Architectuur en beeldende kunst - Verslag

Beeldendekunst en Architectuur 9 december 2007

Voorwoord

Daniël Tulp, 0510902 Pagina 0/23

Voorwoord Voor u ligt mijn studie naar beeldende kunst en architectuur aan de hand van een aantal schilderijen en gebouwen. Deze studie is gedaan met literaire

achtergrond analyses en schetsanalyses. Het verslag is verdeeld in 3 delen.

Allereerst zal er een analyse worden gemaakt van 3 kunstwerken waarna één daarvan wordt uitgediept in deel twee. In het derde en laatste deel vindt u

een aantal expressieve handschetsen van een gebouw en twee kunstwerken ondersteund door een korte beschrijving.

Persoonlijke verrijking en het opdoen van kennis vormen de basis van deze studie. Mijn hoop is dat u ditzelfde kunt ervaren aan de hand van dit verslag.

Daniël Tulp


Inhoud


Inhoud

Voorwoord ....................................................................................................................................................................................................... 0

Inhoud ............................................................................................................................................................................................................ 1

Analyse .......................................................................................................................................................................................................... 2

Menashe Kadishman: Shalechet ...................................................................................................................................................................... 2 Akseli Gallen-Kallela: In de sauna ..................................................................................................................................................................... 6 Akseli Gallen-Kallela: Het smeden van de Sampo.................................................................................................................................................10

Verdieping ..................................................................................................................................................................................................... 15

Shalechet .................................................................................................................................................................................................15 Expressieve analyse ......................................................................................................................................................................................... 17

Shalechet .................................................................................................................................................................................................17 Dynamo ...................................................................................................................................................................................................18 Sculpture flottante .......................................................................................................................................................................................19

Nawoord ....................................................................................................................................................................................................... 20

Bronvermelding ............................................................................................................................................................................................... 21


Analyse


Analyse

Menashe Kadishman: Shalechet

Gegevens:

Naam: Shalechet (Falling leaves)

Maker: Menashe Kadishman

Plaats: Memory void, Joods historisch museum Berlijn, Duitsland

Datum: 1997-2001

Cruciale termen:

Angst: een vaak zeer sterke emotie die optreedt als er gevaar dreigt.

Holocaust: (van het Griekse holokauston - 'ολοκαυστον’ = brandoffer aan een godheid) de moord op bijna

6 miljoen mensen, waaronder vele Joden door het Duitse regiem ten tijde van de tweede

wereldoorlog

Beschrijving:

In een lange smalle ruimte in het Joods historisch museum in Berlijn ligt het kunstwerk van Menashe

Kadishman op de grond. Het zijn uit plaatstaal gesneden gezichten. Het bijzondere van het kunstwerk is dat je

geacht wordt er overheen te lopen. Toen ik met CHEOPS op buitenlandse excursie was en het museum

bezocht, heeft het kunstwerk op mij erg veel indruk gemaakt.

Door over de 10.000, uit plaatstaal gesneden gezichten, te lopen, komen deze in aanraking met elkaar, de

grond of de muur. Dit zorgt in de hoge, smalle ruimte van kaal beton voor een hels kabaal. Een kabaal uit de monden van de slachtoffers, de stalen

gezichten, de pijn- en hulpkreten van de joden ten tijde van de holocaust, maar ook daar buiten.

Het licht komt in de ruimte van boven, wat het kunstwerk op een bijzondere manier doet uitkomen. Over het kunstwerk lopen werkt beangstigend,

overweldigend en voelt morbide aan. Het zijn toch de gezichten van de slachtoffers waar je je voeten op zet en jij veroorzaakt hun pijnkreten. Men

verbindt zich meer dan ooit met de slachtoffers omdat men op dat moment zelf de hel van de holocaust veroorzaakt.


Analyse



Analyse


Akseli Gallen-Kallela: In de sauna

Gegevens:

Naam: In de sauna

Maker: Akseli Gallen-Kallela

Plaats: Ekolahoeve, Jamajärvimeer, Finland

Datum: Zomer 1889

Cruciale termen:

Finse sauna: De bijna heilige plek waarin gebeurtenissen van geboorte tot aan het voorbereiden voor

het begraven van de doden plaatsvond alsmede de opslag en conservering van voedsel. De

sauna heeft een diepe culturele betekenis voor het Finse volk.

Functioneel naakt: Naaktheid die een functie dient waardoor er geen erotische bedoeling in gevonden kan

worden.

Beschrijving:

Dit doek van 120 x 81 cm werd door Akseli Gallen-Kallela gemaakt in een periode waarin hij weinig complexe

werken produceerde. Het toont het Finse saunaritueel in de Ekolahoeve. Dit ritueel is diep geworteld in de Finse

cultuur en heeft daarom voor Finnen een zeer grote nationale betekenis. Gallen-Kallela probeerde nationale trots in

zijn werken weer te geven en heeft daarmee een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van Finland en het

creëren van diens identiteit na de onafhankelijkheid in 1917.

Door de waarheidsgetrouwe weergave van het ritueel, slaagt de schilder erin om het naakt, dat doorgaans erotisch getint is, functioneel weer te geven en

zo zijn in Parijs opgedane vaardigheden te tonen binnen de Finse cultuur. Aangezien er geen autochtone academies waren, worstelden veel Finse

kunstenaars met de tegenstelling tussen de westerse kunst en de Finse identiteit. De voorliefde van Gallen-Kallela voor het Finse platteland en cultuur,

zorgde ervoor dat hij hier wel in is geslaagd.

De compositie bestaat uit meerdere lagen met meerdere lichtbronnen en een overheersende donkere sfeer. Bepaalde delen zijn ruw weergegeven, zoals

de mannen in de achtergrond rechts boven. Het meisje op de voorgrond echter is zeer gedetailleerd wat onze aandacht dirigeert en zorgt voor

dieptewerking.

Ondanks het feit dat het doek volgens de schilder nooit is voltooid, wordt het beschouwd als het hoogtepunt van diens ontwikkeling en van de Finse kunst

in het algemeen.


Analyse



Analyse


Akseli Gallen-Kallela: Het smeden van de Sampo

Gegevens:

Naam: Het smeden van de Sampo

Maker: Akseli Gallen-Kallela

Plaats: Vehmersalmi, Finland

Datum: 1893

Cruciale termen:

Kalevala: Nationaal Fins epos opgetekend door filoloog en arts Elias Lönnrot op basis van mondeling

overgeleverde verhalende poëzie die hij tussen 1828 en 1834 heeft verzameld.

Sampo: De Sampo is een magische molen die voorspoed brengt aan wie hem bezit. Ilmarinen heeft

deze gemaakt om de hand van de dochter van Louhi (de boosaardige heerseres van Pohjola)

te krijgen in een wedstrijd met de andere hoofdpersonen uit de Kalevala, Väinämöinen en

Lemminkäinen.

Beschrijving:

Voor een Kalevala illustratie wedstrijd maakte Kallela een pentekening van het smeden van de Sampo door

Ilmarinen. Later maakte hij op basis van die tekening dit schilderij van 200 bij 152 cm (olieverf op doek).

Diep in het Finse woud zien we Ilmarinen voorover gebukt in de uit hout en rots opgetrokken smidse kijken die evenals de Sampo, aan ons oog is

onttrokken wat de mysterieuze sfeer rondom de Sampo verhoogd. Naast Ilmarinen staat zijn assistent en op de achtergrond nog eens minstens 6 mensen

die de twee grote blaasbalgen bedienen. Om dit zo goed mogelijk vast te kunnen leggen liet Kallela een smidse in de natuur nabouwen.

In het schilderij zorgt het vuur in de smidse voor een rood-geel schijnsel dat samen met het licht van de schemer de compositie van licht voorziet. De

personen op de achtergrond, evenals de bomen en eventuele voorwerpen zijn minder gedetailleerd. Samen met het licht uit smidse dirigeert dit onze

aandacht naar Ilmarinen en zorgt het voor dieptewerking (net als 'In de Sauna').

De duistere en mysterieuze sfeer, de realistische doch grove manier van schilderen en het Finse karakter van het doek zorgen voor een fantastisch beeld.


Analyse



Analyse


Verdieping

Shalechet

Gegevens:




Datum: 1997-2001

Omschrijving:

In het Joods historisch museum in Berlijn, ontworpen door Daniel Libeskind, bevinden zich 5

zogenaamde voids. Deze ‘leegtes’ zorgen voor de stabiliteit van het gebouw als een ruggegraad,

maar zijn tegelijk een metafoor voor datgene wat niet beschreven of tentoongesteld kan worden

over het lijden van de Joden. Dat het kunstwerk van Kadishman in één daarvan is geplaatst, de

memory void, zorgt voor nog meer impact.

Het museum zelf is op zich al een bezoek waard. Nadat het opende in Februari 1999 hebben een slordige 200.000 mensen aan het, toen nog lege,

museum een bezoek gebracht. Het gebouw is een belevenis op zich door de vele referenties aan de geschiedenis van de Joden in Berlijn sinds de 4e eeuw

na Christus.

De meeste voids kunnen vanuit het museum worden bekeken door smalle ramen, in aan de binnenkant zwart geschilderde wanden. Men kan door de

smalle ramen naar binnen kijken, maar een volledig beeld van de ruimtes krijgt men niet. De voids zijn daarnaast niet toegankelijk voor bezoekers wat de

metafoor moet benadrukken. Dit laatste is echter niet het geval bij de Memory void waar Shalechet is gelokaliseerd. De ramen in de loopbruggen zorgen,

net als bij andere voids, voor meerdere perspectieven op het kunstwerk dat wordt belicht door het daklicht van de void, maar deze is wel toegankelijk voor

bezoekers, al is het niet gelijk duidelijk hoe men er kan komen.

Als men eenmaal de ingang heeft kunnen vinden is het kunstwerk van de hal gescheiden met een afscheiding die dezelfde hoek heeft als de bovenliggende

loopbruggen (er lopen twee keer 3 loopbruggen boven elkaar door de memory void). Het kunstwerk heeft een chaotische compositie. De schijven liggen

door, op en over elkaar op de grond, maar er is zeker wel aandacht aan besteed. Voordat men bij het kunstwerk kan komen, moet men een kleine

hellingbaan op. Het kunstwerk ligt hoger dan de rest van de etage. De hele vloer van de void is bedekt met de schijven vanaf de bovenkant van de


Analyse


hellingbaan en dit gaat zelfs door tot onder de loopbruggen die door de void lopen. Onder deze loopbruggen is het een stuk donkerder en minder hoog

wat een minder dramatisch effect heeft als het andere deel van het kunstwerk.

Kadishman is vooral bekend door zijn schilderijen van schapen. Deze worden met een kleurrijke palet weergegeven wat een groot contrast is met dit

grauwe morbide kunstwerk. Het heeft een tijdje rondgezworven voordat het hier kwam te liggen, maar ik vraag me af of het op die andere plaatsen een

gelijke indruk zou maken.

De schijven zijn niet keurig gepolijst of netjes afgewerkt. De snijranden zijn nog steeds grof en rafelig en op sommigen lijkt zelfs een laagje cement te

zitten. Ze zijn niet gelijk aan elkaar wat duid op handwerk in tegenstelling tot machinale fabricage wat je met meer dan 10.000 van deze schijven toch zou

voorstellen. Deze arbeid zou gezien kunnen worden als boetedoening omdat Kadishman de tweede wereld oorlog heeft overleeft, of medeleven met de

dwangarbeiders van diezelfde nachtmerrie.

De combinatie van een essentie van het museum, wat samen met het kunstwerk een ultieme sensatie teweeg brengt, is uniek in mijn beleving van de

kunstwereld en is een waardige gedenking van de joodse slachtoffers van de Holocaust.


Expressieve analyse


Expressieve analyse

Shalechet




Datum: 1997-2001

Ik kon het niet laten om mijn beleving van Shalechet vast te leggen in een expressieve handschets. Hieronder is te zien dat ik direct de koppeling leg

tussen het lijden van de Joden en het de kunst opstelling, maar bewust kies voor het weergeven van in individu in plaats van de hele groep. Dit heb ik

gedaan omdat er telkens wordt gesproken over de pijn van die vele miljoenen, maar er is geen aandacht voor de individuele zaken waardoor mensen

geneigd zijn om zich af te sluiten voor de emoties die komen kijken bij deze zwarte periode uit de geschiedenis. Het moge duidelijk zijn dat deze kunst

installatie mij bijzonder heeft geraakt. Mijn hoop is dat er meer mensen op deze wijze worden beïnvloed, gelukkig getuigen de YouTube filmpjes hier van.


Expressieve analyse


Dynamo

Naam: Dynamo

Architect: diederendirrix

Plaats: Eindhoven

Datum: 2004

Ik fiets regelmatig langs het gebouw van regionale jeugdwelzijnszorg instelling Dynamo in Eindhoven. Het gebouw intrigeerde mij al vanaf dat het

gebouwd werd. Vooral de ingang is dominant in het straatbeeld. Er is een groot stuk uit het pand gehaald, wat vervolgens de contrasterende kleur rood

heeft gekregen die enorm afsteekt tegen de bruin-paarse betonnen gevel elementen. Dit is dan ook de reden dat ik het pand getekend heb met een kleine

brandpuntsafstand, om in fotografie termen te spreken. Het is duidelijk te zien hoe de

ingang het gebouw aan de buitenkant domineert en zo verbinding zoekt met het plein

en de stad Eindhoven en tegelijkertijd jongeren naar binnen probeert te krijgen.

Deze relatie met de stad wordt ook aangegaan doormiddel van het atrium dat de

mensen vanaf het plein naar de gebeurtenissen in het pand laat kijken alsof

het op een podium wordt gespeeld.


Expressieve analyse


Sculpture flottante

Naam: Sculpture flottante, Otterlo

Maker: Marta Pan

Plaats: Kröller-Müller museum, Nationaal park de Hoge Veluwe

Datum: 1960 – 1961

Het onlangs gerestaureerde drijvende sculptuur van Marta Pan is het eerste kunststof sculptuur dat in de beeldentuin van het Kröller-Müller museum is

geplaatst en is speciaal voor de beeldentuin gemaakt, die overigens toen nog niet geopend was. Van jongs af aan ben ik veelvuldig in deze tuin geweest

en heb het drijvende kunstwerk (kinetische kunst) veelvuldig bekeken en gefotografeerd. Als op een heldere dag, het felle wit reflecteert en het werk rond

dobbert in het gladde water, doet het mij vooral denken aan een statige zwaan. Het is wellicht beter om niet naar betekenissen en voorstellingen te

zoeken, maar meer te genieten van de gladde ronde vormen in combinatie met het gladde vlakke oppervlak van de vijver. De rust die van deze eenvoud

en statigheid afstraalt is al genoeg om van te genieten.


Nawoord


Nawoord De analyse die ik hier in dit werkstuk uiteen heb gezet heeft mij op bepaalde aspecten van de beeldende kunst geënthousiasmeerd. Niet dat ik nooit

musea bezocht, of nooit bleef stilstaan bij kunst expressies, maar de diepere analyse met compositie en lichtstudie en de intenties daarachter was nieuw

voor mij. Hier heb ik met plezier aan gewerkt.

Bij de Sauna van Akseli Gallen-Kallela was ik niet in staat om een vierde zinvolle analytische schets te bedenken die iets zou toevoegen aan mijn

beeldvorming. Vandaar dat u hier maar 3 schetsen aan heeft getroffen.

Achteraf bleek overigens dat in mijn analytische handschetsen van Shalechet, de neuzen ontbreken. Ik ben mij hier achteraf van bewust, maar toen ik

vanuit mijn herinneringen deze schetsen maakte, heb ik hier niet aan gedacht.

Los van deze kleinigheden heb ik mijzelf kunnen verdiepen in de stof, de kunstwerken, architectuur en de makers daarvan. Het resultaat is dan ook een

studie die de diepere betekenissen en opbouw van de kunstwerken blootlegt vanuit mijn perspectief.


Bronvermelding


Bronvermelding Literatuur

Berger, John, Ways of seeing, BBC and Penguin books, London, 1972

Edelsward, L.M., Sauna As Symbol: Society and Culture in Finland, Peter Lang Pub Inc, 1991

Wageman, P., Jackson D. (e.a.), Akseli Gallen-Kallela, De magie van Finland, Groninger Museum - NAI uitgevers, 2006

Magazine:

Groninger Museum Magazine nummer 03, jaargang 2006

Internet

ArhitectureWeek

� Libeskind Zigzags in Berlin: http://www.architectureweek.com/2001/1107/today.html

Bradley Malin webpage

� Berlin 2003: http://www.cs.cmu.edu/~malin/pictures/berlin2003/

Forward

� The old master of Tel Aviv: http://www.forward.com/articles/2958/

Flickr

� Doc18, Shalechet - Fallen Leaves by Menashe Kadishman @ Jewish Museum, Berlin: http://www.flickr.com/photos/doc18/51651214/in/set-

72157594198121305/

Groninger Museum

� Akseli Gallen-Kallela (1865-1931). De magie van Finland: http://www.groningermuseum.nl/index.php?id=2600

� Educatie Groninger Museum, Over Finland: http://www.educatie-groningermuseum.nl/archief/gallen-kallela/index.php?onderwerp=over_finland&id=1


Bronvermelding


Jüdisches Museum Berlin

� Jüdishes Museum Berlin: The Libeskind Building Voids: http://www.juedisches-museum-berlin.de/site/EN/05-About-The-Museum/03-Libeskind-Building/03-

Voids/voids.php

� Jüdishes Museum Berlin: Shalechet - Fallen Leaves: http://www.juedisches-museum-berlin.de/site/EN/01-Exhibitions/07-Contemporary-Art/01-Menashe-

Kadishman/kadishman.php

Julie M Gallery

� Menashe Kadishman – Artist Biography: http://juliem.com/?CategoryID=221&ArticleID=221

� Menashe Kadishman: http://juliem.com/?CategoryID=213

Kunstbus

� Marta Pan: http://www.kunstbus.nl/verklaringen/marta+pan.html

Kröller-Müller museum

� Restauratie Sculpture Flottante: http://www.kmm.nl/research-news/2/8/Restauratie-Sculpture-Flottante---Otterlo-van-Marta-Pan

Museum Network

� Empty But Not Meaningless: Last Chance to Tour Jewish Museum Berlin: http://www.museumnetwork.com/features/07_06_highlight_jewish.asp

Notes on The Gaze

� Notes on The Gaze: http://www.aber.ac.uk/media/Documents/gaze/gaze08.html

SADellite

� SADellite - Wednesday, January 03, 2007: http://www.bakterienkultur.de/blog/archive/2007_01_01_index.htm

Studio Daniel Libeskind

� Studio Daniel Libeskind: Jewish Museum Berlin: http://www.daniel-libeskind.com/projects/show-all/jewish-museum-berlin/


Bronvermelding


Trouw

� Als Dennegeur bij een bezoek aan de sauna, zo fris is de Finse kunst:

http://www.trouw.nl/degids/gidsartikelen/article26514.ece/Als+dennengeur+bij++een+bezoek+aan+de+sauna%2C+zo+fris+is+de+Finse+kunst

� Akseli Gallen-Kallela, een mooi voorbeeld van beladen Finse schilderkunst:

http://www.trouw.nl/degids/gidsartikelen/article609561.ece/Akseli_Gallen-Kallela%2C_een_mooi_voorbeeld_van_beladen_Finse_schilderkunst

Wikipedia

� Menashe Kadishman: http://en.wikipedia.org/wiki/Menashe_Kadishman

� Akseli Gallen-Kallela: http://nl.wikipedia.org/wiki/Akseli_Gallen-Kallela

YouTube

� Memory void, Shalechet: ruimte en kunstwerk: http://www.youtube.com/watch?v=TX3YZnBZYCc

� Shalechet; kunstwerk: http://www.youtube.com/watch?v=ZEHbiA9sgts

Overig

Bezoek aan Joods Museum Berlijn met CHEOPS buitenlandse excursie 31 maart 2007

Bezoek tentoonstelling Groninger museum 17 december 2006 tot 15 april 2007

Architectuur en beeldende kunst - Verslag

Documents

Transcript of Architectuur en beeldende kunst - Verslag