1

ALI’S BOAT: AANBOD VOOR NT2-ONDERWIJS

“Het maakt niet uit waar je woont of wat je hebt. Iedereen probeert wel iets te ontvluchten. De boot

van Ali is ook mijn boot en jouw boot. Ieder mens heeft zijn boot.”

Sadik Kwaish Alfraji

DE TENTOONSTELLING

Het Red Star Line Museum nodigt dit voorjaar de Iraaks-Nederlandse kunstenaar Sadik Kwaish Alfraji

uit om zijn werk ‘Ali’s Boat’ te presenteren. ‘Ali’s Boat’ geeft een persoonlijke invulling aan het

centrale thema van het museum: de droom van miljoenen mensen om elders een nieuw bestaan op

te bouwen.

In 2009 kreeg de Iraaks-Nederlandse kunstenaar Sadik Kwaish Alfraji op reis in Bagdad een envelop

van zijn elfjarige neefje Ali. Hij moest beloven dat hij hem pas zou openen als hij terug in Nederland

was. In de envelop zat een brief met een tekening van een boot en één eenvoudige zin: “Ik hoop dat

mijn boot mij naar jou brengt.”

Voor Alfraji werd de brief van zijn neefje de start voor een persoonlijke reflectie op het thema van

het vertrek. Het resultaat is Ali’s Boat, een reeks werken waarin de kunstenaar Ali’s droom om te

ontsnappen uit Bagdad verweeft met zijn eigen onvermogen om terug te keren naar het land dat hij

twintig jaar geleden ontvluchtte.

De boot wordt zo symbool voor de verbeelding, een manier om de realiteit te ontsnappen, ook al is

het maar tijdelijk. “Het maakt niet uit waar je woont of wat je hebt. Iedereen probeert wel iets te

ontvluchten. De boot van Ali is ook mijn boot en jouw boot. Ieder mens heeft zijn boot.”

Centraal in de tentoonstelling staat een animatiefilm, omgeven door een Iraakse visserssloep, een

reeks houtskooltekeningen, video’s en de originele brief van Ali.

2

Praktische informatie

donderdag 28 april 2016 tot zondag 28 augustus 2016 van 10:00 tot 17:00

GRATIS TOEGANG

Red Star Line Museum

Montevideostraat 3

2000 Antwerpen

03 298 27 70

Reserveer het bezoek met uw klas via rsl_balie@stad.antwerpen.be

HET EDUCATIEF MATERIAAL

Speciaal voor NT2-cursisten werd er een nieuw educatief pakket ontwikkeld. Dit bestaat uit een

rondleiding die de Red Star Line verhalen verbindt met het verhaal van Sadik, Ali en dat van de

cursisten, aanvullend lesmateriaal en een workshop.

Je kan als docent zelf je pakket samenstellen afhankelijk van de beschikbare tijd. Reken per

onderdeel op volgende investering.

Voorbereiding: 1 lesactiviteit

Rondleiding: 1 uur

Workshop in het museum of in de klas: 1 uur

Naverwerking: 1 lesactiviteit

3

1. VOORBEREIDING IN DE KLAS

Duur: 1 uur

Werkvorm: groepsgesprek

Doel: het motiveren van de cursisten om het museum en de tentoonstelling te bezoeken.

Materiaal: powerpointpresentatie, zie www.redstarline.be/alisboat

Voorbereiding: de presentatie opstarten

Lesverloop

Introductie

Vertel de cursisten dat jullie binnenkort naar het Red Star Line Museum gaan. Dat dit een bijzonder

museum vol verhalen is. Verhalen van vroeger maar ook van nu. Voeg toe dat er net een nieuwe

tentoonstelling is geopend. Zeg dat de tentoonstelling ‘Ali’s Boat’ heet.

Toon de eerste slide: de brief van Ali

Vraag de cursisten of ze de brief kunnen lezen

Wie kan vertellen wat er op de brief staat?

Op de brief staat een tekening van een boot, de namen

Yousif en Sara (kinderen van Sadik), Ali’s naam en de zin: ‘ik

wou dat deze boot me naar jouw bracht’

Leg uit dat deze brief in 2009 werd geschreven door een

jongen in Bagdad. De jongen heet Ali. Hij was toen 11 jaar.

Hij gaf deze brief aan zijn oom Sadik.

Toon de tweede slide: Sadik en zijn gezin in het museum

Sadik woont dan al in Nederland. Op de brief staat de wens van Ali om met de boot naar zijn oom te

gaan. Het is een mooie brief. Sadik was ontroerd en het bood hem inspiratie voor tekeningen en

films. Deze gaan we bekijken in het Red Star Line Museum. Voeg toe dat Ali niet de enige is die

droomt van een boot. 100 jaar geleden vertrokken ook veel mensen. Ook uit Antwerpen. Met een

boot van de Red Star Line.

4

De verhalen van de Red Star Line

Toon de derde slide: een schip van de Red Star Line

Vertel dat dit een van de schepen van de Red Star Line is. Voeg toe dat het museum niet alleen het

verhaal van Ali vertelt maar dat van verschillende families.

Vraag de cursisten of ze nieuwsgierig zijn naar deze families.

Toon de vierde slide: familie Moel in Warschau, ca. 1920

Achtergrondinformatie:

Dit is de familie Moel. De foto werd

getrokken in Warschau, Polen in het jaar

1920. Ze kwamen uit een dorp dat nu in

Oekraïne ligt maar toen deel was van het

Russische Rijk. Ze waren joods en arm. Vader

vertrekt naar Amerika. Moeder en de

kinderen blijven achter. Tijdens de eerste

Wereldoorlog horen ze niets van vader. Na de

oorlog wil het hele gezin naar Amerika.

Het hele verhaal vind je terug in het luik rondleiding.

Vraag de cursisten wat ze op de foto zien.

Als er weinig reactie komt kan je hulpvragen stellen zoals:

Hoeveel personen staan er op de foto?

Wie ontbreekt er in deze gezinsfoto?

Wanneer werd deze foto genomen?

Hoe voelen deze mensen zich?

Vertel kort het verhaal van de familie Moel.

Extra: Ali droomt dat een boot hem naar Nederland zou brengen. Wat zouden de kinderen op deze

foto dromen?

5

Toon de vijfde slide: Abram Spiwak en Sore Schochetman in Odessa, ca. 1905

Achtergrondinformatie: Dit zijn Abram Spiwak en Sore Schochetman. Deze foto’s werden

getrokken in Odessa, Oekraïne in het jaar 1905. Abram werkt in Odessa. In deze stad leerde

hij Sore kennen. Het is liefde op het eerste gezicht. Maar wanneer er in Odessa een aanval op

joden is, verliezen Sore en haar familie al hun spullen. De familie verhuist naar Amerika.

Abram en Sore moeten afscheid nemen. Abram is net 20, Sore 16.

Het hele verhaal vind je terug in het luik rondleiding.

Vraag de cursisten wat ze op de foto zien.

Als er weinig reactie komt kan je hulpvragen stellen zoals:

Hoeveel personen zie je op de foto?

Is het een foto of zijn het er twee?

Hoe oud is de jongen? Hoe oud is het meisje?

Heb jij een foto van iemand bij je?

Vertel kort het verhaal van Abram en Spiwak.

Extra: Ali droomt dat de boot hem naar Nederland zou brengen. Waar zou de boot van Abram hem

heen moeten brengen?

Toon de laatste slide: Irene Bobelijn aan boord van de Pennland, in 1928

6

Achtergrondinformatie: Op deze foto zie je Irene Bobelijn aan boord van de Pennland, een

schip van Red Star Line. Ze is het blonde meisje op de onderste rij, tweede van links. Haar

vader woont en werkt al sinds 1912 in Amerika. In 1925 reist ook Irene’s moeder naar de VS.

Irene woont dan bij familieleden in Sint-Amandsberg. Drie jaren later, wanneer Irene zes jaar

oud is, willen haar ouders dat ook zij in Amerika komt wonen. Irene begint zo aan een

avontuur.

Het hele verhaal vind je terug in het luik rondleiding.

Vraag de cursisten wat ze op de foto zien.

Als er weinig reactie komt kan je hulpvragen stellen zoals:

Hoeveel personen zie je op de foto? Is dit een familiefoto?

Waar werd deze foto genomen?

Hoe zien deze mensen eruit? Hoe voelen ze zich?

Vertel kort het verhaal van Irene.

Extra: Ali droomt van een boot. Waar zou de boot Irene heen moeten brengen?

Toon de laatste slide: De familie Cohen in Boekarest, in 1919

Achtergrondinformatie: Dit is de familie Cohen. In 1919 woont moeder Cohen met haar zoon

en vijf dochters in Krasna, Oekraïne. Hun vader is boer. Nadat een sneeuwstorm zijn oogst

verwoestte, verhuisde hij in 1913 naar Amerika. Daar verdient hij geld om hun schulden af te

lossen. Het gezin heeft het niet makkelijk. Vanwege de Eerste Wereldoorlog en de Oekraïense

onafhankelijkheidsoorlog verloren ze alle contact met vader. Moeder Cohen heeft er genoeg

van. Ze beslist om haar man achterna te gaan. Maar dat is niet zo gemakkelijk.

Het hele verhaal vind je terug in het luik rondleiding.

7

Vraag de cursisten wat ze op de foto zien.

Als er weinig reactie komt kan je hulpvragen stellen zoals:

Wie zie je op de foto?

Wie zie je niet op de foto?/ Wie ontbreekt er in deze gezinsfoto?

Is het een rijke familie?

Wat voelen ze?

Vertel kort het verhaal van de familie Cohen.

Extra: Ali droomt van een boot. Waar zou de boot van de kinderen Cohen hen heen moeten

brengen?

Slot

Vertel de cursisten dat ze in het museum vele dromen zullen leren kennen. Misschien dromen ze zelf

ook wel van een bootje dat hen overal heen kan brengen.

8

2. DE RONDLEIDING

Voorbereiding

Reserveer uw bezoek via rsl_balie@stad.antwerpen.be

Duur bezoek

1 uur

Bij aankomst

Meld u aan bij de onthaalmedewerkers.

U krijgt polsbandjes. Alle cursisten en begeleiders moeten het bandje rond de pols dragen.

Vraag de sleutel van een groepslocker. Berg jassen, rugzakken en paraplu’s op.

Vertel de cursisten dat eten en drinken in de museumzalen niet mag. Fotograferen mag zonder flits.

Vraag de cursisten om het geluid van elektronische apparaten te dempen.

Materiaal

Vraag bij het reserveren van uw bezoek aan de onthaalmedewerkers om het pakket Ali’s Boat klaar

te leggen. Je ontvangt gelamineerde foto’s van de passagiers zodat je hun verhaal op verschillende

plekken in het museum kunt vertellen.

De rondleiding werd ontwikkeld als een dialoog. Je gaat in gesprek met de cursisten over de droom

van Ali, die van de Red Star Line passagiers en hun eigen droom. Voel zelf aan in welke mate

cursisten hun eigen droom willen delen. Cursisten met een recent migratieverhaal vinden het

waarschijnlijk niet eenvoudig om dit gesprek aan te gaan.

In deze handleiding vind je 13 haltes. Hou er rekening mee dat wanneer je bij elke halte stilstaat, de

rondleiding meer dan een uur in beslag zal nemen. Haltes die voor de opbouw essentieel zijn,

werden aangeduid met ***.

9

HALTE 1: ALI’S BRIEF***

Neem de cursisten mee naar de Loods. De brief van Ali hangt links, net niet onder de mezzanine. Laat

de cursisten kijken. Als je het bezoek in de klas hebt voorbereid kan je kort vragen wat ze nog weten

van de brief.

Als je de het bezoek niet hebt voorbereid stel je deze vragen.

Vraag de cursisten of ze dit kunnen lezen? Wie kan vertellen wat er op de brief staat?

Op de brief staat een tekening van een boot, de namen Yousif en Sara (kinderen van Sadik),

Ali’s naam en de zin: ‘ik wou dat deze boot me naar jouw bracht’

Leg uit dat deze brief in 2009 werd geschreven door een jongen in Bagdad. De jongen heet Ali. Hij

was toen 11 jaar. Hij gaf deze brief aan zijn oom Sadik. Sadik woont dan al in Nederland. Op de brief

staat de wens van Ali om met de boot naar zijn oom te gaan. Het is en mooie brief. Sadik was

ontroerd en het bood hem inspiratie voor tekeningen en films. Sadik droomt zelf dat deze boot hem

terug kan brengen naar Bagdad en naar de tijd dat hij nog kind was.

Voeg toe dat Ali niet de enige is die droomt van een boot. 100 jaar geleden vertrokken ook veel

mensen. Ook uit Antwerpen. Met een boot van de Red Star Line. In dit museum kunnen we hun

verhaal en droom ontdekken.

Vertel de cursisten dat jullie eerst het museum zullen bezoeken en daarna de film van Sadik zullen

bekijken.

HALTE 2: DE FOTO VAN LANDVERHUIZERS IN HET GEBOUW***

Neem de cursisten mee naar de eerste museumzaal. Hou halt bij de grote foto van landverhuizers in

het gebouw.

Vraag de cursisten wat ze zien op de foto.

Vraag hen wat de mensen aan het doen zijn.

Vertel dat deze mensen 100 jaar geleden naar Amerika wilden gaan. Zij droomden van een reis op

een grote boot die hen naar daar zou brengen. Maar niet iedereen mocht vertrekken. In Amerika

waren ze erg streng. Alleen gezonde mensen die hard kunnen werken mochten het land in. De dokter

controleerde hen in de haven. Wie ziek was, moest terug. Ook hier in dit gebouw werden ze al

gecontroleerd voor het vertrek. Dit is het gebouw van de Red Star Line. Hier zijn 100 jaar geleden

bijna 2 miljoen mensen vertrokken. In dit gebouw moesten ze douchen en naar de dokter.

HALTE 3: ALTIJD ONDERWEG

Neem de cursisten mee naar de tijdslijn.

Vertel de cursisten dat de mensen altijd al onderweg zijn geweest. Van de eerste mens uit Afrika tot

vandaag.

Vraag de cursisten waarom mensen vertrekken.

10

Vraag waarom zij ooit zijn vertrokken.

Extra: Toon op de tijdslijn de periode van de Red Star Line (Irving Berlin met de rode ster). Vertel dat

dit verhaal 100 jaar geleden gebeurde maar dat dromen toen en nu misschien dezelfde zijn. Toon

ook 2009 en zeg dat Ali dan zijn brief aan Sadik gaf.

Vraag de cursisten wanneer zij vertrokken zijn.

Situeer het eventueel op de tijdslijn.

HALTE 4: DE KROONGETUIGEN***

Neem de cursisten mee naar de vitrine van de familie Moel. Laat de cursisten

naar de foto van de familie in Warschau kijken.

Als je het bezoek in de klas hebt voorbereid kan je kort vragen wat ze nog weten van de familie.

Als je het bezoek niet hebt vraag je de cursisten wat ze op de foto zien:

Als er weinig reactie komt kan je hulpvragen stellen zoals:

Hoeveel personen staan er op de foto?

Wie ontbreekt er in deze gezinsfoto?

Wanneer werd deze foto genomen?

Hoe voelen deze mensen zich?

Vertel het verhaal van de familie Moel kort en in je eigen woorden.

De familie Moel komt uit een dorp dat nu in Oekraïne ligt maar toen deel was van het Russische Rijk.

Ze waren joods en arm. Vader vertrekt naar Amerika om te werken. Moeder en de kinderen blijven

achter. Tijdens de eerste Wereldoorlog horen ze niets van vader. Na de oorlog wil het hele gezin naar

Amerika. Maar dat is niet eenvoudig. Op weg naar Antwerpen blijkt dat Ita, het meisje links op de

foto, en één van haar broers trachoom hebben. Dit is een besmettelijk oogziekte. Hun reis naar

Antwerpen duurt langer dan verwacht. De familie kan pas verder reizen wanneer Ita en haar broer

genezen zijn.

Vraag de cursisten wat op dat moment de droom zou zijn van deze familie. Ze dromen van een

boot. Maar waar moet de boot hen heen varen?

Wanneer de kinderen weer gezond zijn, nemen ze de trein naar Antwerpen. Daar nemen ze het schip

naar New York. Maar wanneer het gezin aankomt in Ellis Island, blijkt dat Ita nog steeds sporen van

trachoom draagt. De wens van Ita’s moeder is om samen met haar kinderen en echtgenoot veilig in

Amerika te zijn. Maar ze komt voor een hartverscheurende keuze te staan: keert ze met iedereen

terug naar Europa of laat ze enkel Ita terugsturen? Ze kiest voor het laatste. Ita reist in haar eentje

terug naar Antwerpen.

11

In Antwerpen wordt Ita geholpen door de Joodse hulporganisatie Ezra. Haar ogen worden behandeld.

Na een jaar lijkt de oogziekte verdwenen en vertrekt ze met de Belgenland weer richting New York.

Maar ze wordt om gezondheidsredenen weer teruggestuurd. In Antwerpen vangt Ezra haar voor de

tweede maal op. Ze is compleet van de organisatie afhankelijk en moet regelmatig verhuizen. Ita

heeft een vrij harde tijd in Antwerpen. Het is niet echt een leuk bestaan. Ze woont uiteindelijk nog vijf

jaar in de havenstad.

Vraag de cursisten wat op dat ogenblik Ita haar droom zou zijn. Waar zou haar droombootje

heen varen?

Het jaar dat ze voor de derde keer naar de VS zal reizen, is ze veertien jaar oud. Ze laat zich

onderzoeken door een Amerikaanse dokter in Antwerpen. In Ellis Island wordt er niet meer

gecontroleerd. Tot haar grote vreugde verklaart de dokter Ita gezond en kan ze eindelijk vertrekken

met het schip de Belgenland om haar familie na vijf jaar weer terug te zien.

HALTE 5: HET VERTREK (EXTRA)

Verzamel met de cursisten aan de vitrine van de familie Hutlet.

Vertel de cursisten dat de reizigers soms wel heel vreemde dingen meenamen in hun koffer. Laat de

cursisten even kijken naar de vitrines.

Vraag hen wat ze zien.

Vertel heel kort dat de familie van België naar Canada trok om daar te gaan werken. Ze nemen een

zaag en een wafelijzer mee.

Vraag de cursisten wat zij hebben meegenomen wanneer ze vertrokken.

HALTE 6: DE TREINREIS***

Neem je cursisten mee naar de trein. Neem de foto’s van Abram Spiwak en Sore en toon deze aan de

cursisten.

Als je het bezoek in de klas hebt voorbereid kan je kort vragen wat ze nog weten over deze twee

mensen.

Als je de het bezoek niet hebt voorbereid, vraag je de cursisten iets te vertellen over deze foto’s:

Als er weinig reactie komt kan je hulpvragen stellen zoals:

Hoeveel personen zie je op de foto?

Is het een foto of zijn het er twee?

Hoe oud is de jongen? Hoe oud is het meisje?

Heb jij een foto van iemand bij je?

12

Vertel het verhaal van Abram Spiwak kort en in je eigen woorden.

Abram werkt in de havenstad Odessa, in Oekraïne. Hij leert hier het joodse meisje Sore kennen. Zij

is de liefde van zijn leven. Ze zijn smoorverliefd en maken samen plannen. Maar tijdens een pogrom

worden Sore en haar familie overvallen. Ze verliezen al hun bezittingen. Ze zijn dakloos en willen naar

Amerika, naar New York. Abram blijft alleen achter en mist Sore heel erg.

Vertel de cursisten dat Ali graag bij zijn oom wil zijn, in Nederland. Abram wil graag bij zijn Sore zijn.

Vraag de cursisten wat op dat moment de droom van Abram zou zijn. Waar zou zijn boot hem

heen moeten brengen?

Na enkele maanden besluit hij om haar achterna te gaan. Dat kan gevaarlijk zijn omdat hij zijn

dienstplicht nog niet heeft vervuld en reist zonder paspoort. Hij maakt gebruik van smokkelaars om

de grens van Rusland over te steken. Met een schip, de Lake Michigan, reist hij naar Amerika.

Abram legt 8000 km af.

Extra: Vraag de cursisten hoe lang (in kilometers of in tijd) ze onderweg geweest zijn naar de

plaats waar ze nu wonen.

HALTE 7: HET VERBLIJF IN ANTWERPEN***

Neem de cursisten mee naar de volgende zaal en stop bij de foto’s van de immigrantenhotels en van

Antwerpen vroeger.

Vertel de cursisten dat de landverhuizers toen erg onder de indruk waren van de grote gebouwen in

Antwerpen, het eerste wat ze zagen, was het Centraal Station. Ook alles wat je in Antwerpen kon

doen, bijvoorbeeld naar de bioscoop gaan, en wat je er allemaal kon kopen, bijvoorbeeld

sinaasappelen en ijsjes., was indrukwekkend. Aankomen op een nieuwe plek, ervaart iedereen op

zijn eigen manier.

Vraag de cursisten welke plaatsen in Antwerpen ze herkennen op deze foto’s?

Neem even de tijd om het over de aankomst van de cursisten te hebben. Stel ondersteunende

vragen: Hoe was het voor jullie de stad voor het eerst te zien?

Hoe was het voor jullie om voor het eerst in de stad (Antwerpen) rond te wandelen?

Wat vond je heel mooi?

Wat vond je heel lelijk?

Wat was bijzonder?

Extra: Toon de cursisten ook de foto van Hotel Jaffa. Dit is één van de hotels waar Ita een hele tijd

woonde tijdens haar verblijf in Antwerpen.

HALTE 8: DOUCHES EN ONTSMETTING

Neem de cursisten mee naar de douches.

13

Vertel de cursisten kort dat derdeklasse passagiers hier een douche namen voor ze

gecontroleerd werden door een dokter.

Voor de laatste controle op Ellis Island in New York, was hier een eerste dokterscontrole. Dit gebouw

was het controlestation van de Red Star Line. Voor die dokterscontrole moest de bagage van de

passagiers ontsmet worden. Dit gebeurde in grote stoomketels (zie foto’s op de muur).

De mensen zelf moesten een uur lang douchen. Mannen en vrouwen werden hierbij gescheiden. Dit is

de gang waar de vrouwen douchten (op de grond zie je hoe dat er precies uitzag). Mannen zaten aan

de andere kant. Voor velen was het de eerste keer dat ze een douche namen.

Ze moesten zichzelf wassen met azijn en benzeen, omdat dit luizen en mogelijke ziektes als schimmels

moest tegengaan.

Extra: Laat de cursisten ruiken aan de geur van benzeen en azijn.

HALTE 9: HET DOKTERSBEZOEK

Neem de cursisten via de trap mee naar de tweede verdieping.

Vertel de cursisten dat de administratieve en dokterscontrole hier plaatsvond.

Hier werden de landverhuizers gecontroleerd op besmettelijke ziektes. Ook hun papieren werden

nagekeken. Wie gezond was en de juiste papieren bij had, mocht verder reizen naar Amerika. De

anderen verloren hun ticket en dus ook het geld dat ze ervoor betaald hadden.

Ita Moel is hier drie keer op dokterscontrole geweest. Hier werd ze steeds gezond verklaard. Het was

altijd pas in Amerika dat ze ontdekte dat ze ziek was.

Eerste en tweedeklasse passagiers werden niet gecontroleerd door een dokter. Deze zijn hier dus

nooit geweest. Irene Bobelijn is één van die tweedeklasse passagiers.

HALTE 10: HET LEVEN AAN BOORD***

Neem de cursisten mee aan boord van het schip.

Neem de foto van Irene Bobelijn en toon deze aan de cursisten.

Als je het bezoek in de klas hebt voorbereid kan je kort vragen wat ze nog weten over deze twee

mensen.

Als je de het bezoek niet hebt voorbereid, vraag je de cursisten iets te vertellen over deze foto.

Als er weinig reactie komt kan je hulpvragen stellen zoals:

Hoeveel personen zie je op de foto? Is dit een familiefoto?

Waar werd deze foto genomen?

14

Hoe zien deze mensen eruit? Hoe voelen ze zich?

Vertel het verhaal van Irene Bobelijn kort en in je eigen woorden.

Irene is zes jaar oud wanneer ze te horen krijgt dat ze naar Amerika zal verhuizen. Haar ouders zijn

allebei al in Amerika en willen dat zij daar ook komt wonen.

Vraag de cursisten wat op dat moment de droom van Irene zou kunnen zijn. Waar zou haar boot

haar heen kunnen brengen?

Ze vertrekt met het schip de Pennland in Antwerpen, richting New York. Op het schip wordt ze

vergezeld door een gouvernante. Dat hebben haar ouders zo geregeld.

Voor kleine Irene is de bootreis een heus avontuur. Terwijl haar gouvernante bijna de hele reis zeeziek

is, gaat zij op ontdekkingstocht. Het liefst gaat ze kijken naar de koks die eten over de relingen

gooien, want dan zijn er vliegende vissen. Deze vissen springen uit het water om het voedsel te

vangen dat de koks in zee gooien. Irene mag overal komen, ook op het grote dek.

Irene geniet met volle teugen van Amerika. Het leven is er kleuriger en luxueuzer. Ze woont in een

huis met een koelkast en centrale verwarming en gaat met de auto naar school. Het eten vind ze ook

lekkerder dan in Vlaanderen. Ze smult van popcorn, Coca-Cola en hotdogs.

Erg lang duurt het mooie liedje niet. In 1931 begint de Grote Depressie zwaar te wegen. Uiteindelijk

keert ze, drie jaar na haar aankomst in Amerika, samen met moeder en vader terug naar Vlaanderen.

Haar tijd in de Verenigde Staten zal ze in elk geval nooit meer vergeten. Ze mist Amerika heel erg.

Vraag de cursisten wat terug in België de droom van Irene zou kunnen zijn. Waar zou haar boot

haar heen moeten brengen?

AAN BOORD

Neem de cursisten mee door de volgende museumzaal. Vertel dat in de tijd van de Red Star Line het

verschil tussen rijke passagiers en arme landverhuizers aan boord erg groot was. De rijken hadden

veel luxe. De armen hadden weinig.

HALTE 11: AANKOMST IN AMERIKA***

Neem de cursisten mee naar de volgende museumzaal ‘Aankomst in Amerika’.

Neem de foto van de familie Cohen en toon deze aan de cursisten.

Als je het bezoek in de klas hebt voorbereid kan je kort vragen wat ze nog weten van de zusjes

Cohen.

Als je het bezoek niet hebt voorbereid vraag je de cursisten wat ze op de foto zien.

15

Wie zie je op de foto?

Wie zie je niet op de foto?/ Wie ontbreekt er in deze gezinsfoto?

Is het een rijke familie?

Wat voelen ze?

Vertel het verhaal van de zusjes Cohen kort en in je eigen woorden.

De familie Cohen vertrekt in 1919 uit Krasna, Oekraïne. Vader Cohen woont dan al zes jaar in de

Verenigde Staten. Het gezin is tijdens de oorlogsjaren alle contact met hem verloren. Moeder Cohen

besluit dat het genoeg is geweest en bereidt de reis naar Antwerpen voor. Twee jaar is het gezin

onderweg van Krasna naar de Scheldestad.

Vraag de cursisten wat de droom van de familie Cohen zou kunnen zijn. Waar zou hun boot hen

heen brengen?

Basia Cohen gaat samen met haar familie met het schip de Zeeland naar New York. Op Ellis Island

worden tweede-klasse-passagiers normaal niet gecontroleerd. Maar bij Basia, twee van haar zussen

en haar broer worden luizen en een schimmelinfectie op de hoofdhuid gevonden. Na korte tijd mag

iedereen Ellis Island verlaten, behalve Basia en haar zus Reba. Zij zijn nog niet genezen.

Hun vader hebben ze al zes jaar niet meer gezien omdat hij al enkele jaren in Amerika woonde. Hij

vindt een tweede job als nachtbewaker om de ziekenhuiskosten van zijn twee dochters te kunnen

betalen. Anders zouden ze gedeporteerd worden. Ondanks deze problemen heeft Basia best een fijne

tijd in het ziekenhuis. Ze wordt zelfs vrienden met één van de verpleegsters.

Vraag de cursisten wat op dat moment de droom van de zusjes is. Waar zou hun boot hen heen

moeten brengen?

Na acht maanden mag Basia het ziekenhuis eindelijk verlaten. Haar zus, Reba, verblijft nog zes weken

langer op Ellis Island. Uiteindelijk kunnen ze dan toch, maanden na hun aankomst, aan hun leven in

Amerika beginnen. Ze zijn heel erg gelukkig om hun vader eindelijk terug te zien. Maar tegen de tijd

dat ze in New York aankomen, heeft de ervaring op Ellis Island hen op de één of andere manier snel

verouderd, vertelt Basia jaren later.

HALTE 12: DE AMERIKAANSE DROOM***

Neem de cursisten mee naar muur met foto’s van afstammelingen van Red Star Line passagiers. Voeg

toe dat de landverhuizers op zoek gingen naar een beter leven voor zichzelf en hun kinderen. Vertel

dat het leven in een nieuw land de eerste jaren vaak erg hard was. Vertel dat er heel wat verhalen

van Red Star Line passagiers, hun kinderen en kleinkinderen goed zijn afgelopen.

Vraag de cursisten of ze nieuwsgierig zijn naar de afloop van de verhalen die ze hebben gehoord.

Vertel over de aankomst van Ita Moel in Amerika:

Ita is na vijf jaren herenigd met haar ouders en broers. Ze gaat in Amerika naar school en werkt mee

in de kledingwinkel van haar vader. Ze verandert haar naam in Edith.

16

Vertel over de reünie van Abram en Sore.

Abram legt 8000 kilometer af. Hij doet er vele jaren over. Hij vindt zijn Sore. Ze trouwen en zullen voor

de rest van hun leven in Amerika wonen met hun kinderen en kleinkinderen. Samen leiden ze een

gelukkig leven.

Extra: Vertel de cursisten dat mensen in Amerika een Engelse naam kozen. Ita werd Edith. Sore werd

Sophie. Zou jij je naam vervlaamsen? Welke naam zou je kiezen?

Vertel over het heimwee van Irene Bobelijn.

Irene vraagt als klein meisje nog vaak aan haar vader om terug te keren naar Amerika maar

uiteindelijk is ze er nooit meer teruggekeerd. Zelfs niet wanneer ze jaren later de kans had om met

haar man naar de VS te reizen. Ze was bang dat ze nooit meer zou willen terugkeren naar België.

Extra: Vraag de cursisten of er zaken uit België zijn die ze niet meer zouden kunnen missen?

Vertel over Basia Cohen en haar leven in Amerika.

Basia verandert haar naam in Bessie Cohen. Ze groeit op in New York waar ze haar hele leven blijft

wonen en vecht voor de rechten van vrouwen, zwarten en indianen. Ze geniet in Amerika van de

kunst, de literatuur, films en jazz.

Vertel de cursisten dat Basia heel veel houdt van kunst. Vraag de cursisten of ze ook van kunst

houden. Vertel dat jullie zullen terugkeren naar de boot van Ali en kijken op welke manier

kunstenaar de droom van Ali heeft vertaalt naar een animatiefilm.

HALTE 13: ALI’S BOAT

Neem je cursisten weer mee naar de Loods, waar jullie rondleiding begon.

Vertel de cursisten het verhaal van Sadik en hoe de brief van zijn neefje hem heeft geïnspireerd.

In 2009 kreeg de Iraaks-Nederlandse kunstenaar Sadik Kwaish Alfraji op reis in Bagdad een envelop

van zijn elfjarige neefje Ali. Hij moest beloven dat hij hem pas zou openen als hij terug in Nederland

was. In de envelop zat een brief met een tekening van een boot en één eenvoudige zin: “Ik hoop dat

mijn boot mij naar jou brengt.”

Voor Alfraji werd de brief van zijn neefje de start voor een persoonlijke reflectie op het thema van het

vertrek. Het resultaat is Ali’s Boat, een reeks werken waarin de kunstenaar Ali’s droom om te

ontsnappen uit Bagdad verweeft met zijn eigen onvermogen om terug te keren naar het land dat hij

twintig jaar geleden ontvluchtte.

De boot wordt zo symbool voor de verbeelding, een manier om de realiteit te ontsnappen, ook al is

het maar tijdelijk. “Het maakt niet uit waar je woont of wat je hebt. Iedereen probeert wel iets te

ontvluchten. De boot van Ali is ook mijn boot en jouw boot. Ieder mens heeft zijn boot.”

Centraal in de tentoonstelling staat een animatiefilm, omgeven door een Iraakse visserssloep, een

reeks houtskooltekeningen, video’s en de originele brief van Ali.

17

Laat de cursisten de film bekijken.

3. WORKSHOP (IN DE KLAS OF IN HET MUSEUM)

Duur: 1 uur

Werkvorm: groepsgesprek

Doel: cursisten motiveren om te spreken over hun eigen droom om te vertrekken

Materiaal: kopieerbladen zie www.redstarline.be/alisboat, knutselmateriaal (zie bijlage 1), een

fototoestel, kaartjes om wens op te noteren (eventueel powerpoint introductie)

Praktisch

Tijdens de workshop maken de cursisten hun eigen droombootje. De workshop kan na de rondleiding

in het Red Star Line Museum organiseren of later in de klas

Er ligt een pakket met basis knutselmateriaal klaar; instructies, origamipapier en wenskaartjes. Vraag

dit pakket aan de onthaalmedewerkers.

Wanneer je in het Red Star Line Museum aan de slag wil, meld je dat in je e-mail aan

rsl_balie@stad.antwerpen.be. De onthaalmedewerkers reserveren een tafel voor jouw groep.

Er zijn ook uitbreidingsmogelijkheden. Dit knutselmateriaal biedt het museum niet aan, maar kan je

zelf verzamelen.

Verloop

Inleiding

Vraag de cursisten wat ze van de film van Sadik vinden.

Vertel dat Sadik gelooft dat iedereen zijn of haar boot heeft. Iedereen droomt om iets of iemand

achter te laten. Om ergens anders heen te gaan. Vertel dat jullie in het museum op zoek zijn gegaan

naar de dromen van de mensen die hier 100 jaar geleden zijn vertrokken. Basia, Ita, Abram en Irene

hadden net als Ali een droom.

Vertel de cursisten dat je erg benieuwd bent naar hun droom en hun bootje. Leg uit dat jullie nu

zelf een bootje gaan maken.

Voeg toe dat ze kunnen kiezen tussen twee of vier soorten bootjes (afhankelijk van het beschikbare

materiaal). Er zijn voor elk van deze bootjes instructies voorzien. Deze bestaan uit verschillende

stappen, met eventueel bijhorende foto’s. Deze instructies vind je in de kopieerbladen.

De instructies volgen, vraagt op zich al enige concentratie, maar wanneer je aanvoelt dat hier ruimte

voor is, kan je de cursisten enkele vragen stellen. Je kan ze hiervoor in groep aanspreken terwijl ze

hun bootje maken.

18

Een droombootje maken

Laat de cursisten individueel (of per twee, of groepjes) kiezen welk bootje ze willen maken.

Vraag hen een kopieerblad te kiezen en samen het nodige materiaal uit te kiezen.

Laat hen zelfstandig werken maar wees aanwezig zodat ze bij je terecht kunnen voor hulp.

Ga van cursist naar cursist (duo naar duo) en bespreek met de cursist waar het bootje hen

heen zou moeten brengen. Vraag wat ze zouden meenemen in de boot. Waarom ze naar die plek

zouden willen varen. Moet het bootje iets/iemand naar hen brengen? Wie sturen ze wat toe met hun

bootje? …

Deel de wenskaartjes uit die je in het museum hebt ontvangen. Vraag de cursisten om hun

wens neer te schrijven en het kaartje als een anker aan de boot te hangen met een nietjesmachine.

Een muur vol bootjes

Tijdens de workshop in het museum kan er met een polaroidtoestel een foto gemaakt worden van

elke cursist met zijn/haar bootje. De wenskaart kan aan de foto worden bevestigd of de wens kan

worden overgeschreven. Vraag het polaroidtoestel aan de onthaalmedewerkers.

Ze mogen de foto achterlaten op de ‘wensmuur’ van het museum. Zo kunnen ook andere

museumbezoekers genieten van het resultaat van de workshop. Hun bootje nemen ze mee naar huis,

of laten ze ook achter in het museum.

Extra: nagesprek

Bespreek samen met de cursisten het museumbezoek aan de hand van volgende vragen:

Wat vonden jullie er van? Wat heb je onthouden? Zijn jullie nieuwe dingen te weten gekomen? Vonden jullie

het interessant? Wat vonden jullie verwonderend of verbazend? Waarom? Vind je het leuk dat jouw boot en

jouw wens een plaats krijgen in het museum? Vonden jullie het leuk om je eigen bootje te maken? Zou je nog

eens terug gaan naar het museum?Tip: wie in Antwerpen woont en een A-kaart heeft kan gratis het museum

bezoeken. De A-kaart kan je krijgen bij Atlas, in het Stadhuis, de bibliotheek, de Antwerpse zwembaden, aan de

balie van het museum, het Ecohuis… Ze kost drie euro aan normaal tarief, twee euro voor mensen met een

verhoogde tegemoetkoming en is gratis voor iedereen jonger dan 18 jaar. Deze blijft levenslang geldig.