A.Hakpark Magazine - Overzicht 2011

jaaroverzichtuitgave voor medewerkers en relaties

nUMMeR 1 | Mei 2012 | jAARgAng 1

Hightech projectenin duurzame energie, communicatie en verlichtingstechniek.

Belangrijke infrastructuurvoor olie, gas, water en elektriciteit, in binnen- en buitenland.

Bijzondere relatiessamenwerking loont: met opdrachtgevers en binnen a.Hakpark.

‘ Groeidoelstelling weer gehaald’w.D. van geenhuizen Algemeen directeur

A.HAkpArk mAgAzine

2011

trOtS Om meerdere redenenje kunt verschillende redenen hebben om trots te zijn op een project. Het werk kan zo bijzonder zijn dat het nooit eerder in nederland is vertoond. Het bevat zo veel verschillende componenten dat er wel zes A.Hakpark-bedrijven zijn die een bijdrage leveren. Of het eindresultaat mag er wezen: duurzame energie voor wel 11.000 woningen en bedrijven. in zeer zeldzame gevallen, zoals bij de aanleg van de warmtetransportleiding van Diemen naar Almere Poort, zijn al die redenen tegelijk van toepassing. Op pagina 11 vindt u het hele verhaal.

voorwoord

Met vertrouwen naar 2012Succes is geweldig, maar het went snel en het kan je blik vertroe-belen. A.Hakpark is in de afgelopen jaren gewend geraakt aan het presenteren van mooie omzetcijfers en een uitzonderlijk goed bedrijfsresultaat. In 2011 hebben we onze groeidoelstelling wederom kunnen realiseren. Na drie hele mooie jaren was het resultaat in 2011 goed in plaats van uitstekend. Nemen we daarbij de economische situatie in ogenschouw dan kan ik echter niet anders dan tevreden zijn en alle medewerkers en opdrachtgevers bedanken die hieraan hebben bijgedragen.

2011 was in economisch opzicht een roerig jaar. Nederland kwam in het vierde kwartaal in een recessie terecht. Griekenland kon ternau-wernood van de rand van het faillissement worden weggesleept, wat voor enorme opschudding in de Eurozone zorgde. In de Verenigde Staten wist president Obama slechts enkele uren voor de deadline een tijdelijke overeenkomst tussen Democraten en Republikeinen af te sluiten, waardoor het kredietplafond omhoog kon en het land aan zijn financiële verplichtingen kon blijven voldoen.

Moeilijke tijden die, als de voorspellingen kloppen, nog niet voor-bij zijn. In 2012 blijft de Nederlandse economie waarschijnlijk nog krimpen. Of het Griekse lek boven water is, valt nog te bezien en ook elders in Europa zijn de problemen nog niet verholpen. Ondertussen kijkt de wereldmarkt met argusogen naar een vervolg op Obama’s tijdelijke oplossing.

Natuurlijk krijgen ook wij met die onzekere toekomst te maken. Wan-neer we, zoals we dat in onze bedrijven gewend zijn, de schouders er-onder zetten, ben ik er echter van overtuigd dat A.Hakpark 2012 met vertrouwen tegemoet kan zien. De solvabiliteit en liquiditeit van onze groep zijn uitstekend en we hebben de afgelopen jaren fors geïn-vesteerd in de toekomst. Onze bedrijven die actief zijn op het gebied van bovengrondse hoogspanningsverbindingen, duurzame energie en communicatie zijn klaar voor de marktontwikkelingen die zonder twijfel komen. En in de markten waarin we al een sterke speler zijn – olie, gas, water en ondergrondse hoogspanningskabels – zijn we een nog completere dienstverlener geworden. In dit jaaroverzicht zijn daarvan prachtige voorbeelden te zien. Ik wens u dan ook veel leesplezier.

W.D. van GeenhuizenAlgemeen directeur

colofon

FotogrAFie

Harry Pelgrim

Wouter Schroer

Maarten van der Voorde

en anderen

teKStBiJdrAgen

Adriaan van Hooijdonk

Richard van Santen

eindredActie

Richard van Santen

concePt/ontwerP

Medamo

(Barbara Lateur

Loes Sikkes)

Productie

BEK Grafische Producties

Het jaaroverzicht 2011

is een themanummer van

het magazine voor mede-

werkers en relaties van

A.Hakpark.

Nr 1 | Mei 2012 | JaargaNg 1

INHOuD

04 Voorwoord

06 goed resultaat in moeilijk jaar

14 Water in de woestijn

15 Warmte- en koudeopslag

20 Masten van Kaal

21 Korte berichten

24 Werken voor NaM

25 Ontwerp in beweging

16Samenwerken aan gasrotondeGasunie borgt met de gasrotonde de spilfunctie van Nederland op het gebied van gastransport. A.Hakpark draagt daaraan al jaren bij, met een groot aantal bedrijven.

11Uniek project onder waterEen aan alle kanten bijzonder project voor Nuon Energy: de aanleg van een warmtetransportleiding onder het IJmeer.

28groeien in nichesDirecteur Johan Robbe van A.Hak Industrial Services legt uit hoe de groeistrategie van deze nichespeler er uit ziet.

32Slim werkenJaarlijks zo’n twintigduizend gas- en elektriciteitsaansluitingen vervangen en ‘slimmer’ maken. Alliander en A.Hak Infranet regio West doen het in een partnerrelatie.

22Wederopbouw in irakA.Hak International draagt in het Iraq Crude Oil Export Expansion Project bij aan de wederopbouw van dit veelgeplaagde land.

jaaroverzicht 2011

30 Korte berichten

31 Hernieuwde focus op industrie

34 15 boringen op 18 kilometer

35 Korte berichten

36 Hooggespannen verwachting

38 index

KernciJFerS 2011

In duizenden euro’s 2011 2010

Bedrijfsopbrengsten 418.851 371.753Bedrijfslasten 396.437 340.466

Bedrijfsresultaat/EBIT 22.414 31.287

Afschrijvingen 21.806 12.935(incl. afwaardering goodwill)

Genormaliseerde EBITDA 44.220 44.222

* Dit bedrag wijkt af ten opzichte van het Jaaroverzicht 2010. Door

een stelselwijziging zijn de bedrijfslasten met € 363.130 gecorrigeerd

voor de afschrijvingskosten van goodwill over overnames in 2010.

goed resultaat in moeilijke economie

In dit Jaaroverzicht 2011 doet A.Hakpark verslag van een jaar waarin ondanks een haperende economie een zeer behoorlijk resultaat werd behaald. Na een beknopte samenvatting met de belangrijkste kerngegevens, laten we op de daaropvolgende pagina’s vooral de projecten spreken.

mooie omZetStiJging

Na een aantal jaren waarin A.Hakpark bijzonder goede resultaten boekte, leken de economi-sche vooruitzichten ook aan het begin van 2011 comfortabel. De Nederlandse economie groeide in het eerste kwartaal met zo’n 3% ten opzichte van diezelfde periode in 2010 en liet ook ten opzichte van het voorafgaande kwartaal een stijging van bijna een procent zien. De eerste voorboden van verslechtering tekenden zich toen echter al af. Na drie kwartalen van banengroei was er voor het eerst een lichte daling in het aantal banen te zien. Ook de consumptie van huishoudens – voor A.Hakpark slechts van indirect belang maar wel een graadmeter – begon af te nemen. Vanaf het tweede kwartaal werden de berichten steeds somberder. De groei halveerde, om in het derde kwartaal om te slaan naar krimp die in het vierde kwartaal aanhield, waarmee een recessie voor Nederland een feit was.

Deze omstandigheden zijn van invloed geweest op de resultaten over 2011, maar niet in veront-rustende mate. Ondanks het slechte economische klimaat heeft A.Hakpark een flinke omzetstijging gerealiseerd. Bovendien kon het boekjaar worden afgesloten met een zeer behoorlijk resultaat.

overZicHt reSultAten

A.Hakpark houdt zich zowel in binnen- als buiten-land onder andere bezig met de aanleg van trans-portleidingen voor olie, gas en water. In Nederland komt het moment in zicht waarop we kunnen con cluderen dat de ondergrondse basisinfrastruc-tuur grotendeels compleet is. Geheel volgens verwachting zagen we dan ook in 2011 een daling van de binnenlandse omzet op dit terrein. Deze werd echter opgevangen door een stijging van de omzet uit de aanleg van transportleidingen in het buitenland. Hoewel de werkzaamheden in Saoedi-Arabië vertraging opliepen, werd door een nieuwe opdracht in Albanië en een bijzonder project in Irak toch een goed resultaat behaald. A.Hakpark verwacht dat deze verschuiving naar buitenlandse

*

06 AlGEMEEN jaaroverzicht 2011

omzet zich voortzet, waarbij niet alleen naar verre landen maar ook naar de landen om ons heen wordt gekeken.Zowel de binnen- als de buitenlandse projecten op dit gebied krijgen verderop in dit jaaroverzicht ruimschoots aandacht. Daarbij zullen de booracti-viteiten van A.Hak Drillcon zeer regelmatig belicht worden. Onze boorspecialist maakte ook dit jaar de verwachtingen waar; met een fors gestegen omzet en een uitstekend resultaat.

De omzet van de productiebedrijven steeg licht bij een mooie resultaatverbetering van zo’n 10%. Bij de infranetbedrijven is het afgelopen jaar nadruk-kelijk aandacht besteed aan de efficiëntie en effectiviteit van de organisatie. Dat heeft zowel in omzet als bedrijfsresultaat een stijgende lijn tot gevolg gehad. In 2012 verwachten we het resul-taat verder te verbeteren. Die verwachting geldt ook voor onze hoogspanningsbedrijven. Onder invloed van het economische en financiële klimaat in Europa heeft deze markt zich nog niet in haar volle omvang ontwikkeld. De plannen om zowel in Nederland als Duitsland het bovengrondse elek-triciteitsnetwerk fors uit te breiden worden minder snel realiteit dan gedacht. Wij zien de ontwikkelin-gen in dit marktsegment voor de komende jaren echter nog altijd met vertrouwen tegemoet.

Een bijzonder jaar was het voor zowel de industri-ele als de telecomactiviteiten. Beide bevonden zich in een overgangsfase. A.Hak Telecom heeft zich

Verschuiving naar omzet uit het buitenland

met forse investeringen voorbereid op een transitie van koperdraad naar glasvezel en draadloze toe-passingen. De bedrijven die vooral in de industriële sector actief zijn, gaan in 2012 met een hernieuw-de focus verder in het cluster A.Hak Industrie.Tot slot noemen we A.Hak Industrial Services, onze specialist op het terrein van inspectie en cleaning. De resultaten van 2011 stemmen tot volle tevre-denheid. Er werden successen geboekt in circa

dertig landen, waarbij vooral in Zuid-Afrika en Abu Dhabi een aanmerkelijke groei werd gerealiseerd. Hoe A.Hak Industrial Services deze stijgende lijn wil voortzetten, leest u elders in dit jaaroverzicht.

overnAmeS

In april 2011 werd Technisch Installatiebureau H.J. Mertens overgenomen. Dit bedrijf houdt zich voornamelijk bezig met gasinstallatietechniek en

Boringen

De activiteiten van A.Hak Drillcon worden in dit jaaroverzicht regelmatig belicht. Onze boorspecialist leverde dan ook aan menig project een belangrijke bijdrage. Zo ook hier in Saoedi-Arabië.

07jaaroverzicht 2011 AlGEMEEN

vormt daarmee een versterking voor de industriële activiteiten van A.Hakpark. Samen met Mechani-cal Contracting limburg (MCl), A.Hak Industrie Noord-Oost, A.Hak Industrie Born en A.Hak Industrie Botlek vormt Mertens sinds 1 januari 2012 A.Hak Industrie. Met A.Hak Industrie gaat A.Hakpark zich weer profileren in de industriële sector na een aantal jaren van relatief weinig activiteit op dit terrein.

Daarnaast is Plaisier een erkend elektrotechnisch installatiebedrijf. Deze tak van het bedrijf houdt zich voornamelijk bezig met de energie- en water-voorzieningen op bouwterreinen. Specialismen zijn spiegellassen, openbare verlichting, elektrotech-niek, staallassen en digitaal inmeten. Plaisier zal haar activiteiten binnen onze groep onder de eigen naam voortzetten.

In februari 2012, nog voor de sluiting van de jaarre-kening, vond de overname plaats van Plaisier las en Montage. Plaisier houdt zich vanuit Middenmeer bezig met de gecombineerde aanleg en montage van kabels en leidingen binnen de GWE-sector. Naast energie-, waterleiding-, telecom- en kabel-televisiebedrijven, behoren ook waterschappen en gemeenten tot de opdrachtgevers. Het werkge-bied is het noordelijke deel van Noord-Holland.

goede doelen

A.Hakpark steunde in 2011 goede-doelen-projecten van Water for Life, een initiatief van VEI, een samenwer-kingsverband van waterleidingbedrij-ven Vitens en Evides. In Ghana werd met de aanleg van twee drinkwater-systemen gezorgd voor schoon drink-water voor zo’n 8.600 mensen. In Mo-zambique zijn voor 12.000 mensen drinkwater- en sanitaire voorzienin-gen gebouwd. Daar verwachten we in 2012 vooral in de hoofdstad Maputo nog meer te kunnen beteken door het lokale waterbedrijf te helpen de operationele efficiëntie en bedrijfs-voering te verbeteren. Duurzaam-heid is het kernwoord in de filosofie van A.Hakpark met betrekking tot bijdragen aan deze goede doelen. Elk manuur en iedere euro moet blijvend rendement opleveren voor de ontvan-ger van hulp.

Tijdens de waterbeurs Aquatech Amsterdam vond de stichting Jointhe Pipe.org onderdak in de stand van A.Hakpark. Deze stichting promoot het drinken van kraanwater in plaats van gebotteld bronwater en slaat met het bespaarde geld waterputten. A.Hakpark ondersteunt het initiatief en helpt waar mogelijk bij het slaan van waterputten. Op lokaal en regi-onaal niveau dragen de A.Hakpark-bedrijven ook zelfstandig bij aan goede doelen.


de Zeven KerntHemA’S vAn mvo

1 Goed bestuur rekenschap geven, transparantie, ethisch gedrag2 Arbeid gezondheid en veiligheid, opleiding, arbeidsomstandigheden3 Mensenrechten geen discriminatie, kinderarbeid of slavernij 4 Eerlijk zaken doen geen corruptie of kartelvorming 5 Consumenten/klanten privacy, reclame, veiligheid 6 Milieu verbruik grondstoffen en energie, impact op biodiversiteit 7 Regionale ontwikkeling bijdragen aan regionale economie

voortgang te blijven boeken om de certificering op de Prestatie ladder te behouden. Det Norske Veritas voerde twee audits uit, waarvan de eerste bij A.Hak Telecom in februari 2011 en de tweede bij A.Hak leidingbouw en A.Hak Infranet regio Zuid in september 2011. Beide beoordelingen zijn positief verlopen. Het certificaat is in 2011 ver-lengd en heeft een geldigheid tot juni 2013.In 2010 is een begin gemaakt met het interviewen van zo’n vijftig stakeholders over hun verwachtin-gen en eisen ten aanzien van het MVO-beleid van A.Hakpark. Groepen stakeholders zijn de eigen werknemers, opdrachtgevers, leveranciers en over-heden. Deze interviewronde is in 2011 afgerond en de verzamelde gegevens zijn verzameld in een stakeholdersanalyse.In 2011 is een MVO-stuurgroep opgericht die tot doel heeft nieuwe doelstellingen te formuleren, het ambitieniveau te bepalen, de voortgang te bewaken en de resultaten te communiceren. In de oprichtingsvergadering zijn op basis van de stakeholdersanalyse de volgende onderwerpen als MVO-speerpunten voor 2012 aangewezen. 1 Duurzame inzetbaarheid van het personeel 2 Energie3 Transport en vervoer

Per speerpunt is een interne werkgroep opgericht die zich bezighoudt met de concrete vertaling van deze speerpunten naar acties. Met de oprichting van de stuurgroep en werkgroepen is MVO ook op organisatorisch niveau sterker verankerd binnen A.Hakpark. Dat de speerpunten gebaseerd zijn op

MVO heet bij A.Hakpark ‘zorgvuldig

en zorgzaam werken

inveSteringen

In 2011 werd in totaal voor € 21 miljoen geïnves-teerd. Dit bedrag werd naast de eerder genoemde overnames uitgegeven aan onroerend goed, machines en installaties. Begin van het jaar is een pand aan de Moezelweg in Europoort-Rotterdam aangekocht als huisvesting voor A.Hak Industrie Botlek. Een tweede aankoop betrof een pand aan de Veerweg in Hendrik Ido Ambacht waarin Tjaden gevestigd is. Op onze hoofdlocatie in Tricht is in de loop van het jaar gestart met een omvangrijke verbouwing van het hoofdkantoor, de nieuw-bouw van een viertal loodsen, een ondergrondse parkeergarage en een tweede kantoorgebouw waarin A.Hak Industrial Services wordt gehuisvest. Deze investeringen zijn volledig uit eigen middelen gefinancierd.

Zorgvuldig en ZorgZAAm werKen

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) heet bij A.Hakpark ‘zorgvuldig en zorgzaam werken’. Dat houdt kortweg in dat wij zorgvuldig omgaan met de planning, uitvoering en afronding van ons werk en daarbij zorgzaam zijn voor mens en milieu. Dat deden wij al voor de term MVO in zwang raakte – wat wel blijkt uit het feit dat wij in 2010 één van de eerste vier Nederlandse onder-nemingen waren die een certificering op niveau 3 van de MVO Prestatieladder behaalden – en daar gaan wij mee door.

MVO is een containerbegrip dat zeven kernthe-ma’s omvat. Op al deze thema’s dient A.Hakpark

’

09jaaroverzicht 2011 AlGEMEEN

de interviews met belanghebbenden is in lijn met de MVO-principes. In navolging van onze certificering op de MVO-Prestatieladder heeft A.Hakpark zich in 2011 ook op niveau 3 van de CO2-Prestatieladder gecerti-ficeerd. Dit betekent dat we inzicht geven in onze CO2-uitstoot en maatregelen treffen om deze te verminderen. A.Hakpark-bedrijven hebben een begin gemaakt met de publicatie van een CO2-footprint waarin de gezamenlijke uitstoot en de verdeling naar de verschillende energiedragers is weergegeven.

KwAliteit, ArBo en milieu (KAm)

De algemene KAM-doelstelling van A. Hakpark is het voorkomen van ongevallen, incidenten en het beperken van risico’s en schades die invloed hebben op de (leef)omgeving, de gezondheid en het welzijn van iedereen die voor of namens A.Hakpark werkt. Samengevat: samen zorgvuldig, zorgzaam en duurzaam werken. In 2011 is er met veel energie verder gewerkt aan de KAM-certifi-ceringen. Alle bedrijven hebben hun inspanningen geleverd om in dit jaar gecertificeerd te zijn voor ISO 9001, ISO 14001, OHSAS 18001 en waar relevant ook voor VCA, de MVO-prestatieladder en de CO2-Prestatieladder. Enkele bedrijven zijn daarbovenop ook in het bezit van specifieke certificeringen zoals CKB, NEN3834-2 en BRl SIKB7000. Al met al een indrukwekkende lijst met certificaten. Van achterover leunen kan echter geen sprake zijn. In 2012 zullen we de systemen verder implementeren en fine-tunen. Alleen zo kunnen we ook daadwerkelijk de vruchten plukken van onze inspanningen.

vooruitBliK oP 2012

Hoewel de economische vooruitzichten op de korte termijn nog onzeker zijn, zal A.Hakpark ook in 2012 haar groeistrategie continueren. Met name op de olie-, gas- en watermarkt verwachten wij een voortzetting van de trend dat een groter deel van onze omzet en resultaat buiten Neder-land wordt gerealiseerd. A.Hakpark voorziet geen belangrijke wijzigingen in de grootte en samenstel-ling van het personeelsbestand.

0

500

1000

1500

2000

2500

20082009

20102011

15151688 1708

2065

medewerKerS in vASte dienSt

Personeel & Organisatie

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

19981999

20002001

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

HiStoriScH overZicHt ZieKteverZuim

25JAAR 40

JAAR50

JAAR

JuBilAriSSen

Wie eenmaal bij A.Hakpark werkt, blijft vaak lang in dienst. Op 18 november werden maar liefst 44 collega’s gehuldigd die een opvallend jubileum vierden:

38 collega’s 5 collega’s 1 collega


UNIek proJect IN Het IJmeer

Warmteleiding onder water

maar liefst zes A.Hakpark-bedrijven werkten aan een opdracht die uniek is voor Nederland en waarschijnlijk voor de hele wereld. Anderhalve meter onder de bodem van het IJmeer werd een dubbele warmtetransportleiding met een lengte van 8,5 kilometer aangelegd.

11jaaroverzicht 2011 DuuRZAME ENERGIE

De stad Almere heeft de grenzen van haar groei nog niet bereikt. Nog altijd wordt er gebouwd en neemt het aantal inwoners

toe. Al die inwoners hebben behoefte aan verwar-ming voor hun woningen. De 11.000 woningen en bedrijven in de wijk Almere Poort worden verwarmd met stadswarmte van Nuon Energy. Bij stadswarmte of stadsverwarming wordt verwarmd water via leidingen naar woningen en bedrijven geleid. Daar wordt het – zonder tussenkomst van een cv-ketel of boiler – gebruikt voor verwarming en warm tapwater.

duurZAme energie

Stadswarmte is een vorm van duurzame energie-voorziening. Het water in een stadswarmtesysteem wordt onder andere verwarmd met restwarmte die in grote hoeveelheden vrijkomt bij afvalverbran-ding of energiecentrales. Het verwarmde water wordt naar een warmteoverdrachtstation (WOS) getransporteerd en van daaruit naar de ontvangers gedistribueerd. Het WOS in Almere Poort is een bijzonder gebouw. Met een leveringscapaciteit van 180MW is het in Almere het grootste in zijn soort. Omdat het op een in het oog springende plek in de wijk staat hebben Nuon en de gemeente Almere het gebouw een bijzondere uitstraling gegeven, onder andere met een dak bekleed met matte alu-minium plaatdelen en een glazen noordgevel, zodat een deel van de installatie te zien is. Het WOS krijgt zijn warmte tot medio 2012 van een centrale in Almere Stad. Daarna wordt het station aangesloten op een nieuwe warmtekrachtcentrale in Diemen.

nog nooit vertoond

Ook deze warmtekrachtcentrale, centrale 34, is een knap staaltje techniek. Gebouwd op dezelfde locatie als de bestaande centrale produceert hij 435 megawatt elektriciteit en 260 megawatt rest-warmte. Om de centrale aan te sluiten op het WOS moest een warmtetransportleiding van 8,5 kilome-ter worden aangelegd tussen Diemen en Almere Poort. Een uniek project omdat beide plaatsen van elkaar gescheiden worden door het water van het IJmeer. Een warmtetransportleiding van een derge-lijke lengte was nooit eerder onder water aange-legd. A.Hak leidingbouw trad op als hoofdaanne-mer en schakelde voor een aantal onderdelen van

het werk onderaannemers in. Daaronder bevonden zich diverse A.Hakpark-bedrijven. Aangezien het tracé een aantal gestuurde boringen bevatte, onder andere door de dijken aan beide oevers van het meer, werd A.Hak Drillcon ingeschakeld. Tjaden zorgde daarbij voor de bemaling. A.Hak Telecom nam deel omdat tegelijk met de warmtetrans-portleiding glasvezelkabels werden aangelegd. MCl maakte het mogelijk om vanuit het water te werken, door de engineering en bouw van speciale onderdelen aan het legponton. A.Hak Industrial Services leverde een bijdrage door met drogen en vacumeren van de ruimte tussen de beide stalen buizen een maximale isolatie te bewerkstelligen.

HooFdAAnnemer

Bij warmtetransport wordt een dubbele leiding aangelegd: een leiding voor de aanvoer van het warme water en een retourleiding voor het afgekoelde water. Dit project werd uitgevoerd als staal-in-staalsysteem: een binnenbuis van 20” in een mantelbuis van 28” met daartussen isolatie-materiaal. Als hoofdaannemer was A.Hak leiding-bouw verantwoordelijk voor ontwerp, levering en uitvoering van het project conform specificaties en voorschriften. Onderdeel daarvan is het uitvoeren van detailengineering en de verantwoordelijk-heid voor het verkrijgen van het DAD, het Design Approval Document, dat door de onafhankelijke keuringsinstantie lloyd’s Register wordt afgege-ven bij het goedkeuren van het ontwerp.

Engineers van A.Hak leidingbouw kwamen al snel met een aanpassing aan het oorspronkelijke ont-werp. In het IJmeer moesten vaargeulen voor de pleziervaart en de beroepsvaart worden gekruist. Het baggeren van een sleuf zou op dit deel van het tracé tot een hoop rompslomp en hoge kosten hebben geleid. Daarom werd gekozen voor een derde boring, wederom uitgevoerd door A.Hak Drillcon. Deze boring van 700 meter, uitgevoerd vanaf een ponton, mag een technisch hoogstandje genoemd worden.

oPSlAg oP Het wAter

Het leggen van de leiding vereiste veel knowhow en de nodige inventiviteit. De leiding zou vanuit Diemen gelegd worden, maar daar ontbrak het aan voldoen-

Eerste project in Nederland in zijn soort

fOTOGRAfIE peter van eldik

IJmeer

Centrale Diemen

Almere Poort

MuidenMuiderberg

A6

12 DuuRZAME ENERGIE jaaroverzicht 2011

de ruimte. Omdat die ruimte er aan de andere kant van het meer wel was, kon dat probleem worden opgelost door in Almere buizen aan elkaar te lassen tot lange leidingdelen van 500 tot 700 meter. Dit voorbereidende werk werd uitgevoerd tijdens het broedseizoen van de vogels die in het voorjaar nes-telen op de eilandjes De Drost, Warenar en Hooft. Vervolgens werden de delen met twee boten vanuit Almere over het water naar Diemen gesleept. Ook voor opslag was in Diemen geen ruimte. Tenminste, niet op het land. Daarom koos A.Hak leidingbouw voor opslag op het water. Een bijzonder gezicht om de lange strengen daar te zien drijven.

werKen oP PontonS

De aanleg begon met een boring van de centrale in Diemen door de Diemer Zeedijk naar een dam-wandkuip in het IJmeer. Vanaf dat punt begon het langste watertracé tot aan de vaargeul. De streng-delen zijn op het water op een ponton aan elkaar gelast en vervolgens in een sleuf van anderhalve meter diep in de bodem gelegd. Een lastig karwei waarbij de weersomstandigheden een belangrijke rol speelden, want bij harde wind is de golfslag al snel te hoog voor dit werk. Op deze manier werd langs de drie eilanden in het IJmeer gewerkt tot een tweede damwandkuip bij de vaargeul bereikt

was. Daar vond de tweede boring plaats, onder de vaargeul door naar een derde damwandkuip. Na een tweede, korter watertracé werd de vierde en laatste damwandkuip bereikt. Het laatste deel van de leiding loopt via een derde boring van daar naar het WOS in Almere Poort. Deze boring werd vanaf het land uitgevoerd.

SAmenwerKing

Dit project vereiste veel samenwerking met ver-schillende partijen. Martens & Van Oord was een belangrijke onderaannemer voor het uitvoeren van het zogenaamde ‘natte grondwerk’,het uitbaggeren van de leidingsleuf onder water, het realiseren van een zandbed waarop de leiding kwam te liggen en het weer ‘toedekken’ van de leiding met vrijge-komen grond van de bodem van het meer. Met de Duitse firma fernwärme, leverancier van het geïsoleerde staal-in-staalsysteem is intensief sa-mengewerkt voor het ontwerp van het systeem, de prefabricage en de logistiek om de materialen tij-dig op de goede plek te krijgen. Naast een aantal andere onderaannemers kon A.Hak leidingbouw het project vooral tot een goed einde brengen door de soepele samenwerking met andere leden uit de bedrijvenfamilie: A.Hak Drillcon, A.Hak Telecom, A.Hak Industrial Services, Tjaden en MCl.

oPSlAgPlAAtS

Omdat het aan land aan opslag-ruimte ontbrak werden de buizen drijvend op het water van het IJmeer opgeslagen. De drijvende strengdelen, met een lengte tot 700 meter, zorgden voor mooie plaatjes.


A.Hak international laat al jaren haar sporen na in de woestijn van Saoedi-Arabië. ook afgelopen jaar leverden we er weer een bijdrage aan een gigantisch project dat in totaal ruim 900 kilometer pijpleiding omvat. en hoewel menigeen bij dit land meteen aan olie denkt, gaat deze megaleiding straks water vervoeren.

De Saoedische hoofdstad Riyadh ligt midden in de woestijn op een hoogte van zo’n 700 meter boven de zeespiegel. De inwoners verbruiken er circa 270 liter water per inwoner per dag. Als het Riyadh Water Transmission System gereed is, zal daar zo’n 200 liter water per persoon bijkomen. Zeewater om precies te zijn, waarvan straks een miljoen kubieke meter per dag verwerkt wordt door een nieuwe ontziltingsinstallatie.A.Hak International werkt in Saoedi-Arabië als partner in het Al Rashid-Hak consortium dat onder andere verantwoordelijk is voor het coaten en inwendig cementeren van bijna 400 kilometer transportleiding, de bouw van drie pompstations en de aanleg van 13 waterreservoirs met een inhoud tot 170.000 kubieke meter. Een bijzonder onderdeel van het werk is het uitvoeren van veertig wegkrui-singen. Daarvoor is A.Hak Drillcon ingeschakeld.

Water!

record

In de Saoedische woestijn werd afgelopen jaar een mooi record behaald. In 9 uur werden 39 handmatige lassen gemaakt bij een buisdiameter van 72”. Ondanks dit snelheidsrecord is de weg naar Riyadh nog lang.

14 WATER jaaroverzicht 2011

T jaden legde een open warmte- en koude opslagsysteem aan voor een datacenter in Amsterdam. Gebruikmakend van grondwater met een constante temperatuur wordt op een duurzame wijze voor koeling en verwarming gezorgd.

In oktober begonnen de boringen, tot op een diepte van 160 meter. Vervolgens zijn er vier bronnen, een leidingenstelsel en een ruimte voor de meet- en regeltechniek aangelegd. In februari 2012 is het project aan de Zuidas opgeleverd.

WKO-systemen is een van de specialismen van Tjaden. Het bedrijf liep voorop in deze vorm van duurzame energiewinning en legde twaalf jaar geleden zijn eerste systemen aan. Tja-den boort ook sprinklerbronnen, waterwin-, en bluswaterputten en is tevens in te zetten voor waterbehandeling en geohydrologische advisering. Binnen de A.Hakpark-groep wordt Tjaden regelmatig ingezet wanneer bij het leggen van buizen of kabels het overtollige grondwater weggepompt moet worden.Het team van Tjaden bereidt zich inmiddels voor op een nieuwe, bijzondere klus: de aanleg van een WKO-systeem voor het nieuwe kantoor van A.Hak Industrial Services op het terrein in Tricht. Volgens Ruud Dorlandt, bedrijfsleider definitieve installaties, een uitdagend project om-dat er, in verband met de ligging in een dijkgebied, strenge eisen aan de benodigde vergun-ningen worden gesteld. ‘Het leuke is dat klanten straks met eigen ogen kunnen zien hoe het systeem werkt. We gaan het namelijk bovengronds in een glazen behuizing plaatsen.’

Bij een open wko- systeem wordt grond-water opgepompt, door een warmtewisselaar geleid en terug in de bodem gepompt. In de winter wordt dit water gebruikt voor verwar-ming en in de zomer voor koeling. Een in-novatief en duurzaam energiesysteem omdat er vrijwel geen fossiele brandstoffen nodig zijn en gebruik wordt gemaakt van de natuur-lijke eigenschappen van de bodem.

Duurzame energie uit

de aarde

De Amsterdamse Zuidas is een van de belangrijkste internetknooppunten van Nederland. Datacenters zorgen er vierentwintig uur per dag voor de beschikbaarheid van gegevens. De koeling van hun apparatuur vreet energie. reden genoeg om naar duurzame oplossingen te zoeken. een van die oplossingen biedt tjaden: warmte- en koudeopslag (Wko).

Wko-specIAlIst tJADeN

TEKST Adriaan van Hooijdonk


Samenwerken aan de gasrotonde

Door te investeren in een uitmuntende gasinfrastructuur wil Gasunie ervoor zorgen dat gashandelaren en -leveranciers niet om Nederland heen kunnen. een groot aantal A.Hakpark-bedrijven werkte de afgelopen jaren mee aan het realiseren van die ambitie.

TEKST Adriaan van Hooijdonk/richard van santen

fOTOGRAfIE Harry pelgrim/maarten van der Voorde

de weg vAn Het gAS

Nederland produceert, maar importeert ook aardgas; onder andere vanuit Rusland en Noorwegen. Het gas komt bij Groningen ons land binnen, een deel via Borgsweer en een ander deel via Oude Statenzijl. Het gas gaat van hieruit naar het nieuwe compressorstation in Scheemda, eveneens in Groningen. Vervolgens wordt het via nieuwe leidingen zuidwaarts en via bestaande leidingen westwaarts getransporteerd. De leiding voert via Drenthe, Overijssel en Gelderland naar Zuid-Limburg.Vanuit het Zuid-Hollandse Wijngaarden loopt een leiding via Dordrecht naar de westzijde van de Westerschelde. Er is een uitbreiding gepland vanaf de Westerschelde naar het nabijgelegen Cambron. Tot slot wordt vanaf 2013 een nieuw tracé aangelegd vanuit het compressorstation in Beverwijk naar het nieuwe station in Wijngaarden.

16 OlIE EN GAS jaaroverzicht 2011

D e gasmarkt is volop in beweging. In Europa neemt de productie van deze relatief schone, fossiele brandstof af, maar dat geldt niet voor de vraag. Ook gasprodu-

cent Nederland importeert steeds meer aardgas. De centrale ligging in Europa geeft Nederland de kans om een spilfunctie op deze markt te vervullen. De Nederlandse overheid wil daarom een ‘gasrotonde’ realiseren in ons land. De modernste infra-structuur moet ervoor zorgen dat Nederland probleemloos gas kan leveren in binnen- en buitenland.De overheid verstaat onder het begrip gasrotonde het geheel van productie, transport, opslag, doorvoer, handel en kennis-ontwikkeling. De investeringen die hierin gedaan worden, moeten Nederland aanmerkelijke concurrentievoordelen geven op de gasmarkt. Met de mogelijkheid om gas in verschillende richtingen te transporteren, neemt de leveringszekerheid toe. Ook het gasnetwerk van het noorden van Duitsland speelt hierin een belangrijke rol.

noord-Zuid route

Een belangrijk onderdeel van het Nederlandse gasnetwerk is de Noord-Zuid Route. Een megaproject dat tracé na tracé wordt opgeleverd, zodat uiteindelijk een nieuw stuk ‘gassnelweg’ ont-staat die van het noorden naar het zuiden door ons land loopt. Op diverse plaatsen op de route worden compressorstations gebouwd, die ervoor zorgen dat de druk van het getranspor-teerde aardgas over langere afstand op peil wordt gehouden. A.Hak leidingbouw leverde de afgelopen jaren belangrijke

17jaaroverzicht 2011 OlIE EN GAS

bijdragen aan het vele kilometers lange leidingnetwerk. Onder andere met het langste tracé van de route, de 88 kilometer van het Groningse Meeden naar Ommen in Overijssel, dat in 2009 werd aangelegd. In 2010 en 2011 werd de draad in Ommen weer opgepakt voor het tracé naar Esveld. Ook voor het meest complexe stuk van de route, van Angerlo naar Beuningen, was A.Hak leidingbouw weer van de partij. Op dat relatief korte tracé van 37 kilometer werden in 2009 en 2010 maar liefst tien horizontaal gestuurde boringen uitgevoerd.

Boringen

Boringen zijn nodig wanneer in een tracé obstakels als wegen, spoorlijnen of rivieren en kanalen gekruist moeten worden. A.Hak Drillcon is binnen de A.Hakpark-groep de specialist in het ontwerpen en uitvoeren van boringen. Op het tracé Angerlo-Beuningen maakte Drillcon als eerste in Nederland gebruik van de Direct Pipe methode. Bij deze methode wordt de volledige buis in één keer door de ondergrond geboord door er aan de voorzijde een tunnelboormachine aan te bevestigen. Met een zogeheten pipe thruster wordt de buis vanuit de ingangzijde doorgevoerd. Alleen aan die kant van de boring is een werkter-rein nodig, aan de uitgangzijde is de overlast minimaal.Op het tracé Ommen-Esveld zijn in februari twee boringen van 550 meter en in maart een boring van zelfs 1.400 meter lengte op deze wijze uitgevoerd. Die laatste boring is nog altijd een wereldrecord.

no dig AwArd

Ook bij de aanleg van een pijpleiding onder het Hartelkanaal bij Spijkenisse, eveneens onderdeel van de Noord-Zuid Route, werd de Direct Pipe methode toegepast. Horizontaal gestuurd boren was niet mogelijk, omdat de ruimte ontbrak om de hele pijpstreng achter de boortunnel klaar te leggen. Door de Direct Pipe techniek toe te passen en steeds een leidingstuk van 54 meter aan het voorgaande stuk te lassen kon de 540 meter leiding onder het 15 meter diepe kanaal gelegd worden.Het Hartelkanaal-project kon in de sector op veel waardering rekenen. Tijdens de beurs Infratech 2011 mocht Ronald van Krieken, directeur van Drillcon samen met Enno freese van Gasunie de No Dig Award in ontvangst nemen.

comPreSSorStAtionS

A.Hak leidingbouw heeft ook zijn stempel gedrukt op het project bij de bouw van een aantal compressorstations op de Noord-Zuid Route. Als onderdeel van het consortium Gasunie CS Scheemda Vof legde leidingbouw in 2009 en 2010 het lei-dingwerk op CS Scheemda aan. Met dezelfde partners, Cofely en Ballast Nedam, werd in 2010-2011 de nieuwbouw van CS Wijngaarden ter hand genomen. Onmisbaar in de gasrotonde

Alle BuiZen lAngS conline-rHenAniA

A.Hak Leidingbouw en Drillcon zijn belangrijke spelers bij het tot stand komen van de Noord-Zuid Route. Ook wordt er regelmatig een beroep gedaan op de resources van A.Hak Industrie, A.Hak Infra-net en A.Hak Industrial Services, terwijl Tjaden met haar bemalingsacitiveiten zorgt voor droge voeten tijdens het werk. Het team van Conline-Rhenania kan echter claimen dat alle buizen uit het Noord-Zuid tracé ‘door hun handen zijn gegaan’. Is het niet omdat Conline-Rhenania de buizen van een beschermende laag heeft voorzien, dan hebben onze coatingspecialisten ze wel in depot gehad en de uitgifte voor haar rekening genomen. Op dit mo-ment groeit bij de vestiging in Moerdijk de voor-raad buizen voor het tracé Beverwijk-Wijngaarden. Conline-Rhenania verzorgt de coating, de opslag en de logistiek rond de uitgifte van de buizen.


is CS Ommen, een van de grootste compressorstations voor aardgas van West-Europa. Op dit in bedrijf zijnde compressor-station heeft Gasunie in 2011 een bestaande 18” leiding van één kilometer vervangen door een 36” leiding. Dit was nood-zakelijk omdat de gasopslag in het Duitse Epe om een grotere transportcapaciteit vroeg. A.Hak leidingbouw tekende ook voor dit project.

BliJven doordrAAien

Hoewel het aanleggen van leidingen de kernactiviteit is van A.Hak leidingbouw, was het werk op CS Ommen zeker geen routineklus. Dat kwam door de complexe infrastructuur op het compressorstation, maar vooral omdat het station moest blijven doordraaien tijdens de aanleg van de nieuwe leiding. Daarom werd een noodleiding aangelegd.Op een compressorstation zijn de risico’s groter dan in het open veld. Daarom zijn er allerlei speciale veiligheidsmaatregelen ge-troffen, onder andere bij de graafwerkzaamheden. Ook moesten er extra vergunningen worden aangevraagd, was er begeleiding van het werk door medewerkers van Gasunie en zijn onder an-dere brandwachten ingezet. Door de complexiteit en deze extra maatregelen heeft de aanleg van deze leiding van nog geen kilometer toch zo’n zes maanden geduurd.

voortgAng

Inmiddels zijn in Nederland zeven belangrijke leidingtracés van de Noord-Zuid Route opgeleverd: Duitse grens-Scheemda, Scheemda-Ommen, Ommen-Esveld, Esveld-Angerlo, Angerlo-Beuningen, Beuningen-Odiliapeel en Wijngaarden-Wester-schelde West. In de komende jaren zijn de laatste limburgse tracés, Odiliapeel-Melick en Hommelhof-Schinnen aan de beurt en worden nieuwe tracés gelegd in West-Nederland. Hierdoor kunnen gashandelaren en -leveranciers niet meer om Nederland heen en kan ons land in Europa zijn toch al vooraanstaande rol in het transport en de handel van het gewilde aardgas nog verder uitbreiden.

A.Hak Leidingbouw bouwde mee aan diverse compressorstations


Rijkswaterstaat gaf Ritzen Archi-tecten opdracht voor het ontwerp voor deze walradarmasten waarmee te zien is waar schepen zich op de Maas bevinden. Kaal Masten tekende voor de uitvoering. Daarbij bleken er nog flink wat aanpassin-gen nodig te zijn, die in goed over-leg met alle partijen zijn uitgevoerd.

Slanke, kegelvormige masten die normaal alleen voor verlichting ge-bruikt worden. Door te kiezen voor extra wanddikte zijn deze masten in Den Haag ook geschikt gemaakt voor het dragen van bovenleidingen voor de tram. De wijk kreeg er een nieuwe look mee.

Een duurzaam, autonoom systeem met twee soorten masten: een solarmast met een zonnepaneel die energie levert aan tien lichtmasten met LED-armaturen. In Oss, de thuisbasis van Nederlands grootste mastenfabriek, zorgt het systeem voor CO2-neutrale verlichting van een donker fietspad dat voorheen als onveilig werd ervaren.

Het hele dorpje Loon, onderdeel van de gemeente Assen, is van nieuwe openbare verlichting voorzien, geheel volgens de duurzaamheids-richtlijnen die de gemeente heeft opgesteld. Met lichtmasten gemaakt van hout uit Nederland is de karak-teristieke uitstraling van Loon in stand gehouden en de impact op het milieu minimaal.

Walradar mastenmAAStricHt

Bovenleidingmastenden HAAg

Duurzame fietspadverlichtingoSS

Lichtmasten van houtloon

MaSTeN VaN KaaLSTaaN OVeraLKaal Masten biedt een compleet assortiment duurzame kwaliteitsmasten met zeer uiteenlopende toepassingen, zoals verlichting, beveiliging, mobiliteit, design en communicatie. Kaal Masten streeft zowel in de productie als in haar producten naar zo groot mogelijke duurzaamheid. Vanuit Oss en het Oosten-rijkse linz bedient Kaal de Nederlandse en Europese markt.

20 DuuRZAME ENERGIE jaaroverzicht 2011

als het kan, gravenwe maar één keer

combi-werk in Friesland is al ruim 25 jaar in goede handen bij A.Hak infranet regio noord-oost. Het afgelopen jaar was daarop geen uitzondering.

‘Combi-werk’ betekent de gelijktijdige aanleg van gas- en waterleidingen, elektriciteitskabels en eventueel ook data- en telecommunicatiekabels. Een manier van werken die voor de hand ligt, want waarom zou je dezelfde straat meerdere keren openbreken als het ook in één keer kan? Voor-waarde is echter wel dat je van alle markten thuis bent.

In leeuwarden wordt de afgelopen jaren flink gewerkt aan de ondergrondse infrastructuur. Voor een betere bereikbaarheid en verkeersdoor-stroming zijn in de friese hoofdstad veel wegwerk-zaamheden nodig. Dat houdt meestal in dat er ook veel kabels en leidingen verlegd moeten worden. leeuwarden vormt daarop geen uitzondering.

‘Een mammoetproject dat in tien tot vijftien deelprojecten is opgeknipt’, zegt hoofduitvoerder Jelke van Minnen. ‘Noord-Oost was er vanaf het begin bij om kabels en leidingen te verleggen en boringen uit te voeren die noodzakelijk zijn om obstakels te kruisen.’ Een vrij groot deelproject, dat nog tot ver in 2012 doorloopt, is het combi-werk dat voortvloeit uit de Haak om leeuwarden, een verlegging van de Rijksweg 31 waaraan in de zomer van 2011 is begonnen.

A.Hak drillcon is geslaagd voor het Prorail-examen voor gesloten-frontboringen onder het spoor.

In november ontving A.Hak Drillcon van ProRail het officiële certificaat waaruit blijkt dat het bedrijf alle gesloten-frontboringen tot een diameter van vijf meter mag uitvoeren. Het certificaat is drie jaar geldig. Drillcon had zich eerder al gecertificeerd voor horizontaal gestuurde boringen (HDD) in alle voorkomende diameters.

Het leggen van een gasleiding tussen Hommelhof en Schinnen, een project voor Gasunie waarvan A.Hak leidingbouw hoofdaannemer was, bleek het perfecte toelatingsexamen voor de erkenning. Het tracé bevatte vier gesloten-frontboringen met een oplopende moeilijkheidsgraad. Eerst 30 meter onder enkel goederenspoor zonder bovenleiding, daarna achtereenvolgens 33 en 60 meter onder dubbel spoor voor goederen en personen met bo-venleiding, en de laatste, 96 meter onder datzelfde spoor én onder bestaande leidingen voor gevaar-lijke stoffen.

geslaagd!

de limburgse bevolking krimpt en vergrijst. dat heeft z’n invloed op de economie. voor overheid en bedrijfsleven reden er alles aan te doen om werk te creëren en vaklui op te leiden. mcl loopt daarin voorop, zag ook minister Kamp tijdens een werkbezoek op 7 februari 2011.

Het kabinetsstreven om te bezuinigen op onder-wijs voor mensen boven de 30, levert voor limburg knelpunten op. De limburgse bevolking krimpt en vergrijst. Er gaan meer vakmensen met pensioen dan er worden opgeleid en daar heeft ook MCl last van. Het wordt voor de apparatenbouwer van A.Hakpark steeds moeilijker om in limburg aan nieuwe vakmensen te komen. Samen met andere metaalbedrijven, projectorganisatie Prolabor en opleidingscentrum ROC heeft MCl daarom een in-company opleidingstraject opgezet onder de naam Metal@Work.

Voor het opleidingstraject Metal@Work hebben de initiatiefnemers een leerlokaal op het terrein van MCl ingericht. Daar kunnen cursisten een praktijkgerichte opleiding tot lasser, constructie-bankwerker of pijpfitter volgen. Vanuit het project is inmiddels al een aantal ex-cursisten bij MCl in dienst getreden. Ook andere metaalbedrijven in de regio hebben inmiddels deelnemers van deze opleiding gerekruteerd.

Henk Kamp kreeg tijdens zijn werkbezoek op 7 februari een rondleiding van MCl directeur Rob feij. De minister nam daarbij uitgebreid de tijd om met de leerlingen en ex-leerlingen te praten.

Hoog bezoek voor MCL

21jaaroverzicht 2011 KORTE BERICHTEN

Wederopbouw in irak

‘In Irak kun je niet om de gevolgen van de oorlog heen. We reden langs de grens met Iran. Daar zie je overal bomen. In Irak valt nog geen grasspriet-je te bekennen. Het is een verwoest land dat door de oorlog op grote achterstand is gezet.’Maarten KerKhoff SiTeMaNager

‘Logistieke vertragingen en de extreme hitte bemoeilijken de werkzaamheden. Om de eerste leiding toch op tijd op te kunnen leveren, zal een aantal van ons Kerst en Nieuwjaar niet thuis kunnen vieren.’Michiel de Waard PrOJeCTMaNager

‘Lokale aannemers kijken anders aan tegen veilig-heid en milieu. Alles kan hier. Het is nog een heel gevecht als je in het Engels wilt uitleggen dat het bij ons Europeanen anders werkt.’Maarten KerKhoff SiTeMaNager


A.Hak International startte in 2011 haar deelname aan het Iraq crude oil export expansion project (Icoeep): de aanleg van twee parallelle olieleidingen en twee afsluiterstations. De leidingen van ieder 7,5 kilometer brengen ruwe olie vanuit Zuid-Irak naar de perzische golf. schepen distribueren de olie vanuit deze locatie over de hele wereld. Het geld dat wordt verdiend met de verkoop van olie is nodig voor de wederopbouw van het land.

Jarenlang is Irak is door opeenvolgende oorlogen geteisterd. De situatie is er nog steeds precair en er zijn bedrijven die daarom nog steeds niet in Irak willen werken. A.Hak International heeft de opdracht in het voormalige oorlogsgebied wel aangenomen.

minimAle FAciliteiten

Halverwege 2011 ging een team van dertien medewerkers naar de omgeving van Basrah in Zuid-Irak. Zij gingen aan de slag met de aanleg van de olieleidingen. Dat ging niet zonder slag of stoot, want er waren problemen met de levering van materialen. In Irak zelf waren weinig gereedschappen beschik-baar, dus het team heeft met minimale middelen naar creatieve oplossingen moeten zoeken. Dat is ze gelukt. Eind januari 2012 werd de mijlpaal ‘first oil’ behaald en op 12 februari 2012 opende minister-president Nouri Al-Maliki een van de afsluiters, het symbolische startsein voor het hervatten van de olie-export.

AFSluiterStAtionS

Daarmee was het werk echter zeker nog niet afgerond. De afsluiterstations moesten nog worden ingericht en er werden nog twee meetstations geplaatst. Een meetstation bestaat uit vier delen met elk een gewicht van ruim 45 ton. Ze meten de calorische waarde van de olie en bepalen zo de waarde van elke vracht.

‘Ons las- en coating-equipment is nog niet gear-riveerd vanuit Saoedi-Arabië. Opdrachtgever UNAOIL vroeg of we alvast met lokale spullen wilden starten. Onze constructiemanager Wil Dijksman is dus aan de slag gegaan met acht Lincoln lasdiesels op een platte wagen met een tractor ervoor.’Maarten KerKhoff SiTeMaNager

‘Tijdens de opening door minister- president Nouri Al-Mailiki was er toezicht met bewapende helikopters. Het grondpersoneel was voorzien van zwaar gepantserde voertuigen met groot kaliber geschutkoepels op dak. Tijdens zulke momenten besef je dat je in Irak werkt.’Jeroen Schreuder DePUTy PrOJeCTMaNager

‘Gereedschappen zijn lokaal zeer beperkt verkrijgbaar. Even een slijptol in Basrah op de kop tikken is er niet bij. Het zou bovendien niet passen bij de strenge veiligheidsmaatregelen die we in acht nemen.’Michiel de Waard PrOJeCTMaNager

TEKST Adriaan van Hooijdonk


Werken voor NaM

in loP-verBAnd

A.Hak Leidingbouw neemt sinds 2002 deel aan Landelijke Onshore Projecten (LOP), een joint venture met Tebodin en Cofely. Afgelopen jaar legde A.Hak Leidingbouw twee leidingen in LOP-verband: een zes kilometer lange leiding van Numansdorp naar Reedijk en de leiding van 7,5 kilometer op het tracé Ureterp – Marum – Opende op deze foto.

HiS en induStrie: één loKet

Op de valreep van 2011 sloten A.Hak Indus-trie Noord-Oost en A.Hak Industrial Services (HIS) een overeenkomst met de Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM). Het gaat om een contract van minimaal vijf jaar voor de in- en uit-wendige inspectie van vrijwel alle ondergrondse NAM-leidingen, alsmede civiele en leidingtech-nische werkzaamheden, zoals aanpassingen aan leidingen en graafwerkzaamheden.

Bart fleer, directeur van A.Hak Industrie, roemt de manier van werken. ‘Wij opereren vanuit een geïntegreerde samenwerking, met col-lega’s van verschillende bedrijven die vanuit één locatie werken. Bovendien bieden we de NAM het gemak van één loket voor al hun vragen en opdrachten. We behandelen alle werkzaam-heden – of ze nu door Industrie of door HIS worden uitgevoerd – voor wat betreft planning, administratie, voorbereiding, et cetera, op een-zelfde manier. Daardoor kunnen we efficiënter werken en kosten besparen. En dat moet ook, want hoe meer we besparen, hoe langer het contract duurt. Halen we onze targets op dit terrein, dan duurt het contract geen vijf maar zeven jaar.’


‘gaan we er nog voor?De stichting sensor city en A.Hak telecom zijn samen in een spannend Drents avontuur gestapt. ontwikkeling, ontwerp en aanleg van een hightech netwerk van sensoren dat bijna onbeperkte toepassingsmogelijkheden biedt. sensor city is de opdrachtgever en A.Hak telecom de hoofdaannemer, maar de belangrijke beslissingen nemen ze samen.

seNsor cItY VrAAGt FleXIBele WerkWIJZe

’

25jaaroverzicht 2011 COMMuNICATIE

De Stichting Sensor City is opgericht om de ontwikkeling van sensortechnologie te stimuleren. In Assen is een begin ge-

maakt met de aanleg van een supersnel netwerk dat geschikt is voor dataverkeer, verwerking en opslag van data. Het gaat om een hybride netwerk, deels draadloos en deels bestaande uit glasve-zelkabels, dat 200 stations of ‘nodes’ verspreid over de hele stad met elkaar en met een centrale node in het stadhuis zal verbinden. Aan elke node kunnen maximaal twintig sensoren worden gekop-peld. Wetenschappelijk onderzoek is de eerste toepassingsmogelijkheid, maar het netwerk staat ook open voor diensten, producten en applicatie-ontwikkeling door derden.

ABStrAct verHAAl

Een vaag verhaal? Misschien wel, al hanteert Jan Reitsma, directeur van de stichting, liever het woord abstract. Kan hij dan misschien wat con-crete voorbeelden van toepassingsmogelijkheden noemen? Dat kan hij zeker, maar kijk je hem diep in zijn hart dan maakt hij het liever niet al te con-creet. De abstractie van het concept, het feit dat de gebruiksmogelijkheden van het netwerk vrijwel onbeperkt zijn, is juist de grote kracht. Hij wil dus best wat voorbeelden geven, maar stimuleert het liefst zoveel mogelijk partijen om zelf toepassingen te bedenken.‘Sensor City is uniek’, zegt Reitsma, ‘als het net-werk straks klaar is, hebben we de mogelijkheid om tegelijkertijd vanuit heel Assen informatie te verzamelen. Zonder vertraging, real time. Wat voor informatie dat is, is volledig afhankelijk van het soort sensor. Zijn het camera’s die het verkeer in de gaten houden, dan zou je automobilisten een gericht parkeeradvies kunnen geven. Bij het bin-nenrijden van een stad zie je nu soms borden die aangeven dat een parkeergarage VRIJ is. Kom je daar dan een kwartier laten aan, dan staat er in-middels VOl bij de ingang. Met real time informa-tie kun je zo’n advies continu blijven bijsturen. En dat willen mensen: een advies moet kloppend zijn. Als stad kun je dan zeggen dat iedereen bij jou binnen tien minuten gegarandeerd naar een vrije parkeerplek wordt geleid. Daar kan een gemeente zich mee onderscheiden.’

omgeving Beïnvloeden

Mobiliteitsvraagstukken zijn een dankbare bron voor voorbeelden. De Stichting Sensor City, die door de provincie Drenthe, de gemeente Assen en het Samenwerkingsverband Noord Nederland (SNN) wordt gesubsidieerd, werkt inmiddels met achttien bedrijven samen. Een flink aantal daarvan houdt zich op een of andere manier bezig met mo-biliteit. Een ander toepassingsgebied waarover al wordt nagedacht is geluid. Sensoren die decibellen

meten, kunnen door het fijnmazige netwerk een nauwkeurig beeld geven van plaatsen waar ge-luidsoverlast optreedt. Op basis van die informatie kunnen dan bijvoorbeeld beslissingen worden ge-nomen over het plaatsen van geluidswallen. Maar er kan ook veel directer worden ingegrepen. ‘Er wordt geëxperimenteerd met software die ge-luiden interpreteert. Zo is het mogelijk om emoties in menselijke stemmen te herkennen. Wordt zo’n geluid ergens opgepikt, dan kan dat betekenen dat zich daar een sociaal onveilige situatie voordoet. Een mogelijke reactie is dan om ervoor te zorgen dat er op die plek automatisch meer verlichting aangaat. Zo registreren en interpreteren de senso-ren niet alleen, maar stellen ze ons ook in staat de omgeving direct positief te beïnvloeden.’

intelligente

communicAtiemASt

Samen met Electel en Kaal Masten heeft A.Hak Telecom een intelligente mast ontwikkeld die volledig modulair kan worden ingericht. Onder andere met een camera, een WLAN-module (WiFi), een interactief display en uiteraard ook met verlichting. In Assen staat er al eentje, in proefopstelling gekop-peld aan het netwerk van Sensor City. Met deze mast worden onder andere verkeers-tellingen uitgevoerd.

TEKST richard van santen

fOTOGRAfIE Wouter schroer

26 COMMuNICATIE jaaroverzicht 2011

SenSorProvincie

Sensortechnologie en Drenthe zijn geen vreemden voor elkaar. De radiosterrenwacht in Westerbork is een mooi voorbeeld van geavanceerde meetap-paratuur. lOfAR, een initiatief van ASTRON, het Netherlands Institute for Radio Astronomy dat kantoor houdt in Dwingeloo, gaat nog vele stappen verder. Dit ICT-project is ontstaan uit de ambitie van Nederlandse sterrenkundigen om het prille be-gin van ons heelal waar te nemen. Hiervoor is een radiotelescoop nodig die honderd maal gevoeliger is dan de huidoge telescopen. lOfAR ontwikkelt die telescoop als een netwerk van honderden sensoren.‘Sensor City is dus zeker op zijn plaats in deze regio’, zegt Jan Reitsma. ‘Je vindt hier een hoge

concentratie van kennis op het gebied van sensortechnologie. Het Noorden kent zo’n 80 MKB-bedrijven die zich met sensortechnologie be-zighouden. Ook Assen is zeer geschikt als locatie voor dit project. Tegelijkertijd groot genoeg om te kunnen experimenteren met de uitdagingen van een moderne stad en compact genoeg om er een dekkend netwerk aan te kunnen leggen.’

enorm veel mogeliJKHeden

In Assen is het Hanze Institute of Technology (HIT) opgericht, dat zich volledig toespitst op sensor-technologie. HIT is een samenwerkingsverband tussen Hanzehogeschool Groningen, vertegen-

woordigers van ASTRON, NAM, Sensor universe, Sun Microsystems, TNO, de gemeente Assen en de provincie Drenthe. Het unieke aan deze opleiding is de betrokkenheid van het werkveld. Veel onderwijsthema’s zijn geadopteerd door een bedrijf of instelling. Sensor universe is in hetzelfde pand gevestigd. Deze organisatie wil de ontwikkel-de kennis en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek ter beschikking stellen aan het bedrijfs-leven en de samenleving. In het gebouw van HIT is dan ook een mooie mengeling van studenten en ondernemers te zien.De provincie Drenthe en de gemeente Assen heb-ben allebei flink geïnvesteerd in Sensor City. Maar het subsidieprogramma houdt een keer op en dan moet er een exploitatiemodel zijn. Naast initiatie-

ven als het HIT en Sensor universe ligt daar een schone taak voor Jan Reitsma en zijn stichting. ‘Er zijn enorm veel mogelijkheden’, benadrukt Jan. ‘Met ons netwerk kun je op basis van zeer accu-rate gegevens gericht handelen, meteen het effect van je ingreep meten, bijsturen en blijven monito-ren. Het wordt nu zaak om partijen uit te dagen en te stimuleren de juiste diensten voor dit platform te ontwikkelen.’

A.HAK telecom

Een kwestie van het vinden van de juiste pro-bleemeigenaren, weet Reitsma. Blijven enthousi-asmeren en het MKB doordringen van de kracht van zijn netwerk. Dat is echter niet de enige uitdaging die voorligt. Het netwerk moet nog voor een groot gedeelte worden aangelegd. ‘En alleen al het selecteren van de hoofdaannemer was niet makkelijk’, vertelt Reitsma. ‘Ze stonden in de rij, maar het viel niet mee om de juiste eruit te pikken. Begrijpelijk, want de werkwijze verschilt flink van een normaal project. Aannemers moesten al op dit project inschrijven terwijl de specificaties nog erg abstract waren. Om eerlijk te zijn, zijn ze ook nu nog niet volledig uitgewerkt. Onze ideeën blijven continu in ontwikkeling. Zowel Sensor City als de uiteindelijke aannemer moest durven accepteren dat er wat dat betreft geen zekerheden zijn.’A.Hak Telecom werd de aannemer die die uitda-ging wel aandurfde. Dat ging en gaat niet altijd zonder slag of stoot. ‘Het is wel even iets anders dan werken volgens een vast bestek. In dit project maken alle deelnemers actief deel uit van het ont-werpproces. Wij maken nu eenmaal geen netwerk met een vastomlijnd doel en daarop afgestemde eisen. Het is juist essentieel dat die eisen tijdens het proces kunnen veranderen. Dat vergt vertrou-wen in de samenwerking, geven en nemen. We lossen dat onder andere op door regelmatig lijstjes met plussen en minnen naast elkaar te leggen. Om te kijken of we in evenwicht blijven en om elkaar scherp te houden. Bij die overleggen kijken we elkaar regelmatig diep in de ogen. ‘Gaan we er nog voor?’ Het antwoord is nog steeds ja!’

Jan Reitsma, directeur van Stichting Sensor City, bij een intelligente communicatiemast van A.Hak Telecom, Electel en Kaal Masten.

‘ Het is wel even anders dan werken volgens vast bestek’

27jaaroverzicht 2011 COMMuNICATIE

groeistrategie van een nichespeler

A.Hak Industrial services heeft een mooi jaar achter de rug waarin zowel omzet als resultaat in de lift zaten. Directeur Johan robbe legt uit hoe hij deze lijn de komende jaren wil voortzetten.


fOTOGRAfIE kees stuip


regionAliSeren

HIS verleent deze diensten wereldwijd. Dat brengt Robbe op de volgende strategische keuze. ‘We gaan steeds meer werken vanuit regiokantoren die hun eigen broek moeten ophouden.’ Zo zijn er al kantoren in verschillende Europese landen, in Zuid-Afrika en het Midden-Oosten en gaat HIS ook naar het verre Oosten en Zuid- en Midden-Amerika. ‘In Tricht doen we dan aan Research & Development, daar biedt het nieuwe pand ook meer ruimte voor. We gaan er nieuwe tools ont-wikkelen en testloops neerzetten die we kunnen gebruiken voor het opleiden van eigen medewer-kers en externen.’Voor het onderdeel Industrial Services, gevestigd in Hoogeveen, is de strategie er vooral op gericht om de witte vlekken op de kaart in te vullen. In Europa ziet Robbe mogelijkheden voor groei in het Verenigd Koninkrijk, Scandinavië en Oost-Europese landen. ‘Er wordt ook naar regio’s in andere delen van de wereld gekeken, maar dat moeten we geleidelijk doen. Het equipment dat voor dit werk nodig is, kost veel geld. Je kunt dus niet zomaar overal ter wereld vestigingen opzetten. We zijn nu bezig in Abu Dhabi om van daaruit het Midden-Oosten te bedienen. Daarna hebben we Zuid-Amerika in het vizier.’

online cleAning

De afdeling Tank Services staat nog min of meer in de kinderschoenen. ‘We zijn ermee begonnen door een klein bedrijfje in Houston over te nemen. Naast Noord-Amerika zijn we nu vanuit Nederland de markt in Europa en het Midden-Oosten aan het verkennen. Tanks worden meestal offline schoon-gemaakt en geïnspecteerd, maar wij kunnen het

online, vrijwel zonder de tank buiten bedrijf te stellen.’ Een robot gaat de tank in en meet daar de hoeveelheid sludge – een woord waarvan de globale betekenis prima klopt bij zijn klank: troep. Door een ingenieus proces waarbij het medium in de tank in beweging wordt gebracht, zakken de zware, vervuilde componenten naar de bodem, vanwaar ze afgepompt kunnen worden. ‘Je zult be-grijpen dat het voor de klant voordelig is wanneer een tank voor een schoonmaak- en inspectiebeurt niet langdurig buiten bedrijf hoeft worden gesteld.’

nicHeS ZiJn leuK

Heeft HIS dus ook op dit terrein weer een mooie niche te pakken? ‘Zeker’, beaamt Robbe, ‘en dat is ook onze kracht. Maar vergis je niet in de energie die dat kost. Niches zijn leuk, maar het is een ma-nier van werken die continue inspanning vereist. Het kost veel tijd aan de voorkant, bij het signale-ren van de mogelijkheden en het ontwikkelen van tools. En als het dan werkt, gaan anderen het ook doen en moet je weer iets anders verzinnen. Maar dat houdt ons scherp!’

Johan robbe spreekt

de genodigden toe bij

de eerste steenlegging

voor het nieuwe pand.

De locatie Tricht was in 2011 in de ban van bouwen en verbouwen. Het hoofdkantoor is uitgebreid en deels gerenoveerd en

er is gewerkt aan nieuwe loodsen en een onder-grondse parkeergarage. Ook kregen de contou-ren van een eigen kantoor voor A.Hak Industrial Services (HIS) gestalte. ‘Wij zijn van plan te blijven groeien en groei heeft ruimte nodig’, verklaart Johan Robbe, directeur van HIS. Robbe kan tevreden terugkijken op 2011. De omzet steeg, het rendement was zeer behoorlijk en de inkomsten kwamen alweer uit een groter aantal landen dan het jaar ervoor. Die stijgende lijn wil HIS de komende jaren voortzetten. ‘Voor elk van onze drie hoofdactiviteiten, inspection services, industrial services en tank services, hebben we daarvoor een eigen groeistrategie ontwikkeld. Met als grootste gemene deler dat HIS de niches in de markt blijft opzoeken.’

unPiggABle

Op het gebied van inspectie is die niche het inspecteren van zogenaamde unpiggable leidin-gen. Bij conventionele leidinginspectie of pigging wordt een pig door de leiding gestuurd. Deze pig kan een soort spons zijn die door de leiding wordt getrokken of een apparaat dat met elektronische meetapparatuur informatie verzamelt over bijvoor-beeld de wanddikte van een leiding. Bij veel leidin-gen is echter vooraf geen rekening gehouden met het inbrengen van een pig. Ook hebben ze vaak sterk wisselende diameters of scherpe bochten die de weg voor de pig versperren. Dergelijke leidin-gen krijgen het predicaat unpiggable. De afdeling Inspection Services heeft zich gespecialiseerd in het inspecteren van deze unpiggable leidingen, met in huis ontwikkelde tools. ‘De komende jaren gaan we ons meer toeleggen op de diensten rondom inspectie. Nu wordt er vaak alleen een rapport opgeleverd. Wij gaan ons ook bezighouden met het opvolgen van de resultaten uit dat rapport’, zegt Robbe. ‘We kunnen voor de klant de data beheren en de leiding in de gaten blijven houden. Of een advies uitbrengen over het moment waarop een volgende inspectie wenselijk is en zo mogelijk de problemen oplossen die bij de inspectie aan het licht zijn gekomen. Zo kom je steeds dichter bij dienstverlening die zich uitstrekt over de gehele levenscyclus van de pijpleiding: Pipeline Integrity Management.’


Het licht aan met je smart phone

openbare verlichting, sportveldverlichting en het aanlichten van objecten zijn al jaren-lang specialismen van A.Hak infranet regio Zuid. de afgelopen tijd is er in hun branche flink geïnnoveerd en dat is te merken aan de opdrachten. wat te denken van led-verlichting op een tennispark die met een smart phone te bedienen is?

Tennisvereniging Plezierig Vermaak Door Vriend-schap (PVDV) in utrecht heeft een nieuw ten-nispark. A.Hak Infranet regio Zuid zorgde voor de verlichting en plaatste acht lichtmasten en 32 lED-armaturen. In meerdere opzichten bijzonder. Twee van de vier buitenbanen hebben namelijk een overkapping waar de armaturen in geplaatst zijn. Een primeur voor Nederland die even voor wat hoofdbrekens zorgde. De normen voor buitenver-lichting zijn namelijk anders dan voor binnenver-lichting. Binnen geldt een norm van 500 lux (wed-strijdsterkte) en buiten is 300 lux (trainingsterkte) voldoende. Maar is een overkapte baan nu binnen of buiten?

A.Hak Infranet regio Zuid besloot de opdrachtge-ver de keuze te laten. De buitenbanen worden ver-licht door acht masten met elk één lED-armatuur van 2000 watt. Onder de overkapping zorgen 24 lED-armaturen van elk 1000 watt voor de verlich-ting. De beheerder kan de armaturen aansturen via een draadloos netwerk,bijvoorbeeld met zijn mo-bieltje of iPad. Elke instelling is per baan mogelijk, of het nu gaat om ‘aan’, ‘uit’, trainingsverlichting of wedstrijdverlichting.

Ook voor engineering de juiste partner

A.Hak engineering verzorgde de enginee-ring van een kabeltracé tussen onderstation elst en schakelhuis overmaat in Arnhem. op het tracé werden drie middenspannings-kabels van 20 kv gelegd.

Het doel van tracé-engineering is een tracé zo te bepalen dat het uitvoeringsgeschikt is. Een aantal randvoorwaarden speelt hierbij een rol. Zo moeten de overlast voor de omgeving en de kosten tot een minimum beperkt worden en moet het tracé goedgekeurd worden door vergunningverlenende instanties. Ook toetsen de engineers de invloed van de werkzaamheden op bijvoorbeeld flora en fauna en houden zij rekening met milieuaspecten, zoals vervuilde grond, en de eventuele aanwezig-heid van explosieven in de ondergrond.

Tussen Elst en Arnhem is bij het bepalen van het tracé onder andere een inventarisatie van bestaande boven- en ondergrondse infrastructuur gemaakt, is er kadastraal onderzoek gedaan, de haalbaarheid van het tracé onderzocht en zijn de nodige werktekeningen gemaakt. Ook heeft A.Hak Engineering de vergunningaanvragen verzorgd.

Na een aanbesteding verwierf A.Hak Electron de opdracht voor de aanleg. A.Hak Drillcon voerde in het project de gestuurde boringen uit.

30 KORTE BERICHTEN jaaroverzicht 2011

de activiteiten van A.Hakpark op het gebied van industrie hebben een aantal jaren op een laag pitje gestaan. een opdracht voor euro tank terminal (ett) was de juiste aanleiding om de onder-linge samenhang van een aantal bedrijven te versterken en het vizier opnieuw te richten op de industriële markt.

A.Hak Industrie is te typeren als een groep binnen onze groep. A.Hak Industrie Botlek legde voor ETT het leidingwerk van een tankterminal aan en bouwde verschillende leidingbruggen en de staalconstructie voor een pompkamer.Het project vormde de aanleiding voor een hernieuwde focus op de industriële sector. Een aantal van onze bedrijven die voornamelijk voor industriële opdrachtgevers werken is hiervoor organisatorisch geclusterd. Het gaat om Mechanical Contracting limburg (MCl), A.Hak Industrie Born, het in april 2011 overgenomen Technisch Installatiebureau H.J. Mertens in Hendrik-Ido-Ambacht, A.Hak Industrie Noord-Oost in Delfzijl (voorheen de afdeling WTB-Noord van A.Hak Infranet) en A.Hak Industrie Botlek in Europoort-Rotterdam.De bedrijven behouden hun zelfstandigheid, maar kunnen, wanneer opdrachten daar om vragen, gebruikmaken van elkaars faciliteiten en profiteren van hun gezamenlijke, landelijke dekking.

Hernieuwde focus op industrie

tAnKterminAl

Euro Tank Terminal (ETT) bouwt in de Rotterdamse Europoort een tankterminal met tien tanks. Als deel-nemer in de combinatie Verwater-A.Hak BV legde A.Hak Industrie Botlek onder andere het leidingwerk aan. Op een paar vierkante kilometer werd meer dan 30 kilometer leiding aan-gelegd. Om bepaalde leidingbruggen en leidingdelen op een andere locatie te kunnen vervaardigen, zijn vier vol-waardige ‘prefabshops’ geactiveerd. Deze onderdelen werden met grote pontons naar de ETT-site gevaren en daar op de kant gehesen en geplaatst.

gASreduceerinStAllAtie

Op de Maasvlakte is een gasreduceer-installatie gebouwd die als back-up voor gaslevering aan omliggende be-drijven fungeert. Gas van producent Taqa werd aan de installatie van de Gate Terminal gekoppeld. Specialis-tisch werk voor een specialistisch bedrijf als H.J. Mertens. Dit project voor de Gasunie was de eerste klus die het bedrijf onder de vlag van A.Hakpark uitvoerde. De klant, voor wie Mertens al veertig jaar werkt, is voor het nieuwe moederbedrijf ook geen onbekende: Gasunie.

KruimBuFFervAt

Een kruimbuffervat is een essenti-eel onderdeel in het productiepro-ces van rubber. Rubberfabrikant Lanxess in Geleen wilde zo’n vat laten vervangen. MCL verzorgde de engineering, de tekeningen en de productie van een nieuw onderstuk. A.Hak Industrie Born demonteerde het oude en monteerde het nieuwe vat. Omdat het aan ruimte ontbrak, moesten daarvoor in de fabriek twee tijdelijke fundatievloeren en een weg van rijplaten worden aangelegd. MCL en A.Hak Industrie Born klaarden de klus in drie in plaats van de eerder geplande vier weken.


op 14 oktober 2011 zetten de directies van netbeheerder Alliander en A.Hak Infranet hun handtekening onder een vijf-, mogelijk zevenjarig contract. Inzet: het jaarlijks vervangen van zo’n twintigduizend aansluitingen op het gebied van gas en elektriciteit in Amsterdam. een klus die het best geklaard kan worden wanneer beide contractanten zich opstellen als partners in het project.

niet Alleen mooie woorden

Bij de keuze van een partner voor dit contract heeft Alliander een aan-tal criteria op het gebied van MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen) laten mee spelen. Onder de noemer ‘ Step2Work’ neemt A.Hak Infranet regio West jaarlijks een drietal mensen met afstand tot de arbeidsmarkt in dienst. Verder is contractueel vastgelegd dat A.Hak Infranet regio West gebruikmaakt van auto’s met energielabel A of B.‘Deze randvoorwaarden waren niet alleen mooie woorden bij het tekenen van de overeenkomst’, zegt Siebert van der Veen, regiomanager van A.Hak Infranet regio West. ‘Ze maken keihard deel uit van de maandelijkse evaluatie.’


fOTOGRAfIE maarten van der Voorde

Partners in amsterdam

AlliAnder en A.HAK inFrAnet regio weSt

32 GAS EN ElEKTRICITEIT jaaroverzicht 2011

het gebruik monitoren, kunnen er ook maatregelen getroffen worden in een heel gebied. Bijvoorbeeld door de energie van zonnepanelen door te schake-len naar een wijk waar het verbruik op een zeker moment erg hoog is.’ Toekomstmuziek? Misschien. Maar wel een toekomst waar Alliander zich nu al op voorbereidt en waar A.Hak Infranet regio West vijf jaar lang een flinke kluif aan heeft. ‘Je hebt het namelijk over enorme volumes’, zegt Van Wassem. ‘Per jaar verzorgen we een kleine twintigduizend aansluitingen.’

dASHBoArd

Om te zorgen dat die grote aantallen ook daad-werkelijk gehaald worden, wordt het project strak aangestuurd. ‘Per maand worden targets afge-sproken die we aan de hand van een dashboard met de belangrijkste KPI’s (key performance indicators) bespreken met Alliander.’ Van Wassem laat een voorbeeld van zo’n maandelijks dash-board zien. In percentages wordt aangegeven hoe succesvol A.Hak Infranet regio West die maand is geweest op gebieden als veiligheid, kwaliteit en klanttevredenheid. ‘Gelukkig staan we voor-namelijk in het groen, want we werken met een bonus-malus-systeem. Als we goed werk leveren kan het contract bovendien met twee jaar worden verlengd.’

‘Dat motiveert beide partijen’, zegt regiomanager Siebert van der Veen. ‘Niet alleen onze perfor-mance staat op het dashboard. Alliander is bijvoor-beeld verantwoordelijk voor het tijdig verstrekken van deelopdrachten, zodat wij zo scherp mogelijk kunnen plannen en zo min mogelijk voorraad aan hoeven te leggen. Voor een partnerschap zijn im-mers twee partners nodig!’

alliander keek in Amsterdam tegen een behoorlijke uitdaging aan. De overheid heeft bepaald dat gietijzeren gasleidin-

gen vervangen moeten worden door kunststof leidingen. Ook op het gebied van elektriciteit legt metaal het af tegen moderner materiaal: stalen meterborden worden eveneens vervangen door kunststof. Bij het vervangen van de gasleidingen besloot Alliander de betreffende woningen meteen van slimme elektriciteitsmeters te voorzien. Omge-keerd wordt de gasleiding meteen meegenomen wanneer elektriciteit het hoofdwerk vormt.

Slimme meterS

Overheidsregels zijn niet de enige aanleiding voor het werk. De komende jaren zal naar verwachting het gasgebruik afnemen, onder andere doordat veel woningen en andere gebouwen niet meer met gas, maar door warmtewisselaars of met elektri-citeit van zonnepanelen en windmolens verwarmd worden. Tegelijkertijd zal het gebruik van elektri-citeit alleen maar verder toenemen, bijvoorbeeld door de stijgende populariteit van hybride en vol-ledig elektrische auto’s. Dat zal tot piekbelastingen leiden waar het elektriciteitsnet niet op is bere-kend. En dan komen die slimme meters van pas.

Deze moderne meters zijn namelijk volledig digitaal, op afstand uitleesbaar en programmeer-baar, ze lezen direct het verbruik af en zijn in de toekomst met gekoppelde randapparatuur in staat daarop te reageren. ‘Staat er in een woning een wasmachine aan terwijl ook de elektrische auto wordt opgeladen, dan kan de slimme meter het op-laden van de auto onderbreken tot de wasmachine klaar is’, legt Rob van Wassem, projectleider bij A.Hak Infranet B.V. regio West uit. ‘Doordat de me-ters allemaal aan elkaar gekoppeld zijn en continu

wAArom een Slimme meter?

De slimme meter kan op afstand worden uitgelezen, met een hogere frequentie dan de conventionele meter. Dat geeft de eindgebruiker meer inzicht in het eigen energie-verbruik en voorkomt onenigheid over de meterstanden bij verhuizing of wisselen van energieleverancier. Het intelligent maken van het net is nodig om toekomstige ontwikke-lingen op te vangen, zoals de komst van de elektrische auto, warmte-pompen, meer en meer airconditio-ning en particulieren en bedrijven die steeds meer zelf energie gaan opwekken. Een slim digitaal meet-systeem is nodig om het verbruik en teruglevering op afstand inzich-telijk te maken. Daarmee kunnen vraag en aanbod regionaal en lokaal nauwkeuriger op elkaar worden afgestemd.

33jaaroverzicht 2011 GAS EN ElEKTRICITEIT

oude liefde roest niet. A.Hak leidingbouw had al enige jaren niet meer gewerkt voor Pwn, het waterleidingbedrijf voor noord-Holland, maar kreeg vorig jaar de opdracht voor de aanleg van een waterleiding tussen Hoorn en Purmerend. een 18 kilometer lange leiding met maar liefst 15 boringen.

De nieuwe drinkwaterleiding van Hoorn naar Purmerend vormt een belangrijke, nieuwe slagader in het netwerk van PWN. De stalen buis verzekert de levering van drinkwater voor meer dan 150.000 aansluitingen. De aanleg van de leiding maakt deel uit van een pak-ket toekomstgerichte maatregelen, waaronder de verdubbeling van de capaciteit van het distributiepomp-station Hoorn en de aanleg van een nieuwe, innovatieve voorzuive-ringsinstallatie in Andijk. Op 28 juni werd tijdens de officiële ‘eerste buislegging’ het startsein voor de klus gegeven. En hoewel A.Hak Leidingbouw wel grotere af-standen heeft overbrugd, betekent 18 kilometer toch het verplaatsen van 750 vrachtwagens zand, de dagelijkse inzet van 30 specialisten en het leggen van 1.000 buizen. En niet te vergeten het uitvoeren van 15 boringen. ‘Best veel op zo’n korte afstand’, zegt projectleider Peter Hesselink, met gevoel voor understatement. ‘Het gaat om twaalf horizontaal gestuurde (HDD) en drie avegaar-boringen. Die laatste drie hebben we zelf uitgevoerd. Voor de HDD-boringen hebben we A.Hak Drill-con ingeschakeld.’ De lengte van de boringen varieert van 280 tot 680 meter. Begin 2012 zijn alle secties van de nieuwe leiding doorverbon-den en de oplevering vond plaats in februari.

meer inFormAtie over boormethoden is te vinden op de website van A.Hak Drillcon: www.a-hakdrillcon.nl/activiteiten

Klaar voor de

toekomst

34 WATER jaaroverzicht 2011

Verbeterde werkwijze FttH

wie zichzelf wil blijven verbeteren, moet nooit in routine vervallen, maar altijd blijven nadenken bij wat hij doet.

Neem nu het aanleggen van een glasvezelnetwerk. De verleiding is groot om dat elke keer weer te doen zoals je het van vorige keren gewend bent. A.Hak Telecom dacht echter dat er ruimte was voor verbetering. En die was er ook.

Vooral door een groot deel van het werk naar vo-ren te halen en niet te wachten tot de straat open ligt. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om van tevoren de exacte kabellengte te bepalen van de voedings-kabel naar de huisaansluiting. Daardoor kunnen de afzonderlijke glasvezelkabels per aansluiting op de juiste lengte aangevoerd worden en dat levert aanzienlijke tijdwinst op bij het leggen. Een ander voorbeeld is vooraf zoveel mogelijk verbindingen lassen en het geheel vervolgens testen voordat het de grond in gaat.

Een eerste pilot voor opdrachtgever Reggefiber is inmiddels uitgevoerd in lelystad bij een ‘fiber to the Home-project’ (fttH) met tweehonderd huisaansluitingen. De resultaten zagen er goed uit, maar A.Hak Telecom wacht nog even met juichen tot twee grotere pilots zijn uitgevoerd.

gas in verschillende tinten groen

Aardgas is de schoonste van de fossiele brandstoffen, maar het kan altijd groener. A.Hak infranet heeft in 2011 meerdere keren aan projecten meegewerkt die dat laten zien.

In Moerdijk staat sinds 1997 een warmtekracht-centrale van Essent. Deze centrale wekt elektrici-teit en warmte op met aardgas en stoom van de naastgelegen afvalverbrandingsinstallatie. In 2008 werd op dezelfde locatie een Combined Cycle Gas Turbine gebouwd. Een CCGT is een gasturbine die elektriciteit genereert en met de vrijgekomen restwarmte via een stoomturbine nog meer stroom opwekt. In 2011 werd een tweede CCGT gebouwd waarvoor A.Hak Zuid het leidingwerk verzorgde.

In Wijster staat een verbrandingsinstallatie. Vuilver-werker Attero wilde het biogas dat daar wordt geproduceerd leveren aan het aardgasnetwerk van netbeheerder Rendo Netwerken. Daarvoor moest eerst een afstand van zo’n zeven kilometer worden overbrugd naar Pesse, waar een aansluiting op het netwerk werd gemaakt. A.Hak Noord-Oost legde deze groengasleiding aan.

Het derde project spreekt zeer tot de verbeelding. Sportcomplex It Gryn in het friese Stiens kampte met zeer hoge energierekeningen. Een naburige boer wist een Haagse subsidie binnen te slepen om zijn biogasinstallatie te koppelen aan het sportcomplex. De mest van het friese vee zorgt nu, wederom door tussenkomst van A.Hak Noord-Oost, voor de verwarming van het complex.

net als in 2010 werkte A.Hak international in Albanië. en aan de horizon lonken nog meer projecten.

In 2010 werkte A.Hak International aan de aanleg en renovatie van een waterleidingnetwerk in het Albanese Vlore. Zoals A.Hakpark-bedrijven gewend zijn, werd daarbij een lokale aannemer in de arm genomen: Alb-Star. Die samenwerking beviel van beide kanten zo goed dat Alb-Star A.Hak International van goede referenties voorzag bij Bankers, een Canadese oliefirma. Afgelopen jaar kreeg ons Albanese avontuur daardoor een vervolg met de aanleg van twee parallelle leidin-gen van 11 kilometer: een voor olie en een voor fabriekswater.

Van goed werk kwam dus meer werk en daarvan kwam vervolgens een interessante hoeveelheid meerwerk, waaronder een waterleiding van vier kilometer lengte. Niet alleen A.Hak International had het er druk mee, want er werden ook mensen van A.Hak leidingbouw en A.Hak Industrial Ser-vices ingezet. A.Hak Drillcon kwam de gelederen versterken toen geconstateerd werd dat de uitvoe-ring van het project zeven horizontaal gestuurde boringen vereiste.

De kans is groot dat Albanië ook in volgende jaaroverzichten weer opduikt. Bankers heeft nog een olieleiding van 35 kilometer in de pen en er wordt gesproken over een mogelijke gasleiding die van Azerbeidzjan door Albanië naar Italië zou gaan lopen.

albanië: van werkkomt werk

35jaaroverzicht 2011 KORTE BERICHTEN

Hooggespannen verwachtingBinnen nu en tien jaar wordt naar verwachting voor negen tot elf miljard euro geïnvesteerd in uitbreiding van het Nederlandse en Duitse hoogspanningsnetwerk. A.Hak electron heeft 2011 gebruikt om een solide, allround hoogspanningsbedrijf neer te zetten dat klaar is voor het grote werk.

een jonge, maar toch zeer ervaren speci-alist op het gebied van onder- en boven-grondse hoogspanningsverbindingen, dat

is A.Hak Electron. Die schijnbare tegenstrijdig-heid is gemakkelijk te verklaren. Onder de naam A.Hak Kabeltechniek had A.Hakpark al decen-nialang een betrouwbare partner voor ontwerp, engineering, aanleg en beheer van ondergrondse hoogspanningsoplossingen in de gelederen. Met de overname van het Duitse ElECTRON Hoch- und Mittelspannungstechnik in 2010 kwam daar tientallen jaren ervaring met het plaatsen, onder-houden en inrichten van hoogspanningsmasten bij. Naast deze Duitse experts heeft A.Hakpark in 2011 ook een aantal zeer ervaren Nederlandse krachten aan zich weten te binden. Samen vor-men zij A.Hak Electron, een allround hoogspan-ningsbedrijf dat klaar is voor de toekomst.

TenneT maakte in 2011 bekend dat er in onze regio in tien jaar voor naar schatting negen tot elf miljard euro geïnvesteerd wordt in de uit-breiding van het hoogspanningsnetwerk. Deze investeringen worden ruwweg gelijk verdeeld over Nederland en Duitsland. De investeringen zijn nodig vanwege de verwachte toename van de vraag naar elektriciteit. Door de liberalisering van de energiemarkt vindt energietransport bovendien plaats over grotere afstanden, waardoor de vraag naar transport toeneemt.

2011 nuttig geBruiKt

Onder invloed van de economische situatie komt deze markt wat langzamer tot ontwikkeling dan vorig jaar gedacht werd. A.Hak Electron heeft 2011 nuttig gebruikt om de fundering te leg-gen voor een organisatie die zich kan mengen in

de concurrentiestrijd om een deel van de grote bedragen die boven de markt hangen.

mooie oPSteKer

A.Hak Electron noteerde vlak voor het eind van vorig jaar een mooie opsteker. In de omgeving van Den Bosch wordt een drietal hoogspannings-masten vervangen om de Zuid-Willemsvaart ge-deeltelijk om te kunnen leggen. Het kanaal wordt daarmee geschikt voor grotere schepen. Netbe-heerder TenneT TSO zette de opdracht in twee percelen op de markt. A.Hak Electron is voor het werk in beide percelen erkend en schreef dan ook in op het totale project. Deze aanbieding werd door TenneT TSO als beste beoordeeld. In december was daarmee deze Nederlandse opdracht op het gebied van hoogspanningslijnen een feit. Het project behelst de nieuwbouw van

36 ElEKTRICITEIT EN VERlICHTING jaaroverzicht 2011

oPerAtie ooievAAr

Bij werkzaamheden aan hoogspan-ningsmasten komt A.Hak Electron wel vaker vogelnesten tegen, maar nesten van ooievaars zijn uitzon-derlijk. A.Hak Electron stemde dan ook graag toe toen netbeheerder TenneT in juni 2011 om assistentie vroeg bij het ringen van jonge ooi-evaars door de Stichting Ooievaars Research & Knowhow (Stork). De vogels zaten in nesten in acht hoogspanningsmasten langs de A6 bij Lelystad. Met een hoogwerker werden de jonge dieren naar be-neden gehaald, waar medewerkers van Stork ze wogen, maten en ring-den. Daarna werden de ooievars weer teruggeplaatst.

KwAliteit en veiligHeid

Werken met hoogspanningska-bels en -lijnen, in de grond of op hoogte, vraagt van alle betrokkenen een hoge mate van professionaliteit en veiligheidsbewustzijn. Alleen dan kan de veiligheid van mede-werkers en omgeving gegarandeerd worden en krijgen opdrachtgevers de kwaliteit die ze verlangen. De volledige certificering van A.Hak Electron toont aan dat wij zowel veiligheid als kwaliteit zeer serieus nemen. Voor het werken op hoogte in hoogspanningsmasten hebben we eigen trainingprogramma’s die openstaan voor onze eigen en andere werknemers in de branche.

KABeltreKmAcHineS

Eind 2011 werd op de Maasvlakte een begin ge-maakt aan een soortgelijk project. Hier betrof het een elektriciteitscentrale in aanbouw van ener-giemaatschappij E-on. Voor de koppeling naar het netwerk van TenneT waren in dit geval zes kabels nodig. Prysmian maakte deze kabels en A.Hak Electron werd gevraagd ze te leggen. Kabels van 950 meter en een doorsnede van 15 centimeter rol je niet zomaar even van een haspel. Daarvoor heeft A.Hak Electron speciale afwikkelbokken ontwikkeld. Gesynchroniseerde kabeltrekmachi-nes transporteren de kabels vervolgens naar hun eindbestemming.

drie hoogspanningsmasten met de bijbehorende fundaties. Ook de geleiders en bliksemdraden worden aangepast. De uitvoering van het project vindt plaats van maart tot en met juni 2012.Ook voor ondergronds werk weet TenneT ons te vinden. In Diemen is de nieuwe elektriciteitscen-trale van Vattenfall aan het bestaande netwerk gekoppeld. Het ging om de aanleg van drie 380 kV koppelingskabels over een lengte van 900 meter. In een van de drie kabels was een kabel van glasvezel geïntegreerd. Delicaat materiaal dat om een uiterst voorzichtige behandeling vraagt. Van die 900 meter moest 620 meter met horizontaal gestuurde boringen worden opgelost. Voor dit deel van de opdracht werd A.Hak Drillcon ingeschakeld. Voor het testen van de koppelingskabels zocht A.Hak Electron de samenwerking met een derde A.Hakpark-bedrijf: A.Hak Infranet regio Zuid.

37jaaroverzicht 2011 ElEKTRICITEIT EN VERlICHTING

Waar werkten zij aan?

Hierboven is schematisch weergegeven welke van onze bedrijven meewerkten aan de projecten die in dit jaaroverzicht zijn uitgelicht. Door de toegevoegde paginanummers fungeert dit schema tevens als index.

wArm

tetrAnSPortleiding / P.11

wederoPBouw

irAK / P.22

gASrotonde / P.16

lAndeliJKe onSHore ProJecten / P.24

APPArAtenBouw / P.31

inSPectie en onderHoud / P.24

induStrieel leidingwerK / P.31

gAStecHnieK / P.31

wAter voor SAoedi-ArABië / P.14

wAter in eigen lAnd / P.34

AlBAneSe wAterleiding / P.35

wKo: duurZAm

e energie / P.15

Slimm

e meterS Am

SterdAm / P.32

groen gAS / P.35HoogSPAnning / P.36

mASten in Het Hele lAnd / P.20

led-licHt tenniSBAAn / P.30

A.HAK l

eidin

gBouw

A.HAK in

ternAtionAl

A.HAK in

FrAnet

A.HAK in

duStrie

A.HAK e

lectron

A.HAK in

duStriAl

ServiceS

mcl

A.HAK d

rillc

on

A.HAK t

elecom

electel

conline-r

HenAniA

HJ mertenS

KAAl m

ASten

tJAden

Beter verglAZen / P.35

SenSor city / P.25

A.HAK e

ngineerin

g

engineering KABeltrAcé / P.30

INDEx jaaroverzicht 201138

Olie en gAs

In deze markt zijn we actief in alle productiefasen: engineering, constructie, inkoop, inbedrijfstelling, beheer, onderhoud en ontmante-ling. We beperken ons daarbij niet tot het leggen van leidingen, maar boren, coaten en inspecteren ook zelf. Daarbij ontwerpen en fabriceren we apparaten als drukvaten en filters en bouwen we compressorstations.

cOMMUnicAtie

A.Hakpark biedt alle denkbare oplos-singen voor snel- en probleemloos data- en telecomverkeer. Wij doen dit als totaalleverancier in ontwerp, uit-voering, projectbegeleiding, service en beheer. De focus ligt op glasvezel- en draadloze netwerken. Ook voor de toepassingen die daarbij horen, zoals bewaking en toegangsverlening, leveren wij turnkeyprojecten.

DUURzAMe eneRgie

De markt voor duurzame energie is continu in beweging en heeft veel; raakvlakken met de andere markten waarin wij actief zijn. A.Hakpark houdt zich onder mee bezig met sys-temen voor warmte- en koudeopslag, stadsverwarming, groen- en biogas en warmte- en koudetransportleidingen. Daarbij staan wij altijd open voor nieuwe, duurzame technieken.

wAteR

Water brengen we van de bron naar de eindgebruiker. In binnen- en buitenland leggen we transport-leidingen en distributienetwerken aan, we verzorgen de inrichting van zuivering- en pompstations en leggen waterreservoirs aan. Ook het coaten en cementeren van waterleidingen en het aanboren van bronnen is bij A.Hakpark in goede handen.

elektRiciteit en veRlicHting

Wij zijn een allround speler op de elektriciteitsmarkt die zowel onder- als bovengronds laag-, midden- en hoogspanningsverbindingen aanlegt. Op het gebied van verlichting zijn onze bedrijven veelzijdig. We zijn actief in openbare verlichting, objecten sportveldverlichting, terwijl onze eigen mastenfabriek onder meer lan-taarnpalen en lichtmasten fabriceert.

AllROUnD BeDRijvenFAMilieA.Hakpark is een allround bedrijvenfamilie. Onze ondernemingen functi-oneren zelfstandig en hebben elk hun eigen activiteiten en specialismen. Ze behoren echter niet voor niets tot de groep. Hun onderlinge samenhang vormt de meerwaarde van A.Hakpark. Wanneer wij onze krachten bunde-len, kunnen we complexe, multidisciplinaire projecten uitvoeren. Soepele samenwerking langs korte lijnen. Snel en flexibel, kosteneffectief en met oog voor kwaliteit zijn we actief in de volgende vijf markten.

jaaroverzicht 2011 index 39

MARUM, jUli 2011

Leidingbouw voor Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM).

A.Hakpark in honderd woordenA.Hakpark is een bedrijvenfamilie die totaal-oplossingen biedt voor transport en distributie van olie, gas, water en elektriciteit, data- en te-lecomverkeer, verlichting en duurzame energie. Onze bedrijven zijn in binnen- en buitenland actief in engineering, constructie, inbedrijfstel-ling, beheer, inspectie, onderhoud en ontmante-ling van onder- en bovengrondse leidingen kabelnetwerken. Ook alle soorten boringen, bronbemaling en het coaten van buizen zijn activiteiten die binnen onze groep worden uitgevoerd, evenals het verzorgen van com-plete systemen voor warmte- en koudeopslag. Daarbij produceren wij installaties, apparaten, masten en portalen. Door deze bundeling van krachten weet A.Hakpark op efficiënte en kos-teneffectieve wijze gehele ketens te bedienen.

A.Hakpark Magazine - Overzicht 2011

Documents

Transcript of A.Hakpark Magazine - Overzicht 2011