AAnvAl op SchooluitvAluitvoeren en doorzetten

Maandag 2 maart 2009, Spoorwegmuseum utrecht

ontvangst

‘Bestijg de trein nooit zonder uw valies met dromen’Op maandag 2 maart 2009 vormt het Utrechtse Spoorwegmuseum het decor voor de bestuurdersbijeenkomst ‘Aanval op Schooluitval’. Minister Plasterk, staatssecretaris Marja van Bijsterveldt en projectdirecteur Voortijdig Schoolverlaten Fred Voncken zijn hier bijeen met 35 wethouders en 50 schoolbestuurders van VO- en MBO-instellingen, die allemaal hun handtekening hebben gezet onder

convenanten om het aantal nieuwe schoolverlaters met 40% terug te dringen. Vandaag wordt de balans opgemaakt van de eerste periode.

Bij de ingang van het museum staat de bekende dichtregel van Jan van Nijlen op een muur: ‘Bestijg de trein nooit zonder uw valies met dromen’. Heel toepasselijk wanneer het erom gaat voortijdige

schoolverlaters weer op het juiste spoor te krijgen. Daar is veel bezieling en inspiratie voor nodig. Vanmiddag kunnen de deelnemers hun persoonlijke valies – hun ervaringen, tips en geheimen – met elkaar delen en van elkaar leren.

Na de ontvangst in de prachtig gerestaureerde wachtruimten van het klassieke Maliebaanstation is het tijd

om een plaatsje in de ‘Wachtkamer 3e klasse’ te zoeken. Bij binnenkomst wordt een rapnummer gedraaid van de Amsterdamse rapper Dio. Zijn schoolcarrière verliep bepaald niet vlekkeloos. ‘Van kleins af aan, zeiden ze al: blijf bij hem vandaan. Ik verliet de les voordat de juf in de klas was, want ik ben een probleem’, zingt hij in de track Probleem. De toon is gezet!

Welkomstwoord minister plasterk

eén van de gezichten: Michael van der WeerdTijdens de 100 dagen van het kabinet maakte minister Plasterk kennis met ROC van Amsterdam Michael van der Weerd. Een jongen die maar met moeite op school werd gehouden. Toen schoolverlater. Betrokkenheid en persoonlijke aandacht van docenten waren volgens hem een voorwaarde voor motivatie, voor een mentaliteit waarbij leerlingen doorzetten. Nu, twee jaar later, zit hij in het laatste jaar van Boekhoudkunde, loopt stage bij een financieel bedrijf, heeft op woensdag zijn terugkomdag op school en werkt drie nachten per week. Hierna wil hij naar de HBO om Media entertainment te studeren. Michael is ondertussen ook vader geworden van een zoon.

“U ziet het: het kan ook de goede richting uitgaan”, constateert de minister tevreden. Michael is een succesverhaal waar er nog vele van moeten volgen. Ze moeten hard

werken voor een diploma, maar ze zetten door. Om de doelstelling te halen – de komende vier jaar het aantal nieuwe VSV’ers met 40% terug te brengen – is het zaak van elkaar te leren. Wat zijn de ervaringen en leerpunten? Welke factoren dragen bij aan het succes? Waar zitten de knelpunten?

“Het eerste kwart van onze ambitie om 40% te halen, hebben we waargemaakt. een opsteker die we zeker moeten vieren. We moeten ons wel blijven inspannen, want ook het volgende kwart moet gehaald worden”, aldus de minister.

Er zijn twee aspecten aan voortijdig schoolverlaten: de opleidingscomponent en de sociale kant. Jongeren hebben een opleiding nodig om verder te komen maar het houdt hen ook uit het criminele circuit.

“Het is dan ook van groot belang om het aantal nieuwe VSV’ers in 2012 te halveren”, stelt de minister. “Het zal lastig zijn door de kredietcrisis. De groenpluk wordt daardoor minder, maar nog erger is groen zijn en niet geplukt worden. De druk op scholen neemt ook toe. Wat gaan we doen met de 100.000 leerlingen die het MBO de komende drie maanden verlaten? Krijgen die een baan? Wat gaan ze doen? Dat komt bovenop de VSV-problematiek. We moeten daarom samen – gemeenten, het bedrijfsleven, scholen, Sociale Zaken – de mouwen opstropen en doen wat we kunnen. Er is veel werk te doen. Ik zie dan ook uit naar de discussie vanmiddag.”

Welkomstwoord staatssecretaris van Bijsterveldt

nog een gezicht: Melanie BurnetTwee jaar geleden ontmoette staatssecretaris Van Bijsterveldt schoolverlater Melanie Burnet tijdens de landelijke VSV- bijeenkomst voor de convenanten. Melanie barstte op het podium in tranen uit en bracht daardoor onbewust de complexiteit achter de VSV-problematiek heel dichtbij. Nu, in 2009, doet ze op een Amsterdamse school een MBO-2 opleiding. Ook Melanie is ondertussen moeder geworden.

“Achter VSV gaat een complexiteit schuil waar je niet meteen stil bij staat”, blikt de staatssecretaris terug. Ook Melanie is een voorbeeld van good practice. Mee blijven doen op school is mee blijven doen in de samenleving. Ik zeg dit ook tegen u als bestuurder: houdt de jongeren zoveel mogelijk vast. Vooral de jongeren die de komende maanden een diploma halen voor een vak waarvan de kansen de komende tijd afnemen. Stimuleer ze door te stromen naar hogere opleidingsniveaus. Laten we zorgen dat we geen jongeren opleiden voor werkloosheid!

Nog maar een paar maanden geleden stelden de kranten deze aanpak om schooluitval tegen te gaan ter discussie. Doelen zouden te hoog gesteld zijn, de ambitie niet reëel. “Ik had vanaf het begin het volste vertrouwen in deze preventieve aanpak. We zijn in het land aan de slag gegaan en de eerste resultaten zijn ernaar”, glundert de staatssecretaris.

Op regionaal niveau wordt hard gewerkt om schoolverlaters in de school te houden. In regio’s als Amsterdam en Den Haag overtreffen de uitkomsten de verwachtingen. Op de meeste plekken gaat het gewoon goed en in andere

thema 1

regioregisseurDe wethouder van de contactgemeente in een RMC-regio heeft een belangrijke coordineerende taak/ regierol. Dit betekent afspraken maken met mede-bestuurders van de onderwijsinstellingen en organisaties over de inzet en verantwoordelijkheid bij voorkomen en bestrijden van VSV. Maar ook zorgdragen voor een totstandkoming van een regionaal netwerk met onderwijsinstellingen en betrokken instanties.

Onder leiding van dagvoorzitter Steven van Eijck werd per thema een aftrap gegeven door een bestuurder uit de praktijk. Lodewijk Asscher, wethouder Financiën, Economische Zaken, Onderwijs, Jeugd en Inburgering doet het in de regio Amsterdam erg goed met de regievoering, aansturing en motivering van alle ketenpartners: - 17,5% daling VSV’ers ten opzichte van 2005-2006).

Succesfactoren in Amsterdam• Samenwerking is belangrijk:

- Tussen VO en ROC;- Tussen gemeentelijke organisaties.

• Elektronisch systeem om leerlingen te volgen.• Praktische oplossingen:

- In Waterland worden jongeren opgebeld die nog geen keuze hebben gemaakt;- Summerschool MBO op eigen locatie;- MBO-gids om goede keuze te

helpen maken.• Registratie op orde:

- Leerplichtplus ambtenaar.• Warme overdracht jongerenloket.• Plusscholen.• Goede zorgstructuur ook in MBO.• Niet alleen leerlingen tellen, maar

ook luisteren wat ze te horen krijgen.• Investeer in onderwijs.“We moeten niet alleen leerlingen tellen, maar

ook luisteren naar wat ze te horen krijgen.”

“De goede resultaten

zijn de verdienste van

de regio. Maar er is geen

reden tot tevredenheid. De

economie verslechtert en

kinderen krijgen het nog

lastiger.”

reacties uit de zaal- Een regioregisseur moet niet op de stoel van

de schoolbestuurder gaan zitten, maar dialoog en samenspel creëren tussen de verschillende partijen.

- In West-Brabant is het moeilijk om de scholen te motiveren, omdat ze zich niet herkennen in de cijfers.

Reactie minister Plasterk: “Wij baseren ons op informatie van u.”Reactie gemeente Amsterdam: de cijfers lever je zelf aan als school en die zijn op orde.

Stellingen voorgelegd aan de zaalSteven van Eijck legde de zaal enkele stellingen voor. Er kon gereageerd worden met de zogenoemde ‘spiegelei of klaar-over bordje’ met een rode (oneens) en groene kant (mee eens).

1. Ziet u als wethouder of schoolbestuurder één keer per jaar of per half jaar de uitvalscijfers?

De zaal stemt zowel groen als rood

thema 2

zorg in en rond de schoolLeonard Geluk, wethouder Jeugd, Gezin en Onderwijs heeft in Rotterdam veel te maken met overbelaste leerlingen. Zij gaan gebukt onder een opeenstapeling van problemen. Wanneer de individuele en omgevingsproblematiek hen teveel wordt, dreigt uitval. De gemeente Rotterdam brengt de zorg in de school.

Succesfactoren in rotterdam• Zorgstructuur op ROC te mager. Kan beter:

- Wijkschool instellen;- Zorgstructuur op ROC op orde.

• ZorgAdviesTeams (ZATs) om de schoolinterne zorg af te stemmen op de externe zorg:

- Verbinding school met zorginstanties eromheen als Jeugdzorg, GGZ, maatschappelijk werk, etc;

- Start Centrum voor Jeugd en Gezin.• In Rotterdam heeft de gemeente de provinciale taak voor zorg. De

Verantwoordelijkheid van gemeente en provincie kunnen meer aan elkaar verbonden worden

“We moeten de

verantwoordelijkheid

van gemeente en

provincie meer aan

elkaar verbinden.”

“Dit is de kern van de

Rotterdamse aanpak:

de zorg moet niet van

de juf komen. Die

moet lesgeven.”

In Eindhoven heeft Marriet Mittendorff, wethouder Jeugd en Gezin, Cultuur, Onderwijs en Veiligheid, altijd het kind als uitgangspunt.

Succesfactoren in eindhoven• Onderwijsbeleid is jeugdbeleid:

- School is schakel in jeugdbeleid;- Jeugdbeleid is faciliterend aan school.

• Functies onderscheiden:- Zorg overlaten aan deskundigen.

• Samenwerken;• Doorpakken;• Meer mogelijkheden om te experimenteren.

“Het uitgangspunt

is het kind. Ieder

kind is uniek en

verdient maatwerk.”

“Onderwijsbeleid

is jeugdbeleid.”

Stellingen voorgelegd aan de zaal

1. Opeengestapelde problemen bij jongeren is de reden voor VSV. Als we deze kern aanpakken, kunnen we veel jongeren alsnog aan een diploma helpen.

Een meerderheid van de bestuurders is het met deze stelling eens.

Reactie Piet Boekhoud: “Laten we gewoon van ze houden. Als iemand even geen verbinding heeft, zeg dan ‘ik heb verbinding met jou’. Het zijn eigenlijk gewoon plantjes die je water moet geven!”

2. Is het helder hoe de taakafbakening tussen CJG en ZAT in elkaar zit?

De bestuurders zijn het hier overwegend niet mee eens

3. De school is bij uitstek de vindplaats voor zorgbehoefte onder leerlingen.

De bestuurders zijn het met deze stelling eens.

4. Zorg moet ook op school worden aangeboden.

Bestuurders reageren positief op deze stelling. Zaal laat overwegend groene bordjes zien.

5. Onderwijsbeleid is jeugdbeleid.

Een deel van de bestuurders is het hierover eens en andere deel oneens.

6. Doorzettingsmacht ligt bij de wethouder.

De bestuurders zijn het eens met deze stelling.

thema 3

Aansluiting vMBo-MBo

Kars Veling, Voorzitter College van Bestuur van de Johan de Witt Scholengroep in Den Haag, ziet de overgang van VMBO naar MBO als probleemzone. Een persoonlijke band tussen scholen en leerlingen is cruciaal. De sleutel ligt bij overlappende verantwoordelijkheden tussen VMBO en MBO.

Succesfactoren bij aansluiting vMBo-MBoOverlappende verantwoordelijkheden is dé manier voor een goede aansluiting:• Estafetteloopploeg:

- Voor een goede overdracht beweeg met het stokje – de leerling – mee.- De persoonlijke band met de leerling is essentieel- Warme overdracht- Pilotproject ‘verlengde coaching’; begeleiders van bovenbouw- VMBO-ers

volgen en steunen hun oud-leerlingen een jaar lang na de overstap naar het MBO.

• NS en Connexxion:- Benoem geen overstapfunctionaris, maar laat NS en Connexxion het samen

oplossen;- Biedt beiden een belang bij goede overstap door bijvoorbeeld financiële

prikkels.

“Zie het als een

estafetteloopploeg:

beweeg met het stokje

mee. Dus beweeg met de

leerling mee.”

“Overlappende verantwoordelijkheid is

dé manier voor goede aansluiting.”

“Doe wat je belooft en laat dat ook zien.”

“Durf te experimenteren!”

Gerda Eerdmans is wethouder Milieu, Onderwijs en Integratiebeleid in Amersfoort. Er komen moeilijke tijden op ons af: de perspectieven op de arbeidsmarkt worden minder en de stageplaatsen nemen af. Gerda Eerdmans geeft tips voor een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

Succesfactoren bij aansluiting vMBo-MBo en onderwijs-arbeidsmarkt• Ga en blijf in gesprek:

- Met jongeren;- Als partners met elkaar.- Kritische succesfactor is transparantie- de voortdurende bereidheid van de

partners om inzicht te geven in de eigen inspanningen en bestedingen om VSV te voorkomen

• Doe wat je belooft en laat dat zien.• Durf te experimenteren.

reacties uit de zaal

- We weten niet wat leerlingen doen na schooltijd: houd ze langer vast op school.

- Het is belangrijk om met mensen in gesprek te blijven. Zorg er ook voor dat mensen elkaar kennen. Anders blijft het vrijblijvend en blijven acties uit.

- Een investering in het MBO betaalt zichzelf terug.

- Eerste 10% gemakkelijk gehaald omdat registratie niet klopte. Volgende 10% dankzij effecten van structurele maatregelen die we hebben getroffen.

- Doe niet alleen investering op taalgebied, maar ook op vitaal gebied.

Stellingen voorgelegd aan de zaal1. Het bieden van een gezamenlijk belang vertaalt zich naar aantrekkelijke financiële

prikkels als de aansluiting is geregeld. Wie vindt dit een goede manier om meer verantwoordelijkheid te kweken?

Zaal is het zowel eens als oneens met deze stelling.

2. Moet VSV hoog op de agenda staan?

De bestuurders zijn het overwegend eens met deze stelling. Een reactie van een tegenstander:

“Talentontwikkeling is meer dan VSV.”

Afronding

reactie staatssecretaris van Bijsterveldt“Er is veel naar voren gekomen. Het kost het nodige als we leerlingen willen vasthouden. Die financiën zijn ook voor ons een uitdaging, maar gelukkig draagt Den Haag het MBO een warm hart toe. Dan de vraag of er financiële prikkels nodig zijn. U bewijst eigenlijk zelf van niet, want u doet het gewoon. Het gaat vooral om bevlogenheid. De afgelopen

twee jaar hebben we heel direct ingezet op leerlingen met een praktische aanpak. Ik ben het ermee eens dat een deel van de schooluitval een maatschappelijke uitval is. Het is een bredere problematiek dan alleen voor OCW. Wij gaan er verder mee aan de slag en u ook. Dank voor uw inzet.”

Tekst Annelies Kant [kantekst.nl]

Fotografie en lay out Rolf Resink [hetismooiwerk.nl]

reactie minister plasterk“Het is belangrijk dat VSV een regulier onderdeel van onderwijs wordt. Daar moeten we een traditioneel programma voor op poten zetten. Kwaliteit is niet alleen belangrijk aan de eindstreep maar ook als onderdeel van het onderwijs. Het idee van het stokje doorgeven vind ik een prikkelende suggestie.

Gekwalificeerde jongeren hebben we hard nodig om onze economie weer vlot te trekken. Ze zijn altijd nodig, nu en in de toekomst. Voortijdige Schooluitval is het laatste waar dit kabinet op gaat bezuinigen”

Dan nog even over de cijfers: het is nu zo dat een school die zijn registratie totaal niet op orde heeft eerder goed presteert dan een school die zijn registratie wel op orde heeft. Ik wil dan ook benadrukken dat het geen wedstrijd is, daarvoor zijn er teveel verschillen. Dank u voor uw aanwezigheid. Ik hoop u volgende keer weer te zien.”

Na afloop reikten de minister en de staatssecretaris persoonlijke cartoons uit aan de sprekers.