Arbeidsmarktontwikkelingen -Jongerenwerkloosheid in regionaal en toekomstig perspectief

Studiedag - (Om)wegen naar Werk JES vzw

17 juni 2014

Maarten Gerard

Jeugdwerkloosheid: een relevant thema

Belgische jeugdwerkloosheid al jaren structureel hoog

Knack januari 2014

Laaggeschoolde jongeren in Vlaanderen dubbel zoveel kans op werkloosheid

Knack - december 2013

Bijna kwart van de Belgische jongeren is werkloos

Het Nieuwsblad– mei 2013

Jeugdwerkloosheid daalt lichtjes in Vlaanderen en fors in Brussel

Standaard juni 2014

Cijfers voor de EU, België, Vlaanderen en de provincies

Evoluties in de jongerenwerkloosheid

Waar spreken we over?Enkele definities

Jongeren: leeftijd van 15 tot 24 jaar Werkloosheidsgraad bij jongeren: aandeel niet-

werkende jongeren dat wel beschikbaar is voor de arbeidsmarkt (dus niet in opleiding)

NEET-jongeren: jongeren die noch een opleiding volgen, noch aan het werk zijn

Laaggeschoolde jongeren: jongeren die hoogstens de 2de graad secundair hebben behaald, deeltijds beroepsonderwijs, leertijd, …

Verschillen in werkloosheidsgraad

De werkloosheidsgraad in Vlaanderen verschilt naargelang tot welke groep je behoort…

LFS-gegevens – Steunpunt WSE

2008 2009 2010 2011 20120.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

3.9 5.0 5.2 4.3 4.6

18.0

21.9 22.4

18.7 19.8

3.6 3.9 4.0 3.4 3.0

23.321.6

24.7

19.9

24.6

6.6 7.79.0 8.0 7.9

Totaal Jongeren (15-24) Ouderen (50-64) Niet-EU burgers Laaggeschoolden

Jongerenwerkloosheid in België en de buurlanden

LFS-gegevens – jongeren van 15-24 jaar

2008 2009 2010 2011 2012 20130.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0

18.0

21.9 22.4

18.7 19.8

23.7

EU-28 EU-15 BelgiëBrussels Hoofdstedelijk Gewest Vlaams Gewest WalloniëDuitsland Frankrijk Nederland

Jongerenwerkloosheid in België

Grote verschillen tussen de Gewesten…

LFS-gegevens – jongeren van 15-24 jaar

2008 2009 2010 2011 2012 20130.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0

18.0

21.9 22.4

18.7 19.8

23.7

33.231.7

39.7

35.3 36.4

39.9

10.5

15.7 15.612.7 12.8

16.6

27.530.5 30.0

25.227.1

32.8

België Brussels Hoofdstedelijk GewestVlaams Gewest Région wallonne

NEET-rate in België

Verschillen ook zichtbaar in NEET, maar verkleinen

LFS-gegevens – jongeren van 15-24 jaar

2008 2009 2010 2011 20120.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

10.111.1 10.9

11.8 12.3

16.315.2

17.0

18.8 19.2

6.37.3 7.5

8.59.2

14.616.1

14.6 15.2 15.4

België Brussels H. Gewest Vlaams Gewest Waals Gewest

Jongerenwerkloosheid binnen Vlaanderen

LFS-gegevens – jongeren van 15-24 jaar

2008 2009 2010 2011 2012 20130.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

10.5

15.7 15.6

12.7 12.8

16.6

België Vlaams Gewest Antwerpen LimburgOost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen

Huidige situatie in Vlaanderen

Schets van de jonge werkzoekenden – mei 2014 38.672 jonge werkzoekenden 18% van totale groep werklozen 53% laaggeschoold 30% langer dan 1 jaar werkloos 9% met een niet EU nationaliteit 23% van allochtone origine

Bron: VDAB- Arvastat

Verschillen in jeugdwerkloosheid volgens regio

Regio Aandeel laaggeschoolde

jongeren

Aandeel langdurig werkloze jongeren

Aandeel allochtone jongeren

Antwerpen-Boom 57,4% 33% 36,4%Mechelen 52,8% 30% 28,1%Turnhout 50,5% 29% 12,7%Vilvoorde 44,6% 24% 20,5%Leuven 45,6% 28% 13,6%Brugge 51,9% 27% 9,0%Kortrijk-Roeselare 55,5% 29% 16,3%Oostende-Westhoek 55,7% 26% 12,2%Aalst-Oudenaarde 53,3% 29% 16,3%Gent 54,5% 31% 23,0%St.Niklaas-Dendermonde 56,1% 29% 23,6%Limburg-Oost 47,9% 32% 18,8%Limburg-West 47,9% 31% 22,6%TOTAAL 52,6% 30% 22,5%Bron: VDAB- Arvastat mei 2014

Verschillen in jeugdwerkloosheid volgens stad

Stad Aandeel laaggeschoolde

jongeren

Aandeel langdurig werkloze jongeren

Aandeel allochtone jongeren

Antwerpen 61,0% 35,4% 48,0%Turnhout 60,1% 29,6% 25,7%Leuven 52,8% 30,8% 26,7%Kortrijk 58,6% 30,9% 27,1%Gent 58,6% 32,5% 32,7%Hasselt 46,7% 29,1% 25,5%TOTAAL 52,6% 30% 22,5%

Bron: VDAB- Arvastat mei 2014

Regionale verschillen in Vlaanderen, Canada & het Verenigd Koninkrijk

Verschillen in jeugdwerkloosheid verklaard?

Algemene verklaringen voor jeugdwerkloosheid

Cyclische gevoeligheid van tewerkstelling van jongeren

Minder jobbescherming Minder ervaring Lagere ontslagpremie

Vrijwillig ontslag Vaak andere mogelijkheden

zoeken Lagere opportuniteitskost bij

vrijwillig ontslag Eenvoudig terug naar

opleiding

Hogere barrières voor toetreding tot arbeidsmarkt

Minder ervaring Minder (sociaal) kapitaal Aanwervingsstop

ArbeidsmarktwetgevingMismatch in skillsCohorte effect

Dennis Görlich, Ignat Stepanok, and Fares Al-Hussami (2013): Youth Unemployment in Europe and the World: Causes, Consequences and Solutions, Kiel Institute for the World Economy

Wat verklaart regionale verschillen op de arbeidsmarkt?

Stijging bij:

Stijging algemene werkloosheid

Hoger aandeel jongeren Hogere bevolkingsdichtheid Hoger aandeel ontvangers

van maatschappelijke integratie

Daling bij:

Meer openstaande vacatures Hoger aandeel

arbeidsplaatsen Hoger aandeel

hooggeschoolden Meer afgelegde afstand

VIONA-onderzoek Regionale verschillen in arbeidsvraag en arbeidsaanbod (2011) onderzocht de verklarende factoren van de gemeentelijke werkloosheidsgraden

Variatie in jongerenwerkloosheid - cases

Case: The Young and the Jobless - Youth Unemployment in Ontario - Canadian Centre for Policy Alternatives (2013) Jongerenwerkloosheid: 17%-20% Hoger in metropolitane gebieden (Toronto)Verklaringen

Daling van de maakindustrie Opkomst natuurlijke grondstoffen: schaadt maakindustrie en jobs Nieuwe economische activiteiten: high end jobs Structuur van de werkloosheid: sterke terugtrekking uit de

arbeidsmarkt gecombineerd met hoge allochtone bevolking en lage interne migratie

Variatie in jongerenwerkloosheid - cases

Case: The geography of youth unemployment: a route map for change – work Foundation (UK 2014) Grote verschillen in werkloosheid bij jongeren in UK: 9%-35% Hoger in stedelijke gebieden, ook bij succesvolle economieVerklaringen

Veranderend economisch weefsel: daling industrie Lage mobiliteit bij laaggeschoolde arbeid, versterkt door sociale

voorzieningen Slechte transport infastructuur Beperkte arbeidsbemiddeling Beperkte opties voor alternerend leren met veel competitie Londen: hoog aandeel allochtone inwoners + druk van pendelaars

Verklaringen van de werkloosheid in stedelijke contextEconomie Nadruk op administratie &

kennisintensieve diensten Vraag naar laaggeschoolde

ondersteunende diensten Verdwijnen van industrieScholingsniveau Polarisatie op vlak van

opleidingsniveau Mismatch tussen vraag en aanbodMigratie Intrede van nieuwkomers op de

arbeidsmarkt Opleidingsniveau van nieuwkomers

vaak lager

Mobiliteit Druk van pendelaars Aanwezigheid van

fysieke/mentale barrières voor externe mobiliteit

Sociale structuren Transponabiliteit van sociale

rechtenBemiddeling & begeleiding Beschikbaarheid van

ondersteuning

Evoluties op de Belgische arbeidsmarkt

Toekomstige ontwikkelingen

Veranderingen op de arbeidsmarkt

Demografische verandering (Beperkte) daling jongeren op de arbeidsmarkt Vergrijzende bevolkingStagnerende immigratie Prognose voor dalende immigratie Intercultureler personeelsbestand

Groeiende sectoren Witte & groene sectoren Diensten aan particulieren

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020Observaties Prognoses

- 5,000

10,000 15,000 20,000 25,000 30,000 35,000 40,000

MigratieBrussel Vlaanderen Wallonië

Veranderingen op de arbeidsmarkt

Desindustrialisatie Dalend aandeel jobs in industriële sectoren Versneld proces met de crisisOpkomende kenniseconomie Continue technologische innovatie Stijgende vraag naar hooggeschoolde werknemers Hoger aanbod hooggeschoolden Nood aan nieuwe competenties

Dualisering in de economie Stijgende groep zonder toegang tot arbeidsmarkt Polarisering van jobs voor laag- en hoogeschoolden

2002 2007 2012

41%35% 31%

38% 37% 37%

25% 28% 31%

Laaggeschoold Middengeschoold

Opmerkingen en aanbevelingen

Toekomst van (laaggeschoolde) jongeren?

Wat betekent dit voor jongeren in de stad?

Tewerkstellingspotentieel omwille van dalende beroepsbevolking

Stadsomgeving biedt tewerkstellingspotentieel, maar ook valkuilen Insluiteffect van de stad Hoge competitie voor jobs met pendelaars

Opleidingsmismatch Stijgende ongekwalificeerde uitstroom Mismatch in opleidingenOnzeker jobpotentieel voor midden- en laaggeschoolden Dalend aantal jobs in industrie Potentieel bij diensten aan personen & witte sector

Versterken van kansen voor jongeren

Bereiken van de juiste jongeren! (O’Higgins 2007)

Versterken van opleiding en begeleiding Meer inzetten op link tussen leren en werken (OECD) Gepaste begeleidingstrajecten voor jongeren (OECD)

Versterken van de mobiliteit Incentives voor mobiliteit versterken nationaal en internationaal Vermijden van perverse effecten interregionale mobiliteit bij

staatshervorming Ontwikkelen van sectoren met tewerkstellingspotentieel Setcoren voor jongeren: ICT, toerisme, sociale diensten (Coenjaerts 2009) Aandacht voor tewerkstelling van laaggeschoolden buiten horeca