ABSTRACTS, PAPERS, PRESENTATIES en

GELUIDSFRAGMENTEN

van het

PASSIEFHUIS-SYMPOSIUM

6 oktober 2006 Centrum Duurzaam Bouwen

Heusden-Zolder

2

LEZINGENPROGRAMMA PASSIEFHUIS-SYMPOSIUM Inleiding: voorstelling PHP (geluidsfragment) Blok A: PEP-projecten A1 The funding programme Intelligent Energy Europe Paula Cadima – EUROPEAN COMMISSION - IEEA A2 Passive house worldwide: international developments Henk Kaan - ECN A3 The Austrian ‘building of tomorrow’ programme Robert Freund – ÖGUT Austrian Society for Environment and Technology Blok B: Passiefhuis-projecten B1 85% d’economie, une utopie? L’exemple de 3 projects passifs Sebastian Moreno-Vacca – a2m sprl B2 Politiekantoor, sporthal en kinderdagverblijf in de passiefhuis-standaard Geert De Bruyn - Cenergie B3 Het centraal besturingsgebouw voor de Dijlevallei. Een passiefkantoor voor de Vlaamse Milieu Maatschappij. Roel De Coninck – 3E Blok C: PEP-workshop C1 Haalbaarheid van gietbouw in de passiefhuisstandaard en vergelijking van klimatisatieconcepten Chiel Boonstra - DHV C2 Les expériences faites au Luxembourg dans le domaine de la construction des maisons à performance énergétique Jean Biver – Administration de l’ environnement C3 Analyse d’une maison passive en terme d’énergie primaire non renouvelable et d’émissions de CO2 Olivier Henz – FHW Architectes

3

Blok D: Passiefhuis-projecten D1 JUWI-solar office building in the passive house standard Barbara Faigle – Oehler Faigle Archkom Solar Architektur D2 Passive house buildings in Germany: different examples for passive house constructions Barbara Faigle – Oehler Faigle Archkom Solar Architektur D3 Planning and building the passive house primary school ‘Riedberg’ in Frankfurt am Main Axel Bretzke – Hochbauamt der stadt Frankfurt Blok E: Passiefhuis-technologie E1 Photovoltaische-Thermische collectoren op passief huizen Marcel Elswijk - ECN E2 LED’s toegelicht Peter Hanselaar / Catherine Lootens – Groen Licht Vlaanderen E3 The passive house in the electricity system of the future Hans De Keulenaer – European Copper Institute Blok F: Passiefhuis-klimatisatie F1 Balansventilatie met warmte terugwinning in Nederland en de relatie met energiezuinig en passief bouwen Chris Zijdeveld – Stichting HR ventilatie F2 Rendementsbepaling van warmteterugwinapparaten Paul Vandenbossche - WTCB F3 Evaluation of energy efficiency of heat pumps Jean Lebrun – Ulg

4

Blok G: Passiefhuis-technologie G1 Op zoek naar criteria voor energie-efficiënt verlichten Peter Hanselaer/Catherine Lootens – Groen Licht Vlaanderen G2 Blower-door measurements of 7 large buildings with one and with several fans, test method and results Sigrid Dorschky – BlowerDoor GmbH G3 Vaststellingen tijdens een onderzoek van een passiefwoning Eddy Taelman – Sanidetectif Blok H: Passiefhuis-klimatisatie H1 Anwendungsfälle für lüftung mit wärmerück- gewinnung in passivhäusern Eberhard Paul – Paul Wärmerückgewinnung GmbH H2 Debiet vergelijk sensor voor (de)centrale balansventilatie Jan Lietaer – Lietaer studiebureau H3 Passiefhuis heette vroeger Minimum Energie woning Jon Kristinsson – PLEA Award 2004

5

RESPONSIBLE ENERGY PRODUCTION AND CONSUMPTION Today in Europe, half of our energy consumption derives from imported fossil fuels and, if nothing is done, Europe will be relying ever more heavily on imported oil and gas. On current trends, by 2030 we will have to import more than two thirds of our total energy consumed. Energy production and use, including in the transport sector, are responsible for the bulk of greenhouse gas emissions.Europe has committed itself in the Kyoto Protocol to reduce these emissions which come from burning fossil fuels, mainly coal, oil and gas. To fight climate change, greenhouse gas emissions should – by 2012 – be reduced by 8 % compared with 1990 levels.However, present trends point to an increase of over 5 %. In its 2000 Green Paper on security of energy supply, the European Commission set out a strategy to improve energy efficiency and to encourage greater use of new, renewable sources of energy – largely available within Europe. Following this strategy will improve the security of the energy supplies we need and reduce greenhouse gas emissions. It will also promote better living standards, stimulate economic growth, create jobs and enhance the competitive position of European industry on world markets. Download paper Download presentatie

The funding programme Intelligent Energie Europe

A1 Paula Cadima

EUROPEAN COMMISSION - IEEA

6

Within the IEE (Intelligent Energy for Europe) Programme, the European Commission is supporting the project named Promotion of European Passive Houses (PEP). The goal of this project is to disseminate the positive experience with the Passive House concept that is gained internationally. Download paper Download presentatie

PASSIVE HOUSES WORLDWIDE: INTERNATIONAL DEVELOPMENTS

A2 Henk Kaan

ECN Energy Research Centre of the Netherlands

7

Building, residential and reconstruction area are of crucial importance for environment related politics. On one hand living counts to human basic needs. On the other hand considerable environmental burdens are related to the construction of new buildings (incl. all belonging services). Moreover, increasing need of space for buildings and as a consequence thereof problems with urban sprawl of landscape have to be added. A further effect is the rising amount of individual traffic which causes negative ecological subsequent effects. The logical conclusion emerges that new instruments must be found for sustainable future developments which take into consideration energy-related, ecological, social as well as economic dimensions of old and new buildings. The program “Building of Tomorrow” is such an instrument. The program shall initiate considerable changes in the building sector. New markets with high economic relevance shall be entered and a considerable contribution for sustainable development shall be achieved. The "Buildings of Tomorrow" are residential and office buildings and differ from current building practice in Austria. Download paper Download presentatie

The Austrian “Building of Tomorrow” programme

A3 Robert Freund

ÖGUT – Austrian Society for Environment and Technology

8

1. DES LOGEMENTS SOCIAUX ET LIBRES : 29 LOGEMENTS PASSIFS ET 250 LOGEMENTS BASSE ENERGIE A MONS. 2. UNE ECOLE : L’IPFC DE NIVELLES 3. UN IMMEUBLE DE BUREAUX: LE SIEGE DE CIT-BLATON A BRUXELLES Download paper Download presentatie (niet beschikbaar)

85% d’économie, une utopie? L’exemple de 3 projets passifs

B1 Sebastian Moreno - Vacca

A2M sprl

9

POLITIEHUIS SINT-NIKLAAS DE VLUCHTHEUVEL: Woningen 2 + 3 KINDERKRIBBE DE KNUFFELBOOM Download paper Download presentatie (niet beschikbaar) Geluidsfragment

Politiekantoor, verzorgingstehuis en kinderdagverblijf in de Passiefhuis-standaard

B2 Geert De Bruyn

Cenergie

10

ABSTRACT De Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) afdeling Water heeft de opdracht gegeven voor de oprichting van een centraal besturingsgebouw voor de Dijlevallei. Het moet een voorbeeldgebouw worden, met aandacht voor mens en milieu. De opdrachtgever heeft reeds bij de start van het project gekozen voor een duurzame oplossing en belaste evr-Architecten en studiebureau 3E met het ontwerp. Het resultaat is een passiefkantoor met een aangenaam zomercomfort, duurzaam materiaalgebruik en een goede waterhuishouding. Download paper Download presentatie Geluidsfragment

Het centraal besturingsgebouw voor de Dijlevallei Een passiefkantoor voor de Vlaamse Milieu Maatschappij

B3 Roel De Coninck

3E

11

ABSTRACT Recent onderzoek richt zich op de haalbaarheid van grootschalige toepassing van het passiefhuisconcept in Nederland. Het passiefhuisconcept blijkt technisch realiseerbaar binnen in Nederland gangbare bouwsystemen, zoals tunnelgietbouw, kalkzandsteen draagconstructies en houtskelelbouw. In de studie zijn verkenningen gedaan naar verschillende componenten, en blijken oplossingen mogelijk. De eisen worden zowel gesteld aan de vraagzijde (max. 15 kWh/m2) als aan de aanbodzijde (max. 120 kWh/m2). Dit is een andere benadering dan de EPC-methodiek, die alleen uitgaat van het uiteindelijke resultaat aan de aanbod zijde, waarmee een te hoge energievraag gecompenseerd kan worden door een betere en efficiëntere installatie. De impact van de keuze van de energiebron op het primaire energiegebruik en de CO2 emissie voor een passiefhuis is onderzocht voor een viertal klimatisatie-concepten. Download paper Download presentatie Geluidsfragment Vragenronde

Haalbaarheid van gietbouw in de passiefhuis-standaard en vergelijking van klimatisatie-concepten

C1 Chiel Boonstra

DHV

12

Le Luxembourg, comme les autres pays, se voit confrontés à la problématique du changement climatique et des ressources fossiles touchant à leur fins dans un avenir proche. Aux fins d’améliorer la situation, la Communauté mondiale et l’Union européenne ont élaboré des mécanismes spécifiques, entre autres moyennant : - le protocole de Kyoto : Objectif pour le Luxembourg : réduction des émissions de gaz à effet de serre de − 28% par rapport à l’année de référence 1990 ; - la directive 2001/77/CE du 27 septembre 2001 relative à la promotion de l'électricité produite à partir de sources d'énergies renouvelables sur le marché intérieur de l'électricité : Objectif pour le Luxembourg: augmentation du taux de la production électrique basée sur les renouvelables de 2,2% à 5,7% , taux déterminé par rapport à la consommation électrique nationale ; - la directive 2002/91/CE du 16 décembre 2002 sur la performance énergétique des bâtiments: Mise en œuvre d’une réglementation appropriée concernant la performance énergétique dans les bâtiments; établissement d’un système approprié concernant la certification de la performance énergétique. Download paper Download presentatie Geluidsfragment

Les expériences faites au Luxembourg dans le domaine de la construction des maisons à performance énergétique

C2 Jean Biver

Administration de l’environnement

13

"Est-ce que l'efficacité énergétique d'une maison passive est suffisante pour économiser l'énergie primaire nécessaire pour sa construction, pendant sa durée de vie?" Pour répondre à cette question nous avons analysé une projet concret que nous réalisons actuellement dans la région de Lille. Download paper Download presentatie Geluidsfragment

Analyse d’une maison passive en terme d’énergie primaire non renouvelable et d’émissions de CO2.

C3 Olivier Henz

FHW architectes

14

JUWI SOLAR ARCHITECTURE: An office building in passive house standard Juwi solar architecture is an office building for 15 employees. It is an extension to an existing building. The client wanted, that it reflects the philosophy of the company. They are specialized on planning and building solar panels, windmills and biogas plants. The site is located in the middle of a small German village, in Bolanden /Pfalz (South of Mainz) surrounded by a typical housing area. The curved façade functions as a solar panel. It is directly orientated to the south, to have the maximum possible solar win. A bridge over a water pond leads to the main entrance. The water pond collects the rainwater. It is like a mirror in front of the main façade. Beside that it functions as a rainwater retention pool. All the rainwater on site is collected there, and is used in the building for the toilets. Download paper Download presentatie

JUWI-solar office building in the passive house standard

D1 Barbara Faigle

Oehler Faigle Archkom solar architektur

15

Since 10 year we are designing and building passive houses. In those 10 years the building industry for passive house products as windows and insulation has improved a lot. And also of course our experience as passive house architects. Download paper Download presentatie

Passive house buildings in Germany: Different examples for passive house constructions

D2 Barbara Faigle

Oehler Faigle Archkom Solar Architektur

16

SUMMARY On the 1st of November, 2004 the city of Frankfurt has opened one of the first primary schools in Germany on the construction site of “Riedberg”, which has been completely created on the building system of the passive house (PH). The scheduled construction started in September 2003. Within the framework of a tender in 2000/2001 the Frankfurt’s municipal board for Public Education determined that the new building of three primary schools should meet the standards of the passive house-quality. In spring 2003 the municipal board for Public Education passed a first basic resolution with the competent municipal authorities for building schools and kindergartens in passive house-quality, as a result of previous intensive considerations concerning costs and benefits. The overall costs for 8.785 m2 gross floor area including a gymnasium with two fields amount to 16, 7 millions €. The extra costs in relation to improved low-energy standards (75 kWh/m2), have been rated to approx. 4% in the cost calculation, 4,7% at the end. Generally there are only three types of extra costs: Insulation (roof 35 cm, wall 28 cm, floor 20 cm), windows (PH-standard, 50 to 100€/m2 more), ventilation and a better quality of construction management. New experiences about similar objects prove that the amount about 5% is realistic with a pay back time of 10-20 years. Therefore in May 2006 the new city government of Frankfurt has decided that „new public buildings are to be built in PH-standard as far as possible“. The fulltime school with a Kindergarten is equipped with a large-scale catering plant. The joint sport-resorts were implemented in comparable massive structure in good low energy standards. Beside passive house standards with insulation and a airtight n50 of 0,46/h the heat loss to the bottom decreased by a longer dammed frost deflector. The summer thermal protection is ensured by

Planning and building the passive house primary school Frankfurt a. Main

D3 Axel Bretzke

Hochbauamt der Stadt Frankfurt

17

the heavy construction, external shutters and a night cooling down. The primary energy need is 59 kWh/m2 A. The ventilation systems are constructed as supply air systems with heat recovery with only small heating elements. The main heating of the areas is not made by means of group heating elements for the ventilation, but by a small heating element per room. This ensures individual comfort with cost neutrality. The supply of the remaining heat demand is provided by two fully automatically working 60 kW wood pellet boilers, for building heating which have already smoothly operated for 1,500 hours. The ecological concept is rounded off by one Photovoltaik plant with an output of 30 kW in the final development on the leased roof area. The project is supported by the German Federal Institution for Environment and supervised by the Passive House Institute, completed with measurements. The wood pellet heating is promoted by the Federal Land of Hesse. Download paper Download presentatie

18

SAMENVATTING Na het reduceren van het energiegebruik en hergebruiken van energie in een Passiefhuis is de volgende trede op de Milieuladder dat de resterende energievraag duurzaam wordt ingevuld. Over het algemeen worden dan zonne-energiesystemen toegepast zoals zonnecollectoren en PV-modules. Een interessante nieuwe optie hiervoor is de Photovoltaïsche Thermische -collector. Photovoltaïsche Thermische -collectoren hebben de grootste energetische opbrengst per vierkante meter ten opzichte van andere zonne-energiesystemen zoals de PV-modules en de zonnecollectoren. PVT-collectoren genereren namelijk zonnewarmtestroom en zonnewarmte uit één apparaat. De PVT-collector kan op Passiefhuis het beste worden ingezet voor de verwarming van het tapwater. De opgewekte zonnestroom kan worden gebruikt om een gedeelte van de gebouwgebonden elektriciteitsvraag te dekken zoals de bedrijving van de zonne-installatiepomp of kan worden teruggeleverd aan het net. Een optimaal PVT-collector systeem voor een Passiefhuis heeft een oppervlak van 7,5 m2 dat leidt tot een besparing van 399 m3 gas en produceert 750 kWh op jaarbasis. Dit komt overeen met 57% dekking van de tapwatervraag. Download paper Download presentatie

Photovoltaische -Thermische collectoren op passiefhuizen

E1 Marcel Elswijk

ENC

19

SAMENVATTING LED’s (Light Emitting Diode) staan vandaag in het centrum van de belangstelling. LED’s zijn in staat om zeer gesatureerd gekleurd licht te produceren. Daardoor zijn ze o.a. geschikt voor signalisatieverlichting (verkeerslichten, borden met variabele aanduiding) en decoratieve toepassingen. Hun doorbraak in de algemene verlichting is onderwerp van discussie tussen “believers” en “non-believers”. Het is natuurlijk belangrijk om over voldoende kennis te beschikken wanneer de mogelijkheden van een nieuwe technologie moeten geëvalueerd worden. Deze bijdrage wil hieraan tegemoet komen. Er wordt dieper ingegaan op de werking van LED’s zodat de fundamentele eigenschappen ervan kunnen begrepen worden (waarom stroomsturing? waarom is een lage gelijkspanning vereist?). Optische eigenschappen zoals kleur, stralingspatroon en het gebruik van externe optiek komen aan bod. Thermische en elektrische karakteristieken worden besproken en geïllustreerd aan de hand van concrete meetresultaten. Het genereren van wit licht en de efficiëntie waarmee dit kan gebeuren krijgt uiteraard speciale aandacht. Tenslotte wordt pro en contra afgewogen en wordt er ingegaan op de belemmeringen die een snelle introductie in algemene verlichting in de weg kunnen staan. Download paper Download presentatie

LED’s toegelicht

E2 Peter Hanselaer, Frédéric leloup, Stefaan Forment

KaHo St.-Lieven, adviesdienst Licht en Kleur

20

SUMMARY Reducing the energy consumption of houses fits very well with the first and most important step of the Trias Energetica strategy towards a sustainable energy system. However, this strategy will seriously influence the design of energy grids in the residential area. It will have both a technical and economical impact that can not be neglected. The energy standards for passive houses are at such a level, that it is not economically viable anymore to invest in more than one energy infrastructure in a residential area. Although technically this could be a natural gas or hydrogen infrastructure, the choice for an all-electric infrastructure is more obvious. The traditional passive electricity distribution grid will gradually change into an active network with “prosumers” (both producers and consumers) of electricity instead of just consumers. Local balancing of electricity consumption and production, electricity storage and demand side management will become more and more important. Download paper Download presentatie

The Passive House in the Electricity System of the Future

E3 Hans de Keulenare; Rob van Gerwen

European Copper Institute

21

ABSTRACT De eerste grootschalige toepassing van balansventilatie met warmte terugwinning vond plaats in Schiedam. In het minimum energie (ME) ontwerp van Jon Kristinsson werden ruim 170 nieuwbouwwoningen voorzien van een speciaal gefabriceerde installatie. De verwarming vond ook plaats via de ventilatie. De woningen hadden veel zon passieve elementen en behaalden een energieverbruik voor ruimteverwarming van minder dan 30 kWh/m2 . Dat betekende een energiebesparing van 90% ten opzichte van de gebruikelijke bouw. De ontwikkeling van “echte” units werd door de Nederlandse industrie al snel ter hand genomen. 10 jaar later konden in datzelfde Schiedam en met diezelfde Kristinsson ruim 300 appartementen grondig worden gerenoveerd en “op nieuwbouwstandaard worden gebracht”. Eén van de gebruikte elementen was een kant en klare geïntegreerde ventilatie en verwarmingsunit die inmiddels standaard in de markt verkrijgbeer was. Rond 1996 begonnen 6 Nederlandse leveranciers van systemen voor balansventilatie met warmte terugwinning een eendrachtige samenwerking binnen de Stichting HR ventilatie. Samen werd gedaan aan kennis ontwikkeling en vergroting van marktaandeel. Inmiddels is een situatie bereikt dat bijna 50% van de Nederlandse nieuwbouwwoning van HR ventilatie wordt voorzien. Download paper Download presentatie Geluidsfragment

Balansventilatie met warmte terugwinning (HR ventilatie) in Nederland en de relatie met energiezuinig en passief bouwen.

F1 Chris Zijdeveld

Stichting HR ventilatie

22

SAMENVATTING Warmteterugwinapparaten (WTW) recupereren energie uit de afgevoerde ventilatielucht om de verse toevoerlucht voor te verwarmen. Een hoog rendement is fundamenteel voor het behalen van de Passiefhuisstandaard. Toch is de bepaling van het rendement niet zo éénduidig. Diverse parameters beïnvloeden immers het testrendement: temperaturen, vermogen, debieten, al dan niet condenserende condities - vochtgehalte,.... Wat is een temperatuurrendement, een vochtrendement, een enthalpierendement, om nog niet te spreken over een 'Wärmerückgewinnungsgrad' of een 'Wärmebereitsstellungsgrad'? Wordt het elektriciteitsverbruik van de ventilatoren nu al dan niet mee verrekend? De lezing behandelt het onderscheid in testcondities tussen de gebruikte testmethoden volgens verschillende buitenlandse en Europese normen en het Passiv Haus Institut. Hoe kunnen deze rendementen vergeleken worden? Bij welke condities worden rendementen bepaald, en hoe gaan we om met werkingscondities die afwijken van de testcondities. Naast het bepalen van een toestelkarakteristiek gaan sommige bepalingsmethoden een stapje verder met de bepaling van een soort seizoensrendment. Ten slotte komt het erop aan om te weten welk rendement een installatie in de praktijk zal realiseren. Download paper Download presentatie Geluidsfragment

Rendements-bepaling van warmteterug-winapparaten

F2 Paul Van den Bossche

WTCB

23

INTRODUCTION “Heat pumping” is probably today one of the quickest and safest solutions to save energy and to reduce CO2 emission. Substituting a heat pump to a boiler may save more than 50 % of primary energy, if electricity is produced by a modern gas-steam power plant and even more if a part of that electricity is produced from a renewable source. Potential savings are calculated as function of the heat pump COP, by reference to the use of a conventional heating boiler (with 90% of efficiency) and for different efficiencies of the electrical power plant (assumed to use the same fuel as the boiler). The 50% of energy saving would be reached, for example with a heat pump COP of 3.25, associated to an electricity production efficiency of 55% (as currently reached with a combined gas-steam power plant). Most of the heat pump studies were, until now, concentrated on new residential buildings. But a growing attention is given now to other building types: - Existing residential buildings to be retrofitted; - New and existing non-residential buildings, where there exists also some cooling demand (supermarkets, offices…). Download paper Download presentatie Geluidsfragment

Evaluation of energy efficiency of heat pumps

F3 Jean Lebrun

Ulg

24

SAMENVATTING Vandaag de dag wordt de “genormaliseerde vermogendichtheid” (in W/m².100lux) gebruikt als beoordelingscriterium voor de energie-efficiëntie van een verlichtingsinstallatie. Het premiesysteem dat kadert in het REG-actieplan van de distributienetbeheerders steunt ook op dit criterium en maximale waarden van 2 W/m².100lux voor kantoren en 2,5 W/m².100lux voor zwembaden en sporthallen worden vooropgesteld. Bij de berekening wordt het volledige vloeroppervlak, al dan niet met randzone, van de te verlichten ruimte als basis genomen. Met deze methode is het onmogelijk om de verlichting van winkelrekken, stapelrekken in opslagruimtes en muuroppervlakken te beoordelen. Meestal zit men voor dergelijke verlichtingsprojecten ver boven de vooropgestelde grens. In de recent ingevoerde Europese norm voor werkplekverlichting EN12464, gaat men uit van een specifiek taakoppervlak (horizontaal of verticaal: winkelrekken, schoolbord, schrijftafel) en bijhorende randzone. Groen Licht Vlaanderen ging daarom op zoek naar een alternatief, eenvoudig en gebruiksvriendelijk criterium, dat uitgaat van deze specifieke verlichtingstaak en rekening houdt met de randvoorwaarden voor een comfortabele verlichting. Het voorstel werd getoetst aan de praktijk. Wanneer het volledige vloeroppervlak als taakoppervlak kan beschouwd worden, worden de klassieke waarden voor de genormaliseerde vermogendichtheid teruggevonden. Download paper Download presentatie

Op zoek naar criteria voor energie-efficiënt verlichten

G1 Peter Hanselaer, Catherine Lootens

Groen licht Vlaanderen

25

SUMMARY This article describes seven blower door measurements – each made with a different objective – carried out on large buildings. Proof of air tightness is required to guarantee the operational capability of ventilation systems or to enable fire protection by nitrogen gas inerting. Air tightness measurements of large buildings can be carried out without difficulty using a number of blower systems. With appropriate planning it is easy to achieve very good values, because of the low A/V ratio in these particular buildings – e.g. the level of air tightness required for passive houses (n50 < 0.6 h-1) or even better. Download paper Download presentatie

BlowerDoor Measurements of 7 Large Buildings - with one and with several Fans; Test Method and Results

G2 Sigrid Dorschky

BlowerDoor GmbH

Paul Simons; Stefanie Rolfsmeier

Ingenieurgemeinschaft Bau + Energie + Umwelt GmbH

26

Een grondige controle van een passiefhuis op isolatie en luchtdichtheid is van groot belang. Onze firma heeft op 20 April 2006 een onderzoek op luchtdichtheid en isolatie uitgevoerd op het passiefhuis te Bocholt. De vaststellingen en meetgegevens tijdens dit onderzoek hebben wij verwerkt in power point. Deze bevindingen willen wij u op 06 Okt 2006 tijdens de passiefhuis-Happening presenteren zodat u een overzicht bekomt van de vastgestelde mankementen. Download paper Download presentatie

Vaststellingen tijdens een onderzoek van een passiefwoning.

G3 Eddy Taelman

SAnIDetectif (Searching Analysing by Infrared Detections)

27

BEWERTUNG DER LÜFTUNGSWÄRMEVERLUSTE Wohnhäuser benötigen generell eine hygienisch bedingte Frischluftzufuhr – dies gilt ganz allgemein, unabhängig ob es sich um • Einfamilienhäuser oder • Mehrfamilienhäuser oder • Neubauten oder • Sanierungen

handelt. Aus wärmetechnischer Sicht ist eine dichte Bauweise zwingend erforderlich. Führt man den Gedanken der wärmeoptimierten Bauweise konsequent fort, sind die hohen Lüftungswärmeverluste bei der Fensterlüftung nicht mehr vertretbar – sie betragen immerhin 57 bis 75 % der Gesamtwärmeverluste eines Hauses. Download paper Download presentatie (niet beschikbaar) Geluidsfragment

Anwendungsfälle für Lüftung mit Wärmerück-gewinnung in Passivhäusern

H1 Paul Eberhard

Paul Wärmerückgewinnung GmbH

28

ABSTRACT Decentrale balansventilatie heeft vele voordelen. Doordat er geen kanalen zijn, is ze goedkoper en handiger in plaatsing, beter onderhoudbaar, zijn er temperatuurverschillen in de woning mogelijk, is ze elektrisch zuiniger, minder fout gevoelig (één balansventilatie die uitvalt, maakt het passief huis niet onleefbaar) en kan ze gespreid ingevoerd worden (bvb eerst enkel als oplossing voor een vochtprobleem in de badkamer). De werking van een decentrale balansventilatie is echter enkel mogelijk wanneer de verschillende balansventilatie toestellen, ieder apart, in balans zijn en blijven. Dit kan niet zonder een debiet vergelijk sensor. De sensor meet het debietverschil door de impuls te meten bij het afbuigen van de luchtstroom in beide kanalen. Het meetsignaal van beide kanalen wordt nadien met elkaar vergeleken en het verschilsignaal wordt via een PI regelaar gebruikt als regelsignaal voor de ventilatoren. De sensor kan ook gebruikt worden in een centrale balansventilatie. Hierdoor is men niet langer aan constant debiet ventilatoren gebonden en kan men continu de kwaliteit van de installatie opvolgen. Verder kan de sensor de werfafstelling van de balansventilatie overbodig maken en het lek zoeken bij de afwerking eenvoudiger maken. Kortom, debietsensoren kunnen de balansventilatie wereld grondig veranderen. Download paper Download presentatie Geluidsfragment

Debiet vergelijk sensor voor (de)centrale balansventilatie

H2 Jan Lietaer

Lietaer studiebureau

29

SAMENVATTING De geschiedenis wil dat 25 jaar geleden (1979-1983) de 1e Minimum Energiewoningen (ME) woningen bedacht werden. In 1982-’83 werden in Nederland 184 woningen gebouwd met overheidssteun van PBE/TNO (ProjectBureauEnergieonderzoek), wat nu SENTER/NOVEM heet. Het idee van de 2de ME-woning ontstond in 1979 en werd een jaar later gepresenteerd op een symposium. “Wat kun je aan energie besparen als je 10.000 guldens (4500€) meer mag investeren in een standaard woning”. Door fundamenteel integraal te ontwerpen vanaf de fundering tot en met het hoogste punt ontstond een nieuwe bouw- en installatietechnologie die de Nederlandse bouwmarkt drastisch veranderde. In eerste instantie werd een c.v.loze woning ontwikkeld met als warmtebron een dubbelwandige bij hoge temperatuur schoon brandende houtkachel. Als brandstof werd gebruikt een jaargang dagblad, alle ongewenste reclame en een beetje sprokkelhout. Tevens werd warm tapwater gebruikt uit een open keukengeiser. Deze had echter een maximaal toegestaan vermogen van 5 kW. Toen er financiële overheidssteun kwam en de bijbehorende ambtelijke evaluatie werd afgerond, ontstond de compacte waakvlamloze, modulerend brandende geiser als warmtebron en geavanceerde luchtverwarming. In het boek Integraal Ontwerpen/ Vitale Architectuur worden 36 geïllustreerde pagina’s gewijd aan het ontwerp, de detaillering en de bouw van de ME- woningen in Woudhoek-Noord te Schiedam. De zwart/wit afbeeldingen in deze paper zijn daar uitgelicht. Download paper Download presentatie Geluidsfragment, Vragenronde

Passief Huis heette vroeger Minimum Energie woning

H3 Jón Kristinsson

Architecten- en Ingenieursbureau Kristinsson BV

Emeritus hoogleraar milieu-technisch ontwerpen TU Delft