Alexander de Grote

In de filmzalen januari 2005

Film vanOliver Stone

Met...

“LITERALLY THE WORST

MOVIE EVER MADE”

Film ☺

Historische juistheid,

Details,

...

Film �

Dialogen

Acteurs

....

Alexander de Grote, kosmopoliet

Situering in tijd en ruimte

• WAAR ? • Macedonië• In het noorden van Griekenland

• Ten noorden en westen ervan steile bergketens

• Vol met moerassen• « barbaars » landbouw- en herdersvolk

Situering in tijd en ruimte

• WANNEER (4de v. C)• Ruw landbouwers-en herdersvolk• Hadden de taal en gebruiken van de Grieken overgenomen (waren hellenen)

• Namen NIET deel aan Olympische Spelen• Bestuurd door rijke families• Één rijke familie palmde heel het land in.• Philippus II (van deze familie) op 22 jaar koning (359 v.C)

Situering in tijd en ruimte

GR.

Ro.

Pelop. OorlogSparta<-> Athene

431-404 v.C

Één aristocratische familie aan de macht

Pelop. OorlogAthene+Thebe<->Sparta

(371)Athene+Sparta <-> Thebe

(362)

Philippus Koning 359

Phillippus II van Macedonië

Philippus II van Macedonië

• Goed vertrouwd met de Grieken• Hield van paarden, jacht, wijn• Ambitieus : wou rijk uitbreiden • D.m.v. falanx*• Oorlogen financieren d.m.v.

– Verovering havensteden in Noorden (verbinding met zee)

– Goudmijnen van Thracië

• Militair talent (tacticus, vooruitziend,…)

Philippus verovert Griekenland

• Eerst Zwarte Zee met Griekse kolonies lid van de Attische zeebond

• Trok zich telkens terug als teveel Gr weerstand

• Wachtte het geschikte moment af.

• In Athene zag een partij hem als de redder van Griekenland

• Versloeg Atheners en Thebanen Chaeronea 2 aug 338 = eind van de vrije Griekse polis.

Philippus en de Korinthische bond

• Griekse staten (behalve Sparta) verenigen zich in de Korinthische Bond onder persoonlijk gezag van Philippus.

• Griekse eenmaking (vroeger onmogelijk geacht)

• 336 v C, Philippus vermoord (47j)

Falanx

• Zwaargewapenden in slagorde

• Bij philips II : • 16 x 16 rijen• Lans (sarissa) 5m50 op

schouder• Spiezen aan 4 kanten• Gedisciplineerd• Enkel op vlak terrein• Daarnaast : adelscavalerie

der hetairoi (lijfwachten)

Falanx

falanx

moeder

Moed en inzicht van vader

Wispelturig karakter van moeder.

Moeder...

• Alexander ...

• Zoon van Olympias en ...Zeus�

• Afkomst : barbaarse koningsdochter

• Rituele Dionysusdansen...

Alexander volgt vader op

• 20 jaar• Macedonische opvoeding

(paardrijden, vechten en drinken)

• Verwend en bedorven• Duldde geen tegenspraak• Temperamentvol• Man van de daad• Les van Aristoteles (rede +

Gr. beschaving-)

Paard bucephalus

opleiding

• Aristoteles (384-322)

• Belangrijk Grieks denker

• Leermeester Alexander

Alexander zet plannen van vader verder

• Grieken dachten snel weer vrij te zijn

• Maar Alexander trad snel en stoutmoedig op

• Zet oude plannen van vader verder : Perzië veroveren.

Alexander stond steeds aan het hoofd van zijn ruiterij, in de spits van de strijd.

de Hellespont over

• 334 : 30.000 infanteristen, 5.000 ruiters• Hellespont over

• De Aziatische over reeds sinds Philips II in Griekse handen

• De Perzische vloot bleef passief.

De vijanden

• Griekse leger

• Getrainde legers (falanx en ruiterij)

• O.l.v. Alexander de Grote

• Goede leiding en organisatie

• Perzisch leger

(land opp 50x groter

(inwoners 20x meer)

• Samenraapsel

• Verschillende talen

• Geen tactische eenheid

• Minder getraind

• Organisatie minder (o.a. bevoorrading…)

Perzische leiding

• Begin Perzisch leger o.l.v. de Griek Memnon• stelde vast dat de Grieken weinig levensmiddelen hadden meegenomen

• Stelde voor terug te trekken en het eigen land te verwoesten (verschroeide aarde)

• Door Perzische satrapen van Klein-Azië afgewezen (inkomstenverlies)

• Men zou Alexander de Grote opwachten bij Granicus, een kleine rivier

Alexander verovert

• 334 : 30.000 infanteristen, 5.000 ruiters• Hellespont over

• GRANICUS : eerste treffen

• Door verrassende, snelle aanval : weinig verliezen

• Perzische leger vernietigd / uiteengeslagen

• Onderwerpt Klein-Azië (groot deel Grieken)

• Onthaald als bevrijder (democratie hersteld, geen schatting aan Perzische koning)

• Laat plaatselijke bestuur

• 334 Gordium : winterkwartier in Phrygische hoofdstad.• Orakel : knoop in disselboom ontwarren =>heerser van Azië

• De Knoop doorhakken.

• Memnon (Griekse aanvoerder Perzen sterft)

Gordion

• Darius III brengt groot leger same

• 333 ISSUS : tweede treffen, met Darius III persoonlijk

• Bij havenstad Issus (zuidoosthoek Kl. Azië)• Alexander met vleugel tot aanval – Darius vlucht• Darius laat leger en gezin en familie achter• Leger zonder leiding =>paniek• Grote oorlogsbuit• Darius biedt losgeld en grond aan. Alex weigert.

Let op ! Andere bronnen

• Perzische bronnen geven een andere verhaal....

• Kleitabletten worden nog onderzocht en schetsen ander beeld o.a. over

• Darius geen lafaard maar dappere generaal

• Dood van Alexander ...

Naar Egypte

• richting Egypte• Kusten Middellandse Zee verder onderworpen• Zodat de Perzische vloot machteloos wordt.• Egypte zonder wapengeweld : los van Perzich juk

• leert dat Egyptische en Perzische koningen goddelijk karakter hadden

• Orakel : Alexander is zoon van Amon• =>goddelijke eer

Perzië verslagen

• Naar Babylon • Naar Susa= grote rijkdommen

– 50.000 talenten (2 miljard BF)

• Naar Persepolis– 120.000 talenten– koninklijk paleis in brand (wraak verwoesting Griekse tempels)

• Naar Ecbatane (vierde stad)• Achtervolging Darius• Darius vermoord door satraap Artaxerxes die zich tot koning liet uitroepen

persepolis

• Alexander tegen Ataxerxes strijd voor het eigenlijke Perzische rijk (Iran)

• Guerilla-oorlog, harde vijand aangevoerd door Zoroastrische religie.

• Alexander moet leger omvormen in kleinere en beweeglijker eenheden

• Nieuw gedeelte van leger uit Perzen om Grieken en perzen te leren samenwerken

• 3 jaar om Iran te onderwerpen• Wilde nu voornamelijk rust brengen en organiseren• Hij stichtte stededn met sterke Macedonische bezetting

• Hij gaat steeds meer als een oosters heerser optreden

• Eerbewijzen

• Hij leerde de Perzische taal

• Steeds meer Perzen in zijn dienst

• 327 : Alexander breidt rijk uit tot het rijke Indië.

• Edelmetalen, edelstenen

• Hij dacht de wereldzee te bereiken.

• Koning Porus en groot leger brengen weerstand.

• Leger paar honderd olifanten

• Flanken aangevallen door Alexander

• Paniek … overwinning

• Alexanders legert weigert verder naar het oosten te trekken.

• Tropische regen (2 maanden)• Lang weg van huis. (8 jaar)• Bevel tot terugtocht

• Deel in schepen, rest langs oevers• 10 maand later aan de monding van de Indus• Terugmars door hete woestijn…• honger, dorst, hitte eisen tol van mens en dier

• In 324 in Susa

• Satrapen waren als heer en meester van hun gebied gaan optreden

• Alexander herstelt met ijzeren hand de orde

• Macedoniërs aangesteld als satraap

Inname van de Sogdiaanse rots

Alexander & Roxane

Roxane

Alexander huwde de jonge Roxane, dochter van een koopman van Oxyartes

Alexander verovert verder

• 331 : GAUGAMELA : derde treffen met Darius III persoonlijk

• Alexander bezet Babylon, Susa en Persepolis en verovert de koninklijke schatten.

• Verovert verder tot aan de Indus …

Alexander 400.000 soldatenDarius III : 1.000.000 soldaten

kaart

Alexandrië

• Stichtte overal steden : Alexandrië

• Wilde Griekse en Oosterse cultuur samensmelten

• Wilde vrij verkeer voor allen

• Wilde één nieuwe kosmopolitische beschaving

Eén kosmopolitische beschaving

• Door middel van– Stimuleren soldaten om met Perziche vrouwen te huwen

– Trouwde zelf met inheemse prinses Rhoxane en met dochter van Darius

– 100.000 soldaten en 80 officieren huwen

– Na dood Alexander meeste huwelijken afgebroken

– Liet overal Grieken achter met belangrijke politieke en militaire bevoegdheid

Nieuwe plannen

Alexander sterft

• Plannen voor zee-expeditie • Koorts - ziek• 33 jaar• Geen opvolger• Zijn veldheren (diadochen =opvolgers) maken zich meester van het rijk.

• Hardnekkige onderlinge oorlogen, berekende vriendschappen, moorden…

• 3 veldheren riepen zich uit tot koning

Kaart : voor en na Alexander

Diadochen

• Ptolemaeus : Egypte

• Seleucus : Azië

• Antigonus : Macedonië

• Gedurende 200 – 300 jaar : gespannen verhouding

Diadochen

• Seleucus : verloor afgelegen delen, die onafhankelijk werden

• Macedonië : onder Romeinse controle• 146 v C : Azië systematisch onder Romeinen

• Egypte langst : tot Pompejus & Caesar…

Hellenisme

• Kosmopolitische beschaving met instrument de Griekse taal moest de bestaande culturen vervangen

• Samensmelting van alle positieve elementen van elke beschaving

• Tegelijk politiek, maatschappelijk, economisch en cultureel

Hellenisme, politiek

• Politieke macht goddelijke oorsprong (=oosters)

• Goddelijke oorsprong van koning =>bron van macht en rijkdom=>alleenheerser

• =>Liet zich in Egypte uitroepen tot zoon van God (opschudding bij volgelingen)

• Polis => KOSMOPOLIS

Hellenisme, politiek

• Alleenheerser

• Met doeltreffend machtsapparaat (Perzisch model) met satrapieën met burgerlijke en militaire verantwoordelijken

• Betere wegen =>beter contact

Hellenisme, economie

• Grieken : talent voor zaken• Geld : massaal aanwezig in Perzië• Handel tussen oost en west• Alexandrië (Eg) centrum handelsverkeer• Nieuwe steden aan kruispunten handelsroutes• Staatsmonopolie, uitbatingen eigendom van koning• Griekenland niet langer het centrum van de wereld, wel de steden op/aan eind handelsroutes

Kaart wereldrijk

Kaart landen

Hellenisme, godsdienst

• Oosterse godsdiensten maakten diepe indruk op

Belang

• Na hem keerde niets terug bij het oude

• Eén wereldrijk dankzij militair talent, durf en politiek inzicht

• Wilde oost en west verenigen

• Na zijn dood bleven zijn opvolgers de wereld inrichten volgen het principe :

• Één volk, één staat, één koning.

Polis (Athene) Kosmopolis (Alexandrië)

Bestuur Iedere polis, eigen bestuur

Rechtstreekse democratie

Autonomie per polis

Één rijk

Vergoddelijkte koning

Geen medezeggenschap

Polis kosmopolis

Taal Grieks-

Verschillende dialecten,

Overige volkeren : barbaroi

Veel talen

Het Grieks als officiële taal

Polis kosmopolis

Volkeren De Atheense burgers : alle belang

Niet-burgers zijn minderwaardig

Vermenging van volkeren en dus ook van culturen

Polis Kosmopois

Godsdienst Één godsdienst

Olympische goden

Griekse mythen en sagen

Verschillende godsdiensten en goden – ook oosterse

Koning vergoddelijkt

Polis Kosmopolis

Wetenschappen Uit eigen midden Wetenschapsmensen van overal

Polis kosmopolis

Kunst Streven naar ideale vormen ten dienste van de goden

Realistisch, pathetisch

In dienst van de mens

Grootte van legers

• Some probable army sizes

• Macedonian invasion force of 334 BC - 36,000Macedonians at Issus - 30,000Macedonians at Gaugamela - 47,000Macedonians at the Hydaspes - 41,000Persians at the Granicus - 25,000Persians at Issus - 100,000Persians at Gaugamela - 90,000Indians at the Hydaspes - 30,000

Bronnen ....

• JONA Lenderings boek over Alexander de Grote is niet zomaar het zoveelste in een lange reeks, maar biedt een vernieuwend overzichtvanuit een bijzondere invalshoek. Wij waren immers gewend aan allerlei visies op Alexander vanuit een Grieks, Europees standpunt. Lendering stoelt zijn studie ook op Aziatische commentaren. Dat levert een heel ander beeld op

De andere Alexander

Van held tot dronkelap en psychopaat

Jona Lendering

De ondergang van het Perzische

rijk biedt ons een compleet nieuw beeld van de Macedonische heerser. Als geen ander weet Lendering door de traditionele Griekse propaganda heen te prikken, puttend uit de verrassende rijkdom van Babylonische en Iraanse bronnen.

Jona Lendering

Aan de hand van talloze vertalingen uit authentieke verslagen, waaronder recent ontcijferde kleitabletten, neemt Lendering ons mee op reis met Alexander. We trekken door verre landen met indrukwekkende landschappen, langs vreemde volkeren met andere culturen en ontmoeten gevaarlijke tegenstanders.

Lenderings Alexander is niet louter een held of meedogenloze veroveraar, maar vooral een jonge leider gevangen tussen verschillende culturen, die één wilde zijn met alle mensen voor wie hij verantwoordelijk was en tegelijkertijd gezag moest uitstralen. Ook Alexanders belang rijkste tegenstander, de Perzische koning Darius III, wordt in een nieuw licht gezet, niet als de traditionele lafaard uit de Griekse bronnen, maar als een capabel generaal, knap

• www.livius.org/aj-al/ alexander/indus.jpg

• www.alexanderthegreat.gr/ images/sioua.jpg

• http://alexander-the-great.co.uk/hephaestion.htm

• http://www.historyofmacedonia.org/AncientMacedonia/AlexandertheGreat.html

hephaestion

• http://myweb.unomaha.edu/~jreameszimmerman/Hephaistion/history.html