Aangifte successie- en schenkingsrecht in de praktijkMr. Bert Alink

www.extendum.nl

Onderwerpen• Aangifte schenkingsrecht

– Wanneer aangifte?– Wie doet aangifte?– Waarover aangifte– Soms aangifte recht van overgang

• Aangifte successierecht– Wanneer aangifte?– Wie doet aangifte?– Waarover aangifte– Soms aangifte recht van overgang

www.extendum.nl

Wanneer schenkingsrecht

Geheven van

• de waarde van

• al wat

• Door schenking wordt verkregen

• van iemand,die ten tijde van die schenking

• Binnen het Rijk woonde

www.extendum.nl

Begrip schenking

• Schenking omvat– De gift (art. 7: 186, lid 2 BW)

• “formele schenking”• “materiële bevoordeling”

– E.e.a. voor zover art. 13 SW n.v.t.

– De voldoening aan een natuurlijke verbintenis (art. 6:3 BW)

• Zie echter vrijstelling art. 33, lid 1, 12o SW

– NIET bevoordeling als gevolg van verwerping nalatenschap

www.extendum.nl

Woonplaats

• Art. 4 AWR– Naar omstandigheden vast te stellen

• Fictieve woonplaats– Nederlander die binnen 10 jaar na metterwoon

verlaten een schenking doet– Ieder die binnen een jaar na het metterwoon

verlaten een schenking doet

www.extendum.nl

Wanneer aangifte schenkingsrecht

• Indien schenkingsrecht is verschuldigd– Omvang schenking

– Vrijstellingen• Artikel 33 SW

• Bedrijfsopvolgingsfaciliteit

– Uitnodiging tot aangifte door inspecteur• Aan begiftigde (=belastingplichtige), art. 6 AWR

• Aan schenker (art. 40 SW)

– Binnen door inspecteur gestelde termijn (art. 6, lid 3 AWR), maar niet eerder dan twee maanden na einde kalenderjaar van schenking (art. 46 SW)

www.extendum.nl

Wie doet aangifte schenkingsrecht

• Ieder die is uitgenodigd tot het doen van aangifte (art. 7 AWR)

• Begiftigde en schenker kunnen gezamenlijk aangifte doen (art. 40, lid 2 SW)

• In de aangifte moet domicilie worden gekozen (art. 42 SW) – Alle correspondentie van de inspecteur wordt

naar dit adres gezonden

www.extendum.nl

Soms recht van overgang• Schenking • door iemand die ten tijde van de schenking niet in Nederland

woonde• Van binnenlandse vermogensbestanddelen (art. 5, lid 2 SW)

– Onroerende zaken in Nederland– Ondernemingsvermogen in Nederland– Rechten op aandelen in de winst van onderneming met leiding in

Nederland• Niet uit dienstbetrekking• Niet uit effectenbezit

• Op verzoek toch heffing van schenkingsrecht mogelijk

www.extendum.nl

Successierecht

Geheven van

• de waarde van

• al wat

• Krachtens erfrecht wordt verkregen

• Door het overlijden van iemand,

• Die ten tijde van dat overlijden

• Binnen het Rijk woonde

www.extendum.nl

Wanneer successierecht

• Verkrijging krachtens erfrecht– Als erfgenaam– Als legataris– Als lastbevoordeelde

• Wanneer verkrijger– Wettelijk erfrecht– Testament

• Info Centraal Testamentenregister• Notaris

www.extendum.nl

Wanneer aangifte successierecht

• Indien successierecht is verschuldigd– Omvang verkrijging– Vrijstellingen

• Artikel 32 SW• Bedrijfsopvolgingsfaciliteit

– Uitnodiging tot aangifte door inspecteur• Aan verkrijger (=belastingplichtige), art. 6 AWR

– Binnen door inspecteur gestelde termijn (art. 6, lid 3 AWR), maar niet eerder dan acht maanden na het overlijden (art. 45 SW)

www.extendum.nl

Wie doet aangifte successierecht

• Ieder die is uitgenodigd tot het doen van aangifte (art. 7 AWR)

• Verkrijgers kunnen gezamenlijk aangifte doen (art. 39 SW)

• Erfgenamen moet ook gegevens verstrekken m.b.t. verkrijgers die geen erfgenaam zijn

• In de aangifte moet domicilie worden gekozen (art. 42 SW) – Alle correspondentie van de inspecteur wordt naar dit

adres gezonden

www.extendum.nl

Soms recht van overgang

• Erflater woonde ten tijde van het overlijden niet in Nederland

• Erflater heeft binnenlands vermogen nagelaten:– Onroerende zaken in Nederland– Ondernemingsvermogen in Nederland

• Op verzoek toch heffing van successierecht

www.extendum.nl

Fictieve verkrijgingen

• De begrippen schenking en verkrijging krachtens erfrecht schieten soms tekort

• Daarom uitbreiding belastbaar feit met ficties: artt. 6 t/m 17

• Diverse vragen op het aangiftebiljet zijn bedoeld om toepassing van deze bepalingen te beoordelen

www.extendum.nl

Voorvragen aangifte

• Persoonlijke omstandigheden– Huwelijkse staat/samenwonen– Huwelijksgoederenregime– Verdeling eerdere nalatenschap– (Vooroverleden) Kinderen– Overige nakomelingen rechte lijn

• Testament/codicil

www.extendum.nl

Fictieve verkrijgingen• Vraag 13 aangiftebiljet

– Vergunningen en aanspraken– Erflater “bewaarde” goederen voor derden– Erflater heeft iets schuldig erkend– Erflater heeft tijdens leven vermogen overgedragen– Verblijvings-, toedelings- of overnemingsbedingen– Schenkingen binnen 180 dagen voor overlijden– Levensverzekering en derdenbeding– Andere ficties

• Vraag 14 aangiftebiljet– Vruchtgebruik en fidei-commis

www.extendum.nl

Fictieve verkrijgingen

• Afstand van huwelijksgemeenschap (art. 6 SW)

• Langstlevende echtgenoot doet namens erflater afstand van zijn aandeel in de huwelijksgoederengemeenschap– Kan dat?– Gevolgen voor heffing successierecht

www.extendum.nl

Fictieve verkrijgingen

• Beding bij huwelijksvoorwaarden (art. 7 SW)• Schuldigerkenning of kwijtschelding onder

voorwaarde van overleving (art. 9 SW)• Verblijvings-, toedelings- of

overnemingsbeding (art. 11 SW)• Samenhang van deze artikelen blijkt uit

– Art. 9, lid 4 SW– Art. 11, lid 5 SW

www.extendum.nl

Beding bij huwelijksvoorwaarden (art. 7 SW)

Ziet op verrekeningsbedingen– Facultatief of verplicht– Wederkerig of eenzijdig

• Alles wat aan de l.l. meer toekomt dan de helft van de huwelijksgemeenschap wordt geacht te zijn verkregen krachtens erfrecht

www.extendum.nl

Schuldigerkenning en kwijtschelding (Art. 9 SW)

Indien tijdens leven een koopoptie is toegekend, uitvoerbaar bij vooroverlijden, wordt het desbetreffende vermogensbestanddeel feitelijk niet verkregen krachtens erfrecht

• Op grond van artikel 9 toch heffing van successierecht

• Artikel 9 niet van toepassing bij verblijvings-, overnemings- of voortzettingsbeding tussen deelgenoten (let op art. 11)

www.extendum.nl

Verblijvings-, toedelings- of overnemingsbeding

• Art. 11SW– Lid 1: aandeel van een erflater in goederen– Lid 2: goederen– Lid 5: familierelatie

• Praktijk: samenwoners en vennootschap onder firma of maatschap

www.extendum.nl

Verblijvings-, toedelings- of overnemingsbeding (2)• Artikel 11 SW niet van toepassing:

– Ten aanzien van bedingen in huwelijksvoorwaarden (dan art. 7 SW)

– Bij verkrijging buiten de familiekring• Verkrijger mag niet zijn:• Echtgenoot;• Bloed- of aanverwant tot en met de vierde graad of hun

echtgenoten• Verkrijger als bedoeld in artikel 24, lid 2 SW

(samenwoner)

www.extendum.nl

Pakketjesbepaling (Art. 8 SW)

Voorbeeld

• Erflater bezit een waardevolle piano

• Na zijn overlijden blijkt op de piano een etiketje te zijn geplakt met mededeling dat de piano eigendom is van Jan (toevallig ook een van de erfgenamen?)

www.extendum.nl

Genotsrechten (Art. 10 SW)

• Praktijk: – ouders verkopen het door hen bewoonde woonhuis aan

hun kinderen onder voorbehoud van een recht van vruchtgebruik of gebruik en bewoning

– ouders erkennen uit vrijgevigheid een bedrag schuldig aan hun kinderen. Er wordt geen rente bedongen

• opeisbaarheid

www.extendum.nl

Schenkingen kort voor overlijden (art. 12 SW)

• Al wat binnen 180 dagen voorafgaande aan het overlijden is geschonken wordt geacht krachtens erfrecht te zijn verkregen

• Verrekening van het betaalde schenkingsrecht

www.extendum.nl

Levensverzekeringen (art. 13 SW)

• Overeenkomst van levensverzekering– Met verzekeringsmaatschappij– Met anderen:

• Eigen BV• (aanstaande) echtgenoot• Kinderen

• Derdenbeding– Vb. nabestaandenpensioen

• “Leven”-hypotheek/spaarhypotheek

www.extendum.nl

Levensverzekeringen

• Iets aan het vermogen van erflater onttrokken

• Premieschenking

• Kruislings afsluiten

• Zie ook HR 11 juli 2008, nrs. 43.527 en 43.547 (NTFR 2008/1388 en 1389)

www.extendum.nl

Aflossing hypotheek

• Begunstiging

• Betalingsopdracht

www.extendum.nl

Pensioen-BV (art. 13a SW)

• Aandelen pensioen BV in handen van erflater– Vrijval verplichting => waardestijging in boedel

• Aandelen pensioen BV in handen van derden, bv. Kinderen– Vrijval verplichting => waardestijging niet in de

boedel => toch belastingheffing: systematiek

www.extendum.nl

Recht van overgang

• Art. 15 SW

• Recht van overgang alleen verschuldigd bij verkrijging van met name genoemd binnenlands vermogen– Eenmanszaak– Aandelen in BV– Verkoop onroerende zaak kort voor overlijden

www.extendum.nl

Waarover heffen?

• Artikel 5 SW

• Recht van successie– Wat wordt verkregen onder aftrek van schulden, legaten en

lasten

• Recht van overgang– Waarde van binnenlandse bezittingen na aftrek

binnenlandse schulden (def. N lid 3 en 4)

• Recht van schenking– Wat wordt verkregen onder aftrek van lasten en

verplichtingen waardoor derde wordt gebaat

www.extendum.nl

Waarde• Hoofdregel: waarde in het economische verkeer

(artikel 21, lid 1 SW)• Uitzonderingen:

– Ondernemingsvermogen: waarde in het economische verkeer met inbegrip van de voor overdracht vatbare goodwill. Waarde wordt minimaal gesteld op liquidatiewaarde (artikel 21, lid 4 SW)

– Economische eenheid: w.e.v. met inachtneming van deze omstandigheid (artikel 21, lid 5 SW)

– Zelfbewoning geen waardedrukkende factor (artikel 21, lid 11 SW)

– Voorzettingswaarde: zie besluit 23 november 2006, CPP2006/1894M

– Economische eigendom bij een ander: art. 5, lid 6

www.extendum.nl

Ontbindende of opschortende voorwaarde

• Anders dan bij andere belastingwetten wordt bij de heffing van successierecht, recht van overgang of schenkingsrecht geen rekening gehouden met een ontbindende of opschortende voorwaarde

• Zie ook artikel 21, lid 2 en 7)• Artikel 53 SW: herrekening van de

verschuldigde belasting bij vervulling voorwaarde

www.extendum.nl

Schulden• Als schulden kunnen voor de heffing van het successierecht, naast de kosten van de uitvaart, in aanmerking worden genomen:– Materiële belastingschulden (art. 20, lid 3)– Latente belastingschulden (art. 20, lid 5 en 6):

• In ondernemingsvermogen begrepen stille reserves (20%)

• In ondernemingsvermogen begrepen oudedagsreserve (30%)

• Aanmerkelijk belang (6,25%)

www.extendum.nl

Tarief

• Progressief– Omvang van de verkrijging– Relatie tot erflater/schenker

• Samenwoners

• Schenking onroerende zaken

www.extendum.nl

Samenwoners• Artikel 24, lid 2– A. tot het tijdstip van overlijden of de schenking

duurzame gemeenschappelijke huishouding gedurende

• 6 maanden (bij overlijden)• 2 jaar (bij schenking)• Zelfde adres in GBA• Notarieel samenlevingscontract• Tenzij geen keuze als partner in IB

– B. tot tijdstip overlijden of schenking na 22e jaar minimaal 5 jaar samengewoond met geen ander dan kinderen jonger dan 27 (tweerelatie)

– C. tot tijdstip overlijden of schenking na 22e jaar minimaal 5 jaar samengewoond met meerdere personen (meerrelatie)

www.extendum.nl

Schenking onroerende zaak

• Casus 1– A schenkt zijn woonhuis, waard € 300.000 aan zijn twee

kinderen, B en C

• Casus 2– A verkoopt zijn woonhuis, waard € 300.000 aan zijn twee

kinderen, B en C en scheldt schuldig gebleven koopsom kwijt bij de zelfde akte

• Casus 3– Als casus 2, maar nu wordt in zes achtereenvolgende jaren

steeds € 50.000 kwijtgescholden

www.extendum.nl

Imputatie pensioen en lijfrente

• Kinderen en ouders (art. 32, lid 2)– Waarde van het pensioen vermindert bedrag van de

vrijstelling

– Minimale vrijstelling: € 13.230 of € 10.000 voor kinderen, € 8819 voor ouders

• Echtgenoot of samenwoner– Helft van de waarde komt in mindering

– Minimale vrijstelling € 147.410 of € 73.711

– Geen aftrek vanwege (mee)betaalde premies

www.extendum.nl

Samenvoeging

• Art. 25 (successierecht) en 26 (schenking)– Met elkaar gehuwde personen/samenwoners worden als

een persoon gezien.

• Art. 27– Meerdere schenkingen binnen een jaar worden

aangemerkt als een schenking tot het gezamenlijk bedrag

• Art. 28– Schenkingen door ouders gezamenlijk of afzonderlijk aan

kinderen worden aangemerkt als een schenking

www.extendum.nl

Afstand van rechten

Casus

Niet-verwant is bij testament benoemd tot enig erfgenaam. Daardoor hoogste tarief (tariefgroep 3).

Deze erfgenaam verwerpt de nalatenschap. Daardoor verkrijging door broers en zusters van erflater (tariefgroep 2)

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging• Op verzoek bedrijfsopvolgingsfaciliteit (art. 35b, 35c)• Verzoek gelijktijdig met de aangifte• Voorwaardelijke vrijstelling van 75% van de waarde

going concern (tot 1 januari 2007 60%)• Voorwaardelijke vrijstelling voor verschil tussen

liquidatiewaarde en waarde going concern• Betalingsregeling over resterende 25%• Waarde going concern: uitgaande van voortzetting

van de onderneming gedurende ten minste 5 jaren

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (2)• Uitvoering: m.b.t. voorwaardelijk vrijgestelde waarde

wordt een conserverende aanslag opgelegd. (artikel 37, lid 2 SW)– Renteloos uitstel gedurende 5 jaar (artikel 25, lid 11

Inv.wet)– Vermindering aanslag tot nihil na 5 jaar (artikel 53c SW)

• Rentedragend uitstel (artikel 25, lid 12 Inv.wet) gedurende 10 jaar voor het successierecht dat kan worden toegerekend aan 25% van de waarde going concern (berekening “aan de top”) (artikel 31a SW)

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (3)

• Faciliteit niet alleen van toepassing bij verkrijging van ondernemingsvermogen, maar ook bij AB-pakket.

• Bij AB-pakket is de faciliteit slechts van toepassing op dat deel van de waarde van de aandelen dat kan worden toegerekend aan het ondernemingsvermogen in de zin van de Wet IB.

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (4)

• Nadere uitwerking in art. 7a t/m 7d uitv.reg. SW– Indien vermogen van een rechtspersoon voor niet

meer dan 15% bestaat uit beleggingen, dan is de faciliteit ook hierop van toepassing (art. 7a, lid 1 uitv.reg. SW)

– Bij deelneming: consolideren (art. 7a, lid 2 uitv.reg. SW)

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (5)

• Van voortzetting gedurende vijf jaren is ook sprake als in deze periode sprake is van geruisloze terugkeer uit de BV– Voorwaarde: onderneming wordt voortgezet door de

verkrijger van de aandelen (art. 7b, lid 1)

• Indien ondernemingsvermogen is verkregen tegen een tegenprestatie of onder een last wordt voor de toepassing van de bedrijfsopvolgingsfaciliteit met deze tegenprestatie of last geen rekening gehouden. (artikel 7c)

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (6)

• Van voortzetting gedurende vijf jaren is ook sprake als de verkrijger de door hem verkregen onderneming in deze periode omzet in een NV/BV (artikel 7d, lid 1)

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (7)

• Bedrijfsopvolgingsfaciliteit is slechts van toepassing op degene die het ondernemingsvermogen of het ab-pakket verkrijgt.

• Mede-erfgenaam die in verband met de verkrijging van het ondernemingsvermogen een vordering krijgt op de verkrijger krijgt op verzoek (rentedragend) uitstel gedurende 10 jaar (Artikel 25, lid 13 Inv. Wet)

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (8)

• Indien na het opleggen van de successieaanslag wijziging komt in de gerechtigdheid tot het ondernemingsvermogen (bijvoorbeeld als gevolg van een verdeling van de nalatenschap) wordt de aanslag (en dus ook de faciliteit) aangepast (lees: opnieuw berekend) (artikel 53a, lid 1 SW)

• Melding bij inspecteur binnen acht maanden (artikel 53a, lid 2 SW)

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (9)• Indien niet langer wordt voldaan aan de voorwaarden

voor toekenning van de faciliteit moet dit binnen acht maanden worden gemeld (artikel 53b, lid 1)

• Gebeurtenissen waarbij lid 1 van toepassing is:– De verkrijger houdt op uit de onderneming, of een gedeelte

daarvan, winst te genieten;– De verkrijger vervreemdt AB-aandelen– De vennootschap waarin aandelen zijn verkregen staakt

de onderneming of wijzigt activiteiten naar beleggen van vermogen

– Vervreemding wordt opgevat overeenkomstig artikel 4.16, lid 1, onderdeel a,b,c,d,e en i Wet IB 2001

www.extendum.nl

Bedrijfsopvolging (10)

• Voor praktijkvragen zie besluit van 16 maart 2004, CPP2003/1717M

www.extendum.nl

Wijze van heffing

• Artikel 37, lid 1: aanslag• Artikel 37, lid 2: conserverende aanslag (bij

bedrijfsopvolgingsfaciliteit)• Artikel 38: een erfgenaam dient ook de gegevens te

verstrekken die van belang zijn voor de heffing van andere verkrijgers– Praktijk: gezamenlijk aangifte (art. 39), tenzij ruzie.

• Art. 40: ook aan schenker kan aangiftebiljet worden uitgereikt. Aangifte kan door schenker en begiftigde gezamenlijk.

www.extendum.nl

• Vragen?