christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn...

38
cab!" m a y 2 !"#$%&’(’#% *+, -%"#&./"’% !"#$%&’(’#% *+, -%"#&./"’% %01 +120,3+04 155, 20 6,05780 951 :557;6<5==0>8?40 @55,20 81 20 6+170A7 951 81*+,:0>0 B0C802;+17@8440>81BD Ronde tafel, Heijmans, Provada RAI, Amsterdam 05/06/19 cab !" m a y 2 architecture, theory and strategy Christiaan Weiler ir. MSc.

Transcript of christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn...

Page 1: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab!"may 2

!"#$%&'('#%)*+,)-%"#&./"'%)

!"#$%&'('#%)*+,)-%"#&./"'%)

%01)+120,3+04)155,)20)6,05780)

951):557;6<5==0>8?40)@55,20)

81)20)6+170A7)951)81*+,:0>0)

B0C802;+17@8440>81BD

Ronde tafel, Heijmans, ProvadaRAI, Amsterdam

05/06/19

cab!"

s.a.r.l.

capital social 6.000 eu siret 512.396.979.00035 rcs bordeaux no. ordre S13221

no. m

af 2

5840

4 / Z

10

72 r

ue m

ayau

do

n 33100 bordeaux tel +33 6 26 01 22 30 w

eb cab54@christiaanweil

er.ne

t -

architecture, theory and strategyChristiaan Weiler ir. MSc.

Page 2: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Een onderzoek naar de creatie van maatschappelijke waarde in de context van informele gebiedsontwikkeling.

Ronde tafel, Heijmans, ProvadaRAI, Amsterdam, 05/06/19

Christiaan Weiler ir. MSc.

Welkom allen. Veel dank allereerst aan Marjan Hopmans en de mensen van Heijmans die mij de gelegenheid geven om het thema van vandaag te introduceren: ‘Hoe leveren innovatieve broedplaatsen permanente waarde’. Deze vraag over ‘permanente waarde’ wordt mede beantwoord door mijn onderzoek naar maatschappelijke waarde.

Floris Alkemade en het Atelier Rijksbouwmeester hebben de opdracht gegeven om het belang van maatschappelijke waarde voor duurzame gebiedsontwikkeling te onderzoeken. De transsectorale experimenten van De Ceuvel, Het Schieblock en overige bronnen, staan aan de basis van de bevindingen en aanbevelingen.

Een quote van Cedric Price, een Engelse architect van de Archigram groep, karakteristeert de perspectiefsverandering die nodig is om de duurzaamheidsdoelen anders te benaderen.

“Technology is the answer, but what was the question?”

Maatschappelijke waarde:1. !"#$%&%"'("$()"*+%$,2. Voorbeelden3. Actieve waarde (Bevindingen, aanbevelingen + KANSEN)4. Onderzoek5. Strategie6. Referenties

Page 3: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Definities en werkingVoorbeeldenActieve waardeOnderzoekStrategieReferenties

!"#$%&'(')*+,-+.%#+/&-0#12+34.+0%/.+0/-+.%#+54#-.,'&67

Maatschappelijke waarde

8#91,$+:1,$#2+;<==

Page 4: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

-.(!"#$%&%"'("$()"*+%$,/(Wat is en wat doet maatschappelijke waarde?

Vier kernvragen

De Rijksbouwmeester heeft vier vragen gesteld om inzicht te krijgen in maatschappelijke waarde:

“Hoe hebben de onderzochte locaties bijgedragen aan de creatie van maatschappelijke waarde?”

“Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?”

“Hoe kan de creatie van maatschappelijke waarde in de context van de duurzaamheid sociale segregatie voorkomen?”

“Welke toegevoegde waarde biedt de VCRS­aanpak voor onderzoek en voor de governance van gebiedsontwikkeling?”

Page 5: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

>;?+Vier kernvragen

Hoe hebben de onderzochte locaties bijgedragen aan de creatie van maatschappelijke waarde?

Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?

Hoe kan de creatie van maatschappelijke waarde in de context van de duurzaamheid sociale segregatie voorkomen?

Welke toegevoegde waarde biedt de VCRS-aanpak voor onderzoek en voor de governance van gebiedsontwikkeling?

Page 6: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

!"#$%&%"("$()00*1"

200$1"(1%&(3$1"*43"+(%'(1"(1"#$%&%"(50$(1"(6*"0&%"(50$(maatschappelijke waarde in gebiedsontwikkeling als volgt geformuleerd:

“het delen en verspreiden van motivatie voor duurzaamheid door samen te investeren in transitie­initiatieven”.

Het onderscheidt zich zo van ‘maatschappelijke kosten’. Maatschappelijke waarde is een potentiële waarde die kan worden ontsloten en getransformeerd. Het is een middel en een doel van transitie.

Ter illustratie, de ‘gratis’ motivatie van 70.000 vrijwilligers voor de Londonse Olympische Spelen in 2012 is zelfs geschat op ca. 200 miljoen euro.

Welke omstandigheden geven individuen de motivatie om zich zo in te zetten voor duurzaamheidsdoelen?

Page 7: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Een Canadeese delegatie op excursie op de Dakakker [bron Radia Canada]

>;?Creatie van maatschappelijke

waarde in gebiedsontwikkeling =

!@#.+9#(#&+#&+A#1-B1#,9#&+A/&+motivatie voor duurzaamheid

door samen te investeren ,&+.1/&-,.,#C,&,.,/.,#A#&7

Page 8: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

7"&(89:;(3$1"*43"+(<""=&(5%"*(3>'&0$1%,<"1"$(,"?1"$&%#6""*1/(

1. de belevingswaarde (levendigheid) in transsectorale samenwerking, 2. de innovatiepotentie van tijdelijke experimenteerruimte, 3. de lotsverbintenis tussen diverse stakeholders en de plek, en 4. de ontwikkelkracht van stabiele capabele innovatiecoalities.

Page 9: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

>;?Vier bevorderlijke omstandigheden voor

initiatieven voor de duurzaamheidsdoelen:

De belevingswaarde in .1/&--#$.'1/(#+-/D#&0#1E,&)2+

De innovatiepotentie van .,F9#(,FE#+#GB#1,D#&.##114,D.#2+

De lotsverbintenis tussen 9,A#1-#+-./E#%'(9#1-+#&+9#+B(#E2+

De ontwikkelkracht van stabiele capabele innovatiecoalities.

Page 10: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Verkenners

Transsectorale samenwerking wordt steeds vaker gezien als een complexe maar ook noodzakelijke aanpak voor duurzaamheid, zoals in de Omgevingswet.

Om broedplaatsen aan te dragen als voorbeelden lijkt ongepast; het staat in geen verhouding met een opgave van 100.000 woningen per jaar.

Maar de casussen bevatten meerdere lessen:

@( ze zijn bronnen van duurzame innovatie, @( toonbeelden van maatschappelijke waarde in actie en @( voorbeelden van transsectorale samenwerkingsprocessen. allemaal samen op één plek

Wanneer we de omstandigheden van de casussen begrijpen kunnen we de bronnen van duurzame innovatie reproduceren, en zo innovatie verbreden en versnellen. Deze broedplaats­casussen zijn verkenners van duurzame transitie en dus van strategische waarde voor innovatie in gebiedsontwikkeling.

Page 11: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

A=50B)0&"*(#B&"*(CD*3$(E"&0D3B%6FSociale campagne in de Ceuvel [bron De Ceuvel] Dakennie ­ Dakakker [bron Rotterdams Milieucentrum]Slim!Dak [bron Rotterdams Milieucentrum]

Page 12: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

2. Voorbeelden: Maatschappelijke waarde in De Ceuvel en Het Schieblock.

De broedplaats­casussen en de workshop geven voorbeelden die de inzichten illustreren. Ze maken de complexe dynamiek van transsectorale samenwerking concreet. Dankzij de 35"*4%6<&"B%G+"('6<00BH(1"(4"BI"*"$1"(00*1("$(1"(533*&,0$,(%$(1"(ontwikkelingsprocessen van broedplaatsen, is de complexiteit van transsectorale samenwerking begrijpelijk en hanteerbaar.

Page 13: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

§2. Voorbeelden van de omstandigheden van

duurzaamheidsinitiatievenDe Ceuvel [bron Metabolic]

Page 14: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

“Hoe hebben de onderzochte locaties bijgedragen aan de creatie van maatschappelijke waarde?”

Transsectorale levendigheid

De ontmoetingen in de Biergarten tonen de belevingswaarde die voortkomt uit de diversiteit van de gebruikers. Hier bevinden zich de creatieven van Het Schieblock, de corporates van het Weena, de radiomakers van Operator, en de rappers van het HipHopHuis.

Voedselproducent Unilever kijkt uit op de Dakakker waar schoolkinderen uitleg krijgen over agrarische innovatie. Daarachter staan de gerenoveerde Shelltoren, de Hofbogen en de Agniesebuurt. Deze diversiteit van maakt de herbestemming van Hofplein 20 #$0$6%""B(%$&"*"''0$&(533*(JK(A''"&&>0$0,">"$&H(1%"(>"&(7"&(Schieblock adverteert.

Page 15: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

!@'#+%#33#&+9#+'&9#1H'$%.#+locaties bijgedragen aan de creatie

A/&+D//.-$%/BB#(,FE#+0//19#67

I"1/&--#$.'1/(#J+(#A#&9,)%#,9Spaces Hofplein [bron ZZDP Architecten] De Biergarten Vrijmibo [bron Schieblock]Dakkennie ­ onderwijs op de Dakakker [Karin Oppeland]

Page 16: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

“Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?”

Ruimte voor experimenten:

De vervuilde grond, de onmogelijke rioolaansluiting en de 10­jaars lease waren een gegeven bij de ontwerpwedstrijd voor de broedplaatsinrichting op het Volharding terrein.

Van deze nood is een deugd gemaakt door middel van experimentele reinigende gewassen, tweede­hands woonboot­ateliers en composttoiletten.

De afwezigheid van riool werd de aanleiding om decentrale afvalwaterscheiding testen, waaruit bleek dat er warmte vrij komt.

Een tijd later werken lokale technici (Metabolic) met het nutsbedrijf (Waternet) om de techniek toe te passen op gebieden als Buiksloterham en IJburg II.

Page 17: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

De Ceuvel / Buikersloterham [bron Studioninedots]

!@'#+E4&&#&+9#+3,F91/)#&+A/&+9#+onderzochte locaties een voorbeeld

H,F&+A''1+/&9#1#+('$/.,#-67

Ruimte voor experimentenDe Ceuvel ­ aanleg [bron Metabolic]Terrein De Volhardingl ­ kade [bron Gem Amsterdam]

Page 18: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

“Hoe kan de creatie van maatschappelijke waarde in de context van de duurzaamheid sociale segregatie voorkomen?”

(Sociale segregatie is een netelig variant van het stimulerende principe van diversiteit)

Betrokken verbindingen: (Ruimtelijk, functioneel, economisch en maatschapelijk)

De gezamenlijke pioniersgeest verbindt de initiatiefnemers, ongeacht hun afkomst, opleiding en ethniciteit.

Voor het Stadsinitiatief kwamen vele projecten bij elkaar: de Schieblock doorbraak, de Luchtsingel naar de Hofbogen, het Park op de Hofbogen, en de Dakakker.

Deze transformaties zijn collectief geproduceerd. Dat stimuleert mede­eigenaarschap en mede­verantwoordelijkheid jegens de matieriële middelen, zonder order van een centraal gezag, maar met veel commitment.

L5"*(1"(63M#$0$6%"*%$,(50$(1"(0&"B%"*'(3N(!"(9"O5"B(4",&(1"(P*%313'(Bank:

“De investering in cultuur en ‘passionele ondernemers’ is redelijk risicovrij [...] Het is op papier een risico, maar in de werkelijkheid een betrouwbaar commitment.”

Jan Jonkers, econoom van de Radbouw Universiteit, en Otto Scharmer van MIT, ontwikkelen modellen die helpen deze open­vs­gesloten management structuur goed te begrijpen.

Page 19: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

!@'#+E/&+9#+$1#/.,#+van maatschappelijke waarde

in de context van de duurzaamheid -'$,/(#+-#)1#)/.,#+A''1E'D#&67

Betrokken verbindingenDakboer Wouter Bauman [foto David Rozing] Schieblock en de Lunchtsingel [bron ZUS]De Ceuvel [foto Thomas Schlijper]

Page 20: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

“Welke toegevoegde waarde biedt de VCRS­aanpak voor onderzoek en voor de governance van gebiedsontwikkeling?”

Procesinzicht:

De vijf projectaspecten die aanpak kenmerken

Doelen, Deelnemers, Middelen, Services en Afspraken

maken het mogelijk om betrokkenheid in context te zien.

De kracht van de methode is zichtbaar te maken dat deelnemers in een succesvol ontwikkelingsproces niet individueel de beste zijn, maar een onderdeel van een sterke coalitie.

Op systemische wijze is een gezamenlijk sub­optimum gezocht, en niet een gespecialiseerd optimum. Dit heeft de retrospectieve locatieonderzoeken en de pro­actieve workshop gestuurd.

Page 21: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

()*+)"'

,-.*)'-('

!"#$"%&&'

"'/#)"('/

(#&&)-,+0

()*+)"'

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelen

DOELEN

SERVICES

exploitatieprogrammadienstenactiviteiten

AFSPRAKEN

contracten wetten normenlabels

overheidbedrijfburgers inclusiviteit besluitvorming

DEELNEMERS

MIDDELEN

immaterieel:kenniservaringmaterieel:!nanciën grondstoffen

Programma van Eisen

Concept Ontwerp Bouw

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelstellingen

overheidbedrijfburgers inclusiviteit besluitvorming

()*+)"'

,-.*)'-('

!"#$"%&&'

"'/#)"('/

(#&&)-,+0

()*+)"'

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelstellingen

DOELEN

SERVICES

exploitatieprogrammadienstenactiviteiten

AFSPRAKEN

contracten wetten normenlabels

overheidbedrijvenonderzoekverenigingenburgers gemeenschapDEELNEMERS

MIDDELEN

immaterieel:kenniservaringmaterieel:!nanciën grondstoffen

Programma van Eisen

Concept Ontwerp Bouw

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelstellingen

overheidbedrijfburgers inclusiviteit besluitvorming

exploitatieprogrammadienstenactiviteiten

materieel:!nanciën grondstoffen

exploitatieprogrammadienstenactiviteiten

materieel:!nanciën grondstoffen

()*+)"'

,-.*)'-('

!"#$"%&&'

"'/#)"('/

(#&&)-,+0

()*+)"'

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelstellingen

DOELEN

SERVICES

programmaactiviteiten exploitatiediensten

AFSPRAKEN

contracten wetten normenlabels

overheidbedrijfburgers inclusiviteit besluitvorming

DEELNEMERS

MIDDELEN

immaterieel:kenniservaringmaterieel:!nanciën grondstoffen

ONTWERP

Programma van Eisen

exploitatieprogrammadienstenactiviteiten

materieel:!nanciën grondstoffen

()*+)"'

,-.*)'-('

!"#$"%&&'

"'/#)"('/

(#&&)-,+0

()*+)"'

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelstellingen

DOELEN

SERVICES

exploitatieprogrammadienstenactiviteiten

AFSPRAKEN

contracten wetten normenlabels

overheidbedrijfburgers inclusiviteit besluitvorming

DEELNEMERS

MIDDELEN

materieel:grondstoffen producten!nanciën grondimmaterieel:ervaringkennis

Programma van Eisen

Concept Ontwerp Bouw

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelstellingen

overheidbedrijfburgers inclusiviteit besluitvorming

()*+)"'

,-.*)'-('

!"#$"%&&'

"'/#)"('/

(#&&)-,+0

()*+)"'

cultuurwaardenmotivatiesovertuigingenklimaatdoelstellingen

DOELEN

SERVICES

exploitatieprogrammadienstenactiviteiten

AFSPRAKEN

contracten consortia normenwetten labelsprijzen

overheidbedrijfburgers inclusiviteit besluitvorming

DEELNEMERS

MIDDELEN

immaterieel:kenniservaringmaterieel:!nanciën grondstoffen

ONTWERP

Programma van Eisen

!""#$"%"&'

()'*&(+"$%,!!"#"$

'"&-,."'

!/"#"$

!K#(E#+.'#)#A'#)9#+0//19#+3,#9.+de VCRS-aanpak voor onderzoek

en voor de governance van )#3,#9-'&.0,EE#(,&)67

Procesinzicht

Page 22: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

3. Actieve waarde: Hoe kunnen we maatschappelijke waarde aanwenden?

Bevindingen

Q*(4%G$('N"6%#"+"(3>'&0$1%,<"1"$(%$(1"(60'O'B360&%"'(1%"(maatschappelijke waarde hebben geactiveerd.

Beide locaties zijn ontstaan met de verwachting van een tijdelijk leven.

Er is voor beiden sprake van een menging van diverse activiteiten die gehuisvest zijn in een experimentele inrichting.

De managers hadden direct contact met zowel de eindgebruikers als de kaderende instanties.

Op beiden locaties zijn duurzame technieken ontwikkeld die op grotere schaal toegepast zullen worden ­ Het Slim!Dak van Het Schieblock en de afvalwaterscheiding van De Ceuvel.

Beide initiatieven hebben meer resultaat opgeleverd dan was voorzien.

En de casussen zijn het resultaat van een georganiseerde samenloop van omstandigheden, onafhankelijk van politiek of markt.

Ter referentie kan de werken van Donella Meadows en Kevin Kelly genoemd worden, over de systemische en eco­systemische visies op complexiteit en transitie.

Page 23: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

§3.Actieve waarde

Hoe maatschappelijke waarde aanwenden?Terrein De Volharding ­ kade [bron Gem Amsterdam]

Page 24: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Aanbevelingen

De plekken in dit onderzoek zijn prototypes die zijn voortgekomen uit unieke omstandigheden.

De belangrijkste aanbeveling is dan ook de juiste omstandigheden te creëer. Maar hoe doe je dat?

Vijf VCRS aspecten thematiseren de aanbevelingen, onder andere:

Doelen: Vermijdt problemen niet maar zoek ze op, zij geven aanleiding voor praktische experimenten en innovatie;

Deelnemers: Geef stakeholders, bewoners en andere coalitiepartners zo vroeg mogelijk een zichtbare praktische rol;

Middelen: Begin met een integrale duurzame aanpak op een beheersbare schaal, en breid voortschrijdend uit;

Services: Combineer services, en bijbehorende deelnemers en middelen, in haalbare en zelfversterkende ad hoc combinaties;

Afspraken: Beloon ‘vrijwilligers ­ koplopers en volgers’, en zorg dat ze delen in de 3ND*"$,'&"$(50$(<O$(%$'N0$$%$,H(#$0$6%""B(3=(0$1"*'.

Page 25: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

§3.Aanbevelingen

Doelen

Deelnemers

Middelen

Services

Afspraken

L#1D,F9.+B1'3(#D#&+&,#.+D//1+H'#E+H#+'B2+H,F+)#A#&+aanleiding voor praktische experimenten;

M##N+-./E#%'(9#1-2+3#0'&#1-+#&+/&9#1#+$'/(,.,#B/1.&#1-+zo vroeg mogelijk een zichtbare praktische rol;

Begin met een integrale duurzame aanpak op een 3#%##1-3/1#+-$%//(2+#&+31#,9+A''1.-$%1,F9#&9+4,.O

Combineer services en bijbehorende deelnemers en D,99#(#&2+,&+%//(3/1#+#&+H#(NA#1-.#1E#&9#+/9+%'$+combinaties;

P#(''&+IA1,F0,((,)#1-J+#&+H'1)+9/.+H#+9#(#&+,&+9#+'B31#&)-.#&+A/&+%4&+,&-B/&&,&)2+N,&/&$,##(+'N+/&9#1-?

!""#$"%"&'

()'*&(+"$%,!!"#"$

'"&-,."'

!/"#"$

Page 26: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Kansen

Om een kleine stap verder te gaan dan het onderzoek, wil ik een paar operationele suggesties exploreren om initiatieven aan te kunnen pakken:

Niet met meer middelen, maar met een andere allocatie van middelen, kunnen de juiste omstandigheden gecreëerd worden voor maatschappelijke waardecreatie.

Q"$(00$N0''%$,("$(1%5"*'%#60&%"(50$(""$(63$5"$&%3$"B"(5"*1%"$>31"B(kan meer mensen mobiliseren voor transitie­initiatieven.

Budgetten herinrichten (Van de trainingszaal naar het veld,..)Zet een deel van de bestaande marketing, communicatie en trainingsbudgetten in voor innovatie­experimenten in de werkelijke wereld, in plaats van in convention­centers, en in samenwerking met eindgebruikers. Zo worden verkoopconcepten getoetst aan reële gebruikssituaties. Zo worden medewerkers getraind in de wijde wereld in plaats van in vergaderzalen. Zo worden toekomstige klanten de ambassadeurs van een ontwikkelingsinitiatief. En zo kunnen experimentele transitie­initiatieven professionaliseren.

Budgetten verwikkelen (Economische transitie, venture capital start­up)Zet risicoluwe “verloren en/of tijdelijke” ruimtes in voor experimentele prototypes voor trans­sectorale samenwerking (Stadswerven + Platforme Urbain). Manage de diverse complementaire activiteiten zodanig dat onrendabele transitie­initiatieven worden gedragen door conventionele rendabele activiteiten. Investeer in transitie­start­ups en deel de lessen en de resultaten. Verbreed de opvatting van technisch vastgoed­ en facility­management met menselijk en inclusief business­ en community­management ­ de concierge.

Competenties verwikkelen (Holding voor evenwicht van sterk en zwak)Werk samen met publieke, private en maatschappelijke partners in experimentele transitie coalities. Formaliseer juridische entiteiten met gemengd aandeelhouderschap om gemeenschappelijke initiatieven, uitvoering en beheer te ontwikkelen. Koester en beloon de maatschappelijke waardecreatie van sociale en culturele initiatiefnemers in de totale balans voor een duurzaam en rechtvaardig beheer.

Stimuleer transparantie:De vijf VCRS aspecten, en vele andere methodieken, geven houvast in transsectorale initiatieven door elke deelnemer een herkenbare plek te geven. Vernieuw de ‘Neufert Bauentwurfslehre’ met een index voor m2­rendement per typologie ten behoeve van transitie­geöriënteerde programma­verwikkeling.

Page 27: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

§3.Kansen

La Cartoucherie [bron Cosmopolis]Stadswerven Dordrecht groeimodel [bron cab42]Nieuwbouw leegstand [bron La Dépêche]Chantier culturel Point Haut [bron Patrick Bouchain]

Budgetten herinrichten Budgetten verwikkelenCompetenties verwikkelen

Page 28: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

4. Onderzoek: Hoe is maatschappelijke waarde aan het licht gekomen?

De VCRS onderzoeksmethode is gebaseerd op de onderlingen afhankelijkheid van vijf basale projectaspecten:

Doelen: een geheel aan overtuigingen gedeeld door de deelnemers;

Deelnemers: een groep stakeholders en eindgebruikers verbonden in overtuigingen;

Middelen: de benodigde bronnen om services mee te kunnen verlenen;

Services: het programma en diensten die de deelnemers uitvoeren;

Afspraken: de wetten, normen, voorwaarden, contracten en prijzen die de services voor de toekomst verhelderen.

Ze geven houvast voor transsectoraal inzicht.

Dit instrument is de spil van de aanpak. Het is toegepast als informatiestructuur voor onderzoek naar de twee casussen:

De Ceuvel in Amsterdam en Het Schieblock in Rotterdam.

Per locatie zijn zestien stakeholders geïnterviewd in vier categoriën: beslissers, uitvoerders, gebruikers en buren.

Ook zijn vijf contextuele bronnen geraadpleegd: STIPO en KCAP over transities in stedenbouwkundig programma en ontwerp,

en drie partners in samenwerkingsprojecten: de Westergasfabriek, de Wagenwerkplaats en Blijburg.

In de VCRS workshop in het Hamerkwartier hebben zeer verschillende stakeholders in één werksessie een hybride locatieconcept geformuleerd ­ een pressure­cooker­aanpak gemodelleerd naar de lessen van de broedplaatsen.

Page 29: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Dar

win

Éco

syst

ème

The

Ori

ging

of

Spa

ces

La

Car

touc

heri

e

Des

ign

Thin

king

ONBENUTTE KANSEN VOORTRANSITIE

BENUTTE KANSEN VOORTRANSITIE

!

+

!

+

!

+

!

+

!!"#$%$&'"($"

#$%'")'"($"

'*+,-./,012),23,4.,5627,+289:/,;5<9= >4<+,1 ?@1+A*B/C:,B,*2D%3E8F '**<.A+/,

'*+,-./,0123<*+,G+

H<-=1:<I

08:30 Een gelegenheid voor iedereen om kennis met elkaar

te maken en het dagschema te kennen.

12:00 Uitwisseling van de eerste

ongesorteerde indrukken van het bezoek.

11:00 Uitspraken over de bewonerservaringen met de plek en de planontwikkeling.

!

"

#

$

%

&

14:00-17:00 VCRS workshop werksessie

aandragen, verwikkelen, concept en coalitie

13:00 Lunch in een lokaal

restaurant.

09:00 Uitspraken over

ambities en de stand van zaken van de gemeentelijke

planontwikkeling. 08:00

veerhaven

§4.Onderzoek

Hamerkwartier routeVCRS workshop ­ verwikkeling

Page 30: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

5. Strategie: Maatschappelijke waarde en duurzaamheidsdoelen.

Dit onderzoek is een aanvulling op het werk van de vele technici van de circulaire economie.

Het presenteert maatschappelijke waarde als een onderdeel van een breder waardeschema voor een samenleving in transitie naar een duurzame organisatie. Maatschappelijke waarde is, behalve een doel, ook een middel voor de transitie.

De beoogde transitie is nodig op vele fronten en de onontkoombare samenhang tussen de fronten maakt het een complexe haast overweldigende opgave. Gezamenlijke maatschappelijke waarde kan de drempel van de complexiteit verlagen.

1. Maatschappelijke waarde bouwt de partnerschappen die in transsectorale samenwerking de 17 Unesco Duurzaamheidsdoelen kunnen aanpakken.

2. Maatschappelijke waarde verdeelt de lasten van de collosale taak van ‘urban metabolism’ over de vele diverse stakeholders.

3. Maatschappelijke waarde, als progressieve vervanging van materiële waarde (consumptie), is één­derde de energietransitie volgens de Franse vereniging Negawatt. De onontkoombare transitie vergt een fundamenteel andere aanpak.

4. De na­oorlogse hyperproductie met schaalvoordeel door standaardisering, nog steeds nodig voor de actuele bouwopgave, kan zich transformeren door ruimte in te richten voor contextuele variatie en adaptief diversiteitsvoordeel als resultaat van transsectorale samenwerking.

Broedplaatsen, Living­Labs of Third­Places, zoals De Ceuvel en Het Schieblock, tonen hoe maatschappelijke waarde door verbinding, innovatie en levendigheid kan worden bevorderd. Zij zijn de verkenners van een betekenisvolle groei naar meer welzijn met minder middelen.

Page 31: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

§5.Strategie

Negawatt

Service Design Thinking Minimum Viable Product

VCRS Verkenners

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!"!!!!!!!!!!!!!!!"!!!!!!!!!!!!!!!

17 SDGs

Urban Metabolism

[bron Fabrications]

Page 32: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

6. Referenties

Het onderzoek is tot stand gekomen dankzij velen:

In de voorbereidende periodes:

Het pionierswerk van de stichters van Darwin Ecosystème

het Europees Erasmus+ project ‘The Origin of Spaces’ met vijf steden­partners

de podia die de aanpak ondersteunen: Make_City in Berlijn, de COP21 in Parijs, Unesco Creative Cities in Östersund en Practicing the Commons in Utrecht het project La Cartoucherie in Toulouse.

Page 33: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

!Q//.-$%/BB#(,FE#+0//19#+is het middel en het doel van transsectorale samenwerking dat 9441H/D#+,&&'A/.,#+A#1-&#(.2+#&+0#(H,F&+A#1%'').?7

!"#$%&'(')*+,-+.%#+/&-0#12+34.+0%/.+0/-+.%#+54#-.,'&67

L8RS2+TU;<

8#91,$+:1,$#2+;<==

Page 34: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

6. Referenties

Het onderzoek is tot stand gekomen dankzij velen:

In de voorbereidende periodes:

Het pionierswerk van de stichters van Darwin Ecosystème

het Europees Erasmus+ project ‘The Origin of Spaces’ met vijf steden­partners

de podia die de aanpak ondersteunen: Make_City in Berlijn, de COP21 in Parijs, Unesco Creative Cities in Östersund en Practicing the Commons in Utrecht het project La Cartoucherie in Toulouse.

Page 35: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

londonpula

bordeauxbilbaoLISBOA

londonpula

bordeauxbilbaoLISBOA

londonpula

bordeauxbilbaoLISBOA

londonpula

bordeauxbilbaoLISBOA

londonpula

bordeauxbilbaoLISBOA

!

!

!

!

!

The Origin of Spaces [bron C. Weiler]Darwin Ecosystème [bron Evolution] La Cartoucherie [bron Cosmopolis]

Page 36: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

Nu is, mede dankzij de vele stakeholders die hun tijd gaven aan het onderzoek voor het Atelier Rijksbouwmeester, een adequaat label gevonden:

‘maatschappelijke waarde’.

Deze waarde heeft grote betekenis voor de transitie, want het voedt een betekenisvolle groei naar meer welzijn met minder middelen

met levendigheid, verbinding, ruimte en innovatie om samen aan het werk te gaan en samen door te pakken.

Page 37: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

!""#$"%"&'

()'*&(+"$%,!!"#"$

'"&-,."'

!/"#"$

Page 38: christiaanweiler.net · “Hoe kunnen de bijdragen van de onderzochte locaties een voorbeeld zijn voor andere locaties?” Ruimte voor experimenten: De vervuilde grond, de onmogelijke

cab54may 2

VALUE-CYCLE for REAL-SPACE

cab54

s.a.r.l.

capital social 6.000 eu siret 512.396.979.00035 rcs bordeaux no. ordre S13221

no. m

af 2

5840

4 / Z

10

72 r

ue m

ayau

do

n 33100 bordeaux tel +33 6 26 01 22 30 w

eb cab54@christiaanweil

er.ne

t -

architecture, theory and strategy

Amsterdam, 5 Juni 2019

Torsten Wieman (buur)Garage Wieman

Anke Wijnja (gebruiker)Bureau Fonkel

Chandar vd Zande (gebruiker)Metabolic Milieuadvies

SCHIEBLOK, ROTTERDAM

Rients Dijkstra (beslisser)PosadMaxwan, sr. urban design

Marcus Fernhout (uitvoerder)CIC Rotterdam, vh Codum

Neil Gremmen (buur)NL Assett Management

Hans de Jonge (buur)Vereniging Central District

Hamit Karakus (beslisser)Directeur Platform 31

Addy van der Knaap (buur)Hofbogen BV

Kristian Koreman (uitvoerder)Zones Urbaines Sensibles BV

Kees van Oorschoot (beslisser)Gemeente Rotterdam

OPDRACHTGEVER

Ministerie van Binnenlandse Zaken en KoninkrijksretatiesRijksvastgoedbedrijf, Atelier Rijksbouwmeester, Den Haag

Floris AlkemadeRijksbouwmeester

Bas VereeckenAtelier Rijksbouwmeester

Iris ThewessenAtelier Rijksbouwmeester

OPDRACHTNEMER

Christiaan Weilercab54: architecture, theory and strategy

Emile van Rinsum (gebruiker)Milieu Centrum Rotterdam

Lus Smits (beslisser)Lus Smits Project Investment

Jorn de Vries (uitvoerder/gebruiker)Almost Modern, gra!sch ontwerp

Eva Vrouwe (gebruiker)Int. Architectuur Biënnale Rotterdam

BRONNEN

Jeroen DirckKCAP Architects & Planners

Hans Karssenberg STIPO

Stanja Van MierloHoreca en events-ondernemer

Evert VerhagenCreative Cities

Cees Anton de Vries, Origame organisatie en proces advies

LOKATIEVERTEGENWOORDIGERS

DE CEUVEL, AMSTERDAM

Ruud Antonisse (buur)Kringloopwinkel Materiales

Wouter van den Berg (buur)Vertaalbureau.nl

Els Daems (beslisser)Gem. Amsterdam Projektburo

Berith Danse (gebruiker)Directeur Oostblok Theater

Steven Delva (uitvoerder)Delva Landscape Architecture / Urbanism

Sascha Glasl (uitvoerder)Space&Matter Architects

Roel van Herpt (aanvullend)vh Adviescommissie CAWA

Lambert de Pater (beslisser)Triodos Bank NV

Lèneke Pfeiffer (uitvoerder)Wageningen University & Research

Erik Jan Vandermeulen (buur)Concrete Architecture

Marcel van Wees (uitvoerder)Wees Vormgever

TESTPILOTEN

Pauline Westendorp02025

Socrates Schouten Waag

Ton Van Namen Monte!ore Vastgoed

Liesbeth Jansen Projectdirecteur Marineterrein

Eva De Klerk NDSM

Thijs AsselbergsArchitectuur Centrale

Erik Roscam Abbing Live|work

Ellen Van BuerenTU Delft, Management in the Built Environment

CRITICAL FRIENDS

Katheleen Poels Royal Haskoning DHV

Dorine Van HoogstratenMOOI Noord-Holland