ANALYTISCH BOEKHOUDEN EN KOSTENCALCULATIE...DEEL 2 STUDIE VAN DE KOSTENSOORTEN ..... 29 HOOFDSTUK 3...

ANALYTISCH BOEKHOUDEN

EN KOSTENCALCULATIE

Werner Bruggeman Erik De Lembre Patricia Everaert Sophie Hoozée Carine Patfoort

Veertiende editie

Antwerpen – Cambridge

Analytisch boekhouden en kostencalculatie. Veertiende editieWerner Bruggeman, Erik De Lembre, Patricia Everaert, Sophie Hoozée en Carine Patfoort

© 2016 Intersentia Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be

ISBN 978-94-000-0759-8D/2016/7849/119NUR 163 / 786

Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

Intersentia v

Over de auteurs

Prof. dr. Werner BruggemanEmeritus hoogleraar aan Universiteit Gent en Vlerick Business School

Prof. dr. Erik De LembreEmeritus hoogleraar Universiteit GentErepresident Ernst & Young Belgium

Prof. dr. Patricia EveraertProfessor Universiteit Gent

Prof. dr. Sophie HoozéeProfessor Universiteit Gent

Carine PatfoortDocent Arteveldehogeschool, leercoach, stagebegeleider

Intersentia vii

Inhoud

OVER DE AUTEURS ............................................................................................................................ v

DEEL 1 INLEIDING .......................................................................................................................... 1

HOOFDSTUK 1 ALGEMENE AFBAKENING VAN HET WERKTERREIN ........................................................... 3

1 WAT OMVAT BOEKHOUDEN? ............................................................................................... 4

2 DEELGEBIEDEN VAN DE BOEKHOUDING ....................................................................... 52.1 Algemene boekhouding ................................................................................................................ 52.2 Analytische boekhouding ............................................................................................................. 62.3 Beleidsboekhouding ...................................................................................................................... 6

3 RELATIE VAN DE BOEKHOUDING TOT HET BESLISSINGSPROCES IN DE ONDERNEMING ............................................................................................................ 8

3.1 Het managementconcept en de boekhouding ........................................................................... 83.2 Relevantie van de informatie ........................................................................................................ 103.3 Kost van de informatie .................................................................................................................. 10

4 VERPLICHTINGEN INZAKE BELGISCHE WETGEVING ............................................... 11

HOOFDSTUK 2 BASISBEGRIPPEN ............................................................................................................................... 15

1 ALGEMEEN OVERZICHT VAN HET ‘WERKINGSPROCES’ VAN EEN ONDER-NEMING ........................................................................................................................................ 16

2 DEFINITIE EN CLASSIFICATIE VAN KOSTEN .................................................................. 172.1 DeHnitie van kosten ....................................................................................................................... 172.2 ClassiHcatie van kosten ................................................................................................................. 172.2.1 Indeling naar aard: kostensoort ................................................................................................... 172.2.2 Indeling naar de toewijsbaarheid aan de output: directe en indirecte kosten ....................... 18

viii Intersentia

Inhoud

2.2.3 Indeling naar functie binnen de onderneming: kostenplaatsen en/of kostendragers .......... 182.2.4 Indeling naar de relatie tot het volume: vaste en variabele kosten .......................................... 192.2.5 Indeling naar de tijdsperiode: historische, gebudgetteerde en standaardkosten .................. 202.2.6 Indeling naar beheersbaarheid: beheersbare en niet-beheersbare kosten .............................. 202.2.7 Besluit .............................................................................................................................................. 20

3 DE KOSTPRIJS .............................................................................................................................. 213.1 Het algemene begrip “kostprijs” .................................................................................................. 213.2 Kostprijs binnen de analytische boekhouding en binnen kostencalculatie ........................... 22

4 DOELSTELLINGEN VAN KOSTPRIJSCALCULATIE ......................................................... 244.1 Onmogelijkheid om de algemene boekhouding af te sluiten .................................................. 244.2 Noodzakelijkheid van interne informatie .................................................................................. 244.2.1 Periodieke resultaatbepaling ........................................................................................................ 244.2.2 Grondslag tot bepaling van de oMerteprijs of verkoopprijs ...................................................... 254.2.3 Hulpmiddel in de besluitvorming ............................................................................................... 254.2.4 Kostenbegroting voor planning en controle .............................................................................. 264.2.5 Kostenbeheersing en eNciëntiebeoordeling .............................................................................. 26

5 DIVERSE TECHNIEKEN VAN KOSTENCALCULATIE EN RESULTAATBEPALING 26

DEEL 2 STUDIE VAN DE KOSTENSOORTEN ........................................................................... 29

HOOFDSTUK 3 STUDIE VAN HET MATERIAALVERBRUIK................................................................................. 31

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 32

2 HOEVEELHEIDSBEPALING ..................................................................................................... 322.1 Informatiebronnen ........................................................................................................................ 322.2 Bepaling van de werkelijke hoeveelheid ..................................................................................... 332.2.1 Directe hoeveelheidsbepaling ...................................................................................................... 332.2.2 Indirecte hoeveelheidsbepaling ................................................................................................... 342.3 Standaardhoeveelheid ................................................................................................................... 35

3 PRIJSBEPALING ........................................................................................................................... 353.1 Historische inkoopprijs ................................................................................................................. 353.2 Marktprijs ....................................................................................................................................... 363.3 Vervangingsprijs ............................................................................................................................ 363.4 Standaardprijs ................................................................................................................................ 363.5 Cijfervoorbeeld .............................................................................................................................. 363.6 Invloed op de kostprijs en de balans ........................................................................................... 403.7 Fiscale aspecten .............................................................................................................................. 40

4 PRAKTISCHE AANPAK ............................................................................................................. 41

Intersentia ix

Inhoud

HOOFDSTUK 4 STUDIE VAN DE PERSONEELSKOSTEN ....................................................................................... 43

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 44

2 HOEVEELHEIDSBEPALING ..................................................................................................... 442.1 Bepaling van de gewerkte tijd ...................................................................................................... 442.2 Informatiebronnen ........................................................................................................................ 442.3 Meting van de werkelijk gepresteerde tijden .............................................................................. 46

3 PRIJSBEPALING ........................................................................................................................... 463.1 Bepaling van de personeelskost per betaald uur ....................................................................... 463.2 Bepaling van de personeelskost per beschikbaar productief uur ............................................ 47

4 SAMENSTELLING VAN DE PERSONEELSKOST ................................................................ 484.1 Schema ............................................................................................................................................ 484.2 Inhoudelijke analyse van het prestatieloon ................................................................................ 504.2.1 Samenstelling ................................................................................................................................. 504.2.2 Prestatiebasis gewoon loon ........................................................................................................... 504.2.3 Overloon ......................................................................................................................................... 514.2.4 Premies ............................................................................................................................................ 514.3 Inhoudelijke analyse van de component sociale lasten ............................................................ 514.4 Analyse van het brutoloon inzake bestemming ........................................................................ 524.4.1 Samenhang ..................................................................................................................................... 524.4.2 Werknemersbijdrage RSZ ............................................................................................................. 524.4.3 Inhouding voor bedrijfsvoorheNng ............................................................................................ 524.4.4 Uitkeerbaar loon ............................................................................................................................ 52

HOOFDSTUK 5 DUURZAME PRODUCTIEMIDDELEN .......................................................................................... 53

1 ALGEMEENHEDEN ................................................................................................................... 54

2 VERGELIJKENDE ALGEMENE STUDIE VAN DE AFSCHRIJVINGSMETHODEN ... 542.1 Principe ........................................................................................................................................... 542.2 APeiding van de formules voor sinking fund en annuïteitenmethode .................................. 562.2.1 Tijdswaarde van het geld .............................................................................................................. 562.2.2 Enkelvoudige intrest ...................................................................................................................... 562.2.3 Samengestelde intrest .................................................................................................................... 572.2.4 Annuïteitenmethode ..................................................................................................................... 592.2.5 Sinking fund ................................................................................................................................... 61

3 VOORBEELDEN .......................................................................................................................... 62

x Intersentia

Inhoud

4 FISCALE ASPECTEN .................................................................................................................. 664.1 Fiscale versus economische afschrijvingsduur .......................................................................... 664.2 Afschrijving en vervangingswaarde ............................................................................................ 664.3 Versneld afschrijven ...................................................................................................................... 664.3.1 Argumentatie pro .......................................................................................................................... 664.3.2 Argumentatie contra ..................................................................................................................... 664.4 Fiscaal aanvaarde afschrijvingsstelsels ........................................................................................ 67

5 AFSCHRIJVING ALS KOSTPRIJSCOMPONENT ................................................................ 675.1 Afschrijvingsbeleid ........................................................................................................................ 675.2 Vergelijkende studie van de druk op de kostprijs van de diverse afschrijvingsmethoden ... 685.3 Kostencalculatorische overwegingen bij volledige afschrijving zonder buitengebruik-

stelling ............................................................................................................................................. 68

HOOFDSTUK 6 RENTE ALS KOSTENFACTOR.......................................................................................................... 71

1 THEORETISCHE ARGUMENTATIE ...................................................................................... 72

2 PRAKTISCHE AANPAK ............................................................................................................. 73

DEEL 3 FULL COSTING VOLGENS DE TRADITIONELE BENADERING ......................... 75

HOOFDSTUK 7 EXTRACOMPTABELE KOSTENCALCULATIE ............................................................................ 77

1 HET VERZAMELEN VAN DE KOSTENGEGEVENS .......................................................... 781.1 Centrale administratie .................................................................................................................. 781.2 Kosteninput: documenten ............................................................................................................ 78

2 VERDELING VAN DE KOSTEN ............................................................................................... 822.1 Principe ........................................................................................................................................... 822.2 Techniek .......................................................................................................................................... 822.3 Kostenplaatsen ............................................................................................................................... 82

3 VAN KOSTENPLAATSEN NAAR KOSTENDRAGERS ....................................................... 83

4 BEPALING VAN DE KOSTPRIJZEN EN RESULTAATBEPALING ................................... 85

5 GEVALLENSTUDIE MASSAPRODUCTIE: ÉÉN EINDPRODUCT, ÉÉN GROND-STOF, ÉÉN BEWERKING ........................................................................................................... 89

5.1 Gegevens ......................................................................................................................................... 895.2 Kostenverdeelstaat ......................................................................................................................... 935.3 Extracomptabele resultaatbepaling en kostprijscalculatie ....................................................... 95

Intersentia xi

Inhoud

6 GEVALLENSTUDIE MASSAPRODUCTIE MET BIJPRODUCT ....................................... 956.1 Gegevens ......................................................................................................................................... 956.2 Kostenverdeelstaat ......................................................................................................................... 1006.3 Extracomptabele resultaatbepaling en kostprijscalculatie ....................................................... 1026.4 Afsluiting algemene boekhouding............................................................................................... 103

7 VARIANT ....................................................................................................................................... 106

8 BESLUIT ......................................................................................................................................... 107

HOOFDSTUK 8 VERDELING VAN DE INDIRECTE KOSTEN: TRADITIONELE METHODEN .................... 109

1 VERDEELPROBLEMEN ............................................................................................................. 110

2 TOEREKENING VERSUS TOEWIJZING ............................................................................... 110

3 TRADITIONELE VERDEELSLEUTELS .................................................................................. 1113.1 De delingscalculatie ....................................................................................................................... 1113.2 De equivalentiecijfermethode ...................................................................................................... 1133.3 De toeslagmethode ........................................................................................................................ 1153.4 Keuze van het verdeelcriterium ................................................................................................... 1193.4.1 Overzicht ......................................................................................................................................... 1193.4.2 IdentiHcatie van de verdelingsbasis ............................................................................................. 122

4 VERDEELSLEUTELS BIJ EEN GEMEENSCHAPPELIJK PRODUCTIEPROCES .......... 1254.1 Gemeenschappelijk productieproces .......................................................................................... 1254.2 Verbijzondering van de gemeenschappelijke kosten ................................................................ 125

5 DE VERDEELPROBLEMATIEK BINNEN DE KOSTENVERDEELSTAAT ..................... 1275.1 Algemeen ........................................................................................................................................ 1275.2 De rechtstreekse toewijzing .......................................................................................................... 1275.3 De trapsgewijze toewijzing ........................................................................................................... 1285.4 Methode van de wederzijdse dienstverlening ............................................................................ 128

HOOFDSTUK 9 AUTONOME ANALYTISCHE BOEKHOUDING .......................................................................... 135

1 REKENINGENSTELSEL ............................................................................................................. 1361.1 DeHnitie en doelstellingen ............................................................................................................ 1361.2 Eisen gesteld door het boekhoudrecht ........................................................................................ 1361.3 Model van een rekeningenstelsel ................................................................................................. 1381.4 Bespreking ...................................................................................................................................... 142

xii Intersentia

Inhoud

2 MATERIAALVERBRUIK ............................................................................................................ 1442.1 Algemene boekhouding ................................................................................................................ 1442.2 Analytische boekhouding ............................................................................................................. 145

3 DIENSTEN EN DIVERSE GOEDEREN ................................................................................... 1473.1 Algemene boekhouding ................................................................................................................ 1473.2 Analytische boekhouding ............................................................................................................. 147

4 PERSONEELSKOSTEN ............................................................................................................... 1504.1 Algemene boekhouding ................................................................................................................ 1504.2 Analytische boekhouding ............................................................................................................. 150

5 AFSCHRIJVINGEN EN WAARDEVERMINDERINGEN ................................................... 1535.1 Algemene boekhouding ................................................................................................................ 1535.2 Analytische boekhouding van de afschrijvingen ...................................................................... 1545.3 Analytische boekhouding van de waardevermindering op vorderingen ............................... 155

6 VOORZIENINGEN VOOR RISICO’S EN KOSTEN ............................................................. 1566.1 Algemene boekhouding ................................................................................................................ 1566.2 Analytische boekhouding ............................................................................................................. 1576.3 Uitdieping: aparte kostenplaats onderhoud ............................................................................... 1596.3.1 Terminologie .................................................................................................................................. 1596.3.2 Analytische boekhouding ............................................................................................................. 161

7 ANDERE BEDRIJFSKOSTEN .................................................................................................... 163

8 VAN KOSTENPLAATSEN NAAR KOSTENDRAGERS ....................................................... 164

9 GOEDEREN IN BEWERKING – BESTELLINGEN IN UITVOERING ............................ 1649.1 Vaststellen van de hoeveelheid en waardering........................................................................... 1659.2 Goederen in bewerking: boekingen ............................................................................................ 1669.3 Bestellingen in uitvoering ............................................................................................................. 167

10 AFLEVERING VAN GEREED PRODUCT EN BIJPRODUCTEN ...................................... 16710.1 Eén gereed product ........................................................................................................................ 16710.2 Bijproduct ....................................................................................................................................... 16810.3 Verschillende eindproducten ....................................................................................................... 168

11 ANALYTISCHE RESULTAATBEPALING ............................................................................... 170

12 ALGEMEEN SCHEMA VAN DE ANALYTISCHE BOEKHOUDING .............................. 171

13 UITVAL EN AFVAL ..................................................................................................................... 17813.1 Terminologie .................................................................................................................................. 17813.2 Betekenis voor het kostenbeheersingsproces ............................................................................. 17813.3 Analytische boekhouding ............................................................................................................. 179

Intersentia xiii

Inhoud

13.3.1 Uitval ............................................................................................................................................... 17913.3.2 Afval ................................................................................................................................................ 18113.3.3 Besluit .............................................................................................................................................. 183

14 PRAKTISCHE ILLUSTRATIE: DIDACTISCHE GEVALLENSTUDIES ............................ 18314.1 Gevallenstudie massaproductie: één eindproduct, één grondstof, één bewerking ............... 18314.1.1 Basisgegevens ................................................................................................................................. 18314.1.2 Verwerking van de gegevens ........................................................................................................ 18314.2 Gevallenstudie: massaproductie met bijproduct ....................................................................... 19014.2.1 Gegevens ......................................................................................................................................... 19014.2.2 Verwerking van de gegevens ........................................................................................................ 190

15 HET GEBRUIK VAN VERREKENPRIJZEN ........................................................................... 19815.1 Materiaalverbruik .......................................................................................................................... 19815.2 Diensten en diverse goederen ...................................................................................................... 19915.3 Personeelskosten ............................................................................................................................ 20115.4 Afschrijvingen en waardeverminderingen ................................................................................. 20415.4.1 Afschrijvingen ................................................................................................................................ 20415.4.2 Waardevermindering op vorderingen ........................................................................................ 20615.5 Voorzieningen voor risico’s en kosten ......................................................................................... 20715.6 Andere bedrijfskosten ................................................................................................................... 20915.7 Goederen in bewerking en bestellingen in uitvoering .............................................................. 21015.7.1 Goederen in bewerking................................................................................................................. 21015.7.2 Bestellingen in uitvoering ............................................................................................................. 21015.8 Analytische resultaatbepaling ...................................................................................................... 21015.9 Samenvatting .................................................................................................................................. 212

16 SYNTHESE AUTONOME ANALYTISCHE BOEKHOUDING .......................................... 217

DEEL 4 FULL COSTING UITGEBREID NAAR VERSCHILLENDE INDUSTRIËLE PRODUCTIEPROCESSEN ................................................................................................................. 219

HOOFDSTUK 10 EXTRACOMPTABELE KOSTENCALCULATIE TOEGEPAST OP INDUSTRIËLE PRODUCTIEPROCESSEN ................................................................................................................. 221

1 TYPOLOGIE ................................................................................................................................. 2221.1 Massaproductie .............................................................................................................................. 2221.2 Serieproductie ................................................................................................................................ 2231.3 Stukproductie ................................................................................................................................. 223

2 KOSTENCALCULATIE BIJ MASSAPRODUCTIE ................................................................ 2232.1 Situering .......................................................................................................................................... 2232.2 Kostencalculatie en kostenadministratie massaproductie – Cumulatiemethode ................. 2232.3 Methode ter bepaling van het kostentarief per verwerkingsproces – TariHcatiemethode ... 225

xiv Intersentia

Inhoud

3 GEVALLENSTUDIE: PRODUCTIE IN STADIA: NORMAAL, FAMILIAAL ................... 2273.1 Gegevens ......................................................................................................................................... 2273.2 Verwerking van de gegevens ........................................................................................................ 230

4 KOSTENCALCULATIE BIJ SERIE- EN STUKPRODUCTIE .............................................. 2354.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 2354.2 Administratieve organisatie ......................................................................................................... 235

5 GEVALLENSTUDIE: ORDERCALCULATIE ......................................................................... 237

HOOFDSTUK 11 AUTONOME ANALYTISCHE BOEKHOUDING TOEGEPAST OP INDUSTRIËLE PRODUCTIEPROCESSEN ................................................................................................................. 249

1 SITUERING ................................................................................................................................... 250

2 MASSAPRODUCTIE ................................................................................................................... 2502.1 Meerdere eindproducten – meerdere grondstoMen – één bewerking .................................... 2502.2 Meerdere eindproducten – één grondstof – meerdere bewerkingen ...................................... 2512.3 Meerdere eindproducten – meerdere grondstoMen – meerdere bewerkingen ...................... 253

3 MASSAPRODUCTIE: PRODUCTIE IN STADIA .................................................................. 254

4 GEVALLENSTUDIE: PRODUCTIE IN STADIA .................................................................... 258

5 MASSAPRODUCTIE: PRODUCTIE IN BEDRIJFSAFDELINGEN ................................... 265

6 SERIE- EN STUKPRODUCTIE ................................................................................................. 267

7 GEVALLENSTUDIE: ORDERCALCULATIE ......................................................................... 271

DEEL 5 ACTIVITY-BASED COSTING ......................................................................................... 283

HOOFDSTUK 12 DE TECHNIEK VAN ACTIVITY-BASED COSTING ................................................................... 285

1 VEELVOORKOMENDE TEKORTKOMINGEN VAN TRADITIONELE KOST-PRIJSSYSTEMEN.......................................................................................................................... 286

1.1 Gebrekkige homogeniteit van de aan de kostenplaats toegewezen kosten ............................ 2861.2 Overdreven gebruik van directe arbeid (uren of waarde) als omslagsleutel voor indi-

recte kosten ..................................................................................................................................... 286

2 DEFINITIES VAN ACTIVITY-BASED COSTING (ABC) UIT DE LITERATUUR ........ 287

3 OMSCHRIJVING VAN ABC ...................................................................................................... 287

Intersentia xv

Inhoud

4 SYSTEMATISCHE STUDIE VAN DE BOUWSTENEN VAN EEN ABC-MODEL .......... 2894.1 Middelen ......................................................................................................................................... 2894.2 Activiteiten ..................................................................................................................................... 2904.3 Resource cost drivers ..................................................................................................................... 2904.4 Activity cost drivers ....................................................................................................................... 2914.4.1 Begrip en voorbeelden .................................................................................................................. 2914.4.2 Bepaling van de activity cost drivers ........................................................................................... 2924.5 Kostenobjecten ............................................................................................................................... 292

5 UITGEWERKT VOORBEELD ................................................................................................... 293

6 EVALUATIE VAN ABC ............................................................................................................... 2986.1 Criteria van toepasbaarheid ......................................................................................................... 2986.2 Innovaties van ABC ....................................................................................................................... 2996.3 Voordelen van ABC ....................................................................................................................... 2996.3.1 Voordelen op strategisch vlak ...................................................................................................... 2996.3.2 Voordelen op operationeel vlak ................................................................................................... 3006.4 Nadelen van ABC .......................................................................................................................... 301

HOOFDSTUK 13 ABC VERSUS TRADITIONELE KOSTPRIJSCALCULATIE TOEGEPAST VIA EEN CASE 303

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 304

2 WINSTGEVENDHEID VIA TRADITIONELE KOSTPRIJSCALCULATIE ..................... 304

3 TOEPASSING VAN ABC ............................................................................................................ 305

4 UITWERKING VAN DE CASE ................................................................................................. 3064.1 Basisgegevens ................................................................................................................................. 3064.2 Gevraagd ......................................................................................................................................... 3084.3 Oplossing ........................................................................................................................................ 308

HOOFDSTUK 14 ABC GEÏNTEGREERD IN DE ANALYTISCHE BOEKHOUDING ........................................... 313

1 GEGEVENS CIJFERVOORBEELD ........................................................................................... 314

2 UITWERKING VAN DE KOSTENVERDEELSTAAT ........................................................... 318

3 EXTRACOMPTABELE RESULTAATBEPALING EN KOSTPRIJSCALCULATIE .......... 324

4 EVALUATIE ................................................................................................................................... 324

5 CONCLUSIE .................................................................................................................................. 325

xvi Intersentia

Inhoud

DEEL 6 DIRECT COSTING ............................................................................................................ 327

HOOFDSTUK 15 DIRECT COSTING: TECHNIEK EN BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING .................... 329

1 ONTSTAAN................................................................................................................................... 330

2 ONDERSCHEID TUSSEN VASTE EN VARIABELE KOSTEN ........................................... 331

3 GRONDVORM VAN DIRECT COSTING .............................................................................. 3323.1 Voorraadwaardering ..................................................................................................................... 3333.2 Resultaatbepaling ........................................................................................................................... 334

4 DIRECT COSTING EN KOSTENPLAATSEN ........................................................................ 3394.1 Beheersing van het centrum ......................................................................................................... 3394.2 Direct costing en kostendragers .................................................................................................. 3404.3 Het ‘getrapte’ direct costing-model ............................................................................................. 341

5 BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING VAN DIRECT COSTING ................................. 3435.1 Algemene principes ....................................................................................................................... 3435.2 Verwerking van direct costing in de analytische boekhouding ............................................... 3455.3 Varianten en nut van de boekhoudkundige verwerking van direct costing .......................... 3505.3.1 Variant met onmiddellijke uitsplitsing van de kostensoorten in vast en variabel................. 3505.3.2 Variant waarbij “999 Niet-toegerekende kosten” geanalyseerd wordt .................................... 3505.3.3 Nut van een boekhoudkundige verwerking van direct costing ............................................... 351

6 SYNTHESE .................................................................................................................................... 352

HOOFDSTUK 16 HET GEBRUIK VAN VARIABELE KOSTENINFORMATIE BIJ BELEIDSBESLISSINGEN . 353

1 BELEIDSASPECTEN VAN DE KOSTENCALCULATIE ...................................................... 354

2 DIFFERENTIËLE KOSTENCALCULATIE ............................................................................. 3552.1 Begrippen en methode .................................................................................................................. 3552.2 Determinanten van de diMerentiële kosten (kostprijs) ............................................................. 3562.3 DiMerentiële opbrengst .................................................................................................................. 357

3 TOEPASSINGEN .......................................................................................................................... 3573.1 De break-evenanalyse of de kritische omzettechniek ............................................................... 3583.1.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 3583.1.2 Keuze van de eenheid waarin volume zal worden gemeten en kostenverloop ...................... 3593.1.3 Kritische omzettechniek in fysische eenheden .......................................................................... 3593.1.4 Kritische omzettechniek in monetaire waarde .......................................................................... 3603.1.5 Besluit .............................................................................................................................................. 361

Intersentia xvii

Inhoud

3.2 Prijspolitiek ..................................................................................................................................... 3623.3 Assortimentspolitiek (wijzigen van de “productmix”) ............................................................. 3643.4 Knelpuntcalculatie ......................................................................................................................... 3653.4.1 Begrip .............................................................................................................................................. 3653.4.2 Doel ................................................................................................................................................. 3653.5 “Make or buy”-beslissingen .......................................................................................................... 366

4 ALGEMEEN BESLUIT ................................................................................................................ 367

HOOFDSTUK 17 DE DIRECTEKOSTENCALCULATIE .............................................................................................. 369

1 BEGRIP ........................................................................................................................................... 370

2 TOEPASSING ................................................................................................................................ 371

DEEL 7 STANDAARDKOSTENCALCULATIE ........................................................................... 375

HOOFDSTUK 18 STANDAARDKOSTENCALCULATIE ............................................................................................. 377

1 INLEIDING ................................................................................................................................... 378

2 DEFINITIES .................................................................................................................................. 3792.1 Standaardkosten ............................................................................................................................. 3792.2 Hoeveelheidsstandaarden en prijsstandaarden ......................................................................... 3802.3 Standaardkostprijs ......................................................................................................................... 3802.4 Integrale standaardkostencalculatie ............................................................................................ 380

3 CLASSIFICATIE VAN STANDAARDEN ................................................................................ 3813.1 Soorten standaarden ..................................................................................................................... 3813.2 Praktisch belang ............................................................................................................................. 3833.3 Verschil tussen de normale standaard en het budget................................................................ 383

4 BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING EN REKENINGENSTELSEL ........................... 384

5 STANDAARDKOSTEN VOOR DE DIRECTE, VARIABELE KOSTENSOORTEN ......... 3855.1 Materiaalverbruik .......................................................................................................................... 3855.1.1 Vaststellen van de standaardhoeveelheid per eenheid eindproduct ....................................... 3855.1.2 Vaststellen van de standaardprijs van de aangewende materialen .......................................... 3865.1.3 Standaardkost van het materiaalverbruik ................................................................................... 3875.1.4 Verschillenanalyse materiaalverbruik ......................................................................................... 3875.1.5 Autonome analytische boekhouding .......................................................................................... 3895.1.6 Praktisch voorbeeld ....................................................................................................................... 392

xviii Intersentia

Inhoud

5.2 Directe personeelskosten .............................................................................................................. 3955.2.1 Vaststellen van de standaardpersoneelstijd per eenheid eindproduct .................................... 3955.2.2 Vaststellen van de standaardprijs voor de personeelskost ........................................................ 3965.2.3 Standaardkost van het personeel ................................................................................................. 3975.2.4 Verschillenanalyse directe personeelskost .................................................................................. 3975.2.5 Autonome analytische boekhouding .......................................................................................... 3985.2.6 Praktisch voorbeeld ....................................................................................................................... 3985.3 Boekhoudkundige verwerking: samenvattend overzicht en verHjningen .............................. 400

6 STANDAARDKOSTEN MET BETREKKING TOT DE INDIRECTE KOSTEN-SOORTEN ...................................................................................................................................... 401

6.1 Inleiding .......................................................................................................................................... 4016.2 Causale factor ................................................................................................................................. 4026.3 DeHniëren van het standaardtarief per eenheid causale factor ............................................... 4036.4 Verschillenanalyse met betrekking tot indirecte kosten ........................................................... 4056.4.1 Praktisch voorbeeld ....................................................................................................................... 4056.4.2 Bepaling van het totale verschil ................................................................................................... 4066.4.3 Stapsgewijs: begrippen .................................................................................................................. 4076.4.4 Analyse van de verschillen ........................................................................................................... 4096.4.5 GraHsche voorstelling .................................................................................................................... 4106.5 Autonome analytische boekhouding .......................................................................................... 411

7 VERSCHILLENANALYSE INDIRECTE KOSTEN: EXTRA UITGEWERKT VOOR-BEELD ............................................................................................................................................ 414

7.1 Gegevens ......................................................................................................................................... 4147.2 Verschillenanalyse ......................................................................................................................... 4157.3 Autonome analytische boekhouding .......................................................................................... 416

8 GLOBAAL VOORBEELD VAN DE STANDAARDKOSTENCALCULATIE .................... 4178.1 Gegevens ......................................................................................................................................... 4178.2 Verschillenanalyse ......................................................................................................................... 4188.2.1 Op direct materiaalverbruik ......................................................................................................... 4188.2.2 Op directe personeelskost............................................................................................................. 4188.2.3 Op de indirecte kosten .................................................................................................................. 4198.3 Autonome analytische boekhouding .......................................................................................... 420

9 BESLUIT ......................................................................................................................................... 422

DEEL 8 OEFENINGEN ..................................................................................................................... 423

OEFENINGEN BIJ DEEL 1 ALGEMENE AFBAKENING VAN HET WERKTERREIN ........................................................... 425

1-1 Oefening KN5 ................................................................................................................................ 4261-2 Oefening cs2 ................................................................................................................................... 426

Intersentia xix

Inhoud

OEFENINGEN BIJ DEEL 2 STUDIE VAN DE KOSTENSOORTEN ............................................................................................. 427

2-1 Oefening kwartaal.......................................................................................................................... 4282-2 Oefening januari ............................................................................................................................ 4282-3 Oefening maart .............................................................................................................................. 4292-4 Oefening augustus ......................................................................................................................... 4302-5 Oefening mei .................................................................................................................................. 4302-6 Oefening Toys ................................................................................................................................ 4312-7 Oefening Matsushita ..................................................................................................................... 4312-8 Oefening De Boosere .................................................................................................................... 4322-9 Oefening Peach .............................................................................................................................. 4322-10 Oefening vrachtwagen .................................................................................................................. 4322-11 Oefening machine en magazijn ................................................................................................... 4332-12 Oefening Pralidas .......................................................................................................................... 4342-13 Oefening Van Gent & Boos .......................................................................................................... 4342-14 Oefening Ripal ............................................................................................................................... 4352-15 Oefening Leguma .......................................................................................................................... 435

OEFENINGEN BIJ DEEL 3 FULL COSTING VOLGENS DE TRADITIONELE BENADERING ........................................... 437

3-1 Oefening Lambourcia ................................................................................................................... 4383-2 Oefening Spiessens Mini Maxi ..................................................................................................... 4393-3 Oefening toeslagmethode ............................................................................................................. 4423-4 Oefening equivalentiemethode .................................................................................................... 4433-5 Oefening Lambourcia Plus ........................................................................................................... 4433-6 Oefening Spiessens Plus ................................................................................................................ 4433-7 Oefening Karé ................................................................................................................................ 4433-8 Oefening Pascal and Partners ...................................................................................................... 4473-9 Oefening Fisher House ................................................................................................................. 4493-10 Oefening Vandamme & Co .......................................................................................................... 4533-11 Oefening Maintenance WP-VP ................................................................................................... 4553-12 Oefening Maintenance Plus ......................................................................................................... 4563-13 Oefening Athena Uitval en Afval................................................................................................. 4583-14 Oefening Isostar ............................................................................................................................. 4593-15 Oefening Tripartite ........................................................................................................................ 460

OEFENINGEN BIJ DEEL 4 FULL COSTING UITGEBREID NAAR VERSCHILLENDE INDUSTRIËLE PRODUCTIEPROCESSEN ................................................................................................................. 463

4-1 Oefening Shorty ............................................................................................................................. 4644-2 Oefening Regina ............................................................................................................................ 4654-3 Oefening Abidas ............................................................................................................................ 468

xx Intersentia

Inhoud

4-4 Oefening Masureel ........................................................................................................................ 4704-5 Oefening Biscuits-Biscottes .......................................................................................................... 4744-6 Oefening Marcello ......................................................................................................................... 4804-7 Oefening Transibel ........................................................................................................................ 4814-8 Oefening Sany ................................................................................................................................ 4844-9 Oefening industriële bakkerij....................................................................................................... 4884-10 Oefening bureaumeubelen .......................................................................................................... 4924-11 Oefening textielbedrijf .................................................................................................................. 4964-12 Oefening Plaatijzer ........................................................................................................................ 5004-13 Oefening Constructiebedrijf ........................................................................................................ 503

OEFENINGEN BIJ DEEL 6 DIRECT COSTING .............................................................................................................................. 507

6-1 Oefening break-even .................................................................................................................... 5086-2 Oefening Safety .............................................................................................................................. 5086-3 Oefening Murphy .......................................................................................................................... 5096-4 Oefening budget............................................................................................................................. 5096-5 Oefening Dimarso ......................................................................................................................... 5106-6 Oefening Make or buy .................................................................................................................. 5106-7 Oefening low cost .......................................................................................................................... 5116-8 Oefening V8 ................................................................................................................................... 5116-9 Oefening A.C. ................................................................................................................................. 5126-10 Oefening Semi-Var ........................................................................................................................ 5136-11 Oefening Lotus ............................................................................................................................... 5146-12 Oefening Duo ................................................................................................................................. 5146-13 Oefening Trio ................................................................................................................................. 5156-14 Oefening Stop or ............................................................................................................................ 515

OEFENINGEN BIJ DEEL 7 STANDAARDKOSTEN CALCULATIE ............................................................................................. 517

7-1 Oefening ABC en DEF voor directe kosten ............................................................................... 5187-2 Oefening NV Tuti .......................................................................................................................... 5187-3 Oefening NV SDW ........................................................................................................................ 5197-4 Oefening verschillenanalyse NV Gigi ......................................................................................... 5207-5 Oefening Betonmaatschappij ....................................................................................................... 5207-6 Oefening NV LIZ ........................................................................................................................... 5217-7 Oefening beginvoorraad en eindvoorraad ................................................................................. 5227-8 Oefening Glasco ............................................................................................................................. 5237-9 Oefening NV UFO ........................................................................................................................ 5257-10 Oefening Tearoom Real ................................................................................................................ 5257-11 Oefening Fordania ......................................................................................................................... 5277-12 Oefening Schellebelle .................................................................................................................... 5287-13 Oefening TIP .................................................................................................................................. 5307-14 Oefening Idea Fantastic ................................................................................................................ 531

Deel Full costing volgens de traditionele benadering

In dit deel bespreken we de techniek van kostencalculatie en de verwerking ervan in de autonome analytische

boekhouding. In hoofdstuk 7 komt de extracomptabele kostencalculatie aan bod. Dit is de kostencalculatietech-

niek, waarbij de kostprijs berekend wordt “buiten” de boekhouding om. Centraal staat hierbij de kostenver-

deelstaat. Dit is een grote tabel met enerzijds de verschillende kostensoorten en anderzijds de kostenplaatsen/

kostendragers. Dit zijn de organisatorische eenheden binnen de onderneming waar de kost ontstaan is. De kos-

tenverdeelstaat biedt een overzichtelijke manier van werken, die als ideale start dient voor de verdere extracomp-

tabele kostencalculatie. Kortom, de extracomptabele kostencalculatie biedt als eerste voordeel dat inzicht ontstaat

in de totstandkoming van “de kostprijs”. Bovendien zal dit inzicht gedetailleerder zijn en frequenter worden opge-

steld dan de algemene boekhouding. Ten tweede laat deze manier van werken ook toe om de kostprijs van de

verschillende soorten geproduceerde goederen te berekenen, wat noodzakelijk is op het einde van de periode om

de eindvoorraad in de algemene boekhouding te waarderen.

Bij het opstellen van een kostenverdeelstaat (of het opstellen van een kostprijssysteem in het algemeen) wordt

elk bedrijf geconfronteerd met de verdeelproblematiek, wat in hoofdstuk 8 behandeld wordt. Niet alle kosten zijn

immers rechtstreeks gelinkt aan een bepaald type eindproduct, wat het noodzakelijk maakt om een geschikte

verdeelsleutel te zoeken voor deze indirecte (en vaak vaste) kosten.

In hoofdstuk 9 wordt de autonome analytische boekhouding besproken, waarbij de gegevens uit de kostenverdeel-

staat en de extracomptabele kostprijscalculatie zullen worden overgenomen in de analytische boekhouding. Het

woord autonoom slaat op het feit dat de boekhouding volledig (apart) autonoom van de algemene boekhouding

kan worden gevoerd.

Extracomptabele kostencalculatie

1 Het verzamelen van de kostengegevens 78

2 Verdeling van de kosten 82

3 Van kostenplaatsen naar kostendragers 83

4 Bepaling van de kostprijzen en resultaatbepaling 85

5 Gevallenstudie massaproductie: één eindproduct, één grondstof, één bewerking 89

6 Gevallenstudie massaproductie met bijproduct 95

7 Variante 106

8 Besluit 107

78 Intersentia

Deel 3. Full costing volgens de traditionele benadering

1 Het verzamelen van de kostengegevens

Klassiek ontstaan kostengegevens centraal, dit wil zeggen de ,ow van aankoopfacturen, kostenrekenin-

gen, personeelsafrekeningen, afschrijvingen en dergelijke worden in de centrale administratie verzameld.

1.1 Centrale administratie

De kostengegevens worden verzameld en verwerkt in de algemene boekhouding. Deze verwerking

gebeurt via een “systeem van hoofdboeken”, dit wil zeggen:

• aankoopboek (al dan niet gesplitst in grondsto/en, hulpsto/en, diensten en diverse goederen, …);

• diversepostenboek (loon- en weddeberekening, afschrijvingen, waardeverminderingen, …);

• 3nanciële boeken: kasboek, bankboek, wisselboek;

• verkoopboek.

Deze registratie gee5 dan aanleiding tot de jaarrekening uit de algemene boekhouding. Daarnaast

worden in de diverse ondernemingscentra details bijgehouden in verband met materiaalverstrekking,

gepresteerde lonen en wedden, verbruik van diensten en diverse goederen, afschrijvingen, waardever-

minderingsverdelingen, voorzieningen, machinegebruik. Met behulp van deze gegevens worden de

reeds geboekte kostengegevens in de algemene boekhouding opnieuw verdeeld en bekomt men een ana-

lytisch kosteninzicht en een kostprijsberekening.

Kenmerkend is dus:

• centrale verwerking van alle kosten in de algemene boekhouding;

• detailverwerking voor analytische doeleinden;

• accuratessecontrole omdat de verwerkte kosten – autonome verwerking in de algemene boekhou-

ding en autonome verwerking in de analytische calculatie – uiteindelijk op dezelfde kostenmassa

slaan.

Deze methode wordt gebruikt bij de extracomptabele kostenverwerking en bij de autonome analytische

boekhouding.

1.2 Kosteninput: documenten

De kosteninformatie wordt, ongeacht de verwerkingstechniek, verzameld op tal van documenten. Uiter-

aard zijn deze documenten ingericht ten behoeve van verdere verwerking en toewijzing naar kosten-

plaats en kostendrager.

Bij wijze van illustratie werden hierna enkele voorbeelden van belangrijke documenten ter registratie

van kostengegevens weergegeven, namelijk:

• aankoopboek;

• magazijnkaarten;

• magazijnverstrekkingsglobalisatie;

• verdeling diensten en diverse goederen en andere bedrijfskosten;

• personeelsverdeling;

• verdeling van afschrijvingen, voorzieningen en waardeverminderingen.

Intersentia 79

Hoofdstuk 7. Extracomptabele kostencalculatie

Op deze documenten worden er voor de kostensoorten rekeningnummers vermeld zoals in de mini-

mumindeling van het algemeen rekeningenstelsel (MAR, algemene boekhouding). Daarnaast worden

bij de kostenplaatsen en kostendragers reeds rekeningnummers gehanteerd zoals in het voorgestelde

analytische rekeningenstelsel uit deel 4.

80 Intersentia


Intersentia 81


82 Intersentia


2 Verdeling van de kosten

2.1 Principe

De kostenverdeling, centraal probleem bij de kostencalculatie, wordt beheerst door een aantal funda-

mentele principes.

Vooreerst kan men stellen dat een verantwoord beleid nood hee5 aan een geïntegreerd systeem van

vastlegging van verantwoordelijkheden en controle op de taakvervulling (responsibility accounting). Een

zogenaamd “gesloten kostensysteem” waakt erover dat voor iedere kost een kostenverantwoordelijke

wordt aangewezen. Een adequaat controleapparaat maakt een kritische analyse mogelijk van iedere

kost. Hierdoor ontstaat er een systematische opsporing en eliminatie van verspillingen. Het organigram

verdeelt de onderneming in verantwoordelijkheidscentra. Eén functionele verantwoordelijkheid kan

bovendien nog worden opgesplitst in meerdere kostenverantwoordelijkheden. Gesitueerd in de orga-

nisatie van een onderneming kan een kostenplaats dus overeenstemmen met een afdeling of een dienst

(functionele verantwoordelijkheid), maar het kan ook een kleinere entiteit (kostenverantwoordelijkheid)

zijn. De grootte van de kostenplaats varieert bijgevolg volgens bedrijf. Bij het bepalen van het aantal kos-

tenplaatsen zal elk bedrijf zoeken naar de optimale kostenplaatsenstructuur.

Wenst men een uitgebreide en betrouwbare kosteninformatie, dan zal men meer kostenplaatsen creëren

om een beter inzicht te verkrijgen in de oorzaak van de kosten.

2.2 Techniek

De kostenverdeeltechniek veschilt fundamenteel naargelang het directe of indirecte kosten betre5, wat

zijn oorzaak vindt in de diverse aard van deze kosten.

De directe kosten worden immers rechtstreeks toegewezen aan de kostendragers, omdat hier een direct

aanwijsbare relatie kost-product aanwezig is. Deze relatie geldt niet voor de indirecte kosten. De indi-

recte kosten worden daarom eerst ten laste gelegd van de kostenplaats waar ze zijn ontstaan.

2.3 Kostenplaatsen

Kostenplaatsen kunnen worden ingedeeld in:

• Hulpkostenplaatsen: kostenplaatsen die diensten of prestaties leveren ten behoeve van andere dien-

sten of afdelingen waarbij de levering kwantitatief vast te stellen is.

Voorbeelden: huisvesting, onderhoud, intern transport …

• Algemene kostenplaatsen: deze kostenplaatsen groeperen algemene functies zowel van administra-

tieve als van dienstverlenende aard (niet kwantitatief meetbaar).

Voorbeelden: directie, algemeen secretariaat, algemene boekhouding, planning en budgettering,

loonbureau, personeelsdienst, juridische dienst, cafetaria, geneeskundige dienst.

Intersentia 83


• Technische kostenplaatsen: Deze kostenplaatsen werken uitsluitend voor een andere kostenplaats

maar worden afgezonderd omwille van hun omvang.

Voorbeelden:

– debiteurenadministratie, crediteurenadministratie als onderdeel van de boekhouding;

– tekenbureau, planningsbureau als onderdeel van een productieafdeling;

– magazijnen als onderdeel van de aankoopkostenplaats.

• Industriële kostenplaatsen of fabricagekostenplaatsen: dit zijn de productieafdelingen of -diensten

binnen de ondernemingen waarop alle indirecte productiekosten worden toegewezen.

Voorbeelden: hoogoven, staalfabricage, walserij, montage, deegbereiding, bakoven, inpakafdeling.

• Verkoopkostenplaatsen: deze groeperen alle commerciële kosten, eventueel onderverdeeld per

dienst.

Voorbeelden: commerciële directie, verzending, reclame, marktonderzoek, magazijn gereed product.

3 Van kostenplaatsen naar kostendragers

De verdeling van de kosten naar kostenplaatsen is geen einddoel bij de full-cost kostencalculatie. Vermits

we per product een kostprijs en een resultaat wensen te kennen, dienen we een oorzakelijk verband te

zoeken tussen de kostenplaatsen en de kostendragers. De verdeling van kostenplaatsen gebeurt via de

zogenaamde verdeel- of omslagsleutels waarvan de problematiek, gezien het complexe karakter, afzon-

derlijk wordt behandeld in hoofdstuk 8 van dit deel.

84 Intersentia


Het uiteindelijk resultaat van deze kostenverdeling is een totale kost voor elke kostendrager en elke ver-

koopkostenplaats zoals weergegeven in onderstaand schema.

Intersentia 85


4 Bepaling van de kostprijzen en resultaatbepaling

De kostendrager bevat nu alle productiekosten. Wil men echter de fabricagekosten van de geprodu-

ceerde goederen berekenen, dan dienen enkele correcties te worden gemaakt voor de nog niet gerede

producten (zogenaamde goederen in bewerking), bijproducten, uitval en afvalsto/en:

1) een voorraadtoename van goederen in bewerking dient in min en een voorraadafname in meer tot

de kostendrager te worden genomen. De eindvoorraad goederen in bewerking wordt berekend aan

de hand van de afwerkingsgraad, zoals weergegeven in de magazijnkaart goederen in bewerking (zie

verder);

2) voor afval worden de afvalopbrengsten in mindering gebracht van de kostendrager en de afvalver-

werkingskosten eraan toegevoegd;

3) krijgt men op het einde van het productieproces verkoopbare bijproducten of uitval, dan wordt hun

waarde uit de kostendrager gehaald om hiervoor een afzonderlijk resultaat te berekenen.

Uit de aldus verkregen kostprijs van de geproduceerde goederen en de waarde van de beginvoorraad

goederen wordt de fabricagekostprijs van de verkochte goederen afgeleid, aGankelijk van de weerhou-

den waarderingsmethode, namelijk FIFO, LIFO, of maandgemiddelde:

• bij FIFO: gebruik eerst de kostprijs van de beginvoorraad en vul daarna (eventueel) aan met de fabri-

cagekostprijs van de geproduceerde eenheden;

• bij LIFO: gebruik eerst de fabricagekostprijs van de geproduceerde eenheden, en vul daarna (eventu-

eel) aan met de kostprijs van de beginvoorraad;

• bij maandgemiddelde: bereken eerst het maandgemiddelde op basis van het gewogen gemiddelde.

Neem hiervoor de waarde van de beginvoorraad, vermeerderd met de fabricagekosten van de gepro-

duceerde eenheden en deel dit totaal door de som van de eenheden beginvoorraad en geproduceerd.

Vermenigvuldig daarna deze kostprijs met het aantal verkochte eenheden.

Ten slotte wordt de verkoopkostprijs van de verkochte goederen berekend door aan de fabricage kostprijs

van de verkochte goederen die verkoopkosten verkregen uit de verkoopkostenplaats toe te voegen.

Het analytisch resultaat wordt verkregen door van de output de verkoopkostprijs van de verkochte goe-

deren in mindering te brengen.

De waarde van de eindvoorraad van de geproduceerde goederen kan nu eenvoudig worden berekend:

• bij FIFO: gebruik eerst de kostprijs van de geproduceerde eenheden en vul daarna (eventueel) aan

met de kostprijs van de beginvoorraad;

• bij LIFO: gebruik eerst de kostprijs van de beginvoorraad en vul daarna (eventueel) aan met de fabri-

cagekostprijs van de geproduceerde eenheden;

• bij maandgemiddelde: vermenigvuldig het maandgemiddelde (zie hierboven) met het aantal eenhe-

den eindvoorraad.

De toestand van de voorraad goederen (gereed product, bijproduct, uitval) wordt in de praktijk ook

bijgehouden in magazijnkaarten (zie verder).

86 Intersentia


Samengevat krijgen we dus volgend schema met betrekking tot de resultaatbepaling:

Kostendrager

+ beginvoorraad goederen in bewerking

– eindvoorraad goederen in bewerking

– afvalopbrengsten

+ afvalverwerkingskosten

– kostprijs bijproducten of tweede kwaliteitsproducten (uitval)

= fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

gedeeld door het aantal geproduceerde eenheden geeft de kostprijs per geproduceerde eenheid

Fabricagekostprijs van de verkochte goederen (gereed product, bijproduct, uitval):

Waardering aantal verkochte eenheden volgens:

– FIFO: 1. waarderen aan de kostprijs uit de beginvoorraad

2. eventueel rest waarderen aan fabricagekostprijs per geproduceerde eenheid

– LIFO: 1. waarderen aan fabricagekostprijs per geproduceerde eenheid

2. eventueel rest waarderen aan de kostprijs uit de beginvoorraad

– Maandgemiddelde:

waarde beginvoorraad + totale fabricagekostprijs geproduceerde eenheden × aantal verkochte eenheden

aantal eenheden beginvoorraad + aantal eenheden geproduceerd

+ verkoopkosten

= verkoopkostprijs van de verkochte goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

Omzet

– verkoopkostprijs van de verkochte goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

= analytisch resultaat gereed product, bijproduct, uitval

Intersentia 87


Alternatief kan bij de bepaling van het analytisch resultaat ook de waardering van de eindvoorraad van

de goederen (gereed product, bijproduct, uitval) expliciet worden opgenomen:

Kostendrager

+ beginvoorraad goederen in bewerking

– eindvoorraad goederen in bewerking

– afvalopbrengsten

+ afvalverwerkingskosten

– kostprijs bijproducten of tweede kwaliteitsproducten (uitval)

= fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

Tussenberekening:

beginvoorraad: eenheden × prijs = waarde (zie eindvoorraad vorige periode)

+ productie: eenheden × prijs = waarde (fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen)

– verkoop: eenheden × prijs = waarde (te berekenen volgens LIFO, FIFO, maandgemiddelde)

= eindvoorraad: eenheden × prijs = waarde (te berekenen volgens LIFO, FIFO, maandgemiddelde)

+ beginvoorraad goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

– eindvoorraad goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

= fabricagekostprijs van de verkochte goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

+ verkoopkosten

= verkoopkostprijs van de verkochte goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

Omzet

– verkoopkostprijs van de verkochte goederen (gereed product, bijproduct, uitval)

= analytisch resultaat gereed product, bijproduct, uitval

88 Intersentia


Intersentia 89


5 Gevallenstudie massaproductie: één eindproduct, één grondstof,

één bewerking

Dit meest eenvoudige geval komt zelden voor.

5.1 Gegevens

Basisgegevens

In een onderneming wordt uit één soort grondstof volgens eenzelfde bewerking in massa één soort gereed

product geproduceerd. Met betrekking tot de maand januari beschikken we over volgende gegevens:

1. Beginvoorraden

Grondsto/en 43 750,00

Hulpsto/en 13 750,00

Gereed product (60 000 eenheden à 0,50) 30 000,00

Goederen in bewerking 17 500,00

2. Financieel boek (Bank, Post, Kas)

a. Ontvangsten

Handelsdebiteuren 110 000,00

b. Uitgaven

Leveranciers 55 000,00

Bijdragen RSZ op wedden 2 000,00

Bijdragen RSZ op lonen 3 750,00

Ingehouden bedrijfsvoorheRng op wedden 1 750,00

Ingehouden bedrijfsvoorheRng op lonen 2 250,00

Te betalen wedden 7 500,00

Te betalen lonen 17 500,00

Driemaandelijkse verzekeringspremie arbeidsongevallen4:

• gesalarieerden 500,00

• loontrekkenden 1 875,00

Transportkosten (januari):

• grondsto/en 250,00

• hulpsto/en 75,00

Jaarpremie brandverzekering gebouwen 1 200,00

Tweemaandelijkse telefoonrekening 750,00

Reparatie kopieermachine (januari) 50,00

Postzegels (januari) 125,00

Reiskosten (januari):

• administratief personeel 125,00

• directie 150,00

• vertegenwoordigers 750,00

95 725,00

4 Dit zit vervat in de opslag sociale lasten.

90 Intersentia


3. Aankoopboek


Hulpsto/en 7 500,00

Factuur elektriciteit:

• verlichting gebouwen 75,00

• drijUracht voor productie 425,00

500,00

Kantoorbehoe5en:

• administratie 200,00

• directie 75,00

• verkoopafdeling 100,00

375,00

Transport verkocht product 750,00

Btw bij aankopen (21%) 8 216,25

47 341,25

4. Verkoopboek

Verkopen product (210 000 eenheden à 0,65) 136 500,00

Verschuldigde btw (21%) 28 665,00

165 165,00

5. Diversepostenboek

Inhoudingen op RSZ:

• op wedden 750,00

• op lonen 2 000,00

2 750,00

Inhoudingen bedrijfsvoorheRng:

• op wedden 1 500,00

• op lonen 2 500,00

4 000,00

Werkgeversbijdrage sociale zekerheid:

• voor gesalarieerden 2 500,00

• voor loontrekkenden 6 250,00

8 750,00

6. Materiaalverbruik


Hulpsto/en:

• voor verwarming gebouwen 250,00

• voor verwerking grondstof 5 000,00

• voor reparatie en onderhoud materieel 125,00

• voor bestelwagen (benzine en olie) 375,00

• voor verpakking 1 250,00

7 000,00

Intersentia 91


7. Weddeverdeling

Directie 2 000,00

Administratie 3 500,00

Toezichthoudend personeel fabriek 1 500,00

Personeel verkoopafdeling 2 750,00

9 750,00

Opslag voor sociale lasten: 50%

8. Loonverdeling

Portier en nachtwaker 1 500,00

Indirecte arbeid 4 000,00

Expeditie 2 250,00

Directe arbeid 14 250,00

22 000,00

Opslag voor sociale lasten: 60%

9. Afschrijvingen

Fabrieksgebouwen:

5% op 150 000,00 = 7 500,00 of per maand 625,00

Machines:

10% op 225 000,00 = 22 500,00 of per maand 1 875,00

Bestelwagen:

20% op 12 000,00 = 2 400,00 of per maand 200,00

Kantoorgebouwen:

3% op 22 500,00 = 675,00 of per maand 56,25

Meubilair:

10% op 12 000,00 = 1 200,00 of per maand 100,00

Kantoormachines:

10% op 6 000,00 = 600,00 of per maand 50,00

2 906,25

Verdeling van de afschrijvingen op kantoorgebouwen, meubilair en kantoormachines

Administratie 125,00

Directie 50,00

Verkoopafdeling 31,25

206,25

10. Voorzieningen voor grote onderhoudswerken (per maand):

• van de gebouwen 1 500,00

• van de machines 2 250,00

3 750,00

92 Intersentia


11. Verrekende periodiek betaalde kosten (maandelijks aandeel)

Onroerende voorheRng 125,00

Gemeentebelasting op arbeiders 50,00

Gemeentebelasting op afvalwater 37,50

Provinciale belasting op arbeiders 15,00

Provinciale belasting op afvalwater 12,50

Verkeersbelasting bestelwagen 150,00

Verzekeringen bestelwagen 50,00

Brandverzekering gebouwen 100,00

Reclame 500,00

Documentatie administratie 25,00

Telefoonkosten 375,00

1 315,00

Telefoonkosten worden als volgt verdeeld:

• administratie 125,00

• directie 75,00

• verkoopafdeling 175,00

De btw-rekeningen worden op het einde van de maand gecentraliseerd op de rekeningen

451 Te betalen btw of

411 Terug te vorderen btw

Bijkomende gegevens

12. Verdeelsleutels

Toewijzing huisvestingskosten:

• 10% voor administratie;

• 5% voor directie;

• 10% voor verkoopafdeling;

• 75% voor industriële kostenplaats.

Toewijzing algemene kostenplaatsen:

• 80% naar productie;

• 20% naar verkoopafdeling.

13. Goederen in bewerking

Op het einde van de maand blij5 een hoeveelheid goederen in bewerking welke wordt gewaardeerd

op 10 000,00 EUR.

14. Productie

Er werden 205 000 eenheden aan het magazijn overgemaakt. De verkochte eenheden worden verre-

kend tegen LIFO-waarde. Men gebruikt het systeem van de ‘‘integrale fabricagekostprijs’’.

15. Voorraadregistratie

Wat betre5 de boekhoudkundige registratie van de voorraden geldt als belangrijk principe dat de

permanente inventaris in de analytische boekhouding wordt bijgehouden.

Intersentia 93


94 Intersentia


Intersentia 95


5.3 Extracomptabele resultaatbepaling en kostprijscalculatie

Bepaling van de fabricagekostprijs van de verkopen:

Kostendrager 100 736,50

+ BV GIB + 17 500,00

– EV GIB – 10 000,00

= Fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen = 108 236,50

+ BV GP + 30 000,00

– EV GP – 27 500,00

= Fabricagekostprijs van de verkochte goederen = 110 736,50

+ Verkoopkosten + 14 509,75

= Verkoopkostprijs van de verkochte goederen = 125 246,25

De fabricagekostprijs van de verkochte goederen (210 000 eenheden) kan ook rechtstreeks worden bepaald:

LIFO-waardering

1) waarderen aan fabricagekostprijs:

205 000 eenheden = 108 236,50

2) restwaarden aan kostprijs uit beginvoorraad:

5 000 eenheden aan 0,50/eenheid = 2 500,00

110 736,50

Omzet 136 500,00

– Verkoopkostprijs van de verkochte goederen – 125 246,25

= Analytisch resultaat 11 253,75

6 Gevallenstudie massaproductie met bijproduct

6.1 Gegevens

Basisgegevens

Een onderneming produceert in massaproductie een gelijkwaardige artikelgroep, waarnaast een ver-

koopbaar bijproduct ontstaat. Ten behoeve van dit exploitatieproces hee5 men volgende centra gecre-

eerd (de getallen tussen haakjes refereren aan een mogelijk gebruikt analytisch rekeningenstelsel van

hoofdstuk 9):

• Huisvesting (800): staat in voor het beheer en het onderhoud van de volledige ondernemingslocatie;

• Machines en Installaties (801): staat in voor het beheer, onderhoud en herstellen van alle machines,

het opvolgen van de technische markt inzake machines en installaties, het bespreken en calculeren

van mogelijke nieuwe investeringen;

• Beheer (810): omvat de leiding en de algemene administratie van de onderneming;

• Industriële (830): is de feitelijke productiehal waar de verschillende bewerkingen gebeuren, die ech-

ter ieder afzonderlijk te gering in belang zijn om er afzonderlijke kostenplaatsen van te maken;

• Verkoop (88): brengt alle diensten samen die rechtstreeks instaan voor de reclame en de verkoop van

de gerede producten, bijproducten en afval;

• Kostendragers (89): dit zijn de gerede producten.

96 Intersentia


Voor al deze kostencentra werden de nodige formulieren ingevoerd zodat zij op een duidelijke wijze

vastleggen wat ze verbruiken en wat ze presteren.

Binnen de algemene boekhouding vinden we een klassieke organisatie gecentraliseerd rond:

• aankoopboek en crediteurenadministratie;

• verkoopboek en debiteurenadministratie;

• 3nancieel boek en liquiditeitenbeheer;

• diversepostenboek en personeelsadministratie, investeringsbureau.

Daarnaast bestaat er nog een diverse en 3scale administratie, waargenomen door de hoofdboekhou-

der.

Uit de algemene boekhouding van dit bedrijf putten we volgende inlichtingen voor de maand janu-

ari:

1. De goederenrekening per 1 januari bedroeg: 388 830,00

Men besloot deze rekening als volgt te splitsen:

• Grondsto/en 47 000,00

• Hulpsto/en 7 050,00

• Gereed product (200 000 eenheden) 300 000,00

• Bijproducten (20 000 eenheden) 8 930,00

• Goederen in bewerking 25 850,00

2. Ontvangen: van cliënten 192 500,00

3. Uitgaven:

• Leveranciers 998 000,00

• Bezoldigingen bedienden 106 596,00

• Bezoldigingen arbeiders 285 525,00

Storting bijdragen RSZ

bedienden 60 912,00

arbeiders 243 225,00

304 137,00

• Storting ingehouden bedrijfsvoorheRng 47 940,00

• Reis- en verblijUosten directie (januari) 6 110,00

• Reis- en verblijUosten productie personeel 2 820,00

(januari)

• Postzegels (verbruikt in januari) 1 525,00

• Reclame- en representatiekosten (januari)

(15 275,00 + 3 207,75 btw 21%) 18 482,75

1 771 135,75

Intersentia 97


4. Aankoopboek: btw (21%) excl. btw

• Grondsto/en 185 802,75 884 775,00

• Hulpsto/en 18 160,80 86 480,00

• Factuur elektriciteit: 2 418,15 11 515,00

verlichting: 940,00

aandrijving machines: 10 575,00

• Kantoorbehoe5en (januari) 740,25 3 525,00

• Telefoon- en internetkosten 309,75 1 475,00

(januari)

• Kosten van opslag en a,evering 2 681,70 12 770,00

gerede producten (transport

januari)

• Brandverzekering: 3 582,31 17 058,60

maandelijks aandeel: 298,53 1 421,55

administratie: 269,00

productie: 1 152,55

• Onderhoud machines en 888,30 4 230,00

installaties _

214 584,01 1 021 828,60 1 236 412,61

5. Retour gezonden grondsto/en 2 350,00

• Gecrediteerde btw 493,50

6. Verkoopboek: btw (21%) excl. btw

Verkocht:

• 980 000 eenheden gereed product 348 213,60 1 658 160,00

• 200 000 eenheden bijproducten 24 675,00 117 500,00

• Opbrengst afvalsto/en

veel voorkomend 987,00 4 700,00

373 875,60 1 780 360,00 2 154 235,60

7. Verkoopboek:

Retour ontvangen:

• 5 000 eenheden gereed product 8 460,00

• Gecrediteerde btw 1 776,60

10 236,60

8. Diversepostenboek:

• Bezoldigingen bedienden over de maand:

directie 56 400,00

administratief personeel 70 500,00

126 900,00

• Bezoldigingen arbeiders over de maand:

directe lonen 305 500,00

indirecte lonen 47 000,00

352 500,00

98 Intersentia


• Opslag sociale lasten:

42% op de bezoldigingen bedienden 53 298,00

60% op de bezoldigingen arbeiders 211 500,00

• Inhoudingen bijdrage RSZ:

op bezoldigingen bedienden 7 614,00

op bezoldigingen arbeiders 31 725,00

• Ingehouden bedrijfsvoorheRng:

op bezoldigingen bedienden 12 690,00

op bezoldigingen arbeiders 35 250,00

9. Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen

Worden beschouwd als kostprijsfactoren:

• Huisvesting:

3% van de waarde van de gebouwen, dit is 3%

van 1 800 000,00 of maandelijks: 4 500,00

• Machines en installaties:

10% van de waarde, dit is 10% van 960 000,00 of

maandelijks: 8 000,00

• Ten laste van de resultatenrekening:

er zijn voor 1 210,00 dubieuze vorderingen (incl.

21% btw) waarvoor een waardevermindering

van 100% verwacht wordt 1 000,00

10. Grondsto/en – eindvoorraad volgens inventaris magazijn 48 175,00

Hulpsto/en – eindvoorraad volgens inventaris magazijn 7 990,00

Goederen in bewerking – eindvoorraad 23 738,00

Intersentia 99


Na verwerking in de algemene boekhouding, krijgen we het volgende rekeningenschema.

100 Intersentia


De algemene boekhouding kan nog niet afgesloten worden wegens gebrek aan gegevens i.v.m. waarde-

ring naar de eindvoorraad gereed product en bijproduct.

Bijkomende gegevens

Deze voorlopige partiële saldibalans duidt geenszins het resultaat van de periode aan, doordat er nog

geen rekening gehouden is met de waarde van de eindvoorraden goederen in bewerking, gereed product

en bijproducten. Deze gegevens moeten trouwens nog berekend worden via de analytische kostencalcu-

latie. Daartoe vraagt men aan de diverse kostencentra hun gegevens ter beschikking te stellen:

11. Materiaalverbruik (volgens verbruikstaten)

• Grondsto/en 881 250,00

• Hulpsto/en:

voor verwarming en huisvesting 3 525,00

voor onderhoud machines en installaties 2 115,00

voor vervorming 79 900,00

85 540,00

12. Omslag huisvestingskosten

• 30% wordt over de beheerskosten omgeslagen;

• 70% wordt over de industriële kosten omgeslagen.

13. Omslag beheerskosten

• 70% wordt over de industriële kostenplaats omgeslagen;

• 30% wordt over de verkoopkosten omgeslagen.

14. Omslag machines en installaties

• 100% naar industriële kostenplaats.

15. Verkoopkosten

De verkoopkosten worden uitsluitend voor de verkoop van het gereed product gemaakt.

16. Productierapport

Er werden:

• 1 000 000 eenheden gereed product geproduceerd;

• 200 000 eenheden bijproducten geproduceerd, gewaardeerd aan 0,50 EUR per eenheid.

Op het einde van de boekingsperiode zijn er voor 23 738,00 EUR goederen in bewerking in voor-

raad.

17. Voorraadwaardering: FIFO

6.2 Kostenverdeelstaat

Nu kunnen wij de kostenverdeelstaat opstellen, waarin de kostensoorten op de verschillende kosten-

plaatsen zullen worden toegerekend.

Intersentia 101


102 Intersentia


6.3 Extracomptabele resultaatbepaling en kostprijscalculatie

Uit deze kostenverdeelstaat kunnen we de resultaatbepaling a,eiden:

Totaal kostendrager 1 697 372,10

+ beginvoorraad goederen in bewerking + 25 850,00

– eindvoorraad goederen in bewerking – 23 738,00

= fabricagekostprijs gereed product, bijproduct, afval = 1 699 484,10

– kostprijs bijproducten: 200 000 eenheden à 0,50 – 100 000,00

– afvalopbrengsten – 4 700,00

= fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen gereed product = 1 594 784,10

gereed product bijproduct

1 594 784,10 100 000,00

: 1 000 000 : 200 000

fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen per eenheid = 1,5947841 = 0,50

Op basis van de gegevens uit het verkoopboek (puntjes 6 en 7) achterhalen we dat er 975 000 eenheden

gereed product en 200 000 eenheden bijproducten verkocht worden.

De voorraad wordt gewaardeerd aan FIFO (puntje 1).

De fabricagekostprijs van de verkochte goederen wordt dus als volgt berekend:


Eenheden Kostprijs/E Waarde Eenheden Kostprijs/E Waarde

uit beginvoorraad 200 000 × 1,50 = 300 000,00 20 000 × 0,4465 = 8 930,00

aan fabricagekostprijs 775 000 × 1,5947841 = 1 235 957,68 180 000 × 0,50 = 90 000,00

fabricagekostprijs van de verkochte goederen 1 535 957,68 98 930,00

Alternatief

De fabricagekostprijs van de verkochte goederen kan ook als volgt worden berekend:


Eenheden Kostprijs/E Waarde Eenheden Kostprijs/E Waarde

Beginvoorraad 200 000 × 1,50 = 300 000,00 20 000 × 0,4465 = 8 930,00

+ productie 1 000 000 × 1,5947841 = 1 594 784,10 200 000 × 0,50 = 100 000,00

– verkoop 200 000 × 1,50 = 300.00,00 20 000 × 0,4465 = 8 930,00

775 000 × 1,5947841 = 1 235 957,68 180 000 × 0,50 = 90 000,00

= eindvoorraad 225 000 × 1,5947841 = 358 826,42 20 000 × 0,50 = 10 000,00

Intersentia 103



fabricagekostprijs van de geproduceerde goederen 1 594 784,10 100 000,00

+ beginvoorraad gereed product/bijproduct + 300 000,00 + 8 930,00

– eindvoorraad gereed product/bijproduct – 358 826,42 – 10 000,00

= fabricagekostprijs van de verkochte goederen = 1 535 957,68 = 98 930,00

+ verkoopkosten + 87 782,45 –

= verkoopkostprijs van de verkochte goederen = 1 623 740,13 = 98 930,00


fabricagekostprijs van de verkochte goederen 1 535 957,68 98 930,00

: 975 000 : 200 000

fabricagekostprijs van de verkochte goederen per eenheid 1,5753412 0,49465

verkoopkostprijs van de verkochte goederen 1 623 740,13 98 930,00

: 975 000 : 200 000

verkoopkostprijs van de verkochte goederen per eenheid 1,6653745 0,49465

Berekening analytisch resultaat

Het analytisch resultaat bedraagt in totaal 44 529,87 of uitgesplitst:


omzet 1 649 700,00 117 500,00

– verkoopkostprijs van de verkochte goederen – 1 623 740,13 – 98 930,00

= analytisch resultaat 25 959,87 18 570,00

6.4 Afsluiting algemene boekhouding

De algemene boekhouding zal nu gebruikmaken van deze gegevens om haar boekhouding af te sluiten:

• de waarde van de eindvoorraad aan fabricagekostprijs bedraagt bij FIFO

voor de gerede producten: 225 000 × 1,5947841 = 358 826,42

voor de bijproducten: 20 000 × 0,50 = 10 000,00

Nu kunnen wij ook de bedrijfsresultaten bijwerken:

• Wijzigingen in de voorraad gereed product

beginvoorraad: 200 000 eenheden 300 000,00

eindvoorraad: 225 000 eenheden 358 826,42

voorraadwijziging (voorraadstijging): 25 000 eenheden 58 826,42

104 Intersentia


• Wijzigingen in de voorraad bijproduct

beginvoorraad: 20 000 eenheden 8 930,00

eindvoorraad: 20 000 eenheden 10 000,00

voorraadwijziging (voorraadstijging): 1 070,00

• Wijzigingen in de voorraad goederen in bewerking:

beginvoorraad: 25 850,00

eindvoorraad: 23 738,00

voorraadwijziging (voorraaddaling): –2 112,00

Intersentia 105


106 Intersentia


De de3nitieve saldistaat met betrekking tot bedrijfskosten en bedrijfsopbrengsten wordt:

600 Aankopen grondstoffen 882 425,00 –

6090 Voorraadwijzigingen van grondstoffen – 1 175,00

601 Aankopen hulpstoffen 86 480,00 –

6091 Voorraadwijzigingen van hulpstoffen – 940,00

61 Diensten en diverse goederen 60 666,55 –

62 Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen 744 198,00 –

63 Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen 13 500,00 –

701 Verkopen gereed product – 1 649 700,00

7130 Wijzigingen in de voorraad gereed product – 58 826,42

702 Verkopen bijproducten – 117 500,00

7131 Wijzigingen in de voorraad bijproduct – 1 070,00

703 Verkopen afval – 4 700,00

712 Wijzigingen in de voorraad goederen in bewerking 2 112,00 –

1 794 781,55 1 833 911,42

Saldo 44 529,87 –

1 833 911,42 1 833 911,42

7 Variant

Een belangrijke afwijking op de hierboven beschreven techniek van kostencalculatie is veelal te vinden

bij Amerikaanse ondernemingen, hoewel zij ook in Europese bedrijven wordt toegepast. Volgens deze

opvatting worden niet-productiekostenplaatsen van algemene aard (beheers- en verkoopkostenplaatsen)

niet verdeeld over de kostendragers, maar worden ze bij de extracomptabele kostprijsbepaling als perio-

dekosten (period costs) bij de fabricagekostprijs van de verkochte goederen opgeteld. Dit betekent dat de

algemene en administratieve kosten op dezelfde manier behandeld worden als de verkoopkosten. Deze

drie kosten worden ook de SG & A (Selling, General and Administrative costs) genoemd.

Onder de algemene en administratieve kosten vinden we de verkoop- en algemene kostenplaatsen als-

ook technische kostenplaatsen die niets te maken hebben met de productie. De aldus verkregen fabrica-

gekostprijs van verkochte goederen (cost of goods sold) bevat enkel productiekosten, zoals weergegeven

in het onderstaande schema. Indien men deze laatste kostprijs in mindering brengt van de omzet,

krijgt men een zogenaamde brutowinst (gross margin). Vermindert men de brutowinst met de niet-

productiekosten (SG & A), dan krijgt men het analytisch resultaat.

Schematisch:

verkoop-kostprijs

cost of goods cost of goods productiekostensold produced (manufacturing costs)

period costs beheerskosten (general and administrative costs)

verkoopkosten (selling costs)

Intersentia 107


8 Besluit

De extracomptabele kostencalculatie is gesteund op een centrale registratie naar kostensoort in de alge-

mene boekhouding, die dan opnieuw verwerkt wordt, dankzij de gegevens van de kostencentra, in een

kostenverdeeltabel waaruit de kostprijs kan worden afgeleid. Deze methode, die vooral in kleine bedrij-

ven wordt toegepast, maar waar ook een aantal grote ondernemingen de voorkeur aan geven, is als volgt

te beschrijven:

• gedurende de boekingsperiode worden alle kosten en opbrengsten in de algemene boekhouding op

de gebruikelijke wijze genoteerd;

• op het einde van de boekingsperiode, maar vóór de afsluiting wordt de kostprijs van de productie via

de kostenverdeelstaat bepaald;

• uit de kostenverdeelstaat wordt de fabricagekostprijs bepaald alsook de verkoopkostprijs en het ana-

lytisch resultaat;

• de bestanddelen van de inventaris worden gewaardeerd (goederen in bewerking, gereed product,

bijproduct, uitval) en de algemene boekhouding wordt afgesloten;

• men vergelijkt het in de boekhouding bekomen bedrijfsresultaat met het extracomptabel analytisch

resultaat.

Administratief-organisatorisch vergt dit systeem:

1. een centrale administratie (algemene boekhouding) waar alle ondernemingsgebeurtenissen vastge-

legd worden. Dit volgens de courante methoden van het algemeen boekhouden;

2. opsplitsing van de onderneming in een aantal centra van belang om het exploitatieproces en het

verkoopproces te kunnen volgen;

3. duidelijke richtlijnen tot het creëren van documenten binnen de centra die enerzijds de prestatie van

het centrum en anderzijds de ervoor gebruikte kost vastleggen;

4. periodieke verzameling van deze centragegevens in een kostenverdeeltabel waaruit dan de kostprijs

berekend wordt;

5. interne controle op de nauwkeurigheid en de volledigheid van deze aantekeningen.

Van een analytische boekhouding is hier geen sprake. De algemene boekhouding wordt aangevuld met

extracomptabele berekeningen, die noodzakelijk zijn om de kostprijs van de producten te bepalen. Deze

kostprijs moet toelaten de inventariswaarde van het gereed product en goederen in bewerking op het

einde van de boekingsperiode te bepalen; anders kan de algemene boekhouding niet afgesloten worden.

De basis van deze extracomptabele berekeningen is de kostenverdeelstaat, waarin de kostensoorten naar

hun functie toegerekend worden op de onderscheiden kostenplaatsen.

In hoofdstuk 9 zal de techniek van de autonome analytische boekhouding worden besproken. Bij een

complex productieproces beschikken ondernemingen meestal over een dusdanige administratieve orga-

nisatie, dat zij er de voorkeur aan geven om de analytische kostencalculatie echter ook boekhoudkun-

dig te verwerken. De extracomptabele analytische kostencalculatie blij5 een interessante en eenvoudige

methode, die zich zeker binnen tal van ondernemingen met succes kan ontwikkelen. Verder is het zo dat

het soms helemaal niet nuttig is om een analytische boekhouding te voeren voor de gehele onderneming.

“Niet nuttig” betekent dat de kosten niet opwegen tegen de voordelen verbonden aan het beschikken

over deze gegevens. De extracomptabele verwerking leent zich gemakkelijk tot een partiële analytische

registratie zoals bijvoorbeeld voor de productieafdelingen of zelfs voor slechts enkele welbepaalde afde-

lingen (of producties).

ANALYTISCH BOEKHOUDEN EN KOSTENCALCULATIE...DEEL 2 STUDIE VAN DE KOSTENSOORTEN ..... 29 HOOFDSTUK 3...

Documents

Transcript of ANALYTISCH BOEKHOUDEN EN KOSTENCALCULATIE...DEEL 2 STUDIE VAN DE KOSTENSOORTEN ..... 29 HOOFDSTUK 3...