Analyse van de bevindingen uit het onderzoek bij de aanpassing, validering en normering

Analyse van de bevindingen uit het onderzoek

bij de aanpassing, validering en normering

van de Nederlandstalige versie

van de Dyslexia Screening Test (DST)

Dr. Mark SchittekatteTestpracticum PPW

Universiteit Gent

Auteurs Nederlandstalige bewerking DST

W. Kort M. Schittekatte

K.P. van den Bos G. Vermeir

H.C. lutje Spelberg P. Verhaeghe

S. van der Wild

Symposium “DYSLEXIE: predictoren in research en tests”, W.R. SIG, Gent 17.10.03

Testpracticum PPWTestpracticum PPW

• Wetenschappelijk Onderzoek – Testadaptatie(WISC-III, Dyslexia Screening Test, 16PF, DAT, Tedi-Math…)

• Testklas (geïnformatiseerde psychodiagnostiek)

“Website Weg Wijzer Psychodiagnostiek”, M.Schittekatte in: Tijdschrift Klinische Psychologie nr 1, 2, 3 in 2001

& Testotheek (300 & > 1000 “paper & pencil” testen)

• Website– http://allserv.rug.ac.be/~mcovents/Testpracticum/

Dyslexia Screening Test

Samenwerking • Vlaanderen

– Stichting Integratie Gehandicapten (J. Scheiris, A. Desoete)– VCLB Vormingscentrum (project Leren en Studeren Basisonderwijs, G. Rauws, T.

Walgraeve)– Beroepsverenigingen (BFP, VVSP & VFD)

• Nederland:– Dienstencentrum NIP

- > Drs. Willem Kort (algemeen projectleider)– Rijksuniversiteit Groningen - > Dr. Kees van den Bos (De Klepel)

- > Dr. Henk lutje Spelberg (+ Reynell TvT + BSID II +…)– Drs. Sylvia van der Wild: “veldwerk”


Testadaptatie

• The Psychological Corporation– The Dyslexia Early Screening Test (D.E.S.T)

(4 jaar 6 maanden tot 6 jaar 5 maanden)– The Dyslexia Screening Test (D.S.T.) (6 jaar 6 maanden tot 16 jaar 5 maanden)– The Dyslexia Adult Screening Test (D.A.S.T.) (+ 16 jaar 6 maanden)

Auteurs: Dr. A. Fawcett & Prof. R. Nicholson van de Universiteit van Sheffield, U.K.


Doelen

• Eenvoudige screeningstest met 11 subtesten (gem. 35 min.) die aanduiding geeft of een kind “at risk” is of niet

-> sneller en uniform opsporen problemen via vaardigheden die gekende indicatoren zijn voor dyslexie

• Discussies over onderscheiden visies op dyslexie zo veel mogelijk vermijden & zo dicht mogelijk blijven bij het oorspronkelijk instrument

• Relatie tussen intelligentie en dyslexie onderzoeken


Vooronderzoek(tussentijds rapport 13.3.2002)

• Bedoeling – Uittesten versies, nieuwe items & testonderdelen– Vergelijkingen Nederland vs. Vlaanderen– 1e indicatie “dyslexie-screenings-waarde”

• Proefgroep: N = 261– 24 dyslectici– 237 “niet-dyslectici”

• Eindproduct -> DST met 11 subtesten (3 classificerende en 8 geassocieerde) => klaar voor de normering


1. Plaatjes en letters benoemen

• Verbale taak waarbij snel informatie uit het lange-termijn geheugen moet worden opgeroepen

• PLAATJES– Boom, eend, stoel, schaar, fiets (10x5)– Tijd (sec.) + fouten (+ 5 seconden)

• LETTERS– 10x5 letters– Tijd (sec.) + fouten (+ 5 seconden)

• Eindscore = tijd (sec.): (Dyslectici trager en meer fouten)


Plaatjes benoemen


2. Kralen rijgen

• Fijn-motorische vaardigheden:

Oog-hand coördinatie

• 15 kralen (3 oefenen)

• Score = aantal na 30 seconden


3. Woorden lezen

• Leesprestatie onder tijdsdruk

• Tot 7,5: 2 leeskaarten ( elk 24 woorden)

• V.a. 7,5: 3 leeskaarten

• Eindscore: tijd (sec.) + fouten (+5 sec.) + overgeslagen (+5sec.)


4. Lichamelijke stabiliteit

• Evenwicht + controle oogbewegingen

• Evenwichtstester + blinddoek (duwtje rug)

• Score: 0-6 (6= verliest evenwicht)


5. Klanksplitsing en letterverwisseling

• Problemen fonetische segmentatie

(auditief sequentieel werkgeheugen)

• Deel 1:Voetbal zonder bal, iglo,…

=> Score: aantal juist

• Deel 2: Spoonerismen:– Piet Jansen: Jiet Pansen

=> Score: aantal juist


6. Twee minuten spelling

• Dictee (woorden) onder tijdsdruk

• Versie tot 9,5 jaar en vanaf 9,5 jaar

• Score: aantal juist in 2 minuten


Twee minuten spelling


7. Cijferreeksen achterwaarts

• Aandacht + KTG

• Cijfers in omgekeerde volgorde

• Score: aantal opgaven juist


8. Onzinwoorden lezen

• Leesprestatie onder tijdsdruk

• Deel 1: nonsenszinnen– 4 leeftijdscategorieën– ‘Een goede wag’, zei de mik, ik heet Lopsa.– Score: gewoon woord: 1 pt, nonsenswoord: 2 pt; bonus

of strafscore i.f.v. tijd.

• Deel 2 : nonsenswoorden (vgl. De Klepel)– Cfr. Test 3: woorden lezen


nonsenszinnen


9. Eén Minuut Schrijven

• Correct schrijven onder tijdsdruk

• Kopiëren stukje tekst (i.f.v. leeftijd): 1 min.

• Score: aantal woorden juist


10. Woordenschat

• Uit vergelijkbaar Vlaams onderzoek (COWAT, Lannoo & Vingerhoets, 1997)

• Woorden opsommen beginnend met ‘S’: bv. sneeuw, sok...

• Score: aantal woorden in 1 minuut


11. Taalkundige begrippen

• Semantische categorieën, dyslectici +

• Zoveel mogelijk dieren opnoemen

• Score: woorden in 1 minuut


Normering en validering

• Van april tot juni 2002– N = 511 (6,5 tot 16,5 jarigen), representatieve

steekproef, zo veel mogelijk WISC-III kinderen

• Ondertussen ook validering: 160 dyslectici met de DST getest


Vb. van normtabel• Normscores gemiddelde 10, SD 3

• Model (programma’s Lutje Spelberg)

12 jaar 6 maanden - 13 jaar 5 maanden 30 dagen

1A 1B 2 3 4 5A 5B 6 7 8A 8B 9 10 11 Norm score

Plaatjes Benoemen

Letters Benoemen

Kralen Rijgen

Woorden Lezen

Lich. Stabiliteit

Klank-splitsing

Letterver-wisseling

Twee Min. Spelling

Cijferr. Achterw.

Onzinzin. Lezen

Onzinw. Lezen

Eén Min. Schrijven

Woorden-schat

Taalk. Begrippen

19 >= 35 18 <= 20 <= 14 36 <= 43 >= 37 34 17 21-23 15 44-51 35-36 32-33 16 24-25 16 12 <= 29 35 52-60 33-34 >= 22 31 15 26-28 17 30-32 34 >= 9 61-70 31-32 20-21 29-30 14 29-30 18 11 33-34 33 8 >= 83 71-80 29-30 18-19 27-28 13 31-32 19 10 35-37 0 11 32 7 82 81-91 27-28 16-17 25-26 12 33-34 20-21 38-40 1 12 31 80-81 92-104 25-26 14-15 23-24 11 35-37 22 9 41-44 2 10 30 6 79 105-117 23-24 12-13 21-22 10 38-39 23-24 45-47 3 29 77-78 118-133 21-22 11 19-20 9 40-41 25 8 48-52 4 11 9 27-28 5 74-76 134-151 19-20 10 18 8 42-44 26-27 7 53-57 5-6 8 26 71-73 152-173 18 8-9 16-17 7 45-47 28-30 58-64 7-8 10 7 24-25 4 66-70 174-199 16-17 7 14-15 6 48-50 31-33 6 65-75 9-11 2-6 22-23 3 58-65 200-231 15 6 13 5 51-55 34-37 5 76-124 12-14 9 1 20-21 50-57 232-270 13-14 5 12 4 56-109 38-45 4 125-136 15-16 7-8 0 17-19 2 45-49 271-316 12 4 10-11 3 110 46-66 3 137-143 17-19 <= 6 14-16 <= 44 317-365 11 2-3 9 2 67-72 <= 2 144-149 20 12-13 1 366-420 10 <= 1 8 1 >= 111 >= 73 >=150 >= 21 <= 11 0 >= 421 <= 9 <= 7

Begripsvaliditeit• Intercorrelaties, correlaties tussen de 4 factoren

• Factor-analyse (pca, stabiel over leeftijd, 57%)

Tabel 2.14 Ladingen voor een vier-factoren-oplossing voor de totale groep (N=511; varimax rotatie na Kaiser-normalisatie)

Factor 1 Factor 2 Factor3 Factor 4 Communaliteit

1A PB Plaatjes en Letters Benoemen deel A 0.61 -0.17 0.18 0.27 0.50 1B LB Plaatjes en Letters Benoemen deel B 0.66 -0.05 0.30 0.04 0.53 2 KR Kralen Rijgen 0.04 -0.11 0.10 0.73 0.56 3 WL Woorden Lezen 0.76 0.22 0.19 -0.21 0.71 4 LS Lichamelijke stabiliteit 0.01 0.34 -0.06 0.63 0.52 5A KS Klanksplitsing deel A 0.18 0.72 0.17 0.08 0.58 5B LV Klanksplitsing deel B 0.32 0.62 0.27 -0.03 0.56 6 TMS Twee Minuten Spelling 0.72 0.31 0.00 0.16 0.64 7 CA Cijferreeksen Achterwaarts 0.07 0.58 -0.05 0.04 0.35 8A OZL Onzinwoorden Lezen deel A 0.63 0.39 -0.05 -0.10 0.56 8B OWL Onzinwoorden Lezen deel B 0.73 0.28 0.06 -0.19 0.66 9 EMS Eén Minuut Schrijven 0.67 0.16 0.04 0.17 0.50 10 WS Woordenschat 0.21 0.01 0.77 0.01 0.64 11 TB Taalkundige Begrippen 0.05 0.19 0.79 0.06 0.67 % verklaarde variantie

24.7 13.2 10.8 8.3

Betrouwbaarheid• Interne consistentie (α), paralleltestmethode,

interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

• Test-hertest betrouwbaarheid

Tabel 2.10 Test-hertest betrouwbaarheidsindicatoren voor alle subtests (N = 48) Subtest r

1A PB Plaatjes en Letters Benoemen deel A .79 1B LB Plaatjes en Letters Benoemen deel B .84 2 KR Kralen Rijgen .34 3 WL Woorden Lezen .91 4 LS Lichamelijke stabiliteit .59 5A KS Klanksplitsing deel A .52 5B LV Klanksplitsing deel B .60 6 TMS Twee Minuten Spelling .95 7 CA Cijferreeksen Achterwaarts .57 8A OZL Onzinwoorden Lezen deel A .74 8B OWL Onzinwoorden Lezen deel B .88 9 EMS Eén Minuut Schrijven .83 10 WS Woordenschat .67 11 TB Taalkundige Begrippen .54

Klinische populatie(constructvaliditeit)

• Hoe (SIG)? Criteria?• Prevalentie & verhouding sekse (Blomert,2003)

Tabel 2.20 Overzicht van de klinische populatie getest met de DST

Nederland en Vlaanderen

Leeftijd Jongens Meisjes Totaal

6.6 – 7.5 7 2 9 7.6 – 8.5 15 8 23 8.6 – 9.5 16 8 24

9.6 – 10.5 20 6 26 10.6 – 11.5 12 4 16 11.6 – 12.5 7 6 13 12.6 – 13.5 9 2 11 13.6 – 14.5 7 1 8 14.6 – 15.5 10 10 20 15.6 – 16.5 10 0 10

Totaal 113 47 160

Normscores klinische populatieTabel 2.21 Gemiddelde standaardscore en standaarddeviatie in de klinische steekproef per leeftijdsgroep en voor de totale groep

Totale groep 7 tot 9 jaar 10 tot 12 jaar 13 tot 16 jaar

Subtest N M SD N M SD N M SD N M SD

Plaatjes en Letters Benoemen deel A

155 7.7 3.1 56 7.2 2.7 54 7.6 2.7 45 8.4 3.8 Plaatjes en Letters Benoemen deel B

160 6.9 2.6 56 7.1 2.5 55 6.6 2.8 49 6.9 2.4 Kralen Rijgen 157 9.4 2.9 54 8.8 2.9 54 9.6 2.8 49 10.0 3.0 Woorden Lezen 157 5.9 2.0 55 5.9 1.7 55 5.8 1.8 47 6.0 2.5 Lichamelijke stabiliteit

154 9.4 3.0 54 10.4 2.5 55 9.8 3.1 45 8.1 3.2 Klanksplitsing deel A

160 7.8 3.0 56 8.1 2.8 55 7.7 3.0 49 7.6 3.2 Klanksplitsing deel B

156 7.7 2.2 53 8.0 1.7 54 7.7 2.5 49 7.3 2.4 Twee Minuten Spelling

159 6.4 2.2 55 7.2 2.1 55 6.2 2.1 49 5.7 2.1 Cijferreeksen Achterwaarts

160 9.0 2.6 56 9.5 2.7 55 9.1 3.0 49 8.4 2.1 Onzinwoorden Lezen deel A

158 6.0 2.3 55 6.7 2.0 55 6.2 2.3 48 4.9 2.2 Onzinwoorden Lezen deel B

155 5.6 1.9 53 6.3 1.8 54 4.9 1.6 48 5.5 1.9 Eén Minuut Schrijven

157 7.1 2.3 53 7.4 1.8 55 7.3 2.5 49 6.5 2.4 Woordenschat 141 8.3 2.7 55 8.2 2.6 52 8.1 2.6 34 8.7 2.9 Taalkundige Begrippen

156 9.2 2.5 56 9.0 2.5 55 9.0 2.4 45 9.9 2.7 Totaal gemiddeld 7.8 2.6 7.9 2.4 7.7 2.5 7.6 2.7

Samenvatting normscores in de klinische populatie

Tabel 2.22 Gemiddelde factorscore in de klinische steekproef Factor Gemiddelde factorscore 1 Psycholinguïstische Vaardigheid 6.5 2 Geheugen 8.4 3 Associatie 8.8 4 Beweging 9.4

CriteriumvaliditeitTabel 2.17 Correlaties tussen factoren en de diagnose ‘dyslexie’, berekend over normeringssteekproef en klinische steekproef samen Factor r

1 Psycholinguïstische Vaardigheid -.64* 2 Geheugen -.34* 3 Associatie -.23* 4 Beweging -.11 *) p<0.01

Tabel 2.18 Correlaties tussen WISC-IIINL factoren en de diagnose ‘dyslexie’, berekend over normeringssteekproef en klinische steekproef samen Factor r

Performaal IQ -.05 Verbaal IQ -.11 Totaal IQ -.04 *) p<0.01

Tabel 2.19 Correlaties tussen de vier DST-factoren en de IQ’s behaald op de WISC-IIINL Factor Performaal IQ Verbaal IQ Totaal IQ

1 Psycholinguïstische Vaardigheid .32* .37* .39* 2 Geheugen .23* .36* .33* 3 Associatie .29* .44* .42* 4 Beweging .05 .00 .03 *) p<0.01

IQ-vergelijking

Tabel 2.23 Gemiddeld Performaal-, Verbaal- en Totaal IQ (gemeten met de WISC-IIINL) van kinderen uit de DST-normgroep (niet-dyslectici) en kinderen uit de klinische populatie

IQ Factor N Gemiddelde Standaarddeviatie

Perform. IQ Niet-dyslectici 195 101.7 14.9

Dyslectici 33 99.7 15.5

Verbaal IQ Niet-dyslectici 195 100.0 14.3


Totaal IQ Niet-dyslectici 195 100.9 14.6


Normscores per schoolniveauTabel 2.25 Gemiddelde standaardscore en standaarddeviatie per schoolniveau Nederland

Schoolniveau N Gemiddelde Standaarddeviatie

Basionderwijs 233 9.7 2.3 LWOO/Praktijkonderwijs 7 8.3 3.1 VMBO 50 9.8 1.9 HAVO/VWO 39 11.1 1.7

Tabel 2.26 Gemiddelde standaardscore en standaarddeviatie per schoolniveau Vlaanderen

Schoolniveau N Gemiddelde Standaarddeviatie

Basisonderwijs 116 10.3 1.8 Beroeps Secundair Onderwijs (BSO)

10 7.5 1.7 Technisch Secundair Onderwijs (TSO)

19 9.8 2.1 Algemeen Secundair Onderwijs (ASO)

33 11.0 1.6

Psycholinguïstische Vaardigheid en het risico op dyslexie (1)

• Hoofddoel: welke kinderen komen in aanmerking voor verdere gespecialiseerde hulp vanwege risico op dyslexie?

• Waaier van subtests geven beeld maar een samenvattende risicoscore noodzakelijk (ARQ)

• Factoranalyses, stabiliteitsinfo (betrouwbaarheid), normscores klinische groep & regressieanalyses (R2 40-51%, 8A-3-1B)

• Het PsychoLinguïstisch Quotiënt (PLQ) met afkapwaarde (scheidingslijn risico of niet)

Tabel 2. Psycholinguistische vaardigheid

ruwe score PLQ ruwe score PLQ 28 55 70 99

29-31 56 71 100 32 58 72 101 33 60 73 102 34 62 74-75 104 35 64 76 105 36 65 77 106 37 66 78 107 38 68 79 108 39 69 80 110 40 70 81 112 41 72 82 113 42 73 83 114 43 73 84 115 44 74 85 116

45-46 75 86 117 47 77 87 118 48 79 88 120

49-50 80 89 121 51 81 90 122 52 82 91 125 53 84 92 126 54 85 93 128 55 86 94 129 56 87 95 130 57 88 96 131 58 89 97 132 59 89 98-100 133 60 90 101 134 61 91 102-103 135 62 92 104 136 63 93 105 139 64 94 106-109 140 65 95 110 142

66-67 96 111-114 144 68 97 115 145 69 98

N.B.: Een score in het grijze gebied kan duiden op een dyslexie-risico.

Psycholinguïstische Vaardigheid en het risico op dyslexie (2)

• Afkapwaarde (verhoogd risico op dyslexie) bij een PLQ < of = 84 (M =100, SD = 15)

• Sensitiviteit

(% klinische groep als dyslectisch) = 81%

• Specificiteit

(% steekproef als niet-dyslectisch) = 85%

Varia

• Advies toch alle subtesten afnemen omdat: – Schatting ivm. 11 ipv. 5 specifieke vaardigheden & 3 extra factoren tov. leeftijdsgenoten -> completer beeld & sterktes-zwaktes– Standaardisatie (geheel 35 min.)– Aangename afwisseling voor kind

• Rol genetische factoren: 60% (vs. 25%) van de kinderen in klinische populaties meldt een familielid met lees- of spellingsproblemen

Stand van zaken

• Psychometrisch hoofdstuk veel aandacht gekregen • Nog op de agenda:

– Verdere analyses met Wisc-subtest- & factorscores– Aanvullend onderzoek voor comorbiditeit (ADHD,

NLD, DCD & eventuele subgroepen)– Aanvullend onderzoek ivm. de psychomotoriek– …

• Productie: Psychological Corporation ? “op de markt” (Vlaanderen, prijsindicatie)


Begripsvaliditeit

Tabel 2.16 Correlaties tussen de vier factorscores onderling Factor 1 2 3

1 Psycholinguïstische Vaardigheid 2 Geheugen .41 3 Associatie .29 .19 4 Beweging .09 .13 .07

Analyse van de bevindingen uit het onderzoek bij de aanpassing, validering en normering

Documents

Transcript of Analyse van de bevindingen uit het onderzoek bij de aanpassing, validering en normering