Aardgasvrije wijken van en voor bewoners

Congres Vooruit met de Wijk – 11 oktober 2018

Henk Jan Bierling, Merel Ooms

Agenda

• Kennismaking

• Waarom aandacht voor democratische besluitvorming over aardasvrije

wijken?

• Hoe kunnen bewoners hier aan meewerken en in meedelen?

• Kansen en dilemma’s

Kennismaking

Waarom?

Nederland naar aardgasvrije wijken

Dec 2016: Energieagenda

Nederland moet in 2050 van

het aardgas af zijn

Okt 2018: 27 gemeenten

krijgen Rijksbijdrage om een

wijk aardgasvrij te maken

Juli 2018:

Klimaatakkoord op

hoofdlijnen wil

‘wijkgerichte benadering’

Waarom democratisch besluitvormingsproces

en samenwerking overheid / burger?

• Transitie met grote impact waarbij inzet van burgers nodig is

• Zonder draagvlak slaagt het niet

• Meewerken van bewoners door inbrengen kennis, ideeën en netwerk vergroot

succes en draagvlak

• Van belang dat alle groepen bewoners kunnen meedelen

• Verder dan besluit door gemeenteraad (i.v.m. vertegenwoordiging en beperkt

kennisniveau raadleden)

• Nu tijd besteden aan democratisch proces bespaart later tijd (minder

bezwaarprocedures)

Waarom in wijkgerichte aanpak?

• Transitie vindt plaats in huizen, en die bevinden zich in wijken

• Technologische oplossing kan per wijk verschillen (bijv. warmtenet,

warmtepompen)

• Belangrijke rol voor gemeenten om samen met bewoners en

gebouweigenaren een afweging te maken voor ‘de beste oplossing’.

• Klimaatakkoord spreekt (nog) niet over hoe het proces moet plaatsvinden en

wat nodig is om draagvlak onder bewoners te krijgen

Hoe?

CoP Aardgasvrije wijken

• Community of Practice / Leerkring

• 25 partijen (gemeente, provincie, netbeheerder, bewonersorganisaties, …)

• Eind 2017 – begin 2019

• 5 bijeenkomsten op locatie bij gemeenten

• Onderwerpen zoals: democratie, bestuur en beleid, participatie, financiering,

cases in gemeenten

• Afsluitend evenement en publicatie van lessen voorjaar 2019

Verslagen terug te lezen op: https://www.platform31.nl/wat-we-doen/programmas/wonen-en-

wijken/lerend-netwerk-op-naar-aardgasvrije-wijken

Twee aardgasvrije wijken in wording

Ramplaankwartier Haarlem

Bronnen:

Eline de Jong, gemeente Haarlem

Eelco Fortuijn, bewoner Ramplaankwartier

Benedenbuurt Wageningen

Bron:

Wanka Lelieveld, bewoner Benedenbuurt

Ramplaankwartier, Haarlem

• Gemeente Haarlem is al langer bezig met duurzaamheid

• Nieuwe coalitieprogramma ‘Duurzaam Doen’

• Werken zowel ‘top-down’ als ‘bottom-up’

• Nadruk op communicatie en financiering

• Uitgangspunt: doelstellingen zijn niet wettelijk afdwingbaar, gemeente is afhankelijk

van draagvlak onder bewoners en partners in de stad

• Project SpaarGas voor aardgasvrij in 2040

• Co-creatie tussen bewoners (wijkraad, werkgroepen) en gemeente

Ramplaankwartier, Haarlem

Meewerken bewoners:

• Medebewoners bereiken andere bewoners beter

dan gemeente

• Halen wensen en (on)mogelijkheden op

• Zetten zich ook in voor ‘non-usual suspects’:

mensen die niet graag mee willen denken, een

kleine portemonnee hebben, etc.

• 10% huishoudens aanwezig bij kick-off

Meedelen:

• Betaalbare, passende oplossing

Ramplaankwartier, Haarlem

Kansen en dilemma’s

Kans: bewoners laten meedenken en beslissen over infrastructuur. Dilemma: soms

zijn er aantallen nodig om een infrastructuur betaalbaar te maken.

Kans: gemeenten besteden nu veel aandacht aan eerste wijken waar veel van wordt

geleerd en wat leidt tot een passende aanpak. Dilemma: het is financieel niet mogelijk

om dit voor alle wijken even intensief te doen.

Benedenbuurt, Wageningen

• Klimaatstraatfeest

• Geld gewonnen om buurttuin aan te leggen

• Plannen gemeente vervanging riolering

• Bewoners willen moment gebruiken om aardgasvrij te

worden

• Wens bewoners sluit aan bij doelen gemeente

• Gemeente financiert bewoner 2 dagen per week voor

procesbegeleiding

Benedenbuurt, Wageningen

Meewerken:

• Initiatief vanuit klein groepje bewoners

• Scenario opgesteld uit studie en gesprekken met positief-kritische bewoners

• Hele wijk over geïnformeerd

• Van de 400 bewoners nu 100 actief op online platform

• Werkgroepen (financieel, techniek, bestuur, communicatie) waarin 25 bewoners actief zijn

Meedelen:

• Buurtcoöperatie opgericht, is gesprekspartner en gezamenlijke stem

• Bewoners kunnen zelf beslissen wat ze ergens van vinden

• Later mogelijk richten op andere thema’s die belangrijk zijn voor bewoners

Benedenbuurt, Wageningen

Kansen en dilemma’s

Kans: vervanging riolering koppelen met aardgasvrij. Dilemma: mogelijk moeilijk te

organiseren dat dit tegelijkertijd gedaan kan worden.

Kans: ideeën van bewoners benutten. Dilemma: voorkomen dat kleine groep

bewoners voor de hele wijk bepaalt.

Geleerde lessen (tot nu toe)

• Democratisch besluitvormingsproces is randvoorwaarde voor geslaagde

transitie naar aardgasvrije wijken

• Aandacht hiervoor is dus van belang

• Transparantie in het proces

• Zowel top-down als bottom-up, balans daarin vinden

• Maatwerk per wijk

• Financiële vraagstukken vormen knelpunt

Verduurzaming kwetsbare wijken

• Nieuw experimentenprogramma van Platform31 met

Nyenrode

• Gemeenten doen mee met kwetsbare wijk die zij

willen verduurzamen

• Combinatie duurzaamheidsdoelen met sociale doelen

(werkgelegenheid, ontmoetingen, nette en groene

omgeving, lagere woonkosten)

• Gezamenlijk leren en direct nieuwe kennis toepassen

• Voorbeeld: projecten als ‘Tower Renewal’ in Toronto

Kansen en dilemma’s

• Groepjes van 3 vormen:

• Genoteerde kansen en dilemma’s van transitie naar aardgasvrij om vooruit te

gaan met de wijk met elkaar bespreken

• Eventueel extra kansen en dilemma’s noteren

• Kansen en dilemma’s inleveren

• Gezamenlijke reflectie op een random selectie van kansen en dilemma’s

Kansen en dilemma’s

• Kans: ideeën van bewoners benutten. Dilemma: voorkomen dat kleine groep bewoners voor de hele wijk bepaalt.

• Kans: bewoners laten meedenken en beslissen over infrastructuur. Dilemma: soms zijn er aantallen nodig om een

infrastructuur betaalbaar te maken.

• Kans: gemeenten besteden nu veel aandacht aan eerste wijken waar veel van wordt geleerd en wat leidt tot een

passende aanpak. Dilemma: het is financieel niet mogelijk om dit voor alle wijken even intensief te doen.

• Kans: maatwerk per wijk. Dilemma: ook binnen wijken zijn veel verschillen tussen bewoners.

• Kans: samenwerking tussen bewonersinitiatief en gemeente. Dilemma: kan leiden tot minder bewegingsvrijheid bij

uitzetten van een opdracht i.v.m. aanbestedingswet.

• Kans: lokale opwek in eigen beheer van bewoners. Dilemma: gemeente heeft warmteplicht en ondervindt

consequenties als mensen geen warmte krijgen.

• Kans: vervanging riolering koppelen met aardgasvrij. Dilemma: mogelijk moeilijk te organiseren dat dit tegelijkertijd

gedaan kan worden.

Bedankt voor jullie deelname

Henk Jan Bierling (henkjan.bierling@platform31.nl) Merel Ooms (merel.ooms@platform31.nl)