veiligheid!)

◘ De onderdelen een per een losmaken

◘ Gebruik de juiste werktuigen om

haakjes, schroeven enzovoort te verwijderen

◘ Gebruik speciaal gereedschap met een lage rotatie-

snelheid

◘ Het ontstane stof moet meteen

worden afgezogen

◘ Breek de materialen niet en gooi er niet mee

◘ Meng ze niet met ander puin

◘ Reinig materialen die zich in de buurt van het verwijderde asbest

bevinden

◘ Reinigen onder hoge druk is verboden

Page 18

Couveusezaktechniek• Buiten

Alleen voor verwijdering van losgebonden asbest rond leidingen als:

❑ diameter < 60 cm (inclusief isolatie)

❑ eenvoudige buis, gemakkelijk bereikbaar

❑ temperatuur < 30° (binnen + buiten)

❑ niet-beschadigd en niet-aangetast

❑ geen harde mantel

❑ geen technische moeilijkheden

• Binnen

❑ als de methode betere waarborgen biedt voor de werknemer dan een andere techniek

❑ te motiveren in de melding

Page 19

De concentratie aan vezels in de lucht meten

• TELLING volgens de NBN B 96-102-norm

• Fasecontrastmicroscoop met een ocular asbestraticule (Ø 100 µm)

• Vergroting op 500 X

• Getelde oppervlakken van de asbestraticule worden willekeurig geselecteerd

• In minimaal 100 oppervlakken wordt geteld hoeveel vezels erin zitten

• Geen onderscheid tussen vezels

• Vezels: L > 5µm, l <3 µm en L/l >3/1

Teruggebracht tot de referteperiode van 8 u

prélevéaird'volumexréticuledusurface

filtreduexposéesuperficiexairl'dansfibresdeionConcentrat

fibresdemoyennombre=

examinésréticulesdenombre

dénombréesfibresdenombrefibresdemoyennombre =

REGELGEVING

KB van 16 maart 2006

(gewijzigd bij KB van 8 juni 2007)

Omzetting van richtlijn 2003/18/EG

van het Europees Parlement en de Raad van 27 maart 2003

Voor de werknemers: 0,1 vezels/cm³

Page 20

◘ 2 categorieën:

✓ Bros → asbestverwijderingsbedrijf → erkende inzamelaar → voorafgaande toelating

✓ Gebonden (hechtgebonden)

◘ Verpakking

✓ Asbestafval scheid je van de andere afvalstoffen

✓ => Geen recyclage!

✓ Specifieke verpakkingen

◘ Opslag

✓ Tijdelijk, gesloten plaatsen, die niet-toegankelijk zijn voor het publiek, goed geïdentificeerd

◘ Inzameling

✓ Gemeentelijke of gewestelijke containerparken in Brussel → erkende inzamelaar van gevaarlijk afval: http://app.leefmilieubrussel.be/lijsten/?nr_list=CED0001

Beheer van asbesthoudend afval

Gewestelijke regelgeving

Het wettelijk kader in Brussel:

Asbestafval = gevaarlijk afval ((> 0,1% m)

https://leefmilieu.brussels/themas/gebouwen/verplichtingen/asbest/asbestafval

Page 21

◘ Gebruik van NIR voor in situ meting▪ PHAZIRTM

▪ Meet niet op donkere oppervlakken(onvoldoende reflectie)

▪ Slechte prestaties bij lage concentraties

▪ Veel vals-positieven en vals-negatieven

▪ INRS Rapport - http://www.inrs.fr/media.html?refINRS=ND%202325

▪ MicroPhazir▪ Beter maar …

▪ Wel opgenomen in NF X 46-020 voor ‘sondage’ -> gelijkaardige materialen identificeren

▪ https://www.ulsb.fr/wp-content/uploads/2018/04/ULSB-ETUDE-MICROPHAZIR-MEP-V9.pdf

Innovatie

Perspectieven:

Page 22

Innovatie

◘ Asbestos containing materials detection and classification by the use of hyperspectral imaging

Giuseppe Bonifazi, Giuseppe Capobianco, Silvia Serranti

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0304389417308786

Hyperspectrale beeldvorming in het kortegolf-infrarooddomein (SWIR: 1000-2500 nm) in combinatie met chemometrischetechnieken is beoordeeld als analytisch hulpmiddel voor het opsporen en classificeren van verschillende asbestmineralen, zoals amosiet ((Fe2+)2(Fe2+,Mg)5Si8O22(OH)2)),

crocidoliet (Na2(Mg,Fe)6Si8O22(OH)2) en chrysotiel

(Mg3(Si2O5)(OH)4), in de cementmatrixen

Het ontwikkelde SIMCA-model scoorde zeer goed op

specificiteit en sensitiviteit (tussen 0,89 en 1,00)

Perspectieven:

Page 23

◘ Gebruik van Enzymen in een Kit – In Situ detectie

Innovatie

The developed kit should be -reliable (no false negatives)-easy-to-use by non scientific users-fast-not too expensive

Phage Display technique

alleen een specifieke bacterie infecteert.

23

➔ Validering van de specificiteit van de

herkenning door fluorescentie

Example with ADIRHIK sequence

Chrysotile Glass fiber

Visible light

UV light

Perspectieven:

Page 24

◘ Gebruik van Enzymen in een Kit – In Situ detectie

Innovatie

24

➔ Visible detection

The peptide was linked to a reporter molecule which induces a color change

Example with GHCSHPT sequence linked to TEM-betalactamasewhich hydrolyses nitrocefin

Conclusion: proof-of-concept on chrysotile (Filed patent GB1514436.3)

TEM-betalactamase

Perspectieven:

Page 25

Perspectieven:

Innovatie

◘ Gebruik van Enzymen in een Kit – In Situ detectie

➔ Prototype voor lab

ADEKIT Dominique.Nicaise@bbri.be

Page 26

Innovatie

On-Site Monitoring

Het is belangrijk op te merken dat de vermelde technologische ontwikkeling geen vervanging kan zijn van de wettelijk

verplichte asbestmetingen, zoals beschreven in het KB 16/3/2006 betreffende de bescherming van de werknemers

tegen de risico's van blootstelling aan asbest. Dit KB bepaalt dat bij bepaalde werkzaamheden de werkgever verplicht

is metingen te laten uitvoeren door een erkend laboratorium (volgens de norm NBN T96-102).

= bijkomende (real-time) controle boven op de wettelijk verplichte laboratoriummeting.

Meettoestel dat de aanwezigheid van asbestvezels in de lucht real-time kan detecteren

Laserstralen -> Stofdeeltjes -> Dispersie = f(vorm, grootte, oriëntatie partikels) : Vezels of niet?

Asbest = Paramagnetisch –> Vezels richten via extern veldMeten voor & na richten

Nauwkeurigheid = f(type vezel & hoeveelheid andere vezels)Aanwezigheid = ja/nee, geen concentratie

Christopher Stopford, Paul H. Kaye, Richard S. Greenaway, Edwin Hirst, Zbigniew Ulanowski, and Warren R. Stanley, “Real-time

detection of airborne asbestos by light scattering from magnetically re-aligned fibers”, Optics Express, 2 May 2013 http://www.asbestos-alert.com

Perspectieven:

Page 27

Innovatie Uitvoeringstechnieken

http://www.asprotek.com/

https://ec.europa.eu/futurium/en/best-early-stage-innovation/mobile-robotic-units-removal-asbestos-contamination

http://foamshield.com/

Perspectieven:

Een saneringsproces dat vooral is ontwikkeld bij de verwijdering van asbest uit gebouwen

Het gebruik van biologisch afbreekbare chemicaliën die veilig zijn voor mens en milieu

Page 28

Asbest is overal aanwezig!

Nog vragen?