Archeologisch onderzoek onder water
2
Archeologisch onderzoek beperkt zich niet tot het land. Voorafgaand aan werkzaamheden die de waterbodem kunnen verstoren, vindt ook archeologisch onderzoek plaats. Bijvoorbeeld als waterwegen verbreed moeten worden en baggerwerkzaamheden of zandwinning plaats gaan vinden. RAAP voert dergelijk maritiem archeologisch onderzoek uit in samenwerking met gespecialiseerde bedrijven en ervaren duikers. Natte archeologie Nederland heeft een lange historie met het water en de sporen daarvan kunnen we nog steeds terugvinden. Ons land staat internationaal bekend om de grote hoeveelheid scheepswrakken die bewaard zijn gebleven in de Nederlandse wateren. Veel daarvan zijn aan het licht gekomen bij de inpoldering van de IJsselmeerpolders. Dat geeft een indruk van de hoeveelheid wrakken die nog op de zeebodem te verwachten is. Scheepswrakken bieden een unieke kijk op het verleden, omdat het schip vaak met zijn lading, scheepsinventaris, persoonlijke bezittingen van de bemanning en ballast in één keer verloren gaat en dus een soort ‘tijdscapsule’ vormt. Dergelijke momentopnamen leveren archeologen unieke kijkjes op in het verleden. Scheepswrakken leren ons niet alleen iets over de ontwikkeling van scheepsbouwtechnieken, maar ook over het leven aan boord, over de verhandelde waren, hun herkomst en bestemming en over nationale en internationale contacten. Meer dan scheepswrakken Maar archeologie onder water gaat niet alleen over scheepswrakken. Ook brugfunderingen, aanlegsteigers, beschoeiingen, sluizen, duikers en dijken vormen onderdeel van de ‘natte geschiedenis van Nederland’. Resten van dergelijke structuren vinden we ook onder water, waar ze vaak zeer goed geconserveerd zijn. Ook kan worden gedacht aan middeleeuwse dorpen die in de golven zijn verdwenen en aan verdronken landschappen met resten van prehistorische bewoning. Uit het recente verleden zijn ook sporen bewaard gebleven in de vorm van vliegtuigwrakken, als stille getuigen van de Tweede Wereldoorlog. Voor wie en wanneer? Archeologisch onderzoek onder water vindt plaats voorafgaand aan verstoringen van de waterbodem, bijvoorbeeld de verbreding van waterlopen, baggerwerkzaamheden, zandwinning, de aanleg van infrastructuur of de bouw van windmolenparken. Archeologisch onderzoek onder water Opname van een sectorscanner, een sonarapparaat dat tijdens duikinspecties op de waterbodem geplaatst wordt.
Transcript of Archeologisch onderzoek onder water
Archeologisch onderzoek beperkt zich niet tot het land. Voorafgaand aan werkzaamheden die de waterbodem kunnen verstoren, vindt ook archeologisch onderzoek plaats. Bijvoorbeeld als waterwegen verbreed moeten worden en baggerwerkzaamheden of zandwinning plaats gaan vinden. RAAP voert dergelijk maritiem archeologisch onderzoek uit in samenwerking met gespecialiseerde bedrijven en ervaren duikers.
Natte archeologieNederland heeft een lange historie met het water en de sporen daarvan kunnen we nog steeds terugvinden. Ons land staat internationaal bekend om de grote hoeveelheid scheepswrakken die bewaard zijn gebleven in de Nederlandse wateren. Veel daarvan zijn aan het licht gekomen bij de inpoldering van de IJsselmeerpolders. Dat geeft een indruk van de hoeveelheid wrakken die nog op de zeebodem te verwachten is. Scheepswrakken bieden een unieke kijk op het verleden, omdat het schip vaak met zijn lading, scheepsinventaris, persoonlijke bezittingen van de bemanning en ballast in één keer verloren gaat en dus een soort ‘tijdscapsule’ vormt. Dergelijke momentopnamen leveren archeologen unieke kijkjes op in het verleden. Scheepswrakken leren ons niet alleen iets over de ontwikkeling van scheepsbouwtechnieken, maar ook over het leven aan boord, over de verhandelde
waren, hun herkomst en bestemming en over nationale en internationale contacten.
Meer dan scheepswrakkenMaar archeologie onder water gaat niet alleen over scheepswrakken. Ook brugfunderingen, aanlegsteigers, beschoeiingen, sluizen, duikers en dijken vormen onderdeel van de ‘natte geschiedenis van Nederland’. Resten van dergelijke structuren vinden we ook onder water, waar ze vaak zeer goed geconserveerd zijn.Ook kan worden gedacht aan middeleeuwse dorpen die in de golven zijn verdwenen en aan verdronken landschappen met resten van prehistorische bewoning. Uit het recente verleden zijn ook sporen bewaard gebleven in de vorm van vliegtuigwrakken, als stille getuigen van de Tweede Wereldoorlog.
Voor wie en wanneer?Archeologisch onderzoek onder water vindt plaats voorafgaand aan verstoringen van de waterbodem, bijvoorbeeld de verbreding van waterlopen, baggerwerkzaamheden, zandwinning, de aanleg van infrastructuur of de bouw van windmolenparken.
Archeologisch onderzoek onder water
Opname van een sectorscanner, een sonarapparaat dat tijdens duikinspecties op de waterbodem geplaatst wordt.
Initiatiefnemers van werkzaamheden die de waterbodem kunnen verstoren, vallen net zo goed als bouwers op het land onder de wettelijke verplichting om rekening te houden met het bodemarchief. Dat geldt niet alleen op zee: Nederland telt talloze binnenwateren die archeologisch net zo interessant zijn.
De uitvoeringDe uitvoering van archeologisch onderzoek onder water verschilt procedureel niet zoveel van bodemonderzoek op het land, maar praktisch gezien zijn er wel grote verschillen.
Maritiem archeologisch onderzoek begint, net als op land, met een gedegen bureauonderzoek, waarbij we informatie over bekende en te verwachten archeologische waarden verzamelen.In de kansrijke gebieden die daarmee in kaart worden gebracht, vindt vervolgens inventariserend onderzoek plaats. In de eerste fase worden daarbij meestal akoestische en geofysische technieken toegepast. Naast sonar kan ook de magnetometer ingezet worden, evenals multibeam dieptemetingen. Dat onderzoek gebeurt vanaf het wateroppervlak vanuit een vaartuig. Daarbij wordt hoogwaardige apparatuur ingezet die bediend wordt door specialisten op het gebied van de gehanteerde technologie.
•
•
10/2011
Meer weten?Voor meer informatie kunt u terecht bij de onderstaande contactpersoon in onze regionale vestiging West-Nederland:
RAAP regio West: Richard Kroes, Telefoon 071-5768118, E-mail [email protected] www.raap.nl
Als blijkt dat er interessante locaties zijn, kunnen professionele duikers onder water een korte inspectie uitvoeren. Via een audio- en videoverbinding staan ze in direct contact met de archeoloog van RAAP aan boord van het vaartuig. Die kan alle activiteiten van de duiker op een monitor volgen en aanwijzingen geven. Zo komen archeologische vindplaatsen zoals scheepswrakken in beeld, of andere objecten die een belemmering kunnen vormen voor een vaarroute of voor baggerwerkzaamheden.Op dezelfde manier wordt op de in kaart gebrachte archeologische locaties waarderend onderzoek uitgevoerd. Dit is uitgebreider en geeft antwoord op vragen als: wat is het, hoe oud is het, hoe goed zijn de resten geconserveerd? Als de waarde bepaald is, volgt een selectieadvies. De bevoegde overheid beslist uiteindelijk of een vervolg nodig is en de vondst geborgen of behouden moet worden.
SpecialistenRAAP werkt bij dit soort onderzoeken samen met gespecialiseerde bedrijven die de technische onderdelen van het onderzoek verzorgen zoals de scheepvaart, sonarapparatuur, ervaren duikers, en gespecialiseerde operators. Dergelijke partners zoeken we nationaal en internationaal. RAAP zelf brengt meer dan 25 jaar ervaring in op het gebied van inventariserend veldonderzoek. Sinds november 2008 heeft RAAP een vergunning om archeologisch onderzoek onder water uit te voeren, verstrekt door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen.
•
•
•
Een raai ‘side scan sonar’ van ongeveer 600 m lengte.
De archeoloog aan boord van het survey-schip volgt de activiteiten van de duikers via een audio- en videoverbinding.
