Campus HeverleeHertogstraat 1783001 Heverlee

Tel. 016 375600www.khleuven.be

LESONTWERPALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING

Naam: Pauline Mommens/ Caro De Wever/ Maria Muñoz/ Laura Gysbrechts

Vakkencombinatie: Aardrijkskunde/ Geschiedenis/ Nederlands

Stagebegeleider DLO: Hannelore Verstappen

School: Heilig Hart HeverleeOnderwijsvorm: A-stroomRichting:Klas:Lokaal: Fc 0.31Aantal leerlingen: 12 leerlingen (ontdubbeld)

Les gegeven door: Laura GysbrechtsVak: aardrijkskunde

Onderwerp: plantagelandbouw

Vakmentor: Hannelore Verstappen

Datum/Data: 5 Mei 2014

Lesuur/-uren: 10:20 - 11:10

BEGINSITUATIE

Situering in de lessenreeks- Plantagelandbouw hoort bij het thema ‘verschillen tussen agrarische regio’s’- Eerdere regio’s die aan bod kwamen zijn subsahara-afrika, moesson-Azië en Noord-Amerika.- Verschillen tussen agrarische regio’s is het laatste thema van het derde middelbaar- Het vorige thema was aantrekkelijke landschappen, wereldkaart en toerisme- Dit is de eerste en de enige les over het hoofdstuk plantagelandbouw

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)

- De leerlingen hebben in het tweede middelbaar al geleerd over landbouwlandschappen- De leerlingen zijn misschien al eens kennis gemaakt met plantages- De leerlingen weten dat er verschillende factoren zijn die belangrijk zijn voor landbouw

Belevings- en ervaringswereld & ActualiteitVakantie, uitstapjes met school, hun voeding, de kledij die ze dragen, …

- De leerlingen komen dagelijks in contact met producten afkomstig uit plantagelandbouw: chocolade, bananen, katoen,..

Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …Een sterke ASO-klas.

DIDACTISCHE VERANTWOORDING Welke (vak)didactische principes komen in je les aan bod? (= opsomming)

Het activiteitsprincipe, het motivatieprincipe, het individualistaie – en differentiatieprincipe (opzoekwerk in atlas), het geleidelijkheidsprincipe, het structureringsprincipe.

EINDTERMEN & LEERPLANDOELENSituering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)

VVKSO, leerplannen aardrijkskunde 2de graad ASO/TSO, september 2008)De leerlingen kunnenET 2: Bestudeerde regio's en thema's op eenvoudige thematische kaarten situeren.ET 4: De eigenheid van regio's beschrijven aan de hand van natuurlijke en menselijke kenmerken.ET 5: Op een eenvoudige manier enkele fysisch-aardrijkskundige kenmerken van een bestudeerde regio verklaren.ET 12: Verbanden leggen tussen levenswijze, cultuur en leefmilieu.ET 14: De herkomst van een aantal producten in diverse informatiebronnen opzoeken en lokaliseren.Attitudes:ET 22: De leerlingen houden in hun handelen rekening met de duurzame ontwikkeling in tijd en ruimte.

Situering in het leerplan:

(VVKSO, leerplannen aardrijkskunde 2de graad ASO/TSO, september 2008)4.4 Verschillen tussen agrarische regio's6. (Uitbreiding) Door analyse van beelden, van kaarten en van andere informatiebronnen de relaties tussen plantagelandbouw en de fysische en sociale omstandigheden nagaan.ALGEMEEN LESDOEL

De leerlingen kunnen uitleggen wat plantagelandbouw is en hoe de productie in zijn werk gaat (input, proces, output)De lln. kunnen toelichten waarom dat Costa Rica goed gelegen is voor plantagelandbouwSCHOOLAGENDA (Van de leerlingen. Verwijs naar het werkblad en/of de pagina’s in het werk- en/of handboek.)

Plantagelandbouw Costa Rica + werkblaadjeBRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.)

Hanboek wereldvisie 3&4 ASOPlantyn Algemene WereldatlasWerkbladen van voorige jarenwww.aardrijkskunde-plantagelandbouw.weebly.comhttp://www.oxfamwereldwinkels.be/watisfairtradehttp://www.maxhavelaar.nl/34/wat_is_fairtradeLEERMIDDELEN & MEDIA

PowerPointTransparantenVoorwerpenWerkbladenPlantyn Algeme Wereldatlas(Krijt)bord(Smartbord)

Didactisch lesontwerp

LeerdoelenKRACHTIGE LEEROMGEVING

Lesfasen& timing Onderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud

De lln. kunnen toelichten van wat bepaalde producten gemaakt zijn en waar op de verpakking ze de producten terugvinden en waar ze zijn gemaakt.

Instapfase: motivatiefase (5 min.)

OLGLkr. laat de meegebrachtte producten zien. Vragen bij voorwerpen:

- (Welke producten worden op eenzelfde manier geteeld?)

- Van wat zijn deze producten gemaakt ?- Waar worden die producten geteeld ? Kijk op

de verpakking (label).

Probleemstelling: Wat is plantagelandbouw ? Waar doen ze aan plantage en waarom doen ze daar aan plantagelanbouw ?

Agenda: Plantagelandbouw Costa Rica + werkblaadje

Voorwerpen (chocolade, banaan,fair-trade banaan, katoen)

Ppt: probleemstelling+ lesschema

BORD

Katoen wordt geplukt van een bloem.Cacaobonen worden ook geplukt. Deze groeien rond de evenaar. Hebben veel eisen om te kunnen groeien. Ze groeien alleen in volle zon met voldoende neerslag, …

Plantagelandbouw in Latijns-Amerika

De lln. kunnen toelichten wat plantagelandbouw is.

De lln. kunnen vertellen hoe het

Lesfase 1:

OLGNu gaan we eens bekijken wat een plantagelandbouw eigenlijk is en wat het allemaal inhoud. Kijk naar de volgende afbeeldingen op de PowerPoint.Wat valt je op aan deze plantages ? (4 kenmerken)

OLG

Werkblaadje p.1, vraag 1 invullen + besluit.

Ppt: Afbeeldingen van plantagelandbouw

WB p. 1

1. WAT IS PLANTAGELANDBOUW?

Waarneembare kenmerken van het landbouwlandschap:De meest waarneembare kenmerken van een landbouwlandschap is dat ze grote percelen hebben (te vergelijken met een paar voetbalvelden naast elkaar). Gewassen op 1 rij zetten zodat plukken makkelijker is. Er wordt aan monocultuur gedaan. Hier bedoelt men mee dat elk jaar hetzelfde wordt geteeld op de percelen. En er wordt gebruik gemaakt van veel arbeiders en machines.

Definitie plantagelandbouw:Grootschalige ondernemingen van

productieproces van de banaan verloopt.

OLGNu weten we de kenmerken (input) van een plantage. Nu wil ik dat jullie naar een filmpje kijken dat jullie gaat vertellen hoe het productieproces en output van een bananenplantage gaat.

Filmpje productieproces bananen in Costa Rica

Werkblaadje over het productieproces gezamenlijk invullen.

- Hoe groot zijn de akkers ?- Hoe worden alle bananen geoogst ?- Zouden ze even goed inkomen hebben als

ons- Weet iemand hoe ze de bananen beschermen

tegen insecten ? Wat gebruiken wij daarvoor?- Welke techniek gebruiken ze ?- Wanneer worden de bananen geoogst ?- Wat gebeurt er met de bananen als ze zijn

verplaatst naar de werkplaats?- Als de bananen zijn ingepakt, naar waar

worden ze dan gebracht ?

Filmpje

honderden/duizenden hectaren groot. Het grootste deel van de gespecialiseerde productie is voorzien voor verkoop op lokale markten/export.Men spreekt van een modern (grootschalig en machinaal) en commercieel (exportgericht) landbouwsysteem.

Productieproces plantagelandbouw

Input- Teeloppervlakte:

Kan vergeleken worden met 324 voetbalvelden. 1HA = 2 voetbalvelden, dus 162 HA

- Arbeidskrachten ?* Veel handenarbeid* Goedkope arbeiders

- Chemische bestrijding ?Sproeihelikoptersmet pesticide

- Machines ?Liftsysteem voor arbeidersTransportbandenWasinstallaties

Proces

-> Het produceren van bananen <-- Plantage

Plant groeit uit ondergrondse stengelVruchten na 10 à 15 maandenWanneer worden ze geoogst? Wanneer ze nog groen zien

- VerwerkingBananen worden vervoerd via transportbanden.Ze komen terecht in centrale werkplaatsen.Wat wordt er daar met de bananen gedaan? Ze worden gewassen, verdeeld en ingepakt.

- TransportWorden verzameld in koelhuizenWaar worden ze naartoe gebracht? Uitvoerhavens

OLG:Kijk nu eens naar de grafieken op pagina 3. Welke grafiek vertelt welke landen bananen produceren?Welke grafiek vertelt welke landen het meeste importeren ?Welke grafiek vertelt welke landen het meeste exporteren ?Welk land produceert de meeste bananen ? (India)En wat doen India met deze productie ? (Eigen gebruik)

- Welke landen produceren de meeste bananen?

- Welke landen exporteren de meeste bananen?

- Wie importeert te meeste bananen ?

Besluit:Plantages zijn een zeer gespecialiseerd landbouwsysteem. Men richt zich op één bepaald gewas, zoals bijvoorbeeld bananen. Daarom heet dit ook MONOCULTUUR.Het proces is zeer modern met gespecialiseerde machines, maar er wordt toch nog veel handenarbeid verricht door vele goedkope landarbeiders.Plantagelandbouw is met andere woorden heel ARBEIDSINTENSIEF en KAPITAALINTENSIEF.

Ppt: grafiekenWB p. 2 & 3

WB p. 2

WB p. 4

Hier exporteren grote zeeschepen de bananen naar de consument

Output- Welke landen produceren de

meeste bananen ?India, Brazilië, China, Ecuador, Filippijnen

- Welke landen exporteren de meeste bananen ?

Ecuador, Costa Rica, Colombia, Filippijnen, Guatemala

- Wie importeert de meeste bananen ?

USA, Europa (VK, Benelux, Duitsland)

Besluit:Plantages zijn een zeer gespecialiseerd landbouwsysteem. Men richt zich op één bepaald gewas, zoals bijvoorbeeld bananen. Daarom heet dit ook MONOCULTUUR.Het proces is zeer modern met gespecialiseerde machines, maar er wordt toch nog veel handenarbeid verricht door vele goedkope landarbeiders.Plantagelandbouw is met andere woorden heel ARBEIDSINTENSIEF en KAPITAALINTENSIEF.

De lln. kunnen toelichten wat multinationale ondernemingen zijn.

De lln kunnen

Multinationale ondernemingen:Ik heb hier twee bananen.Welke banaan zou jij opeten ?Welk bedrijf produceert deze banaan ? (Van beide bananen vragen)Wat is een MNO ?Dit zijn multinationale ondernemingen of multinationals. Dit zijn grote ondernemingen die in

Een gewone banaan en een fair-trade banaan tonen.WB p. 4

Multinationale ondernemingen:MNO of Multinationals zijn grote ondernemingen die in meerdere landen vestigingen hebben en alle winst opstrijkt.Voorbeelden: Chiquita en Dole

in eigen woorden uitleggen watfair-trade is en waarom het bestaat.

meerdere landen vestigingen hebben en alle winst opstrijkt.Welke banaan zou van een MNO zijn ?Voorbeelden: Chiquita en Dole (ananas)

OLGWat is fairtrade ?Vertaal fairtrade eens naar het Nederlands. Eerlijke handel.

- Fairtrade betekent ‘eerlijke handel’. Voor wie is het eerlijke handel ?

- Waarom is eerlijke handel nodig ?

Ppt:Foto’s in ppt., foto’s, producten, reclameWB p. 4

FAIR-TRADEFair-trade is een organisatie die boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden (Latijns-Amerika, Afrika en zuidoost-Azië) helpt om een betere plaats te krijgen in de handelsketen. Een bekent voorbeeld is Max Havelaar in Nederland. Bij ons zijn dit de Oxfam-wereldwinkels.

Waarom is fair-trade nodig?De boeren en arbeiders in ontwikkelingslandenzijn heel onzeker over hun inkomen. Ze zijn overgeleverd aan de fluctuerende wereldmarktprijzen. Dit betekent dat de opbrengst van de oogst vaak veel te laag is om heel het gezin te onderhouden. Hierdoor vallen sommige boeren of arbeiders in de armoede. Fair-trade helpt bij deze moeilijkheid.

LESOVERGANG Lesschema: waar doet men aan plantagelandbouw ?Zoek op in de atlas.Hoe ga je tewerk ?

- Kijk je in het register of in de algemene inhoud ? Algemene inhoud

- Bij welk continent gaan we kijken ? De wereld- We zoeken een kaart voor plantagelandbouw.

Dit gaat over plantengroei. Op welke pagina vind ik deze kaart ? Kaart 151

- Waar ligt Costa Rica ?- Waar ga je opzoek naar Costa Rica ? Register

Atlas p. 116-117 Costa Rica bevindt zich in Zuid-Amerika tegen de kust.

WAAROM DAAR ?

De lln. kunnen op een kaart de aanduiden waar aan (bananen)plant

Lesfase 2: (10 min)

Individueel werkNeem allemaal jullie atlas en neem de kaart terug van de plantengroei op de wereld.

Atlas p. 151 (Oorspronkelijke platengroei)

2. WAAR DOET MEN AAN PLANTAGELANDBOUW? WAAROM DAAR?

age wordt gedaan.

De lln. kunnen verklaren waarom er op deze plaatsen aan plantgelandbouw wordt gedaan (neerslag, relief, klimaat).

OLG:

- Welk deel op de kaart hebben jullie gearceerd?

- Welke breedteliggingen hebben de plaatsen waar plantagelandbouw voorkomt?

- Hoe zou het komen dat deze zich hier situeren?

- Welke twee keerkringen bestaan er?- Kan iemand deze komen aanduiden?- Waar lokaliseren we de plantages?- Wat zijn hier twee verschillende redenen

voor?

WB p. 5Ppt: Afbeelding vlakte en haven

Atlas p. 147 E (reliëfgebieden)

Atlas p 148

Atlas p 149

Tussen de twee keerkringen.Omdat de plaatsen die hier gelegen zijn een zeer warm klimaat hebben, en dit dus zeer gunstig is voor de groei van de bananen.

Aan de kust, dus aan zee omdat hier veel havens gevestigd zijn deze dus goed zijn voor export.Ook omdat er op deze plaats enkel maar vlakte is dat er dus voor gaat zorgen dat men niet met grote hoogteverschillen gaat zitten.

LESOVERGANG Lesschema: fysische en sociaal -economische omstandigheden.

Lln weten wat de fysische omstandigheden zijn die belangrijk zijn voor plantagelandbouw.

Lln kunnen de vegetatie, klimaat en bodem bestuderen

Lesfase 3:15 minuten

DUOWERK p.6

We gaan nu a.d.h.v de volgende oefening bekijken waarom Costa Rica zo geschikt is voor plantagelandbouw. Jullie vullen de tabel in met behulp van de bronnen. Het reliëf is al ingevuld, baseer je hierop om de rest te kunnen maken.

OLG- Staan er onduidelijke woorden in de tekst?- Wat betekent humus?

OLG kader p. 6

- Welke vegetatie is er in Costa Rica?- Gunstig/ongunstig?- Hoe komt het dat deze ongunstig is?- Hoe denk je dat ze dit oplossen?- Wat voor soort klimaat vinden we terug in

Costa Rica?

WerkblaadjeDetermineertabel dat lkr voorziet

3. COSTA RICA, WAAROM DAAR?

Humus: Humus is het traag afbreekbare deel van de organische stof in de bodem.

Fysische omstandigheden plantagelandbouw

Reliëf: VlakteGunstig (goed te bewerken)Vegetatie: Tropisch regenwoudOngunstig (dichte begroeiing) bossen worden gekapt.Klimaat: warm klimaat, warm en altijd nat.

Lln weten wat de sociaal-economische omstandigheden zijn die belangrijk zijn voor plantagelandbouw.

Lln kunnen op de juiste manier kaarten in de atlas vinden.

- Gunstig/ongunstig?- Waarom?- Welk type klimaat is er in Costa Rica?- Welke groep klimaat is er in Costa Rica?- Gunstig/ongunstig?- Waarom?- Welke bodem?- Gunstig/ongunstig?- Hoe gaan ze dit oplossen?- -Zijn er nog vragen over deze oefening?

Nu we de fysische omstandigheden hebben besproken gaan we hier een besluit over invullen.Leerling leest het besluit voor.

Natuurlijk zijn er ook nog andere factoren van belang, zoals sociaal- economische omstandigheden

DUOWERK + OLG kader p. 7

We gaan net zoals de vorige oefening de kader invullen. Probeer op de juiste manier de kaarten in de atlas te vinden.

- Wat is de bevolkingsdichtheid?- Hoe bereken je deze?- Hoe heb je deze kaart in de atlas

gevonden?- Wat is de bevolkingsdichtheid?- Gunstig/ongunstig?- Waarom?

- Wat is analfabetisme?- Wat is het percentage?- Gunstig/ongunstig?- Waarom?

- Wat is het percentage van de tewerkstelling in de landbouw?

- Hoe heb je dat gevonden?- Gunstig/ongunstig?- Waarom?

Atlas kaarten:160a, 167a, 170a, 169a

Gunstig (permanente groei)Bodem: Tropische bodemOngunstig (weinig voedingstoffen) Bodem wordt extra bemest.

Sociaal- economische omstandigheden

Bevolkingsdichtheid: geeft de verhouding aan tussen het aantal inwoners en de oppervlakte van een bepaald topografisch gebied.

Berekening: inw/km^250-100 inw/km^2Gunstig veel ruimte

Analfabetisme: een analfabeet is iemand die de vaardigheid in lezen, spellen en schrijven niet of in onvoldoende mate beheerst.

<5%Gunstig veel technische kennis voor moderniseringTewerkstelling landbouw

Lln kunnen de bevolkingsdichtheid berekenen.

Lln kunnen de percentage analfabetisme berekenen.

- Wat betekent BNP?- Wat is het BNP van Costa Rica?- Gunstig/ongunstig?- Waarom?

Nu we de sociaal - economische omstandigheden hebben besproken gaan we hier een besluit over invullen.Leerling leest het besluit voor.

10-30%Ongunstig weinig tot geen inkomen uit andere sectoren

BNP

= bruto nationaal productDe waarde van alle goederen en diensten die in een bepaalde periode (meestal een jaar) door een bepaald land worden geproduceerd.

€5000-10000Gunstig geld om te investeren

De lln. kunnen a.d.h.v foto’s en het werkblaadje herhalen wat er deze les is geleerd.

Lesfase 4:Conclusie (herhalingsfase)

Snel overlopen van de les + besluit vormen

- Wie kan mij nu zeggen wat plantagebouw is?- Waar doet men dit?- Waarom daar? (Costa Rica)

- Wat is Fair-trade?

WerkblaadjeWat: landbouw op een groot stuk grond waar men altijd hetzelfde gewas teelt (= monocultuur). Wat men teelt hangt van het klimaat af.Waar: Costa Rica. Waarom daar: Gunstig klimaat. + ligt dicht bij de zee, wat handig is voor de export van hun producten.

Een organisatie dat boeren en arbeiders in ontwikkelingslanden helpen om een betere plaats te krijgen in de handelsketen. Hun producten zijn duurder maar eerlijker van prijs.

Opmerkingen i.v.m. bijlagen: Steeds kopie toevoegen van ingevuld werkblad of -boek. Indien gebruik gemaakt wordt van transparanten of digitale presentatie: handouts toevoegen (verkleind, zwart/wit). Indien de klasopstelling gewijzigd wordt: plan en/of omschrijving toevoegen.

BORDSCHEMA

Agenda: Plantagelandbouw Costa Rica (werblaadje)

1. WAT IS PLANTAGELANDBOUW?- De inputs- Het proces- De outputs

2. WAAR DOET MEN AAN PLANTAGELANDBOUW?- Situering plantagelandbouw- Situering Costa Rica

3. COSTA RICA, WAAROM DAAR?- Fyische omstandigheden- Sociaal-economische omstandigheden

Kernwoorden:Grote akkersMonocultuurFair-trade