ABC methodiekbij NAH en Agressie

A.F.M.Hamer

Klinisch psycholoog en gedragstherapeut

Orbis Medisch en zorg concern Sittard-Geleen

ABC trainingen RINO zuid Nederland

14 juni 2007

Symposium Agitatie en agressie bij volwassenen met NAH

Maastricht

Ruim 6000 titels bij Amazon.com

Vertaald en bewerkt:NederlandseDocentenhandleidingen Werkboek voorcursisten

ABCGedragsverandering bij

ouderen

Als cursus Als methode

ACHTERGROND ALS CURSUS

Speciaal ontwikkeld voor verzorgers in

verpleeghuizen (Cohn, Smyer en Horgas,

USA,1994).

Leuk en aantrekkelijk vormgeven.

Al doende leren.

Oefenen in de les.

Huiswerkopdrachten koppelen aan afdeling.

Geen leeswerk.

PIJLERS Leertheoretisch kader. Methodisch verplegen. Meest voorkomende problemen:

verward gedrag; depressief gedrag; geagiteerd gedrag.

Psychopathologie achtergrond van probleemgedrag.

Communicatie.

VOOR WIE ?

Ziekenverzorgers.

Bejaardenverzorgers.

Verpleeghulpen en –assistenten.

Activiteitenbegeleiders.

Vrijwilligers.

Thuiszorgpersoneel en familie?

ALS METHODECENTRALE PUNTEN

Gedragstherapeutisch referentiekader.

Eigen gedrag oorzaak én bestendiger

probleemgedrag.

Nieuwe benaderingen leren bedenken.

Interventies vastleggen in zorgplan.

MEDIATIEF THERAPEUTISCHE METHODE

Therapie, waarbij beoogd wordt het probleemgedrag van de cliënt te veranderen door vooral te investeren in de relatie tussen de verzorgende en de cliënt

Kracht van de ABC methode

• Toegepaste gedragstherapie • Ook aandacht voor emoties en

gedachten als stimuli voor gedrag• In principe setting onafhankelijk• Maakt verzorgers en begeleiders

bewust van eigen aandeel• Structurerend in consultatie

processen

WAAR STAAN DE LETTERS ABC’S VOOR?

A Actie: gedrag.

B BeWeger: Begint vanWege.

C Consequenties.

‘s samen praten, samen doen: het werken in een team.

Functieanalyse: Stimulus---Respons---Consequentie

ABC’S IN BEELD GEBRACHT

BDe wekker

AOpstaan

CKoffie of ontbijt

Sheet 5.1

MODULE 5:

VERMINDEREN VAN GEAGITEERDE ACTIE

Docenten

• Jaarlijkse “train de trainer” cursus

• Licentie ABC docent

• Landelijk nu circa 40 docenten

• Tot nu toe deden rond 5000 verzorgenden ABC cursus

Een voorbeeld

Scharrelen en verzamelen

“Scharrelen en verzamelen”

Observeren

Actie

• Rondlopen en verzamelen

BeWegers

• Intern: ernstige dementie, jong, behoefte aan beweging

en dingen pakken

• Losliggende voorwerpen

Consequenties

• Dingen vinden en vast houden (+)

• Personeel pakt dingen weer af (-)

• Toename onrust

‘s Samen pratenBehoefte aan

rondlopen en verzamelen

Toename onrustValgevaar

Door dementie geen begrip

Verhinderenniet effectief

Normale behoefte

Afpakkenmaakt haar

boos en onrustig

Veranderen

Nieuwe Actie• Rondlopen en verzamelen zonder

overlast voor anderen

Nieuwe BeWegers• Voorwerpen buiten haar bereik

houden

• Zorgen voor aantrekkelijke voorwerpen die zij wel mag verzamelenMandjes in de gangen

Veranderen (vervolg)

Nieuwe Consequenties• Meenemen van spulletjes geeft

prettig gevoel(+)

• Contact maken door aanraken, glimlachen, enz.

• Niet afpakken maar omruilen

De ABC’s bij Agressie bij NAH

HersenletselProbleem

gedragReactie van de verzorger

OmgevingBeleving van de cliënt

Lichamelijke ongemakken

Probleemgedrag : een Interactief model

Begrijpen van gedrag van mensen met hersenletsel

Gedrag

Waarom gedraagt Iemand met dit hersenletsel zich zo?

Wat gaat er in deze persoon om?

Onvervulde behoeften model bij geagiteerd gedrag(Uit: J. Cohen-Mansfield, Intern. Psychogeriatrics, vol 12 (1), 373-378, 2000)

Onvervuldebehoeften

Levenslange gewoonten en persoonlijkheid

Huidige conditiefysiek

mentaal

Omgevingfysiek

psychosociaal

Gedrag volgt uit deinteractie tussen

frustratie/negatievegevoelens en ontremming

Gedrag als middel ombehoeften kenbaar

te maken

Gedrag als middel ombehoeften te vervullen

Maak gebruik van de restcapaciteiten om

agressie te voorkomen!

Effect van confronteren met tekorten

CONFRONTATIE FRUSTRATIE

ANGSTAGRESSIESPANNING

PROBLEEMGEDRAG

Effect van stimuleren van restcapaciteiten

STIMULEREN

POSITIEVEEMOTIES:

PLEZIERINTERESSE

ONTSPANNING

GEVOEL VANEIGENWAARDE

BEHOUDVAN

RESTCAPACITEITEN

Interne BeWegers Agressieve Actie als reactie op externe BeWegers

• zich zelf willen verdedigen

• de ander iets betaald willen zetten

• de ander laten weten dat het zo wel genoeg is

• de ander laten merken dat iets pijn doet

• iets kostbaars willen beschermen

• angst te falen, onzekerheid over wat er van je verwacht wordt als cliënt

EXTERNE BEWEGERS

Fel licht Plotselinge bewegingen Harde of storende geluiden Eisen of verzoeken Pijnlijke of verstorende

handelingen Opsluiten of beperkingen

opleggen Vage schaduwen of onduidelijke

aanwijzingen Onbegrip van anderen

Sheet 5.5

MOGELIJKE BEWEGERS GEAGITEERDE ACTIE

Oude BeWegers veranderen / nieuwe BeWegers bedenken

Wat maakte dat de cliënt zich:

• bedreigd voelde?

• onheus bejegend voelde?

• ergerde?

• pijn deed of pijn gedaan werd?

• het gevoel kreeg bestolen te worden?

• onzeker en angstig gaat voelen?

• Zelf-stimulatie

• Gevoel van macht (controle)

• Verminderen van spanning

• Beperkingen

• Conflicten / opwinding

• VerwondingenPijn kan geagiteerde Acties verergeren, net zo als onplezierige gebeurtenissen depressies en depressieve Acties kunnen laten toenemen

Sheet 5.6.a

ALGEMENE CONSEQUENTIES GEAGITEERDE ACTIE

Agressieve Actie: voorkomen en zorgen dat het niet escaleert

• Houdt de aandacht vast door oogcontact en een vriendelijke rustige houding.

• Vraag niet naar het ‘waarom’ van de agressie (= verwijt).

• Niet bekritiseren of beschuldigen.• Geen machtstrijd aangaan.• Help de cliënt om er zonder gezichtsverlies uit te

komen.• Welke emotie zie je en geef daar erkenning aan?• Welke behoefte heeft de cliënt.• Kom met een aantrekkelijk alternatief.• Wat is de belangrijkste beweger?• Wat is jouw gevoel bij de agressie? Hoe ga je daar

mee om?• Praat met elkaar, pas acties die werken toe en stel ze

bij.

• Verwijder opwindende of storende prikkels – geluiden, lichten, teveel aan keuzes

• Heb een plan om uit te kunnen wijken naar iets anders

• Leid de aandacht van de cliënt af naar een prettig onderwerp of activiteit

Sheet 5.7

MANIEREN OM PROBLEEM BEWEGERS TE ELIMINEREN

LET OP JE EIGEN GEDRAG:• Beweeg langzaam en kalm• Spreek met een zachte stem• Zorg dat je zelf zo ontspannen mogelijk

overkomt• Respecteer de eigen persoonlijke ruimte

van de cliënten

Sheet 5.7

MANIEREN OM PROBLEEM BEWEGERS TE ELIMINEREN

Werk aan de winkel

Werken met eigen casuïstiek