Afstudeerverslag Het Noorderlicht - Hanze · drukke agenda was hij bereid om ons bij hem thuis uit...

11 januari 2011

Albert Hildering – Studentennummer 284903

Groepsgenoot: Rikkert Sturing

Afstudeerrichting: Bouwkunde (A)

Projectnummer: 1b

Begeleidende docenten:

Dhr. Henk Haagsma (afstudeerbegeleider)

Dhr. Steven de Boer (co-begeleider)

Mevr. Jannie Rozema (lezer)

Afstudeerverslag Het Noorderlicht

11 januari 2010 – Albert Hildering 284903 1

Afstudeerverslag Het Noorderlicht

Albert Hildering

Studentennummer 284903

Inleverdatum: 11 januari 2011

Afstudeerrichting: Bouwkunde / Architectuur 1e fase

Werkgroep Het Noorderlicht / Projectnummer 1b

Groepsgenoot: Rikkert Sturing (Facility Management)

Begeleidende docenten:

Dhr. Henk Haagsma (afstudeerbegeleider)

Dhr. Steven de Boer (co-begeleider)

Mevr. Jannie Rozema (lezer)


Voorwoord

Tijdens het project hebben veel mensen mij geholpen om tot dit resultaat te komen. Ik ben hun dan

ook veel dank verschuldigd. Ten eerste wil ik noemen mijn collega en werkmaatje Rikkert Sturing, die

vanuit zijn opleiding Facility Management (FM) mij op veel punten hielp om mijn competenties te

halen. Het was van mijn kant een erg prettige samenwerking, waarin we beiden veel van elkaar

geleerd hebben. Terwijl ik mij focuste op de bouwkundige kant van het verhaal, deed Rikkert

diepgaand onderzoek naar duurzame oplossingen en toepassingen voor ons project. Door deze

goede samenwerking verliep de voortgang van ons project voorspoedig.

Ten tweede wil ik graag mijn docenten, Henk Haagsma en Steven de Boer, bedanken die Rikkert en

mij hebben gecoacht en af en toe flink in het diepe hebben geworpen. Het waren vaak goede en

gezellige momenten van begeleiding, waarin we vaak flink zijn uitgedaagd. Jullie sturing was voor ons

erg belangrijk en zinvol. Alle andere docenten van het atelier, met name mijn lezer Jannie Rozema wil

ik uiteraard ook bedanken voor hun input.

Docent Ron de Vrieze wil ik graag nog bedanken voor het beschikbaar stellen van het

rekenprogramma GPR-gebouw. Dankzij dit programma konden wij een goed advies geven over de

gevolgen van duurzame oplossingen. Thomas Döbken, erg bedankt dat je helemaal uit Delft naar

Groningen bent gekomen om ons in te wijden in dit programma.

Ook alle studenten van het atelier wil ik graag nog bedanken voor hun adviezen en meningen over

ons project. Het is erg prettig om een vraagbaak achter de hand te hebben als je informatie nodig

hebt dat buiten je expertise ligt. Buiten de schoolse activiteiten om hebben we het ook erg gezellig

gehad met onze etentjes, hetgeen een welkome afleiding was tijdens de drukke werkweken.

Bijzonder wil ik bedanken Ruel Eppink en Tineke Kingma, die ons hebben geholpen op het gebied van

zorg. Zonder hen was het voor ons een stuk minder helder op welke manier er zorg aangeboden

moet kunnen worden.

Naast alle collega’s op de Hanzehogeschool wil ik ook graag onze externe contacten bedanken. Ten

eerste onze altijd betrokken opdrachtgevers van Het Noorderlicht: Laetitia Schweitzer en Martin

Paulissen. Vaak hadden we om de twee weken een vergadering in Roden om de voortgang van ons

werk te bespreken. Wij hebben het erg op prijs gesteld dat jullie ons werk serieus namen, en de tijd

namen om met ons te streven naar een zo goed mogelijk resultaat. Jullie waren altijd bereid om mee

te denken als wij naar een oplossing zochten, waren altijd bereikbaar voor vragen, meer nog dan wij

ons van tevoren konden wensen. Als personen waardeerden wij jullie ook en we vonden het elke

keer gezellig om weer naar Roden te gaan.

Ook willen wij graag Jan van Goor van woningcorporatie Woonborg bedanken. Hij heeft ons op zijn

kantoor uitgenodigd om zijn visie op Het Noorderlicht te vertellen. Wij konden alle vragen stellen die

wij wilden en kregen veel informatie mee over duurzaam bouwen. Jan, erg bedankt voor je tijd!

Een andere expert die ons heeft geholpen met duurzaam bouwen is de heer Bert Duker. Ondanks zijn

drukke agenda was hij bereid om ons bij hem thuis uit te nodigen en ons handreikingen te doen over

duurzaam bouwen. We hebben veel van Bert geleerd over duurzame systemen waarbij we soms niet

eens bewust waren van het bestaan ervan.

Sjoerd Betten van KAW architecten en adviseurs willen wij ook bedanken voor zijn input. Bedankt dat

wij bij de vergadering aanwezig mochten zijn over het ontwerp, we hebben er uiteindelijk erg veel

aan gehad. Bedankt voor het goede gesprek.

Ten slotte wil ik uiteraard niet vergeten mijn familie te bedanken, die mij hebben gestimuleerd om er

helemaal voor te gaan. Naast mijn broers, ouders, schoonouders en grootouders gaat mijn dank

uiteraard naar mijn altijd behulpzame vrouw Jasmijn. Jouw feedback en support was voor mij heel

waardevol, vooral als het ging om het typen van verslagen. Door je taalkundige kennis heb ik qua

schrijven veel geleerd en waren mijn verslagen op niveau. Als ik het even niet meer zag zitten door

de werkdruk zorgde jij voor het overzicht dat ik op dat moment nodig had, je kon gemakkelijk uit de


situatie stappen en een probleem onbevooroordeeld en professioneel beoordelen. Je was ook bereid

om de meest simpele maar belangrijke zaken voor mij te regelen zoals koffie maken als ik vroeg weg

moest en taken van mij overnemen als het scannen van tekeningen als ik het druk had.

Uiteraard vergeet ik mijn lieve dochter Deborah natuurlijk ook niet, die ondanks dat ze mij af en toe

slapeloze nachten heeft bezorgd een welkome afleiding was. Je bent altijd vrolijk, en dat hielp mij om

positief te blijven, en te genieten van het werk.


Inhoud

Inleiding 5

1 – De opdrachtverkenning 6

1.1 – Projectomschrijving 6

1.2 – Het voortraject 6

1.3 – GPR-Gebouw 8

1.4 – Werkverdeling 9

1.5 – Belangrijke leermomenten 9

2 – Het ontwerp 11

2.1 – Stedenbouwkundig 11

2.2 – Zorg en typologieën 13

2.3 – Overige functies en vorm 18

2.4 – Aanpassingen in het programma van eisen 22

3 – Duurzaamheid 26

3.1 – Onderzoek 26

3.2 – Scenario’s 26

4 – Reflectieverslag 29

5 – Competentieverantwoording 31

6 – Conclusie 33

7 – Literatuurlijst 34

Bijlagen:

Bijlage 1: Projectplan

Bijlage 2: Competentielijst

Bijlage 3: Duurzaamheidsrapport

Bijlage 4: Notulen vergaderingen Het Noorderlicht

Bijlage 5: Tekeningen


Inleiding

Duurzaamheid is een breed begrip, en tegenwoordig een hot item. Je hoeft de deur nog niet eens uit

om er mee geconfronteerd te worden. Is ons huis goed geïsoleerd en is mijn energieverbruik laag?

Gebruik ik groene stroom? Hoe kan ik mijn afval zoveel mogelijk scheiden? Allemaal vragen met

betrekking tot duurzaamheid. Duurzaamheid is niet langer een begrip, maar een volledige manier

van leven geworden.

Van overheidswege wordt er ook veel aandacht aan besteed. Globaal gezien is de opwarming van de

aarde een veelbesproken onderwerp. Gesteld wordt dat als we ons als wereld niet met man en

macht inzetten om de CO2-uitstoot te verminderen wij een groot probleem gaan krijgen door het

steeds groter wordende broeikaseffect.

Ook in de bouwkunde is duurzaam bouwen een heel groot begrip geworden. Tegenwoordig moet elk

gebouw aan hoge energie-eisen voldoen (epc). Dat betekent dikke isolatiepakketten en dure

installaties die het warmteverlies uit de woning zoveel mogelijk beperken om zodoende zo min

mogelijk schade aan ons leefmilieu toe te brengen. Wie nieuwbouw pleegt kan er niet meer omheen:

wij moeten ons gebouw duurzaam maken.

Het Noorderlicht heeft daarom een vraag gestuurd naar de Hanzehogeschool om hier een onderzoek

naar te doen. Hoe kunnen wij ons gebouw duurzamer maken? Wat zijn de consequenties en wat

levert het op? Rikkert Sturing en ik namen dit project aan en gingen onderzoeken welke

mogelijkheden er waren. In dit verslag laat ik zien welke rol ik daarin heb gehad en hoe ik door

middel van deze opdracht mijn vooraf afgesproken competenties heb gehaald. Stap voor stap

behandel ik de overwegingen en keuzes die ik heb gemaakt ten behoeve van de opdracht.

Hoofdstuk 1 geeft het proces weer dat ik heb doorlopen om de opdracht helder te krijgen en uit te

vinden wat er precies van mij verlangd werd. Het is een heel interessant proces geweest waar ik veel

heb geleerd, vooral omdat het voor de eerste keer was dat ik met een opdrachtgever aan tafel zat. In

dit hoofdstuk wordt de lezer geïntroduceerd in mijn project, en laten wij zien hoe ik het project

mijzelf eigen heb gemaakt. Ook laat ik zien tegen welke dingen ik aanliep tijdens de beginfase van het

project.

In het tweede hoofdstuk ga ik in op het ontwerp dat ik heb gemaakt (referentieontwerp). Ik laat zien

welke stappen ik heb genomen, en beargumenteer dat aan de hand van tekeningen, schema’s en

tekst. We zien onderwerpen voorbijkomen als de locatie, de nodige zorg en de integratie van de

duurzaamheid in de ontwerpfase. Uiteindelijk komen we op een ontwerp uit dat voldoet aan een

breed programma van eisen. Uitgebreide tekeningen van dit ontwerp bevinden zich in de bijlagen.

Het hoofdstuk wordt afgesloten met een overzicht van de wijzigingen in het programma van eisen,

conform afgesproken in mijn competentielijst.

Hoofdstuk 3 laat zien hoe wij zijn omgegaan met de duurzaamheid van het gebouw. Omdat dit

onderdeel voor een groot gedeelte door Rikkert is gedaan beperk ik mij hierin tot mijn eigen

activiteiten.

Hoofdstuk 4 is mijn persoonlijke reflectieverslag. Hierin laat ik zien hoe ik onder andere mijn sociaal

communicatieve en zelfsturende competenties heb gehaald. In hoofdstuk 5 geef ik een overzicht van

alle competenties met verwijzingen waar de uitwerking hiervan is terug te vinden.


1 – De opdrachtverkenning

1.1 – Projectomschrijving Het Noorderlicht is een organisatie die in de nabije toekomst een bijzonder gebouw wil realiseren.

Het gaat om een herberg waar terminaal zieke gasten een verblijf kunnen boeken om nog een keer

op vakantie te gaan voordat zij komen te overlijden. Hierbij moeten zij zoveel mogelijk in de watten

worden gelegd en van alle egards worden voorzien. Het prachtige motto van Het Noorderlicht luidt:

“Wij kunnen geen dagen aan het leven toevoegen, wel leven aan de dagen.” (bron:

www.hetnoorderlicht.org)

Naast het bieden van een vakantie wil Het Noorderlicht ook stilstaan bij en nadenken over de laatste

levensfase, voorlichting geven over palliatieve zorg en onderzoek doen naar andere

vakantiemogelijkheden voor de gasten. Dat laatste blijkt in Nederland weinig aanwezig te zijn, omdat

er niet veel vakantie-accommodaties zijn waar dezelfde intensieve zorg geleverd kan worden.

Zoals in ons projectplan omschreven is het onze opdracht om het gebouw te verduurzamen. Het zou

volgens onze opdrachtgever een gemiste kans zijn als dit onderwerp niet onderzocht werd. Maar

omdat er nog geen ontwerp lag, was het ook belangrijk om een referentieontwerp te gaan maken.

Hierbij moet uiteraard rekening worden gehouden met de mogelijke toevoeging van duurzame

installaties. De duurzaamheid van het gebouw moest tevens meetbaar gemaakt worden zodat de

opdrachtgever een goed beeld had van de mogelijkheden die het beste bij Het Noorderlicht passen.

In ons geval bestaat onze opdracht dus uit twee onderdelen:

1. Het maken van een referentieontwerp.

2. Een advies geven met betrekking tot duurzaamheid.

Het is erg belangrijk dat er in Het Noorderlicht de nodige zorg gegeven kan worden aan de gasten.

Dat betekent dat iedere ruimte waar een zieke kan komen daarop voorbereid moet zijn. Het is

daarbij erg belangrijk dat het gebouw haar identiteit als herberg bewaard, en niet een

ziekenhuisuitstraling krijgt. De gezelligheid en gerieflijkheid staan centraal.

Ook het beheer is erg belangrijk. Aangezien Het Noorderlicht een non-profit organisatie is, wordt het

gebouw voornamelijk beheerd door vrijwilligers. Dit schept randvoorwaarden voor bijvoorbeeld

installatietoepassingen en het gebruik/onderhoud daarvan. Onderzoek naar persona’s was daarom

een essentieel onderdeel.

Het project zal worden gefinancierd door woningcorporatie Woonborg. Dat betekent dat wij naast

onze opdrachtgever van Het Noorderlicht ook rekening moeten houden met de wensen en eisen van

Woonborg.

(Een uitgebreide projectomschrijving is te vinden in ons projectplan (bijlage 1))

1.2 – Het voortraject In de eerste instantie moesten wij het doen met een A4 tekst, waar de opdracht op vermeld was. Het

was in deze tekst nog niet geheel duidelijk wat de strekking van de opdracht was, het was slechts een

formulering van de vraag van de opdrachtgever met een klein gedeelte achtergrondinformatie. Via

de site van Het Noorderlicht zijn wij vervolgens vooronderzoek gaan doen naar wat Het Noorderlicht

wilde gaan bouwen.

Omdat wij op dat moment veel samenwerkten met andere groepen binnen het atelier hadden wij

het voorstel om een enquête te houden onder de doelgroep. Volgens onze opdrachtgever was dat

echter niet nodig, omdat zij zelf in de palliatieve zorg werkzaam is geweest. Zij stelde dat er

voldoende draagvlak was voor een dergelijk project, en dat het waarschijnlijk niet gewenst was om


terminaal zieke mensen met een dergelijke vragenlijst lastig te vallen. Wij moesten ons vooral richten

op de duurzaamheid.

Omdat duurzaamheid een erg breed en modieus begrip is, tevens een hot item waar veel onder valt,

hebben wij gesteld dat we ons in dit geval op twee hoofdaspecten zouden gaan focussen:

1. Het gebouw (bouwkundig)

2. De gebruiker (o.a. zorg)

Beide aspecten zijn ons inziens erg belangrijk voor Het Noorderlicht. In het eerste geval gaan we

kijken naar bouwkundige mogelijkheden om het gebouw duurzamer te maken. Enerzijds heeft dat te

maken met het ontwerp van het gebouw, anderzijds met de installaties.

Om goed in te spelen op de wensen van de gebruiker is ook een vorm van duurzaamheid. Het is

namelijk erg belangrijk dat het gebouw goed functioneert en dat de doelgroep het gebouw goed kan

gebruiken. In het geval van Het Noorderlicht betekent dat dus dat er genoeg zorg geleverd moet

kunnen worden.

Ook een vorm van duurzaamheid in het gebruik is het eventuele hergebruik door een andere functie.

Mocht Het Noorderlicht de huur op een gegeven moment niet meer kunnen opbrengen, of mocht

het bedrijf onverhoopt niet genoeg omzet draaien, dan moet het gebouw zonder al te veel moeite

een andere functie gegeven kunnen worden. Vooral Woonborg vindt dat erg belangrijk, omdat deze

partij de eigenaar van het pand zal gaan worden. Het zou bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat het gebouw

later de functie huisvesting van mensen met mogelijkheden zou kunnen krijgen. In dat geval moet

het gebouw flexibel genoeg zijn om met weinig ingrepen om te bouwen te zijn.

Wij formuleerden aan het begin van het project een onderzoeksvraag:

Welke duurzame scenario’s zijn er

mogelijk voor het nieuw te realiseren

vakantiehuis van Het Noorderlicht?

Welke middelen sluiten het

beste aan op gebruikers en

omgeving?

Welke bouwkundige

middelen zijn inzetbaar?

Welke middelen dragen bij

aan de multifunctionaliteit

van het gebouw?

- Onderzoek aan de hand

van GPR-Gebouw

- Productonderzoek

- Bouwfysische analyse

- Karakter van de plek

- Gebruiksgemak

- Financiën

- Woonborg


1.3 – GPR-Gebouw Duurzaam bouwen was in onze ogen echter nog veel te ongedefinieerd, omdat wij zoals ik eerder

vermeldde constateerden dat er heel veel verschillende vormen van duurzaamheid zijn. Het zijn al

snel bomen waardoor je het bos niet meer ziet. Het gevaar bestaat ook dat het een heel abstract

begrip wordt, of juist een heel wijd of vaag begrip. We hadden duidelijk een meetsystematiek nodig

dat ons aanknopingspunten gaf om bepaalde beslissingen te nemen.

Aangezien er verschillende rekenprogramma’s zijn die de duurzaamheid kunnen berekenen, hebben

wij ons verdiept in de verschillende mogelijkheden van deze programma’s. Programma’s waar wij

extra naar gekeken hebben zijn Breeam, GreenCalc en GPR-Gebouw. Elk programma had haar eigen

methode om een waarde aan het duurzaamheidsniveau te koppelen. Voor Breeam was zelfs een

duurzaamheidscertificaat te krijgen.

Omdat Het Noorderlicht een organisatie is die niet vanuit een bouwkundige achtergrond een

opdracht heeft gegeven, is het erg belangrijk dat de uitkomsten van een dergelijk rekenprogramma

niet al te ingewikkeld zijn. Het zou namelijk niet wenselijk zijn als onze opdrachtgever uiteindelijk

verkeerde bezuinigingskeuzes maakt omdat het niet duidelijk is wat die keuzes voor consequenties

hebben voor de duurzaamheid van het gebouw.

We hebben uiteindelijk gekozen voor het rekenprogramma GPR-Gebouw. Dat had verschillende

redenen. Ten eerste is GPR-Gebouw erg prettig te gebruiken. Dat geldt zowel voor ons als voor de

opdrachtgever. Het programma werkt namelijk met hele overzichtelijke rubrieken, die een

rapportcijfer geven aan het niveau van duurzaamheid dat wordt toegepast in het gebouw. Wij

kunnen allemaal verschillende opties aankruisen, die meteen verwerkt worden in het programma. Bij

elk kruisje dat aan of uitgezet wordt, zie je het rapportcijfer veranderen. Alle gegevens komen

uiteindelijk samen in een handig overzicht, waarin vijf rubrieken zijn weergegeven, die allemaal een

eigen rapportcijfer krijgen, namelijk energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en

toekomstwaarde. In een duidelijke, overzichtelijke en gekleurde grafiek kan iedereen goed aflezen

hoe duurzaam het gebouw is.

Energie

In deze rubriek gaat GPR-Gebouw in op de gevolgen voor de energiezuinigheid. Alle bouwkundige

afmetingen worden meegenomen in deze rubriek, samen met de technische voorzieningen ten

behoeve van het energiegebruik. Het is hier bijvoorbeeld erg belangrijk om aan te geven hoe de

gevelopeningen verdeeld zijn over de gevels, waar zonwering zit en welke Rc-waarde de gevels,

vloeren en daken hebben. Naast deze gegevens zijn ook de systemen voor bijvoorbeeld de

verwarmingsketel, verwarming, koeling en ventilatie van zeer groot belang voor de berekening. De

berekening wordt gemaakt op basis van de EPC-berekening. Een 6 in GPR-gebouw betekent in dit

geval een EPC-waarde van 0,8.

Milieu

Het zwaarwegendste onderdeel van het tabblad milieu is het materiaalgebruik. Dit is uitgedrukt in de

milieubelasting per bouwonderdeel. Naast het materiaalgebruik is ook recycling een heel belangrijk

onderwerp. Bijvoorbeeld met het goed recyclen en scheiden van afval op de bouwplaats zijn punten

te verdienen. Tenslotte wordt er gekeken naar het watergebruik van het gebouw.

Gezondheid

In dit tabblad gaat het vooral om veiligheid en comfort. Veiligheid in de zin van geluidsbeperking en

luchtkwaliteit, comfort gaat over temperatuur en lichtinval. Alle onderdelen zijn uiteraard verdeeld in

een groot scala aan subcategorieën.


Gebruikskwaliteit

Het gaat hier om onderdelen als bereikbaarheid van het perceel, hellingbanen, trappen e.d. maar

ook om de kwaliteit van het bouwwerk (bij nieuwbouw maximaal) en de inbraakwerendheid van het

ontwerp.

Toekomstwaarde

Dit gaat om de verwachting van het gebouw in de toekomst. Het gaat hier onder andere over een

onderwerp dat ik eerder als belangrijk heb aangewezen (hoofdstuk 1.2) namelijk de mogelijkheid om

het gebouw later voor een andere functie te gebruiken. Ook hier is de locatie belangrijk: zijn er

culturele elementen in de nabije omgeving aanwezig? Tenslotte gaat het hier ook nog om een

educatief onderdeel: het al dan niet promoten van duurzaamheid aan het publiek.

1.4 – Werkverdeling Om het project goed te laten verlopen was het erg belangrijk om van tevoren de werkzaamheden

goed te verdelen. Wij hebben gezamenlijk een werkplan/plan van aanpak geschreven waarin we

verwoord hebben hoe wij dit werk wilden gaan aanpakken. Het werd steeds duidelijker dat ons werk

uit twee verschillende onderdelen bestond: namelijk het maken van een ontwerp en het

onderzoeken van duurzame oplossingen. Zonder ontwerp was het namelijk niet mogelijk om een

nuttige input te geven aan ons rekenprogramma GPR-gebouw.

Naast de noodzakelijkheid van het ontwerp vanuit GPR-gebouw was het voor mij erg interessant om

mij te gaan verdiepen in het ontwerp. Het was namelijk voor het maken van een ontwerp

noodzakelijk om uit te gaan zoeken wat de functie voor gevolgen had voor het ontwerp. In hoofdstuk

2 laat ik zien welke beslissingen ik daar heb genomen, en welke overwegingen er noodzakelijk waren

voor ons om tot een goed ontwerp te kunnen komen.

We hebben de verdeling gemaakt dat ik een ontwerp ging maken en Rikkert onderzoek ging doen

naar alle verschillende mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid, die we daarna zouden gaan

koppelen aan de rekenmethodiek van GPR-gebouw. Zowel met het ontwerp als het

duurzaamheidsonderzoek houden we telkens rekening met de eisen van GPR-gebouw. Om mijn

competenties te behalen heb ik zorgvuldig gekeken naar de bouwkundige onderdelen van het

duurzaamheidsrapport.

1.5 – Belangrijke leermomenten Het was erg leerzaam om te werken met een reële opdrachtgever. Onze opdrachtgever was erg

betrokken bij onze opdracht, en wilde graag zoveel mogelijk weten van ons werk. We merkten door

ons project heen dat zij erg tevreden was over onze aanpak. Bijna elke twee weken spraken wij af om

de voortgang te bespreken, en bij te sturen daar waar het nodig was. Laetitia Schweitzer was vooral

een vrouw met heel veel ideeën, terwijl Martin Paulissen een man was met erg veel kennis. Deze

combinatie zorgde ervoor dat elk bezoek de moeite waard was, omdat er altijd een onderwerp was

waar we dieper op in konden gaan.

Het ging uiteraard in het begin niet meteen even soepel. Voor beide partijen was het even aftasten.

Het belangrijkste uit de beginperiode was dat ik moest leren om niet voor de opdrachtgever keuzes

te maken, maar om een advies te geven. Het was voor mij heel belangrijk om dit aan te pakken, want

deze instelling zorgde voor een paar discussies die vermeden hadden kunnen worden als ik het

subtieler aan had gepakt.

De discussie heb ik met mijn docenten besproken en ik ben er sterker uitgekomen. Het kostte mij erg

veel moeite om het nuanceverschil te begrijpen. Het verschil van keuzes maken voor de

opdrachtgever en het vanuit mijn professie een bouwkundig advies geven lag dicht bij elkaar, maar

had toch een heel groot verschil, namelijk dat de opdrachtgever graag luistert naar een advies (daar


wordt zelfs om gevraagd), terwijl het niet gewaardeerd wordt wanneer er keuzes voor hem wordt

gemaakt.

Ik merkte dat hoe verder ik kwam in het project, des te beter het ging. Het werkte erg goed om het

probleem bij zowel mijn docenten als mijn opdrachtgever bespreekbaar te maken. Daardoor werd ik

van beide kanten gecoacht om dit in de resterende tijd van het project beter aan te gaan pakken. Het

werkte voor mij heel verhelderend, en was erg leerzaam.

Wij hebben zelf elke keer de bezoeken met de opdrachtgever gepland. De eerste ontmoeting in

Roden was een van onze docenten aanwezig, maar daarna hebben we alles zelf gepland. Het eigen

initiatief zonder met de docenten te bespreken leek mij een goede beslissing, omdat ik daarmee

aansluit bij mijn leerdoelen van samenwerken, project beheersen en de zelfsturende competenties.

Tegelijkertijd hield ik de notulen bij (bijlage 2) waardoor wij een goed overzicht kregen van wat we

besproken hadden. Soms zat ik de vergadering voor, en soms onze opdrachtgever, dat lag eraan wat

er besproken werd op de vergadering. Aan het begin van het project zat ik vaak de vergadering voor,

omdat wij de opdrachtgever heel veel moesten vragen. Aan het einde van het project liet ik vaak de

opdrachtgever de vergadering leiden, omdat wij toen de antwoorden hadden. Meestal gingen de

vergaderingen vrij informeel, waardoor het voorzitterschap vaak niet meer voorstelde dan het to the

point komen als er qua onderwerp afgedwaald werd.

Om ons alvast te oriënteren op duurzaamheid hebben wij een expert bezocht. Zijn naam was Bert

Duker, en hij kon ons erg veel vertellen over verschillende bijzondere technieken en innovaties op

het gebied van duurzaamheid. Hij liet ons naast dat hij ons veel handvaten aanreikte zien hoe

essentieel het onderdeel duurzaamheid tegenwoordig is en hoe weinig maatregelen er in feite voor

worden gedaan. De grootste vervuiling is vaak onze nooit stoppende honger naar genot, welzijn en

zekerheden. Hierdoor brengen wij schade toe aan het milieu die grote gevolgen kan hebben.


2 – Het ontwerp

In dit hoofdstuk wordt stap voor stap beschreven hoe ik tot mijn ontwerp ben gekomen. Het proces

is een heel belangrijk onderdeel van het ontwerp, omdat heel veel keuzes zijn gemaakt op basis van

randvoorwaarden vanuit verschillende invalshoeken. Vooral de mogelijkheid om zorg te kunnen

bieden was een heel zwaarwegend onderdeel. Ik laat ook zien hoe wij hebben gestreefd om zoveel

mogelijk parallel te blijven lopen met de eisen vanuit GPR-gebouw, waar we namelijk de gegevens

van het ontwerp voor moeten hebben. In het ontwerp heb ik veel rekening gehouden met de

onderdelen gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. Vaak kon dat met ingrepen die relatief goedkoop

waren en toch een grote impact hadden voor het duurzaamheidscijfer.

Ik heb er ook op toegezien dat mijn ontwerp geen onnodige uitwassen kreeg, maar bleef binnen het

afgesproken stramien: een goed referentieontwerp wat aansluit bij het programma van eisen en

verduurzaamd kan worden in GPR-gebouw.

Figuur 1: Locatie van Het Noorderlicht.

2.1 – Stedenbouwkundig Voordat we een goed beeld konden krijgen van de opdracht hebben we de locatie geanalyseerd.

Samen met de opdrachtgever zijn wij naar de locatie gegaan en hebben daar foto’s genomen. Omdat

de locatie op dat moment nog niet bij de gemeente was voorgelegd, was het nog op een ander deel

van het campingterrein. Toen de (nog steeds voorlopige) locatie wel bekend werd, op het westelijke

gedeelte van de camping in plaats van de oostelijke, zijn wij opnieuw naar de locatie gegaan voor

foto’s.

Voor onze opdrachtgever was deze locatie heel erg belangrijk, en ook het enige waar ze nog op in

zouden zetten. De locatie ligt op loopafstand van het centrum van Roden, lag in een groengebied en

had al de beoogde vakantiesfeer. Eerder geopperde locaties waren veel minder interessant omdat ze

zich vaak op locaties bevonden die totaal niet interessant waren voor de functie (sommigen zelfs in

een woonwijk of tussen twee winkelpanden).

De locatie waar wij mee verder zouden gaan bevond zich zoals gezegd aan de westzijde van de

camping. Het kavel ligt aan de Norgerweg, een rijksweg die vanaf Roden richting Norg en Assen gaat.

Dit is een redelijk drukke weg, maar omdat de maximum snelheid ter plaatse van het kavel 50 km per

uur is en er tussen de weg en het kavel dikke eiken staan, is het geluidsniveau niet al te groot.

Aan de noordzijde bevind zich het festivalterrein van Roden, waar jaarlijks de jaarmarkt wordt

gehouden, en door het jaar heen locatie biedt voor verschillende activiteiten zoals beurzen of


feesten. Zodra er een dergelijke activiteit plaatsvind is dit een bron van lawaai, wat misschien voor

een functie als Het Noorderlicht voor overlast zou kunnen zorgen. Tussen het festivalterrein en het

kavel bevindt zich een voetpad, die een voetverbinding vormt tussen de Norgerweg en de weg naar

Lieveren. Dit voetpad heeft aan beide kanten hoge eiken.

Ook aan de zuidkant loopt een dergelijke weg, maar deze kan eventueel gebruikt worden door groter

verkeer. Deze weg is echter niet geopend voor autoverkeer. Ook hier staan aan weerszijden hoge

eiken, die zowel het pad als het kavel een heel groen uiterlijk geven. Tegelijkertijd is het een grote

barrière voor zonlicht, vooral in de zomer. Omdat ’s winters de eiken hun blad verliezen zal er dan

meer licht komen, terwijl de eiken in de zomer de gasten kunnen beschermen tegen de hitte van de

zon. Tussen de bomen door is er een uitzicht richting de kinderboerderij met een grote

kinderspeeltuin. Achter de kinderboerderij bevinden zich de sportvelden, maar die afstand is vrij

groot dus de hinder zal minimaal zijn.

De oostkant, waar de smalle camping zich bevind, heeft zicht op landgoed Mensinge. Dit oude

landhuis is een bijzonder monument, waarbinnen vaak kunstexposities worden gehouden. Het

landhuis is dan ook vaak te bezichtigen, hetgeen dit tot een leuk uitje zou kunnen maken voor de

gasten van Het Noorderlicht. Ten zuiden van het landhuis begint het Mensinger Bos, een beschermd

natuurgebied waar gewandeld en gefietst kan worden.

De verandering van de positie van het kavel ten opzichte van de camping had als oorzaak dat het stuk

grond van de camping aan de Lieverenseweg onderdeel was van het beschermde natuurgebied van

Mensinge. Daarom mocht daar onder geen beding gebouwd worden. De enige optie op dit kavel was

zo ver mogelijk hiervandaan.

Op de locatie waar wij nu op ingezet hebben staan nu nog twee appartementen van Rotary. Mochten

de plannen voor Het Noorderlicht doorgaan, dan moeten zij daarvoor hoogstwaarschijnlijk wijken, en

een andere locatie zoeken. Het nadeel is dat zij nog een meerjarig contract hebben lopen dat zij de

grond huren en er dus nog een flink proces aan ten grondslag zal liggen of Het Noorderlicht deze

grond ook daadwerkelijk zal krijgen.

Wij hebben vervolgens bekeken in hoeverre het programma van eisen in deze stedenbouwkundige

context het meest tot zijn recht komt. Iedere functie heeft namelijk randvoorwaarden. Het is niet

wenselijk om een functie die rust nodig heeft aan een drukke autoweg te plaatsen. Het onderstaande

schema geeft onze bevindingen weer:

Tabel 1: Oriëntatie functies

Noordgevel Mogelijke functies:

- Centrale hal

- Bergingen

- Washok/Linnenkamer

- Parkeren

Niet gewenste functies:

- Gastenverblijven

- Rustplekken

Westgevel Mogelijke functies:

- Centrale hal (blinde gevel)

- Bergingen

- Entree

- Parkeren


- Gastenverblijven

- Rustplekken


Zuidgevel Mogelijke functies:

- Gastenverblijven

- Verblijf gastheer/gastvrouw

- Centrale hal


- Bergingen


- Parkeren

Oostgevel Mogelijke functies:

- Gastenverblijven

- Centrale hal


- Bergingen


- Entree

- Parkeren

- Appartement gastheer/gastvrouw

Zoals hierboven weergegeven gaan alle rustige functies zich oriënteren op het zuiden en oosten. De

drukte wordt afgeschermd met de andere functies.

2.2 – Zorg en typologieën Toen ik de locatie in kaart had gebracht ben ik gaan overwegen wat de beste stap was om mee te

beginnen. Het gaat er dan al snel om over welk onderdeel van het gebouw de meeste aandacht

verdiend. Wij hebben verschillende invalshoeken de revue laten passeren.

1. Het Noorderlicht – Onze opdrachtgever wil graag advies over de duurzaamheid in het

project. Het ontwerp wordt een model waar wij mee moeten gaan werken maar telkens

ondergeschikt aan ons duurzaamheidsonderzoek.

2. Woonborg – In het gesprek met Jan van Goor kwam naar voren dat het heel erg belangrijk

was dat het gebouw later voor een andere functie gebruikt zal worden. Hieruit leid ik af dat

het heel erg belangrijk is om eerst een goede indeling te maken, vooral als het gaat om de

appartementen. Als die appartementen later makkelijk herindeelbaar zijn voor een nieuwe

functie is dat erg belangrijk. Het is ook wenselijk dat er een seriematigheid in zit.

3. Zorg – Het belangrijkste onderdeel voor Het Noorderlicht is dat het naast een geweldige

vakantieplek ook voldoende mogelijkheden heeft om zorg te kunnen bieden aan de gasten.

Daarom is het prioriteit om met de zorg te beginnen, en pas daarna de overige functies. Als

dit niet goed geregeld is dan komt de doelgroep niet.

4. Competentie B.01 (zie pagina 30) – Het programma van eisen is het beste te toetsen

wanneer ik een onderdeel centraal stel waar specifieke randvoorwaarden aan verbonden

zijn. Zorg zou in dit geval een belangrijk onderdeel zijn.

Ik heb er uiteindelijk voor gekozen om verder te gaan met het onderdeel zorg. Dit onderdeel heeft

heel veel randvoorwaarden die voor een groot gedeelte buiten mijn expertise liggen. Ik heb daarom

de normen van Woonkeur Zorg geraadpleegd om een goede indruk te krijgen van wat een

zorggebouw van deze tijd nodig heeft aan ruimtes. Daarnaast ben ik in overleg gegaan met

studenten HBO-Verpleegkunde, die naast dat ze studenten waren ook zelf al werkzaam waren in de

zorg. Wij kregen dankzij deze twee bronnen een heleboel informatie over de zorg.

Tijdens het gesprek met de verpleegkundigen kwam als zeer belangrijk onderdeel naar voren dat het

voor Het Noorderlicht van levensbelang was om niet te gaan bezuinigen op zorg. Als dat wel gedaan

wordt dan bestaat de kans dat de appartementen niet verhuurd gaan worden, omdat de gasten meer


zorg nodig hebben dan Het Noorderlicht hun zou kunnen bieden. De volgende punten waren volgens

hen erg belangrijk:

1. De slaapkamer moet ruim zijn en de bedden verplaatsbaar (in de zorgkamer). De slaapkamer

is erg belangrijk voor het functioneren van het gebouw. Er moet voldoende ruimte zijn om

een persoon uit bed te halen, en er moet gebruik kunnen worden gemaakt van een tillift.

2. Het is niet wenselijk om gezinnen te combineren. Als het gaat om bijvoorbeeld het

badkamergebruik is het niet wenselijk als de badkamer ook door andere gezinnen wordt

gebruikt. Badkamers sowieso niet combineren, dat is niet meer van deze tijd.

3. Is er behoefte aan samenzijn van de verschillende gezinnen? Willen ze wel praten met

andere zieken?

4. Bezuinig niet op privéruimten. Dit gaat ten koste van de privacy van de gast.

5. Maak een centraal belsysteem zodat de gastheer/gastvrouw direct zorg kan bieden bij

ongelukjes e.d.

6. Gastheer/gastvrouw moet EHBO-bevoegd zijn.

7. Mantelzorger moet een simpele natte cel krijgen met een eigen douche, wastafel en toilet.

8. Alles moet waar mogelijk gelijkvloers zijn.

9. Alle bouwkundige richtlijnen qua zorgruimten in acht nemen, en zodoende genoeg comfort

bieden aan de zieke gast.

10. Vouwwanden of schuifdeuren toepassen, geen scharnierende deuren tenzij bedienbaar met

een knop.

11. Hulpmiddelen opslaan in een berging.

Met deze elf punten ben ik de zorg-typologieën gaan ontwerpen. Een typologie is een zich

herhalende plattegrond, zoals vaak voor appartementen in appartementencomplexen wordt

gebruikt. Omdat deze typologie seriematig wordt ontworpen kan er al in dit stadium rekening

worden gehouden met een eventuele andere

functie binnen het gebouw.

Voordat ik ging ontwerpen heb ik het

toenmalige programma van eisen vertaald

naar een tekening. Het bleek een enorme

legpuzzel met veel te kleine stukjes. Ik heb

het in SketchUp gedaan omdat er heel veel

schuifwerk bij zat. Het bleek een

onsamenhangend geheel, vooral qua

indeling. Deze aanpak viel dus meteen af,

maar was een mooi document om mee in

discussie te gaan.

Omdat wij een heel smal kavel hebben (ongeveer 25 meter breed) viel een ontwerp met meerdere

zijvleugels, zoals het eerdere ontwerp van KAW voor een andere locatie, meteen af. Het indelen in

secties, zoals daar gebeurde was dus ook niet in die mate mogelijk. Wat wel mogelijk was, was het

maken van twee ‘vleugels’, dus aan beide kanten een aanbouw met typologieën. Het nadeel van die

optie was dat de ingang op een onlogische plaats kwam.

(NB: vanwege de geheimhouding van de vorige locatie worden tekeningen hiervan niet weergegeven

in het verslag.)

Figuur 2: Mijn eerste

poging om het programma

van eisen te vertalen naar

oppervlaktes


Er bleven nog een paar opties over, onder meer

het maken van een gang met aan weerszijden

typologieën. Deze gang kwam uit in de centrale

hal, die op het westen georiënteerd was. Dit

ontwerp had echter grote nadelen. Er kwam zo

goed als geen zonlicht op de helft van de

appartementen en het was heel lastig om er een

goede voorstelling te maken in 3D omdat de

breedte bijna de gehele kavel vulde.

Ook de opdrachtgever had zo zijn kanttekeningen

bij dit ontwerp omdat het meer leek op een

ziekenhuisgang dan op een warme en gezellige

herberg. Ander nadeel was dat de looproutes erg

lang waren voor de laatste appartementen.

Omdat de doelgroep terminaal zieke mensen is, is

het niet wenselijk dat de gasten ver moeten lopen

voordat ze in de gemeenschappelijke ruimte komen.

Het gevolg zal in dit geval namelijk zijn dat ze niet

van hun slaapkamer af zullen komen. Omdat de

opdrachtgever het doen van gezamenlijke

activiteiten wil stimuleren is dit niet wenselijk en

moet het waar mogelijk vermeden worden.

Tijdens het proces dat ik hierboven heb beschreven vonden ook de gesprekken met de

verpleegkundigen plaats. Daarom is figuur 3 al veel uitgebreider getekend dan figuur 2. Wij hebben

de eisen van de verpleegkundigen naast de eisen van Woonkeur Pluspakket Zorg gelegd. De

overeenkomsten waren erg groot. Waar we ons vooral op moesten richten van Woonkeur was vooral

het voldoende toepassen van de gebruiksruimtes. Voor de zorgslaapkamer en badkamer betekent

dat dat er voldoende ruimte is voor een draaicirkel van een rolstoel en van een tillift. Figuur 4 op de

volgende bladzijde geeft de gebruiksruimte weer die elk element met zich meebrengt.

Ik heb ervoor gekozen om in de badkamer een grote tillift draaicirkel toe te passen, maar in de

slaapkamer slechts een rolstoeldraaicirkel. Ik compenseer dit door een schuifwand toe te passen

tussen de woon en slaapkamer zodat de tillift in de opening daarvan kan keren. Dit scheelt erg veel

oppervlakteruimte, iets dat later terug te zien is in de bouwkosten van het appartement. Tussen de

slaapkamer en de badkamer bevindt zich een schuifdeur, zodat er geen draaicirkels van deuren

gebruiksruimtes overlappen. De toegang tot het appartement heeft ook een schuifdeur.

De privé-woonkamer: wel of niet?

In het programma van eisen is er al heel duidelijk stelling ingenomen m.b.t. privacy. “Er is voldoende

ruimte om alleen om met eigen mensen te kunnen zijn (binnen en buiten)” – Programma van Eisen,

24-09-2010. Het is daarom belangrijk (vereist) om dit ook in het ontwerp naar voren te laten komen.

Mensen vinden het tegenwoordig belangrijk om zichzelf even te kunnen terugtrekken op de eigen

slaapkamer of woonkamer zonder dat er andere (onbekende) gasten binnen kunnen komen.

Volgens de verpleegkundestudenten was het vooral bij terminaal zieke patiënten heel erg belangrijk

dat er naast zorg ook privacy is. Om ontspannen zorg te kunnen ontvangen is het essentieel dat

mensen die er niets mee te maken hebben dit niet zien. Zichtlijnen zijn dus een belangrijk item in dit

geval.

Ook moeten we rekening houden met de mogelijkheid dat mensen komen te overlijden tijdens hun

verblijf in Het Noorderlicht. Privacy is in dit geval ook heel erg belangrijk. Familie van de zieke willen

Figuur 3: 2 parallel lopende typologieën


bij de persoon zijn zonder dat anderen hen storen of zien. Ook moet er de mogelijkheid zijn om even

met elkaar te praten in een privégebied.

De belangrijkste plaats waar mensen hun privacy zoeken is in hun eigen privégebied. Wij hebben

onderzoek gedaan naar de voor- en nadelen van een privé-woonkamer in het gebouw en we zijn tot

de volgende voor- en nadelen gekomen:

Voordelen privé-woonkamer:

- Iedereen heeft een eigen ruimte om zich terug te trekken zonder dat anderen hun zien.

- Meer ruimte voor eigen activiteiten en minder afhankelijk van de gezamenlijke activiteiten.

- Minder afhankelijk van de gastheer/gastvrouw: doordat de gasten hierdoor zelfredzamer zijn

ontlast dit de gastheer/gastvrouw.

- Gasten hebben meer keuze in hun activiteiten.

- Het gebouw is multifunctioneler omdat de privégebieden kunnen worden omgebouwd tot

bijvoorbeeld aanleunwoningen. (duurzaam)

Nadelen privé-woonkamer:

- Kostprijs per slaapverblijf gaat omhoog door meer oppervlakte.

- De centrale hal wordt minder gebruikt.

Als er een privé-woonkamer wordt gemaakt is het voor gasten interessanter om een verblijf te

boeken. Daarom denken wij dat deze investering zich op de lange termijn zal gaan terugverdienen in

het aantal boekingen. Zoals in het overzicht weergegeven heeft het ook een duurzame consequentie:

het gebouw kan veel eenvoudiger worden omgebouwd tot een appartement. Daarvoor is namelijk

een woonkamer vereist. Omdat Stichting Woonborg de eigenaar wordt, is het erg belangrijk om hier

rekening mee te houden.

Figuur 4: Referentiematen zorgkamer (Woonkeur +Z)


Mantelzorgers

Naast de overnachting voor palliatieve patiënten biedt Het

Noorderlicht ook ruimte tot overnachting voor de

meegekomen mantelzorger(s). Onder het woord

‘mantelzorger’ verstaan wij mensen die in de normale

situatie zorg bieden aan een persoon, en dus meekomen naar

Het Noorderlicht om daar hetzelfde te doen. In het geval van

een professionele mantelzorger is dit vaak de persoon die

betaald wordt vanuit het persoonsgebonden budget van de

patiënt.

Voor een mantelzorgkamer gelden over het algemeen minder

strenge eisen dan voor een zorgkamer. Maar ook deze kamers

moeten voldoende ruimte bieden om een mantelzorger

genoeg comfort te kunnen bieden volgens de hedendaagse

norm. Ook is het belangrijk dat de mantelzorger snel en

efficiënt zorg kan verlenen aan de zorgbehoevende.

In het ontwerp is ervan uitgegaan dat er per patiënt een

mantelzorger meekomt. Iedere slaapkamer is dan ook voor

een mantelzorger ontworpen maar wel met de mogelijkheid

om een tweede bed te plaatsen. Voor de mantelzorger is een

eigen natte cel toegevoegd zodat hij of zij geen gebruik hoeft

te maken van de natte cel van de zorgbehoevende.

Voor mantelzorgers vonden wij het persoonlijk minder

belangrijk om een eigen woonkamer toe te voegen.

Mantelzorgers kunnen gebruik maken van de centrale hal en van

de woonkamer van de zorgbehoevende. Dit laatste is vooral in

het geval dat de mantelzorger familie is van de patiënt. Verder

heeft elke mantelzorger ook een privé-terras waar hij via een

schuifpui kan komen.

Beide appartementen worden verbonden met een dubbele deur. Ik heb hiervoor gekozen omdat er

dan privacy kan zijn voor zowel de mantelzorger als de zorgbehoevende. Beide personen kunnen hun

kamer vanaf de binnenkant op slot draaien zodat de ander niet naar binnen kan. Ook ontstaat dan de

mogelijkheid om een mantelzorgkamer afzonderlijk te verhuren als er meer mensen met een zieke

gast meekomen. De mantelzorger heeft uiteraard een eigen entree naar de centrale

verkeersruimten.

Terugkoppeling met de opdrachtgever

Ik realiseerde mij dat al deze zorgeisen veel meer ruimte innamen dan er vermeld stonden in het

oude programma van eisen. Wij hebben het op een vergadering aan de opdrachtgever voorgelegd. Ik

nam mijn tekeningen mee en liet daarop de maten zien die wij nodig hadden voor de hulpverlening

in het gebouw. Omdat alle onderdelen herleidbaar waren naar normen of eisen zag de

opdrachtgever meteen in dat er meer ruimte voor de zorgunits moest worden gereserveerd. Ik liet

zien hoeveel voordelen de privé-woonkamer had en ook daar was weinig discussie over.

Samen hebben wij gekeken naar mogelijkheden om ergens anders hun programma te snoeien om tot

een betere verdeling van de vierkante meters te komen. Dat bleek vrij lastig omdat de maten die

waren aangenomen minimaal waren. Het enige wat we konden doen is kijken in hoeverre er

programmaonderdelen overbodig waren of misschien niet de eerste prioriteit hadden.

Figuur 4: Referentiematen

mantelzorgkamer (Woonkeur )


De stiltekamer hebben we uit het programma van eisen geschrapt omdat de privé-woonkamers daar

een goede vervanging voor zijn. We komt er in de tuin een dergelijke plek: een kapelletje waar

mensen tot bezinning kunnen komen of zich even terug kunnen trekken.

Ook de sauna en verwenkamer hebben bij ons minder prioriteit. Beide functies zijn eventueel later

toepasbaar als Het Noorderlicht goed zou draaien en er veel gasten komen.

De receptie is komen te vervallen. Om toch de gasten welkom te heten bij aanvang is de woning van

de gastheer of gastvrouw naast de entree geplaatst met een kijkraampje richting de entree. Zo kan

de gastheer of gastvrouw zien wie er voor de deur staan en kan hij of zij snel ter plaatse zijn.

Discussiepunt was het keukenblokje dat wij in de woonkamer van de zorgkamers hadden getekend.

Dat zou volgens de opdrachtgever te sterk gaan concurreren met de keuken in de centrale hal. Wij

hebben een compromis gemaakt om geen kooktoestel in het keukenblokje te plaatsen, zodat het

niet voor het koken wordt gebruikt. Dat gebeurt namelijk gezamenlijk in de centrale hal. Wel is er de

mogelijkheid om met een waterkoker een kopje koffie te zetten, even af te wassen of een simpele

lunch klaar te maken. De opdrachtgever is hier uiteindelijk mee akkoord gegaan.

De opdrachtgever gaf tevens als wens mee dat de appartementen op de centrale hal zouden

uitkomen.

2.3 – Overige functies en vorm

Blokken

In de vorige paragraaf liet ik zien hoe wij tot de zorg/mantelzorg typologie zijn gekomen. Om dit qua

indeling en looproute zo efficiënt mogelijk uit te voeren heb ik gekozen om twee blokken te maken

die ergens op het kavel neergezet kunnen worden. Verder heb ik de overige functies ingedeeld naar

functie.

Blok 1 en 2: Appartementen A en B (4x mantelzorg + 4x zorg)

Deze appartementen hebben zonlicht en rust nodig. De oost en zuidgevel zijn het meest geschikt

Blok 3: Appartement C (gastheer/gastvrouw), vergaderruimte en openbaar toilet

Licht is belangrijk, maar minder belangrijk dan bij de zorgappartementen. Voldoende gevelopeningen

zijn in dit geval belangrijker dan een zuid-oriëntatie. Omdat de gastheer/vrouw snel bij de entree

moet zijn is het gewenst om die twee functies naast elkaar te zetten. De vergaderruimte, die voor

een deel bestaat uit archiefruimte, kan het beste ook naast het appartement van de gastheer en

gastvrouw worden geplaatst. De openbare toiletten kunnen tegen de natte cel van het appartement

aan worden geplaatst zodat de riolering en waterleiding gecombineerd kan worden en er dus minder

strekkende meter buis en leiding nodig zullen zijn.

Blok 4: Centrale hal + keuken en Atelier

Centraal gelegen, zonlicht vereist, centrum van alle activiteiten. Het atelier het liefst combineren met

de centrale hal, echter het moet wel een eigen hoekje zijn.

Blok 5: Onderhoud en berging

De overige functies: washok, linnenkamer, bijkeuken en bergingen zijn over het algemeen op de

minst interessante plaatsen binnen het gebouw te ontwerpen. Hiermee kan ik de plattegrond dus

opvullen.

Met deze randvoorwaarden in mijn achterhoofd ben ik in mijn schetsboek mogelijkheden gaan

schetsen voor een indeling. In mijn eerste tekeningen ging ik uit van een centrale hal op het zuiden

georiënteerd en de appartementen op het noorden en oosten (zie figuur 5). De gedachte hierachter

was dat de appartementen minder belangrijk waren dan de centrale hal en mensen daarmee wilde


Figuur 5: Ontwerp met centrale hal op het zuiden en de appartementen op oost en noord. Het

appartement voor de gastheer/gastvrouw en de technische ruimte bevinden zich een bouwlaag

hoger.

stimuleren om naar de grote centrale hal te gaan. Het ontbreken van zonlicht op de noord-

appartementen was echter een punt wat mij dwars bleef zitten. Mensen kunnen worden over het

algemeen vrolijker van een kamer met zonlicht dan een kamer met slecht daglicht. Ook de oriëntatie

richting het altijd drukke festival zat mij niet lekker. Het zou niet mogelijk zijn om het zonlicht via een

verhoogd dak te laten binnentreden omdat anders de centrale hal gebonden was aan een hoogte van

een bouwlaag. In 3D was er ook moeilijk een voorstelling van te maken hoe dit er eenmaal gebouwd

uit zou komen te zien.

Het was dan ook logisch dat ik er door mijn begeleiders op gewezen werd dat het ontwerp volledig

als 2D-model was ontworpen. Ik moest een stap terug doen om ook de vorm mee te laten wegen in

het ontwerp. Qua functie en oppervlakte was het dan wel redelijk goed ontworpen, maar ik had

daarbij buiten beschouwing gelaten hoe het gebouw eruit zou komen te zien.

Een stap terug

Voor mij betekende dat dat ik een stap terug moest doen in het ontwerpen. Ik moest teruggaan naar

het vlekkenplan op het kavel. Figuur 6 laat zien hoe ik dat heb aangepakt. Ook ging ik proberen in

hoeverre ik de appartementen op het zuiden en oosten kon situeren. De centrale hal zou dan op het

noorden georiënteerd worden. Ik had als idee om de centrale hal hoger te maken en zodoende het

zonlicht door die zuidgeorienteerde gevel binnen te laten treden.

Belangrijke zaken die ik heb toegevoegd waren de locatie, de omliggende bebouwing, het groen en

de vorm van het kavel.


Figuur 6: schetsen voor de vormbepaling en terreinindeling

In de schetsen is te zien dat de functies verdeeld zijn op basis van de verdeling weergegeven in tabel

1. De linkse afbeeldingen laat het zien als vlekkenplan, terwijl de rechtse afbeeldingen al richting een

indeling gaan. Rechtsonder is te zien dat ik een schuine lijn in de plattegrond heb aangebracht. Dat

heb ik gedaan omdat in deze plattegrond er een soort vanzelfsprekende afscheiding ontstaat tussen

het openbare parkeerterrein en de privé-tuin.

Het kwam er als heel natuurlijk uit voort dat het gebouw uit twee onderdelen zal gaan bestaan: het

hoofdgebouw en de

appartementen/gastenverblijven. Daarom wilde ik

die twee vormen beide een ander karakter geven.

Middels 3D-schetsen ben ik gaan onderzoeken welke

vormen er het meest voor de hand lagen. Het werd al

tekenende en overleggende steeds duidelijker dat de

centrale hal een markant gebouw mag worden terwijl

de appartementen eenvoudig bleven. Door de

eenvoud van de appartementen wordt de bijzondere

vorm van het hoofdgebouw geaccentueerd en dus

sterker.

Figuur 7: 3D-schetsen voor een vorm


Figuur 8: Uiteindelijke 3D-tekening van het ontwerp. Grote tekening: in perspectief vanaf zuidoosten.

Linksonder en middenonder het aanzicht vanaf de norgerweg en rechtsonder het zuidaanzicht.

Uiteindelijk koos ik voor platte daken op de appartementen (Figuur 8). Door de eenvoud van de

appartementen komt de veelvormigheid van het dak centraal te staan. Alle andere functies komen in

het hoofdgebouw. Figuur 9 toont het structuurontwerp van de plattegrond die ik als leidraad heb

genomen om een VO-tekening te maken.

De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de eerdere tekeningen:

- De westgevel is schuin gezet. Hierdoor komt er toch ’s avonds zonlicht bij het appartement

van de mantelzorger en de vergaderkamer.

- Alleen de technische ruimte bevindt zich op de verdieping. Aan de noordwestzijde is de

entree voor de technische hulpverlening. Hier bevindt zich de meterkast en de trap naar de

technische ruimte.

- Er is een hoofdentree en een entree naar de tuin, beiden voorzien van een tochtsluis.


Deze tekeningen heb ik uiteindelijk opgewerkt zoals in de competenties vermeld naar het niveau van

een VO. Deze tekeningen zijn te vinden in de bijlagen.

2.4 – Aanpassingen in het programma van eisen

Tabel 2: Programma van Eisen

Origineel programma van eisen Nieuw programma 2 ruime 2-persoons gastenkamers,

rolstoelgebruiker of bedlegerig

2 x

20m2

4 slaapkamers voor

zorgbehoevenden:

rolstoelvriendelijk en mogelijkheid

voor gebruik van een tillift

4 x

12,6 m2

2 grote 2-persoonskamers 2 x

16m2

2 1- of 2-persoons

mantelzorg/vriendenkamers

2 x

12m2

4 mantelzorgkamers, geschikt voor

1 persoon, 2 personen is mogelijk.

4 x

16,6 m2

2 kleine 1-persoons kamers (eventueel

door 2 personen te gebruiken)

2 x 9m2

Geen privé-woonkamers 4 privé-woonkamers voor de

zorgbehoevenden

4 x

21,5 m2

1 Gezamenlijke ruime natte cel voor de 2

ruimste gastenkamers

9 m2 4 royale badkamers voor

zorgdoeleinden: rolstoelvriendelijk

en mogelijkheid tot gebruik van

een tillift

4 x

6,6 m2

2 Privé-natte cellen voor de andere

zorgkamers

2 x 4m2

Algemeen sanitair voor mantelzorgers 8 m2

4 basis natte cel voor

mantelzorgers

4 x

3,2 m2

Figuur 9: Plattegrond SO


Algemene opfrisruimte voor bezoek met

wc m/v

9 m2 Vereiste algemene

toiletvoorziening m/v, damestoilet

is tevens invalidentoilet

10 m2

1 ruime kamer voor verblijvende

gastvrouw/heer eventueel met partner

20 m2

Slaapkamer gastheer/vrouw 12,3 m2

Woonkamer gastheer/vrouw 23,3 m2

Eigen sanitair = douche en wc 4 m2 Natte cel met douche, wastafel en

wc

5,0 m2

1 centrale gezamenlijke eet-

ontmoetingsruimte (open haard)

eventueel gecombineerd met centrale

multifunctionele leefruimte met podium

(met nissen voor privacy en toch samen)

80 m2 Centrale gezamenlijke eet-

ontmoetingsruimte. Vliesgevel

vervangt de serre

89,1 m2

1 serre 12 m2

1 stilteruimte 16 m2 Stilteruimte verplaatst naar een

kapelletje in de tuin (prieeltje)

1 Atelier = werkruimte met

opbergmogelijkheden

24 m2

Atelier in open verbinding met de

centrale hal

21,6 m2

1 Informatie/documentatieruimte met

internet/overlegruimte

24 m2

Informatie/documentatieruimte en

kantoor/administratieve ruimte

samengevoegd. Receptie verdwijnt

34,6 m2

1 Kantoor/receptie/administratieve

ruimte

9 m2

1 Keuken 16 m2 1 Keuken (keuken + afgiftebar) 20,5 m

2

1 Bijkeuken 12 m2

1 Bijkeuken 12 m2

1 Rookruimte 9 m2

Rookruimte niet aanwezig

1 Washok (wm+droger) 12 m2 1 Washok (wm+droger) 10,8 m

2

1 Linnenkamer 12 m2

1 Linnenkamer 14,3 m2

3 Bergingen: huishoudspullen,

hulpmiddelen en matrassen e.d.

3 x 4 m2

3 bergingen 16 m2

Ruime entree, garderobe, gang,

trappenhuis

24 m2

Verkeersruimte 110,9m2

Tochtsluizen 10,6 m2

Sauna 4 m2

Sauna verdwijnt uit het programma

Geen bouwmuuroppervlakte en

technische ruimte meegenomen in de

berekening

Bouwmuren 87 m2

Technische ruimte is nader te

bepalen op verdieping

Oppervlakte oud programma van eisen: 365 m2, streefoppervlakte is maximaal 500 m

2

Oppervlakte nieuw programma van eisen: 720 m2

Verschil: 355 m2, overschrijding streefoppervlakte: 120 m

2

NB: Het verschil geeft de het verschil niet goed weer omdat in het oorspronkelijke programma van

eisen geen rekening is gehouden met verkeersruimtes en bouwmuuroppervlaktes.


Tabel 3: Toetsing aan het programma van eisen:

Faciliteiten Uitwerking Eis/wens Mijn ontwerp

Overnachtings-

mogelijkheden

Tweepersoons kamers voor

gasten met privé-sanitair

Eis In de m2-optelling kwam niet

terug dat iedere slaapkamer

privé-sanitair had. In mijn

ontwerp heeft iedere

slaapkamer een eigen sanitair.

Eenpersoonskamers met privé-

sanitair

Eis

1 overnachtingsmogelijkheid

voor medewerkers

Noorderlicht

Eis

2-persoons kamer voor familie Wens De tweepersoonskamers voor

de familie kunnen gecreëerd

worden als de

mantelzorgkamer bij de

zorgkamer wordt betrokken.

Dit principe is dus aanwezig.

Omvang en inrichting

keuken i.v.m.

maaltijden

Maaltijden moeten kunnen

worden verzorgd door

Noorderlicht

Eis De gebruiker bepaalt dit,

faciliteiten zijn aanwezig.

Maaltijden kunnen worden

verzorgd door gasten

Wens

Flexibiliteit in tijdstip Eis

Keuze menu Wens

Maaltijden zijn ook

toegankelijk voor “externen”

Wens

Activiteiten ruimte

binnen

Multifunctioneel: geschikt voor

uiteenlopende zaken bijv.

kapper, schilderen

Eis Verschillende hoeken in de

centrale hal zorgen voor

verschillende mogelijke

activiteiten op hetzelfde

tijdstip.

Zowel lawaai als rust: geschikt

voor het maken van muziek

maar ook meditatie

Eis Ligt aan het

activiteitenprogramma.

Ook voor “externen” te

gebruiken

Wens Indien gewenst beslist

gebruiker.

Ruimte voor

activiteiten buiten

Ruime tuin met meer dan 1

terras

Eis Plaats genoeg,

landschapsarchitect verzorgt

dit.

Overdekte ruimte voor

buitenactiviteiten

Wens Niet aanwezig. Mijn advies: dit

heeft niet de hoogste

prioriteit. Bouw eerst het

hoofdgebouw en als het goed

gaat met de boekingen zou

het een leuke toevoeging zijn.

Roken Niet in het pand Eis Er is geen inpandige

rookruimte in het ontwerp

meegenomen

Voorziening buiten/schuur Wens Onder overstek dak bij

entrees, bij goed weer buiten

op het terras


Toegankelijkheid Zowel binnen als buiten zijn

ruimte goed toegankelijk. Ook

voor rolstoelen en rotators

Eis Alle maten van

verkeersruimtes en

verblijfsruimtes zijn getoetst

aan Woonkeur +Z en ITS eisen

2003.

Goede toegankelijkheid voor

bedlegerige gasten

Wens De verkeersruimtes hebben

exclusief obstakels een

breedte van 2100mm. Een

bedlegerige kan zich hier dus

makkelijk laten verplaatsen.

Autonomie van de gast Er is voldoende ruimte om

alleen of met eigen mensen te

kunnen zijn (binnen en buiten)

Eis Daarom hebben wij de privé-

woonkamer toegevoegd met

zitje en tv.

In gemeenschappelijke ruimtes

kun je samen met andere

gasten zijn, maar ook lekker

alleen (vergelijk de lounge van

een hotel)

Wens Het mag geen verplichting

worden om sociaal te zijn.

Daarom is het eerder

genoemde punt zwaarder

wegend.

Veiligheid Zorg moet mogelijk zijn, zo

onzichtbaar mogelijk

Eis Zorg wordt vooral in de

privégebieden aangeboden.

Soms kan het echter niet

anders dan dat de zorg in een

openbare ruimte moet

worden geleverd (vooral bij

bedlegerige gasten).

Om de zorg in de privéruimten

te houden heb ik veel

aandacht geschonken aan de

gebruiksruimte om zorg aan

te bieden.

Zorg bieden kan in de

gastenkamers, niet in de

gemeenschappelijke ruimtes

(zo normaal mogelijk op

vakantie)

Eis

Verwenaspect – dit

heeft met de mate van

comfort te maken.

Uitgangspunt: mooi

maar niet luxe

Tuin en ruimtes zijn goed

schoon te houden en zien er

verzorgd uit.

Eis Genoeg berging is hierbij

belangrijk. Ik heb daarom de

bergingen en de linnenkamer

iets groter gemaakt dan

voorgeschreven.

Kamers zijn ruim en prettig om

in te verblijven en voorzien van

comfort aspecten als televisie,

koelkast, koffie/theezet

mogelijkheid, gemakkelijke

fauteuils

Eis Zithoek en Keukenblokje.

Fauteuils zijn de

verantwoordelijkheid voor de

beheerder.

De ruimtes maken het mogelijk

keuze in activiteiten te hebben

Wens Ruimte is hier weer belangrijk,

vooral in de privé-gebieden.

Zoals hierboven weergegeven voldoet mijn ontwerp aan alle eisen zoals in het programma van eisen

omschreven. Op basis van het programma van eisen heb ik de oppervlaktes aangepast naar de

behoeften van die eisen. Mocht dat dus te veel oppervlakte zijn, dan is het voor de opdrachtgever

erg belangrijk om terug te kijken naar deze tabel. Alle wijzigingen kunnen hierin namelijk

verantwoord worden.


3 – Duurzaamheid

3.1 – Onderzoek Het onderzoek naar duurzaamheid is voor het grootste gedeelte gedaan door Rikkert Sturing. Omdat

ik bouwkundig student ben heb ik mij vooral bezig gehouden met het ontwerp. Rikkert heeft een

breed onderzoek gedaan naar allerlei verschillende systemen, terwijl ik vanuit mijn expertise heb

geadviseerd heb welke wel of niet toepasbaar zouden zijn in dit gebouw.

Ik heb Rikkert geassisteerd als het ging om bouwkundige vragen zoals de EPC-waarde en de

afmetingen en raamoppervlaktes van het gebouw. Ik creëerde voor Rikkert randvoorwaarden door

het maken van mijn ontwerp waar hij verder op kon borduren. Het beantwoorden van onze

onderzoeksvraag (zie projectplan) in de letterlijke zin was dus voor een groot deel de

verantwoordelijkheid van Rikkert, terwijl ik hem de informatie gaf die hij nodig had.

Ons onderzoek werd gedaan aan de hand van het computerprogramma GPR-Gebouw. Hoofdstuk 1.3

geeft in hoofdlijn de werking van het programma weer. Mijn verantwoordelijkheid was om het

ontwerp zo te maken dat:

1. Het gebouw mogelijkheid bied tot veel verschillende vormen van duurzaamheid.

2. De functie van het gebouw “gerecycled” kan worden – er kan een andere functie in zonder

dat het project erg verandert.

3. De ontwerptechnische duurzaamheidsoplossingen zoals het raamoppervlak past binnen de

meest gunstige opties in GPR-Gebouw.

3.2 – Scenario’s

Uiteindelijk was het de taak van ons beiden om hier scenario’s van te maken. Deze scenario’s zijn

terug te vinden in Bijlage 3 – Duurzaamheidsrapport. De tekst van deze bijlage is geschreven door

Rikkert Sturing, maar omdat het een rapport is waar wij samen aan hebben gewerkt vind ik het erg

belangrijk om deze toe te voegen.

Ik heb Rikkert heel veel bouwkundig advies gegeven tijdens zijn zoektocht naar duurzame

voorzieningen. Wij hebben samen veel overlegd en kennis gedeeld. Bij de indeling van de scenario’s

zoals in de eerder genoemde bijlage is aangehouden hebben wij samen overlegd welk scenario het

meest voor de hand ligt. Wij hebben uiteindelijk de definitieve 3 scenario’s als volgt samengesteld:

Scenario 1 (figuur 10)

Conform het bouwbesluit. Alle 5 subcategorieën op een 6,0 en een EPC-waarde van maximaal 0,8.

Dit gebouw heeft nog geen duurzaamheidsupgrade gehad, en is dus een weergave van de minimale

maatregelen die moeten worden getroffen om het gebouw überhaupt te mogen bouwen. Omdat de

EPC-waarde 0,8 is nemen wij genoegen met een 5,9 op energie. Deze waarde is namelijk recht

evenredig met de EPC-waarde.


In scenario 2 hebben wij een warmtepomp/warmteterugwin-installatie (wtw) toegevoegd en gebruik

gemaakt van regenwater voor het toilet. Dat de gebruikskwaliteit in toekomstwaarde bij scenario 2

en 3 niet verandert heeft ermee te maken dat deze twee opties over de kwaliteit van het ontwerp

gaan. Dit scenario is bedoeld als advies voor een pakket maatregelen dat goed gezamenlijk kan

worden toegepast en bruikbaar is voor dit ontwerp.



Dit scenario is een combinatie van extra maatregelen die getroffen worden om scenario 2 nog

duurzamer te maken. Het zijn over het algemeen toepassingen die afzonderlijk goed te passen zijn.

Het gehele pakket zal echter waarschijnlijk te duur zijn voor Het Noorderlicht.

Figuur 10: Scenario 1 (GPR-Gebouw)



4 – Reflectieverslag

In mijn competenties heb ik heel veel zaken opgenomen die te maken hebben met mijn persoonlijk

optreden als professional. Ik heb tijdens dit project de rol van projectleider op mij genomen en

daarmee de verantwoordelijkheid genomen voor het goed functioneren van Rikkert en mij als

bouwkundig en duurzaam adviesorgaan. Wij stonden open voor feedback van de opdrachtgever,

experts, docenten en professionals. Deze feedback gebruikten wij om er het beste uit te halen voor

onze opdracht, zodat onze opdracht een heel multidisciplinair karakter kreeg. Hieronder staat een

overzicht van mijn handelen.

Feedback vanuit het atelier

We werkten als team in een multidisciplinair atelier, en dat zorgde ervoor dat we veel expertises bij

elkaar hebben. Het was daarom erg interessant om met onze medestudenten ons werk te

overleggen en te beoordelen. Ik had persoonlijk erg veel baat bij de aanwezigheid van de mensen

van HBO-V en Human Technology. Omdat er geen groepslid was die een van deze opleidingen genoot

hadden wij veel aan de frisse kritiek van deze mensen.

De mensen van HBO-V hebben ons erg goed geholpen met het ontwerpen van de zorgunits en

hebben vanuit hun expertise vragen kunnen stellen over het programma van eisen. Dankzij hun

ervaring in de zorg hebben wij een goed plan kunnen maken voor de zorg binnen Het Noorderlicht.

Ook vond de opdrachtgever het erg fijn dat we dankzij deze mensen met goede zorg-gerelateerde

vragen konden komen. De opdrachtgever vond dit goede feedback op hun programma.

De mensen van Human Technology hebben mij geholpen met het opzetten van schema’s en het

schrijven van verslagen. Ik liet graag even iemand van deze opleiding naar een verslag kijken om te

weten te komen of het kwaliteit had. Die mensen waren daar namelijk over het algemeen meer

bedreven in dan de mensen van bouwkunde.

Op mijn beurt bewees ik het atelier diensten door altijd open te staan voor vragen, alle problemen

van anderen serieus te nemen en mijn advies te geven als daarom gevraagd werd. Over het

algemeen vonden mensen het vaak prettig om met mij samen te werken omdat ik veel kennis van

zaken had en een frisse kijk op het werk omdat ik een erg creatieve manier van denken heb.

Samenwerken met experts

Wij hebben zelf onze experts gezocht. Naast de begeleidende coaches en de opdrachtgever hebben

wij gesproken met Sjoerd Betten (projectarchitect van KAW architecten en adviseurs), Bert Duker

(duurzaamheidsspecialist) en Jan van Goor (Projectleider Woonborg Vries). Wij hebben zelf de

contacten gelegd en afspraken gemaakt. Waarom hebben we juist voor deze experts gekozen?

Sjoerd Betten heeft in een eerder stadium voor een andere locatie een ontwerp voor Het

Noorderlicht gemaakt. KAW is een mogelijke architect voor het gebouw van Het Noorderlicht en

weet daarom erg veel van het project. Ook heeft hij veel kennis van exploitatiekosten en regelgeving.

Het gesprek met hem zorgde ervoor dat wij erg gestimuleerd werden voor het project, veel te weten

kwamen over der werkelijke stand van zaken rondom de vergunningsprocedures en de rollen van de

verschillende partijen binnen het project.

Bert Duker is een expert op het gebied van Duurzaamheid. Wij kregen zijn naam van onze

opdrachtgever omdat zij elkaar persoonlijk kennen. Het was een erg nuttig gesprek waarin wij veel

aanknopingspunten kregen voor ons duurzaamheidsonderzoek

Het gesprek met Jan van Goor was erg interessant omdat hij een zakelijk partner is van Het

Noorderlicht. Het was erg bijzonder dat wij van onze opdrachtgever toestemming kregen om met

hem over het project te gaan praten vanwege de geheimhouding die op dit project rustte. Hij wist

veel van gangbare duurzaamheidsmaatregelen die worden toegepast op dergelijke projecten. Ook

liet hij goed zien wat het kader was waarbinnen Woonborg mee wilde denken over het al dan niet in

zee gaan met Het Noorderlicht. We kregen van hem veel folders mee over duurzaamheid in huizen

en appartementen. Hij heeft mij tevens erg enthousiast gemaakt voor zijn vak.


Omdat onze experts zo divers waren kregen wij een heel breed pakket informatie. We hebben heel

veel betrokken partijen kunnen spreken en zodoende van binnenuit kunnen zien hoe een dergelijk

project opgestart wordt. Wat de opdrachtgever vooral zag als een beperking (randvoorwaarden

vanuit deze instanties) zag ik als een uitdaging. Ik heb hier namelijk kunnen leren welke stappen er

genomen moeten worden voordat er überhaupt over bouwen gedacht kan worden.

Geheimhouding

Het spreken met zoveel partijen brengt ook een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Wij

moesten onze woorden zorgvuldig kiezen om geen informatie te geven die een bepaalde partij beter

niet kon weten. Ook kregen wij inzage in documentatie waar niet over gesproken mocht worden

omdat het nog niet geregeld was met betrokkenen. Wij hebben tijdens het foto’s maken op het kavel

verschillende mensen te woord moeten staan waarom wij dat deden. Ons antwoord was eenvoudig:

“Wij oriënteren ons op een camping, misschien gaan wij hier wel een keer heen in een vakantie.”

Tijdens de tv-opnames in ons atelier heb ik ervoor gezorgd dat ons ontwerp niet in beeld kwam, en

de discussies niet over projectinhoudelijke zaken ging. Omdat er nog weinig partijen van de plannen

van Het Noorderlicht weten mag er geen informatie uitlekken.

Presentaties

De presentaties die ik heb gedaan waren deels voor het atelier en deels voor de opdrachtgever.

Tijdens de peiling ben ik erop gewezen dat ik te veel vakjargon gebruik. Dit is voor de niet-

bouwkundige vaak geen begrijpelijke taal, en daarom ben ik daaraan gaan werken. Tijdens de

meetings met de opdrachtgever merkte ik dat het na de peiling vaak soepeler verliep dan daarvoor.

Bij de opdrachtgever kwam ik altijd aan met tekeningen ter communicatie. Het was erg fijn om aan

de hand daarvan ons verhaal te doen, aangezien het daardoor heel duidelijk werd waar wij mee bezig

waren. Wij bereidden onze meetings altijd voor door een paar vragen te formuleren. Daardoor

konden wij effectief de tijd gebruiken die we hadden. Ook was elke vergadering daardoor nuttig voor

ons project.

De onderzoeksvraag

Het werken met een onderzoeksvraag was voor mijn ontwerp niet altijd even gemakkelijk. Ik heb

namelijk niet de rol van onderzoeker gehad maar de rol als architect. Mijn collega Rikkert heeft

daarentegen veel onderzoek gedaan en ik tekende vooral veel. De informatie is uiteindelijk bij elkaar

gekomen in het duurzaamheidsrapport, waaruit wij de onderzoeksvraag hebben kunnen

beantwoorden.

Tijdspad en planning

Vooraf hebben wij een planning gemaakt (zie bijlage 1 – projectplan) waarin wij aangaven hoeveel

tijd wij kwijt zouden zijn aan het project. Het is uiteindelijk anders gelopen omdat we het ontwerp

verder hebben uitgediept dan we in de eerste instantie van plan waren. Vanaf dat er in de planning

stond dat we de drie scenario’s gingen maken is Rikkert zijn duurzaamheidsstudie begonnen en heb

ik het ontwerp gemaakt. De laatste twee weken zijn deze twee onderdelen bij elkaar gekomen en

hebben wij onze scenario’s kunnen formuleren. (Bijlage 3)

Ik hield als projectleider bij dat wij niet te veel bijzaken gingen onderzoeken, en zorgde voor een

heldere communicatie over de planning, zowel naar mijn teamgenoot als naar de opdrachtgever. Ik

heb daarover goede feedback gehad van onze opdrachtgever, die vond dat wij het project goed

aanpakten.


5 – Competentieverantwoording

Dit hoofdstuk geeft weer hoe ik mijn verschillende tijdens de peiling overeengekomen competenties

heb gehaald. De goedgekeurde competentielijst is weergegeven in Bijlage 2.

Overeengekomen producten competentie B.01 – Ontwikkelen ontwerpdefinitie

Afgesproken producten: Opgeleverde producten:

Op basis van het liggende PVE van de

opdrachtgever, de randvoorwaarden binnen de

regelgeving, de eisen vanuit de zorg en

Woonborg maken wij ons eigen programma van

eisen om een ontwerp te kunnen maken

Hoofdstuk 2.4 – Aanpassingen in het programma

van eisen

Hoofdstuk 2.1 – 2.3 laten zien waar de getallen

en normen vandaan komen.

Wij maken typologieën van de gastenverblijven

die voldoen aan de eisen die de huidige zorg met

zich meebrengt

Hoofdstuk 2.2 – Zorg en typologieën

Op basis van ons PVE maken wij een rekenmodel

met het detailniveau van een VO

Bijlage 5 – Tekeningen

Overeengekomen producten competentie B.02 – Alternatieven en varianten opstellen en

beoordelen in de ontwerpfase VO en DO


Op basis van ons rekenmodel varianten maken

die verschillende niveaus van duurzaamheid

bevatten

Bijlage 3 – Duurzaamheidsrapport

Hoofdstuk 3 – Duurzaamheid

Het rekenmodel uitwerken tot VO Bijlage 5 – Tekeningen

Een goed gedimensioneerde plattegrond Bijlage 5 – Tekeningen (plattegrond)

De uitwerking van 3 kenmerkende details, met

de nadruk op duurzaamheid

Bijlage 5– Tekeningen (details)

Overeengekomen producten competentie A.01 – Denken in modellen, systemen en processen


Een multidisciplinaire samenwerking tussen de

externe partijen genoemd in de B-competenties

Hoofdstuk 1 – De opdrachtverkenning

Hoofdstuk 4 – Reflectieverslag

Een goed tijdspad plannen en bijhouden Hoofdstuk 4 – Reflectieverslag

Een werkwijze ontwikkelen hoe wij het meest

functioneel de vraag kunnen beantwoorden

Hoofdstuk 3.1 – Onderzoek


Expertise van derden gebruiken om tot goede

inzichten te komen



Overeengekomen producten competentie A.02 – Proces beheersen


Het werkproces wordt geschematiseerd aan het

begin van het project

Bijlage 1 – Projectplan

Regelmatige meetings met de opdrachtgever en

experts

Bijlage 4 – Notulen

Hoofdstukken 1 en 2 laten zien hoe veel wij met

de opdrachtgever spraken en wanneer in het

ontwerpproces wij welke expert geraadpleegd

hebben. In alle gevallen ging dit op eigen

initiatief.

Duidelijkheid in presentaties, goed voorbereiden Hoofdstuk 4 - Reflectieverslag


van vergaderingen

Overeengekomen producten competentie A.03 – Projectmatig werken


Goed organisatieplan van het project Bijlage 1 – Projectplan

Vanuit eigen deskundigheid stappen nemen, dat

analyseren en achteraf beoordelen middels een

zelfreflectie.

Hoofdstukken 1 en 2 Geven een goed overzicht

van de stappen die zijn gemaakt en de

verantwoording van die keuzes.

Overeengekomen producten competentie SC.01 – Communiceren


Binnen het atelier open staan voor feedback van

anderen, en zo nodig zelf feedback geven als

anderen daarom vragen

Hoofdstuk 2.2 – Zorg en typologieën Hierin is

gebruikgemaakt van de expertise van andere

mensen uit het atelier


Notuleren Bijlage 4 – Notulen

Tactisch een gesprek voeren Hoofdstuk 1.5 – Belangrijke leermomenten

Goed en zorgvuldig omgaan met de

geheimhouding m.b.t. de opdracht


Overeengekomen producten competentie SC.02 – Samenwerken


Notuleren en voorzitten van een vergadering Bijlage 4 – Notulen

Feedback geven en krijgen van andere groepen

binnen ons atelier

Hoofdstuk 2.2 – Zorg en typologieën Hierin is

gebruikgemaakt van de expertise van andere

mensen uit het atelier

Goed communiceren met de opdrachtgever over

het doel van de opdracht en het programma van

eisen

Hoofdstuk 1 en 2

Hoofdstuk 1.5 – Belangrijke leermomenten

Overeengekomen producten competentie Z.01 – Zelfverantwoordelijk werken


Een nieuwe koers uitzetten als het project

daarom vraagt en dat goed onderbouwen naar

opdrachtgever, docenten en derden


Het overzicht bewaren om niet te ver af te

dwalen


Overeengekomen producten competentie Z.02 – Zelfverantwoordelijk leren


Een goed reflectieverslag van het eigen optreden

als professional


Zelf (of op basis van adviezen) contacten leggen

met experts en ook experts inschakelen als het

nodig is


Methodes en bronnen vergelijken en de beste

kiezen

Hoofdstuk 1, 2 en 3


6 – Conclusie

Het Noorderlicht is voor mij een schitterend afstudeerproject geworden. Hoewel het er in de eerste

instantie op leek dat de opdracht erg eenzijdig was heb ik door professioneel communiceren de

opdracht naar mijn hand kunnen zetten en er veel bouwkundige kennis in kwijt gekund. De

samenwerking met studenten van verschillende opleidingen was erg leerzaam. De multidisciplinaire

context van onze opdracht paste wat dat betreft erg goed in het atelier.

Onze onderzoeksvraag luidde: welke duurzame scenario’s zijn er mogelijk voor het nieuw te

realiseren vakantiehuis van Het Noorderlicht? Wij hebben de vraag kunnen beantwoorden na een

lange weg van onderzoeken en ontwerpen. We hebben uiteindelijk alles op elkaar af kunnen

stemmen en tot onze drie scenario’s komen.

Het antwoord op deze vraag hebben wij gevonden door middel van twee onderzoeken: een

duurzaamheidsonderzoek en een ontwerp. Deze twee onderdelen schepten randvoorwaarden voor

de duurzaamheidsscenario’s. Scenario 1 was een scenario met een EPC-waarde van 0,8, de minimale

eis. Scenario 2 is uitgerust met een warmtepomp en een warmteterugwin installatie (wtw), twee

systemen die goed te combineren zijn. Scenario 3 is een verzameling van andere mogelijke

maatregelingen die de duurzaamheid verhogen. Het is uiteindelijk aan de opdrachtgever om te

beslissen welke maatregelen er getroffen worden.

Wat mij het meest is bijgebleven van het project is het werken binnen multidisciplinaire

randvoorwaarden. Het reële van deze opdracht zorgde voor veel motivatie tijdens het uitwerken en

maakte veel beslissingen eenvoudiger om te nemen. Anderzijds werd de opdracht daardoor

complexer en dus een grotere uitdaging.

Wij kunnen achteraf concluderen dat ons project aansluit bij het programma van eisen, en tevens

mogelijkheden heeft om uitgebreid te worden op het gebied van duurzaamheid. Onze scenario’s zijn

met zorg samengesteld en we hebben ingespeeld op onze gebruiker: de terminaal zieke gast. Dit

project was ook een dienst die wij konden verlenen aan hen: werken aan een accommodatie om nog

een keer met hun familie op vakantie te gaan. Het was een fijn om in de laatste fase van mijn

opleiding hier mijn steentje aan bij te dragen.


7 – Literatuurlijst

Inhoudelijk:

Jellema Bouwtechniek – 4A Omhulling Prestatie-eisen/Daken (2005). Tweede druk. Uitgeverij

ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen.

Jellema Bouwtechniek – 5 Afbouw (2005). Tweede druk. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff,

Utrecht/Zutphen.

Prof. Ir. A. J. H. Haak (2005). De menselijke maat. Delft University Press, Delft.

W. Jagersma (2008). Algemene eisen voor het verkrijgen van het Internationaal

Toegankelijkheidssymbool (ITS). Utrecht.

www.hetnoorderlicht.org

Woonkeur + pakket Z

Woonkeur A, B en C

Vormgeving document:

Maartje Schreuder (2006). Prosodic processes in language and music. Print Partners Ipskamp,

Enschede.

Afstudeerverslag Het Noorderlicht - Hanze · drukke agenda was hij bereid om ons bij hem thuis uit...

Documents

Transcript of Afstudeerverslag Het Noorderlicht - Hanze · drukke agenda was hij bereid om ons bij hem thuis uit...