Advies Kunstwerken Brewinc College

5/6/2018 Advies Kunstwerken Brewinc College - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/advies-kunstwerken-brewinc-college 1/14

Van Meijel – januari 2009 1

A D V I E S K U N S T W E R K E N V M L. B R E W I N C C O L L E G E

naam: Brewinc Collegeoorspronkelijke functie: LTStoekomstige functie: Cultuurcentrumbouwjaar: 1952-1953, 1961-1964

adres: Spinbaan 20plaats: 7005 AD Doetinchemgemeente: Doetinchem

achtergrondenHet voormalige Brewinc College aan de Spinbaan te Doetinchem wordt getransformeerd toteen regionaal cultuurcentrum. In het kader van deze herbestemming worden delen van deoudbouw verbouwd en andere delen vervangen door nieuwbouw. Daarbij rees de vraag wat tedoen met de beeldende kunst in en aan het gebouw. Het betreft de volgende kunstwerken:1. een gevelornament bij de oorspronkelijke hoofdentree aan de IJsselkade;2. een mozaïektableau in de hal achter de oorspronkelijke hoofdentree aan de IJsselkade;3. een gedenksteen (1907) en een kunstwerk (1982) in de toegangshal aan de Spinbaan;4. een sgrafitto in de aula op de hoek van de Spinbaan en de C. Missetstraat.Omdat alleen het vierde kunstwerk wordt bedreigd, ligt het accent van dit advies op hetsgrafitto in de aula.

1. gevelornamentHet gevelornament bij de oorspronkelijke hoofdentree aan de IJsselkade betreft eeningemetseld rechthoekig stenen tableau met een figuratieve reliëfvoorstelling van eenwerkende smid met hamer, aambeeld en smidsvuur. Dit kunstwerk dateert uit de eerstebouwfase 1952-1953. De kunstenaar is onbekend. Het kunstwerk heeft kunsthistorische waardevanwege de ontwerpkwaliteiten en is een herkenbare verwijzing naar de oorspronkelijkefunctie (LTS). In het kader van de herontwikkeling wordt dit deel van het gebouw vernieuwd.Overeengekomen is dat het gevelornament zorgvuldig zal worden verwijderd en een passendenieuwe plek zal krijgen in het Cultuurcentrum.

2. mozaïektableauHet mozaïektableau in de hal achter de oorspronkelijke hoofdentree aan de IJsselkade betrefteen los aan de muur bevestigd tableau met een polychrome, geabstraheerde figuratievevoorstelling van een man met hamer, een tandwiel, een huis, een gemetselde muur, een brug,een trein, een tractor en een auto. Boven de voorstelling zweeft in de lucht een windroos metde ineengevlochten letters T en S (Technische School ?). Onder de voorstelling staat op een gelebanderol de tekst ‘DENKT en WERKT’. Aan de beschadigde bovenrand en rechter onderhoek van het tableau ontbreken mozaïeksteentjes. Ook dit kunstwerk dateert vermoedelijk uit deeerste bouwfase 1952-1953. De kunstenaar is onbekend. Het kunstwerk heeft kunsthistorischewaarde vanwege de ontwerpkwaliteiten en is een herkenbare verwijzing naar deoorspronkelijke functie (LTS). In het kader van de herontwikkeling wordt dit deel van hetgebouw vernieuwd. Overeengekomen is dat het mozaïektableau zorgvuldig van de wand zalworden verwijderd. De reeds verwijderde houten omlijsting wordt bij het tableau bewaard. Er

wordt nog nagedacht over een passende nieuwe plek voor dit kunstwerk. Een plek in z’nhistorische context verdient sterk de voorkeur.



Van Meijel – januari 20092

3. gedenksteen / kunstwerk De gedenksteen in de toegangshal aan de Spinbaan betreft een hardstenen gevelsteen metopschrift d.d. 19 juni 1907 afkomstig van de ambachtsschool, de voorganger van onderhavigschoolgebouw. Het daarnaast geplaatste kunstwerk betreft een metalen assemblage vantandwielen, gereedschap, staven, buizen en veren, gemaakt in 1982 ter gelegenheid van het 75 jarig bestaan van de ambachtsschool cq. de LTS. Beide zaken hebben vooral cultuurhistorischeherinneringswaarde en vormen herkenbare verwijzingen naar de oorspronkelijke functie (LTS).Er is overeengekomen dat de gevelsteen zorgvuldig van de wand zal worden verwijderd ensamen met het kunstwerk zal worden bewaard. Er wordt nog nagedacht over een passendenieuwe plek voor deze zaken. Een plek in z’n historische context verdient sterk de voorkeur.

4. sgrafitto

achtergronden Het kunstwerk in de aula op de hoek van de Spinbaan en de C. Missetstraat betreft eenzogenaamd sgrafitto, dateert vermoedelijk van omstreeks 1964 (het jaar waarin de aula werdvoltooid) en is vervaardigd door iemand met de initialen ‘JvC’ of ‘JvG’ (gesigneerd). In dehandboeken over monumentale naoorlogse kunst en op de website monumentale-wandkunst.nl van het Instituut Collectie Nederland is geen kunstenaar te vinden met dezeinitialen. Vermoedelijk is het een lokale kunstenaar.

omvang, techniek en conditie Het sgrafitto is aangebracht over de gehele lengte van één korte en één lange wand van deaula, respectievelijk ca. 17 en 32 meter lang, en bevindt zich tussen deurhoogte en plafond, datwil zeggen ca. 3 meter hoog. Een sgrafitto is een 'krasgrafiek' in meerlaags kleurcement, in ditgeval een rode onderlaag, een grijze tussenlaag en een witte bovenlaag. De voorstelling is ophet verse cement van de bovenlaag getekend en vervolgens vóór het drogen uitgekrast totafwisselend de tussen- en onderlaag. De tekenstijl is academisch. De conditie van het kunstwerk is overwegend redelijk tot goed. Alleen de afbakening tussen de grijze tussenlaag en de rode

onderlaag is niet overal meer even scherp. Bovendien is er op enkele plekken sprake vanwaterschade, vooral in de hoek tussen de voorstellingen 5 en 6 (zie hierna).

thema voorstelling Het sgrafitto heeft als thema het circus met van links naar rechts voorstellingen van:1. drie musicerende clowns;2. een dressuur met vier paarden;3. een orkest met dirigent;4. een acrobatiek- en trapezenummer met drie personen;5. een balletdanseres in de coulisse;6. een dressuur met vier leeuwen in de kooi;7. een clown;

8. een acrobaat;9. een dressuur met twee olifanten;10. een clown;11. een clown met vrouw (verleidingsscène);12. een circusterrein met paarden, woonwagen, jongleur, trapeze en tent.De voorstellingen 1, 6, 9 en 12 zijn verbijzonderd ten opzichte van de rest door de toevoegingvan schilderwerk in grijs en groen op de witte bovenlaag. In de voorstellingen is op inventieveen soms grappige wijze ingespeeld op de aanwezigheid van roosters in de wand.

waardering Het kunstwerk met het thema ‘circus’ van de onbekende kunstenaar met de initialen ‘JvC’ of ‘JvG’ is op lokaal niveau een goed en grotendeels gaaf voorbeeld van een sgrafitto: een

betrekkelijk eenvoudige, goedkope en snelle techniek die gedurende de wederopbouwperiode(1945-1965) veelvuldig is toegepast vooral op grote oppervlaktes. De benodigde




cementmengsels waren destijds commercieel verkrijgbaar. Het betreft een beeldende reeks vanvoorstellingen en scènes die als geheel een compleet beeld geven van het circusleven. Dewaarde zit meer in de reeks als geheel dan in de uitzonderlijke kwaliteit van de afzonderlijkevoorstellingen. De ontwerpkwaliteiten komen vooral tot uitdrukking in de goed verzorgdeacademische tekenstijl. In de uitvoering komt de grijze tussenlaag niet altijd (meer) even sterk naar voren. Op enkele plekken heeft wateroverlast het kunstwerk aangetast. In vergelijking metde andere kunstwerken in het gebouw heeft dit sgrafitto qua thematiek geen directe relatiemet de oorspronkelijke functie van het gebouw. De circusvoorstellingen hebben geen directerelatie met het technisch onderwijs, maar als variété wel met de functie van de aula en hetpodium daarin. Wellicht is er op dit punt een nieuw verband te leggen met de toekomstigefunctie van Cultuurcentrum.

techniek verplaatsing In het kader van de herbestemming en herontwikkeling van het Brewinc College wordt de aulagesloopt. Dat betekent het einde van het sgrafitto tenzij wordt besloten tot behoud cq. eenreddingsoperatie. In dat laatste geval moet rekening worden gehouden met het gegeven dateen sgrafitto, vanwege zijn brosse stijfheid van meer lagen cement over elkaar heen, niet vande wand kan worden 'afgenomen'. Het werk moet met drager en al worden uitgezaagd, dat wilzeggen inclusief de muur zelf. De technische werkwijze is op hoofdlijnen als volgt:1. het loszagen van het kunstwerk in meerdere deelstukken;2. het aanbrengen van een stalen frame-constructie rond de deelstukken (afhankelijk van de

kwaliteit van de muur);3. het inpakken (ofwel ‘verkratten’) van de deelstukken in verband met het transport;4. het hijsen en vervoeren van de deelstukken;5. het herplaatsen of opslaan van de deelstukken;6. het restaureren van de deelstukken tot één geheel.NB. In geval gekozen wordt voor behoud is het zinvol om te wachten totdat de muurvlakkenmet de sgrafitto’s gecontroleerd zijn vrijgesloopt. Dat scheelt immers vervolgens in de kosten.Het vereist wel geprononceerde voorzorgsmaatregelen dat er tijdens de gecontroleerde sloop

niets mis gaat. De gehanteerde techniek en het materiaalgebruik lenen zich niet zonder meervoor plaatsing van dit sgrafitto naar een plek in de buitenlucht.

referentieprojecten Op voorhand de kosten ramen van een dergelijke reddingsoperatie voor het gehele sgrafitto isbijzonder moeilijk. Wel is er een beperkt aantal uitgevoerde projecten die als referentie eenindicatie opleveren van de daarmee gemoeide kosten. Navraag bij twee gerenommeerde engespecialiseerde bedrijven leverde het volgende beeld op: Rescura – vakatelier voor restauratie en decoratie in Den Haag (contactpersoon Teun

Blijenberg) heeft de herplaatsing en restauratie verzorgd van een muurschildering uit dekantine van de Caltex raffinaderij in Pernis naar de Hogeschool Rotterdam. Het werk vankunstenaar Henkes uit de jaren vijftig is ca. 45 vierkante meter groot. De totale kosten voor

het hele traject bedroegen ongeveer € 200.000 (gedeeltelijk gesponsord). Het aandeeltransportkosten was verhoudingsgewijs groot vanwege het vervoer over water.

Wilgenburg BV in Zaltbommel (contactpersoon de heer Wilgenburg) heeft de herplaatsingen restauratie verzorgd van een sgrafitto uit het voormalig Swammerdam-instituut inAmsterdam naar het AMC in Amsterdam. Het werk getiteld 'Het ziekenbezoek' vankunstenaar Lex Horn uit 1964 is ca. 21 vierkante meter groot. De kosten bedroegenongeveer € 30.000,- exclusief de kosten voor transport en herplaatsing.

advies Het gevelornament, het mozaïektableau en de gedenksteen met het kunstwerk kunnen vrijeenvoudig en met beperkte financiële middelen worden behouden, verwijderd, opgeslagenen/of herplaatst. Deze kunsttoepassingen hebben ook allemaal een directe relatie met de

voormalige functie van LTS en dienen bij voorkeur in deze context te worden bewaard. Voorhet veel grotere sgrafitto geldt het voorgaande niet. Omdat met behoud ervan substantiële




bedragen zijn gemoeid, is het - alvorens een reddingsoperatie te starten - van cruciaal belangom te weten wat er met het kunstwerk gaat gebeuren en waar het een nieuwe plek zal krijgen,om vervolgens met dat verhaal fondsen te kunnen werven. De afweging tussen waarden enkosten zal lokaal en eventueel binnen de context van de herontwikkeling gemaakt moetenworden. Indien wordt gekozen voor behoud dan kan het Stappenplan voor het behouden van monumentale wandkunst (ICN, mei 2008) als leidraad dienen. Het stappenplan is tedownloaden op de website www.monumentale-wandkunst.nl. Ongeacht de uiteindelijke keuzegaat het op zichzelf om een interessant en kundig uitgevoerd kunstwerk van formaat waarvoorhet in ieder geval van belang is dat:

een complete documentatie wordt gemaakt (beschrijving, fotografie, film). Zo zou hetkunstwerk in geval van sloop kunnen voortleven op foto’s of een film geprojecteerd op eenandere drager in een publieke ruimte;

indien mogelijk de kunstenaar of erfgenamen worden achterhaald en geïnformeerd inverband met de wettelijk geregelde geestelijk eigendomsrechten.




Gevelornament bij de oorspronkelijke hoofdentree aan de IJsselkade (linksboven).

Mozaïektableau in de hal achter de oorspronkelijke hoofdentree aan de IJsselkade.




Gedenksteen uit voormalige ambachtsschool (1907) in de toegangshal aan de Spinbaan.

Kunstwerk (1982) in de toegangshal aan de Spinbaan.




Deel van het sgrafitto in de aula op de hoek van de Spinbaan en de C. Missetstraat.

Drie musicerende clowns.




Een dressuur met vier paarden.




Een orkest met dirigent.




Een acrobatiek- en trapezenummer met drie personen.

Een balletdanseres in de coulisse.




Een dressuur met vier leeuwen in de kooi.

Een clown.




Een acrobaat.

Een dressuur met twee olifanten.




Een clown.

Een clown met vrouw (verleidingsscène).




Een circusterrein met paarden, woonwagen, jongleur, trapeze en tent.

Initialen kunstenaar.

Advies Kunstwerken Brewinc College

Documents

Transcript of Advies Kunstwerken Brewinc College