A. n.DIssERTA! JO ORA DUALIs,

De

PERFECTIONEUNIVERsI,

CLVATENUs DEPENDET EX

DIsPOsITIONE DI-VINA.

Cujus PARTEM PRIOREM-Cuvi ctnsensn amfltfflnu facultatis Pbilojtshie*

in Regia Academia Aboenst,sub tutelayiKi U

Mag, AL GOTHI A.sCARIN,

Hist, & Phflos. Civil. Prosess, h.t. Rect.Publice desendere cenabitur

AUCTORJOHANNEs KRAFTMAN

Nyland/is.DTe i?. Junii, Anno MDCCXLI.

horis ante meridiem /olitis.

ABOAE, exc, loh, Kismpe, Reg, Ac.Typ*

CammererarenmibsunocsiLirent Contoiret, $bel ocs£)6gact)s«bs£)etren/erich (tm&Pixmi

sDlin sunlMslt Jpect gartrot.

merlsi ett (lpcsedr/>m curtatus sidnberprisat s

snapt est sdcsicst mos (lora ©taparn dr;©ocs; prdcssstgt ®ubens namn ocs) sies iiisegel siat/

©amt be§ sulstomligsiet t slena asmjct misat*/jan en otalig sidat ut inter stela t saga

9(s Creatur/ (om stg iprdcstig orbntng tee/©om sibra mdrt fornusr est (Turitr amne gie/

Pcsios/ at dra ©ab/ ocsi sota bpgben/ braga-

gaj! oct an siius ut rdrtn ssidret missasgot os]/ bd (innent simi? i nusjsitus mdnbas ma>(gd siot ben bdrstap sbt irae cgen tdsning std.

§Is®ub gior* ali trng mi/ bet onbaalbrig gilla*

Pm siet ocs) annat ia$ i sic$c tabet sFnstwr/s)em jag meb mbtbsam siansitbt garbm Idgget net/Pcs) atbc gunsttgt silr eptagne/ bbmiust lct|

©om pcos as' taessamset siog sien som alttb silistpeit

gsocl ocs) -Obgcsitasi #err Canimetctaren£/min ssunsti&c £)crrgarsiroce'

s6t>miuse tiencxtrOH' KXAFIMAN*

*U;r9 Chr‘(sinio r-o isttagislreANDREAE KRAFTMANi

Adjuncto Gymnasi/, qvod Borgoae floret, dexterrimo,Fratri germano

EXinde, quo utroque orbatus sui Parente, m»numera benevolentia. sidelitatis clux, Fra*

ter dilectissime, expertus jmn documenta, AEqui*tatis ergo exigit ratio, ut has qualescunque mea*

lucubrationes, in affectionis grata, imo aterni amo*

ris (esseram, nomini Xuo peramando consecrem.Nojh animum meum erga 5V sincerum. seren4itaque fronte accipec artaceum hoc donum, quodsio*(a osserentis pietate se commendat. Pive diu jb-Jst>s atque felix in emolumentum patria‘suum \luorumqve gaudium.

Iu ex intimis Animi recr{sisus sptat , qui in «mntfraternitatis asseciu (s st»*sAnttr permanere deartit

johannes^asIman.

Dshtttr43%ldrbe .ssKir CandidatensJOHAN KRAFTMANs

sldnuataube wdrrs.

tpslr (sig/ bu ess i b«u syerneiPilla sorersit %et interivit til alt/od) ait til lutet/ gibra?

sit £aren stycstttss wdberbdts mcb voarab Wnga roilE. ss(t ssosur* rab/ odr annan rccdb la brijitgt scgla til?

$ar bu gtetrab at tmlrEet meb stussUdrtar samanstdpa?’sit tu s crclgbcteng sias meb tiben* |n5re Ibpa'’

sit leba tivrlbene Ilict usas cr ounbtvilUgt jlut ?

sls en' tissdlstg sdmrrran(lst' brss mdnga wcrlbar utssit udgre trobt bes twrlbeiv ar sor 0ub£ l)anb ait s6r‘

rtusia ?

pia be(s almadjtsbtup iuv noctu? grdu£o8.rtiiugd i

sit merlben bdud as nagre ut til en oeslblig langb ; •. s)d. beit- r tum-ocs) iinknil asianbre blissoer stdngb l

M) uei. be pra tdisctrspcl/ sbWt i tudrt (rvtie ptctla/tsT’ e) ffrnusrcts sojter/ sajtbe ug imb sargor mala-

gbrmisict 4 (ustpi siabig grimb/odj mtllananlgengar;€n listig Ifflb/ but’ bet ser ut/ rtenne sFrisun jidr.

©csj trogua soljc/smnlng/ rossbcrpd Itu (tcmpel trpeta/pcl) sor sla sau iunge? IdUan gic bcsj Auctor mpcsen lucta-

men: Ion sorni Dggsc od; trdgeir stit pldr umntra (ttincssm/

„bstnb meb mprsescaj l)eber sio.

CisCAEX FRIDRIC MEJsNAXDER»

Csarissimo D:no AUCTOR!,

QPi ad 'veritates in Philosophia obvias animumadvertit, easdem in theoreticas 0® praBicas

esle dijUngusndas facile intelligit* Fracida verita*tesqua in dirigendis aBionihus humanis versan*sur, nullis indigent commendatitiU , sww multi-plicem earum' ujum' ipsa negotiorum adminisiratio-nt experiri liceat, sisi tbeoretica dogmata', qvdimmediata applicationi in negotiis vita, humana lo-cum haud concedunt , /zow omnia, bene tamen'multa primo intuitu Jienlia videntur* Undesiepiaccidit, ut eodem, praBica applauju' non exci-piantur a viris , rebus gerendis uniet intentide fundamentis veritatum parum junt solliciti.Adultum qvoqve contemtum hujusmodi dogmatumpromovit , qvod nunqvam sere in rep *

literanddesuerint homines, qui loco solida cujus dam theossid, [peculationes mali' fundatas proposuerint, ittqvibus- vera' salsis, certa' incertis suere' intermixta ,

qvarumqve usum sepe ne conjeBando qvidem asie*avi' licuerit. Prout vero ptrverla a praxi vitahumana abhorrens dogmata proponendi ratio mini-me est probanda $ ita ahslt, ut veritates theoreticas'nullius esle usus slatuamus, cum sine& pyoposiiionilsus thmeticls, in avibus natura

‘

&

PRAEFATIO.€*Unt, qui ex accurAt-ori sysscmatis hujus .mundani ,cen ■

j3 temptatione, indolem & usum eorum , qua in eodemtepersuntur, propostto Admodum laudabili, eruere cenentur.Hi, licet non ni(i ad partialem qualemcumque operis Divi-ni cognitionem Affigere possint, stupenda tamen saptenti(si-mi Conditoris testigia ibidem ad oculum obuia, jucundi[si-me intuentur. Perum, quum omnia, qvaad mundipertinent ide-Ane, sapientissimo nex u sini concatenata; quid mirum, siparticu-lam vix infinitesmzm imperstBe admodum per[putent i, plu-rima obleniant, quorum tssum (js sinem ne conjeBando qui-dem assequi valeat 4

, imo multa, que tn iransvorsum planetendere videntur ? Et quampis ratio vehementer urgeat , utmaxima perseBtio in parte pofflbilts , non nisi natura totiuscognita, asiimari debeat ; non tamen desunt iniqui eperu Di-vini tensores , qui rationis leges pr rsus invertentes, exqaalicunque partiali imperseBione , totum nabo laborare flo-Ide concludunt* Asl prout i perplexa dubia, qua contraprudentem respublica adminislrationem assert plebejus aliquis,non n'st risu & correptione digna ctnseri debent: itamulto magis acri impium eorum saBum perslringi debetctnsura, qui licet ne pulvisculum quidem, prouti cenjoremdecet, norint, iniqVum de stupenda totius unitersi compagetamen, plus quam temerario ausu, serunt judicium. Ne au-lem ea, qua incompleta nobis sistit experientia, in detianos trahere (s consicientia serupulos sententiasque pietati i-nimieas excitare Valeant, e re esl, ut ex perseBionibusConditoris eruamus, quid de opere illius nobis sit sentiendunto

Jsstppe cum naturam gubernii , cui omnia , qux creat»Juntsubjacent, ad convifflionem ur que noVit contCRiplator U-niversi, tantum akejl ut qVerelas contra idtm moieat, ut so-sini eo intentiori animi devotione, Divinam bonitatem (s sa-sientiam ubique agno scat, quo pronior , s<a, <p<£ hinc zepen- •

dent, in transvorsum tendere ajjereret. si censorem aelurushabenas decempeda su e rationi temere laxaret. scilicet cumargumentum hoc: Fecit Conditor [attentia , bonitate tspotent i3 infinitus: 8rgo bene: £rgo optime secit , Juturnamhebeat concludendi Vim & ttulU exceptione possit irfringi:seqvitur quod crajjam nojlram 'agnosentes ignorantiam,infinitam Conditoris bonitatem atq'e, sapientiam pia ad-miratione venerari dabeamus , etiam,, si caJus aliqtisspecia'is occurrat, qui operi illius maculam inserre videtur„Hac dum perpendo, HlAM L humanitatem mihi polliceordum de Universi hujus perttctione, qvatenus exCreatoris ordinatione dependet, meam qva emcunqveJententiam, candide seposito omni Auctoritatisprxjudicio,in prasenti hac opella, tradere incipio. Non dubito qtoin pro-lixa, qvam observo', i traBandi ratio, txdtosa , [altem inu-tilis, primo prxsertirn intuitu,ipsi videatur, qui novit, brevi-oribus memet hoc negotium abjohere potuisje , lerum qvumille spe.u/athnes, luxuriantis ingenii sestus nuncupentur (sphtlosopjo lo seanttir indgnx , qux mamsesium generi buma-n1 usnm no t promi tunt crediderim me rem omnino nonr.dpis.dam seosso, dum practica sacundi ssmx hujus materia9' iter tangendi aiqvanto suerim prolixior, quam demon-Jlrandi • igur . si rheoriam rei expositx speffles , reqvircret,ta tum intenti ne, quale:cunque noshos lab res in publi-cum praeire d.c evimus , st! s ni! penes eos , qui i» shi/»-

sephia hcrent principii* lucrari pofixt, saltem nemini tadiosine aut •ssensoni- Atqve hac quoque rath suit , cur opel-lae hanc editurus , eandem 'veneranda quaque FacultatisTheologica examini atque censurr ultro subjecerim. Consi-nus equidem sum, quod sana ratio mt magis urgeat, qsamvirtutis & pietatis exercitium. Feram quum communis iHa men-tu fragilitas , tantum penes acutijstmos quoque valere [oleat rut dum rationis ductim se secutos suisseU eidem vrorsus contraria , nonnunquam proponant :

hinc crediderim nos mode/iia non minus quam prudentiaregulis conformiter egisse ■ dum summo resectionis ust pri-vilegio , innocuas nostra* meditationes , nil quidquam gratiaehuic repugnans , in se continere, ad summam usque conficio-nem edoceri voluimus. Ne autem pra[amiae justo longioriL. B. offendamus ipsum adgredimur propositum, illius , cujusM us?4m agimus, b. e. surami NUMINIs auxilium hu-millimi impiorA*tts<,- ,

§• k

§< t

ENs limitatas hahens perseBiones , *vi eson-■tU sita non exisiit. . Admitte enim , enslimitatum vi eslentiae suic existere, eslen-

tia silius, eo ipso illimitati qvid in (e continet.Etenim si existentia m necejlariam in se consideoras, gradualcm disserentiam noa admittitj &

conseqventer eadem major concipi neqvit, Er-go, qvo ad existentia™» eil ens iliimitatum..sed limitatas habet perfectiones, per hypothe-sin j adeoqvc cst ens limitatum. Ergo simulest ens limitatum <k iliimitatum. Qyod asesiurvdum. '*

(*) Existentia entium ,

non dissert, nisi qio ad mo-dum exislendi. Etenim ens ,

aut exisiit necessario , aut contingenter. si contingent erexisiit , rationem exislentia in«ssentia sua non continet,/td\

in ente quodam 4 se diversj.,st Autem necessario exisiitens aliquod , ii essentu (utexisiit , xdeo que in eadem ra-ti» reseritur cur exisiit. Entiitaqu» contingenti, ret/i-t«s quadam deeji, vieujiu.

Dt PRRFlcrrONF iWrrgRsIQUA^rms2ad existendum , determinarideberet. ss>uumq'oe hanc reali-tatem possideat ens neceslarium; hinc ens neccssdri-um, quod ad exist ntiam, per

seBiu s est ente contingende.Omnis etenim reahtis, pr-seBionem entis ingreditur.Jgaumqve absolute necessartomagis neeessarium non deturbine major neque concipi potest quo ad exislentiamt realitas, quam determinatioeslen-tialis, ad existendum. ■ Ade-eque est realitas 1'limitata, Realitas autem tlimitata in est-[entia limitata, fundamentumnon invenit, Adeoque ratio,'cur ens ase existit , contineturin e[entia illius illimitata.Deinde non minus evidenter/equitur, omnia quapertssenttanaetitis a se determin entur.,

esse ilimitata. Etenim ubi ii

iim. latum c(t determinans, ini-ii ea , qu - per idem determi.n tntur , non postunt non eststeidimitata, Quum itaque enti ,vi essentiae suae existenti, U•

limitata .tdscrtbenda (it essen-tia , ui demonstratorum'.hincomnia qua enti ase compe•

tunt , illimitata esso" sequiturscilicet , cum n*hil , sseu illudcui nuda ressondet notio ,adexistendum , per essentiam ,

determinari nonpossit\stequitury

quod nun ni(i realiras illimi-tata , per essentiam ;limita-tam , determinari po(sst ad ex.isiendum■ Atque bine ensx /e. & illimitatas habensper-seBionet, est unum tdemque.Ade que uhi ilimitatuoi quidin ente aliquoreperitur y ad exi•ssentiam illius contingentem vtuto colligitur.

5. ILstigula 3 qvae in universo hoc «periuntur varii*modis lunc limitara, testc experientia. Ade#

ocpc rationem existenna: in Ic oon conti-

DEPENDET FX DIsPOsITIONEDlVlNA, 3n«.nc (§.!,)♦ A/iundl itaqve existenna depen*det ab ente qvodam neecssario & a mundo di*

qvod, majestatico nomine, DEUM com*pellamus. Qvum iraqvc DEUs est ens a sc:hinc perfectiones postidet illimiratas (§.dqvc intellectu & voluntate gaudet ilhmitata.Conditor itaqvc universi, cst ens in agendo li-berum, Considenter mundus hic, ob sinemaliqvem est: productus.

s. III,

PErso&io nostra ut limitata cst, ita ulterioracontinuo capere porctl incrementa. Hinc

nostrae actiones, usus nostros proprios (pectant J6c ad nostram perfectionem promovendam eosumus apriores, qvo certius, de perfectione verajudicium sere calemus, haec autem agendi ra*tio penes Deum 'exsular. Etenim absoluta nc*cessitate existit; conseqventcr perfectiones possi>det illimitatas (§,L 2.), Qvuen itaqve perfectio-nes silius incrementa rcspuantj adeoqvc sibi sit(ussiciennssimus, mundum hunc ob proprioj ususproducere non potuit.

At t«. iv.

liud itaqve non (uperest, qvaai ut (satuaemus, DEUM Bonitate sua inexhausta du-

» D£ sERECTIONE UNIVERsI gV.slENUs4ctnm, mundum hunc produxille. htenim o*

mnis a«sio libera, raetiva pracluppoait. Nil au#tem sub motwbrum nomine venit, nisi qvod a#

gens intell>gens ad siiatn vel aliorum perfectio’nem qvid consere norir. jam si primum mo-tivorum genus, ad DEUM retuleris, locum noninvenit (§.?.)♦ Ergo perfectio entium a Dc*diversorurn, ratio suit, cur mundum produce#rer. sed bonitas considit in promtinidiac, adaliorum perfectiones promovendum directi Er#go Deus, bonitate sua incxhausta ductus, mun#

dum creavit. *.

(*) tyvum per se puteat,DELlM, mundum bune produxisss , non ni(i in usinne-orur4,qvi actu existunt {**}’■cumque prster DEUM non ex-ijiant entia alia , mst qu*cont.ngentia simi , adesque o

pe creationis produsia (§, 2 )

Jeqvitur, qvod DEUs mundumhunc produxit , oh perfectio'nem creaturarum. Verum obiicert qtis potesl'. Mundumhunc ob sinem aliqvem

sinis hic promovetur, jdeoqVosinem creationis . extra mun-dum esse qvsrsndum, sedesi res rn sulvo, binem hi-buit I tus

, cur mundum pro-duceret (§.. 2 ). Mundus ita-que, prout i a DE0 creatusprediit

,medium esi, qvo si-

nis hk promovetur. Pluri-ma autem in untverss reperi■untur,qvs ad creationem mun-di n»n spestant. sic notitiaCreatoris & operum idius,

esse productum», gaudium Cs acqpiescentia ,

ter eundem esso medium, qijsqvx hinc sigitur, nec -non

DgPENDET EX DIsPOsITIONE DsiNA,5

a 'ia perseBiones accidentales, eentium ratione preditorum , /aei creationemreserri nequeunt. isisi/yid ni itaque dici potesi, LDEUM creassie mundum , ut per tscBio creaturarum possibilis, tsoret aBualn? sane, ut hoc iipsum asseramus , ipsa exign unec e(sit as. Etenim si qvts sla t.tueret, sinem, cur prodaBiu isit mundus hic, vel nullumdari , vel .eundem in ipso lCreatore esise qvarendum , in\{utroqve casu, perseBionibiu j

§o V.

entis ilimitati , in mica pro-serret. Deu* esi siapientissimusxErgo frusira agere neqtut, si.hi esl susisieientijsimm; Ergomundum non produxit , ac sitpse eodem opus babuiset. Nilitaqve aliudrelmqvitur, qvantut (latuamut, sinem, cur pro-duBm sit mundus, tn ipsi»creaturis ejje qvxrendum,

(■**-> *d gloriamDEI rcjpeBiPam attinet vide$. 9. (s io'

EMite finita ita inter se connexa 3 uc vi natura<& coexistennsc ad modificationes, m usum

entium, qvae sui conscia sunt, (abeunda aptasint, mundum appello- *

• Licet definitiones nomina-

les sint arbitraria , neesiee tamen desiunt rationes, cur hanepotius conderem mundi desinitionem, qvam ex philosiophorunt [criptis, aliam qvatn-:u'nts>e adoptarem. Omniaqua aBu eonntxa, sunt, suerunt (s futura sunt, inmundi definitione tumulare,

nabis non placuit. In suhse*qventibus, e* nobis erit de-idenda qDestio utrum DtUscondidit mundum optimumpel non? Admitte vero desi-nitionem mundi, ingredi de-bere omnia, siraultanea 5c(uccesiiva, tum q-vtsiionesha ; Utrum Deus condiditmundum optimum, & utrum

V

DE PERFECTIONE UNlsiERsI JsssiJTENUsDEUs omnia /tmultanea o suc-

resigo, optime condidit? spi-polient ,

(s (ibi invicem subshtui pojsiunt Nemo autem facite asfirmaverit , continuas subsecutiones , qvas in universoqVolibet momento obseWahtus,ad produBionem mundi ex sliihilo , adeaqve ad creationem reserendas esse. DEUspiandum materialem creatntUt machinam qvandam , qvcab omipotentia Divina (u-sientata,vi natura (s mecba-nisimi legibus, infinitis modificatienibus obnoxia esl. Adeoqve modificationes, sensiibtunoslris obversiantet, non suntnisit effectus universi , tsslatum duntaxat illius absiolvunt, Duo Autem , ad notio-nem mundi re qvirimus. sicilicet , coexislentiarn entium sinitorum ,

& eorundem nexumita determinatum, ut vi istimustbtu entium, qvasui consicta

sunt, cortsUhtur. Mundumitaqve disiingvmus , non so-tum a consujtone entium chao •

tica,sed etiamab iis m achinis iparum exislentia posibiUtas ,

extra nexum mundi alkujtu ,

absolute & in se non impli-cat. e. g, st DEUs condidis-set machinam qvandarhi unieteum in sinem, ut aqlam irialtum veheret, qVaqve itarisagitatione aqva 'stupenda e-deret phanomena ; crediderimhanc machinam , non adeo con-venienter venire sub notionemundi alicujus. Eo autemmajori jure ad ideam mundi re-qvirimus nexum , ad felicita-tem entium , tpe sui consciasiunt , promonendum, accont •

modalum, essio certius esl }

'■ mundum , in eorum ustm ,

a sapientisinio Numine, esso* productum. Patescet hac veri-i tas ex propostione /'epenti.i'

s- $•

D6W mundum creavit ob perseBionem entiumqva Uti, conscia smt, Etenim in creaturis

DEPENDET: Ex dispositione divinam . *

ratio seu sini* repemur, cur mundus suerir produ-ctus (§. 4.). si vero snti.t sat non conscia rc*(pexeris, qvod ad ead-m, nss resert, si vel sue-rint prodii sla, vd n.-n, Neqve enimoraccaserj poffenr, m statu actualitatis, qvamdum nude suisient posTssiiUiu Eorum itaqvcperfectio m se considerata, sinis creationis essonon potuit, IstJem itaqvc invenitur in entibus*qv* tibi suaeqvc perfectionis conscia sunt»

shi modo attentionem suam desiderari non patitur saetle -videt, omnem aBionemfrustrmeam e(se , c/v<e ob reminanimatam, eaniemqbe noneonsciam sui, ut ob sinem ultimum , inflttuitur. Hinc deridendum se omnibus propinaretq\n montes tegumento obduceret , ne tempestatum injuriusini expositi. sntia autemsui conscia bae peculiare hahent , ut ad perseBionem su~ampromovendam ultro excitentaha entia libera. Etenim enssui consium, Voluptatem pertipit ex sua felicitate, inepeeandem propendet. Et qvimnon possu non entia) esso a ejusdem

secum sini natura , ejusdemqtoqve coasider attonis atq-vcpretii habere; hinc eorum, qVasui confria simi, persieTHonem ,

sq-ve at propriam promovere(ludet, nisi rationes peculiarescontrarium svaserint. siliaprostrimus , experientia suntconsient anea. Nil jucundiusesl cordatis atqve' sineeris ,

qvam al.orum felicitas. Un-de siumma comnusierationemoventur, dum trisile aliqvodsatum, illis narratur,Produntautem se hi affectus, penesVirum integrum, licet illi,qvibus fortuna inimica esl r[ne nomine qtidem, ipsi in-notuerintv st cujus aemesiica

DE PERFECTIONE UNIVERsI QVATENUs8experientia allatis contrArtatur,prodeflipsi, ut friat, se, diu-

vitiorum exercitio , habitumperterjum induisse, sumqvi (latuant , omnia creataeffr, oh utilitatem hominum„st generalius enuntiarent, omma creata esse eb utilitatementium, qva sili confria simi,ex prafritti proposrtione, pateretajjerti veritae. Bonitas DDotnaillimitata est, adeoqve ad omne ens se extendit,qved ejus-dem aliqvo modo capax essepo-tesl. Atqve bine eqvodbenigni(Jimum Numen, inser-ioris ordinis animantium qvoqve apud Vatem Jonam, ha-beat rationem. Praeterea Pbi-

lofrophtu adserere non susrmet,entia , qVa ip/o homine

, longesunt nobiliora, in umverso baeneutiqVam reperiri. Non eslut objiciat ejvis, plurima , inpra/enti occurrere mundo] epetso'um entibus sui confries , nul-lum prefrant usunt. Necfre e-n\m ex no/ha cognitione, om.nium creaturarum usus eslmetiendus, quippe ve eonjeBan-do qvidem ajjeqti valemus, u-Jum, qtem prastat qualibet resin nexu Adeoqve res,qva nobis videtur abjesia tsnullius momenti, usus maximos& inexspeBatos, entibus, qvasui confria sunt, asserre potesl.

§> VIL

REm,'m qva varia occurrunt, pers'edam nun-cupamus, ubi illa qv<c in eadem obscrva-

mus, ad realc qvid obtinendum tendunt. Adeo*qvc perfectio definiri potest, per coalensumvariorum, in realirate aliqva obtinenda. Hincperfectio ejsentiali* dicitur, qv« per eilemiatnrei inest, Accidentali* autem perfectio adest,

Di PFRFPCTOW UN1VPZsI gFATENUs 9dum ea, qvorum existentia percllemiam rei nondeterminatur, ad idem tamen, cum cslentiaiibus

?

obtinendum tendunt.$. VIII,

sI intellectum , rationem , imaginationem <§£

caeteras facultates animae cognoscitivis re-Ipexeris, omnes eo tendunt, ut carum ope Deialiarumqve rerum cognitionem , nobis acquirerevaleamus, Voluntati autem debemus, qvodeaeligere postuus, qvorum patrandorum motiradesumi possunt ex attributis Divinis & ipsiusaeonis, cum natura agentis, convenientia.Dum vero ita nostras instituitmiiactiones, qvetn-admodum facultatum nostratum complexelunatarum, indoles illud exigit, facultatibusnostris decenter utimur, & actiones nostraerecta: sunt* Facultates itaqvc animae naturalesconstituunt dispoiitionem, recte agendi, Qvum.qve haec ab dsentia nostra pendeat; ad per-sectionem nostram csTentiaienj, reserri debet(§.8-)- Dum vero actiones nostras, ad rationisnormam, seu, prout facultatum:nostrarum, com-plexe (umtarum indoles rcqvim, initituimui', per-sectio acidemalis adest Testator epim lutu-

DsPBNOEt EJT DIsPOtniONB 01FIXA.10

bns experientia, paucos virtutis esse cultorci Jhinc ad perfectionem essentialem, reserri nequit.Ergo ad accidentalem, qvippe cum cslentialiconsentit*

§. IX-

GLoriam 'Divinam promovere dicimur, dumnon tantum attributa Divina contempla#

«sur. sed eriam actionum nostrarumcx iisdetn desumimus.

5.X.

DEU<s mundum enavit ob gloriam Juam.Etenim perfectio entium, qwx sui conscia

Ium, cst sinis creationis ($.6.). perfectio autemnostra accidentalis adest, dum actionum no*

strarum motiva, ex ipsius actionis cum naturanostra convenientia & attributis Divinis desumi-mus (§ £.)• sed co ipso gloriam Divinam,qvatenus ad no* resertuErgo DEUs mundum cr

Liber* atii» recta e/?, tujusmotiWm desumiturex Attri-butis divinis ,

& ipsius asflo-nis cum natura Agentis e$n-

■venientia (§8 ). 4deeque omnis actio retia ,

r, promovemus, (,§.9).eavit ©b gloriam suam**qua a libere agente prosici*scitur glori* Divina ihiustrattonem , jemper in se in-cludit% Px nostra itaqu* per-seClione accidentali , gloriaDivina stparari nequit. Na*

DEPENDET EX DIsPOsITIONE DIPTNA.* > I I «—• , „ m%, al a ■ 11

tan dum ve>0 ,• quod quando-quidem Divina persessi nes il-limitata sunt (si ipsi essientia.

Its 5 A/Vjc nullo medo dependent ex assionibus noslris ; /siassiones noslra , (uum pretium (si quidquid iUs magn sici inesl , de umunt ex perse-ssionibus Divinis. DEO //*

placent assine 1 noslra,quibus gloriam Divinam pro-monere dicimur , »<>»

Divina persessiones ipsis indi-geant , std quia persessionemnoslram accidentalem consini/unt. Dissident DEO perversaassiones n~n quia per sessto-mbus Divinis quid detrahuntsed quia agentem miserum (siimpersessum reddunt, Quem admodum enim ens a se , omnespersessiones illimitatas po/sidet, ita vi natura sua , piacet ipsi quidquid perfectum

,

d/fflicet quidquid impersessum(si vitiosum fuerit. Atquebine esl, quod ex attributisDivinis , nullum motivum aBiomm suarum jumere possn

libere agens , nisi asflo adpro-priam /dius per sesstonem ten-dit/ Qhii dicunt hominem obgloriam Divinam ejje conditum-,gloriam hanc, quatenus ad Cre-aturas resertur , 4 persessioneearum propria sejungentes, illisi hominisfacultates considererent ,

(si ex earundem usu, si.nem cur constitus(it homo , eru.erent,penitus convincerentur, sigenuinam gloria Divina no .

tionem , non pojidere, Glori-am Divinam promovemus

, dumvoluntatem illius > cum

sine , cur produBus sit homo,j< oincidit, exseqvimur. Jamcum usus facultatum , sinemearundem •, adeoque (J sinem ,

cur produBus sit homo, ab-sohit; qvumqu facultatumnoslrarum usu , non msi pro.pria noslra p‘rsessio promo-\>en posj/t: seqVitur q)>od g\0,

Divinam promoveamus,I dum decenter, noslra (ludemus

perfectioni. £x aliatis , Jpe> 0\ abunde patet , qvamatqve mdisstiubiUs rntercedat

nexus

D? PERFECTIOH£ 'INFERsI JgKsTENUs12

nexus inter perseshonem no-frarn isi gLrix Di 'sine illu-frationem, sanns itaqse soret metus , si qvis s'uspicaretttr nos (ate apeniisse per tamiis , qvi in ostiis prstipitesruunt, dum /latuimus, DEUMbonitate sua impulsum, mun-dum hunc produxisse. Neqve e-nim argumentatio bae bene sehabet: Deus mundumvit, ut creaturis bene esset:Ergo ips indisserens esl , qvalernennqve creaturavitam egerint.Contrarium (sidenti(sime seqtri-tur. EtenimsCreaturarum seli-citas mocisumsuit, cur mundum

cremento , accreseat numerus(s acerbitas medicamentorum.Hinc bonitatis ideam non pojedent, qsi legem natura pro ju-ga habentes, ex(limant , sead bonitatem Distnam seluti

: ad atjlum qvoddamsceleslerumj consugere posse. Bonitati Di*sine tribuendum, quod nosobliget , ad atliones nosiras ri-te mfliluendum : qma aBionesrecta; ad propriam mstramp-rseBiottem tendunt. Docu-mentum itaqse bonitatis insi-nita non esset , si ratione con-cessa, gratis nos eadem abutipateretur, nullum-, ut eidem con-

produceret DEUs , non potest formhtr videremus , mttisumnon eartmdtm perseBionr/n st- adjungens Unde qvi bomta*rio velle. Et conseqvemer ipsi tem Divinam modo praposlero s

difflicet qsidqpid perfectioni eo- (s maxime impio , illimitatamrum adoersatur, st itaqve sua reddere annituntur, arstioribusculpa, in transvorsum ruant qtant par esl, eandem circumere -rurs: , stbi ipsis imputent (cribunt linitibus*[i. ro morborum natura (s in-

§.xr.11 MUndmn tn suo genere optimum appello, cjti,

q.voad omnia emia 3 eodem rcperiun*

DsHNDBT EX DIsPOsITIONE DIVINA. 13

tureum habet nexum, ut vi lictus, perfectio entiumqv.v sui coascta lunt, optimo, qvo his numerodeterminatis entibus, fieri potest modo, promo/vcatur.*

Mundum aurem relative optimum voto qvemnon tantum ingrediuntur praedicata mundi insuo genere eptimi, verum etiam, cum rdi«qvis mundis in suo genere optimi*, collatus, eos-dem perfectione luperar. **

Deniqve optvs Divinum dico relative optimumqvatenus, omnia, qvae ex creatione & dispositio*-ne Divina dependent, ad sincra creationi* opti/me promovendum tendunt. Adeo ut implicet,illimiratas Conditoris perfectiones, alio ©peraemelms mamsestari polle.

Habent ha depnittones[undameutum tn re ipsa. Eten'm si entia mundum ingre-dientta respexerts, tn se nonrepugnat, qv» minus Parie in-ter se combinari possint spvum

mundum optimum ex numerodeterminatu entibus evadere,ubi et interse junguntur nexu*qvv persettioni entium qt>a suiconfriasunt, optime

* * Deinde , litet perfectiovero nem # Asfirmare pojssit , t maxima adefl , qva en •

adem entia, quaeitnqteposshi- tibm Humero determ'natis obsi-li embinatione , seriem aqvsneri pote(i

, tamen initserseclam constit utre ; satet]eoncludere litet , eo issoadese

DE PERFECTIONE UNIVERsj soVATENUs14perfestionent maximam, sirest | opus Divinum esio relative o-ratur mundus hic,adalios quos ' ptimum. qvam mundum prssen-cunqce mundos possibiles ,qVos tem essio re athe optimum. Jd-ingrediuntur entia , qOe nontantum qvt ad numerum, sidisersm qvo ad naturam qvo-q»e, ab iis, qvt mundum huncconstituunt-, disserunt. Perse au-tem patet q'sod uterqVe casusalium atqve a'ium mundum insu» genere optimum exhibeat*.

** * Denique totius operisDivini definitio longe esi gene-

etqve potesi qvts , in dubiumrevocare , utrum mun tu pre*

' (ens, sit relative optimus , qvide relativa persettionc toinuoperis Divini, convidlum ha-bet animum. Immo ex siequtn-tihus patebit, perseBiontm re-lativam mundipra entn, mor-talibus , sa tem (eia rationisope,essit indemonsirabilem.Ncwo

ralter, qvant definitio mundi autem exisiimet, definitiones,in su» genere & relative qtiasprasens continet prosositio,optimi. Etenim omnia, qvxfrustra a nbis esso excogita-a Deo producta [unt, & co» 'sias. Ex jeqtent.bus enimjecsetslter siponatur, plures eoe- patebt ea sidem cognitas essitxistere mundos, siub se comple debere ipsi, qhi de mundobendit. Atq\>e bine , lenae optimo aequum serre judici-

facilius tjl demonslratu, totum unt t>»luerit.§.x\l

TOtum opm Divinum t(i relative optimum.Etenim eodem prorsus modo deneonstratur,

Deum qvidqvid condidit, ardcoqvc totum opus(uura(§.FI ),ob creaturarum felicitatemproduxisse,qro in §♦ 6* demonltravimus, mundum praesenstena ? ob persedionem emiuna qvas sui conseia

DEPENDE! EX DIsPOsITIONE DIEINA 15simi, essc productum. Hin: totum opus Divinum,considerari' debet ut medium, Divina sapientiadignum, qvo perfectioni Creaturarum conlulitur.Omnis aurem medii perfectio, xssimatur ex illiusapritudinc, ad sinem obtinendum. Et res qvac-hbet appetibilis est, pro gradu perfectionis. Adeo-qve ubi opera diversa possibilia, qvibus sinis crea-tionis qvomodocunqvc promoveri potest, interse conseruntur, in tantum raotivum productionispossident, in qvantum sini creationis promoveri#do inserviunc. Opus icaqve.qvo perfectio Crea#turarum omnium maxime promovetur, maximumin se continet motivum, cur ad sinem promo-vendum adhibeatur, Qvum autem DEUs Ens Ii#berrimum & illiiriisasas possidens perfectiones(§.2.), non possit non agere rationi convenien-ter, hoc est, pro motivorum pondere, irrefra#gabilitcr seqvitur, felicitatem creaturarum operehoc, qvod produxit DEUs ita promoveri, ut alioopere melius ipsis pro(pici non possit. Adcoqvctotum opus “Divinum est relative optimum ($. n,J*

* Generaliter verum est ; itaqvt DEUs creaturarum o“qvti si sapiens \>u!t sinem, mnium, quorum interest,seli*medium qvtqVe, ad sinem citatem maximam velit, me-obtinend.m adhibeat. £snm\dium qhoqte adhibet, qvo

16 DE PERFECTIONE LINIPERsI gsATENUslaudata baefelicitas obtinetur, \norem. Firma itaqve (s inUnde aptrtijsime patet relativa ' sallibili deducitur conseqVentia■persessio opernm Divinorum,] bae nosirum assertmn ,sci'icet,ss)vod vero DEUs omnium' qVed totum opus Ominum,maximam persessionem crea- [ esl rslatiue optimum. Et cre-

turarum Velit, admodum esl\ diderim neminem adeo esso ab-evidens. Etenim persessio creaturarum esl sinis [eu motivumcreationis ($. 6, ). lam siser-sessienes gradu diversa inter

se conserantur , maxima per-sessio , persessionem quamcun-que, gradu minorem, sctlicet/eparatim [umtam, in se con-tinet. Et eatenru nuda adefl

jessa mentis, qui propo(itio-nem prasentem in dubium re-uocet In intelkssu non magisquam in Voluntate Diurna ali-quis reseritur desectus ; qua-nam itaque ratio adesi , curopus minus persediumperse ss to-

ri pr aserat? Argumentatio bae,DEUs iilimitarai possidee

ratio, tur bane potius quam perfectiones* ergo opusillam appetat libere agens, illitu relative optimum non esl,As maxima persessio aliaminsuper possidet persessionem , 1qua graduaiem illam disseren- 1tiam constituit, adeoque tum

persessio Creaturarum esl si-nis creationis, DELIs »h gra-duaiem illam disserentiamquam in se continet persessio

adeo esl absurda , ut inmente captum, vix cadere\pessit. Fer se autem paietquod hoc argumento uti de-beat is ipse , qui noslramconcludendi vim infringerevoluerit. Fersessienes etenimDivina illimitata sunt, adeo-

maxima, maximam hanc que omnes penes tum exsulantCreaturarum persessionem po- privationes, ssspum autemitus vult , quam altam agens natura (ut conVenien-quarncunqut , gradu mi- ter agat; evidentissme patet

t

DEPENDET Ex DIsPOsITIONE DIEINA. 17propostionem hanex CreatorUlinutatis pissidct perscdionesergs opus illisu relative opti-mum non esi , ex illita hpo-tbesi veram esso, qvi contendittoto opere Oivim aliud persestus esse posstbile, Divinisipaqvt perfectionibus manisesievim inserret, qvi in operesilia aliqvid desideraret, qvodsipienter adejse poslet. Absi ia nobis qvam longissime tants dementia. suadet ratio(s urget ipsa pietas , ut nonnisi exceisa qvtvis, qve in-finitas persodi enes decent, DsOtribuamus. <JM rtaliti facinora, magnis non raro encornusevehi suletst ; qVid uaqVe mirum, si de CondUore, cui Hli-mitaxe competunt perfectiones, tam magnificapr edicemus,ut m jora, <jvod ad creationis (pedat negotium ,

de eopre dicari imp licet ? Neejve eo- 1rtm metuende sunt qVerele,qvi exishmant , nos libertatiDivine vim inserre , dumplicimus DELIAM non niss opus relative optimum eligere.'

CMisera (s non intedigibiluea esset Ubertas, cujus exerci-tium nullum motivuno prare•

quirent. Et quandoquidem exabsur da bae sententia, nonaqvalta duntaxat , sed quoqueminus bonum, pr* majoriehgere posset ens liberum,seqvitur qvod libertao defini-enda soret per facultatem de-terminandi/emet, non tantumsine motivts, sei etiam con-tra ea, qVa [vadent motiva.sed hee idem esi ac si discreticorpus qviescens, percussione sa-Cia, direstioncmpercutientis nonsiqvi, sed .in partem prorsuscontrariam tendere. Adeoquesub sa!sa bae hypothesi, casus

I purus duplici mado\ infeliciconamine introduceretur Li-bertas, eam facultatem absol

i w/, vi 'cujus ens inteliigens,aCliones suas dirigit pro mo-tinorum pondere Omnis ita%Ubertas , rationes mecha-nicas non minuis qVam ca-sum purum restuat atqveprostigat, Exercitium enimilii tu ) rAt tonet, natur* entu

DE PERFECTIONE UmpEPsT £>KssssUs18

si-npli' u (s mielligentu conlenientes pr(requirit , qu<motieern nomine nuncupentur(s persedtane quam i» reappetibili representat Ubere agens, absohsimr. Atque hinc rtBe in

serimus : DEO illimitatacompetit Ubertis ■, Erga aBto-nes tlitm ili mttaus sapte»tit legibus reguntur. . Ergo smper non nisi optimum e tgit,dum ilii mira te Ubere ag.t•

scilicet aBto omnis , naturamegentis prodit, Adeoque tam

necessarium esl DEUM sapienitssme & siberrimeagrre, quamntctss rtum esl DEUM esse satientissmum (s hherrtmu. sjsuumPero ab'elute necessarium sit ,

DElhJM illimitate gaudere liter tet e (s [apientia , quippebe persetitonet tpsi siunt essetasiala : kmc quoque abso utenec essertum esl, DEUM (apientissme (s Uberrime egere l.tquandoquidem Ubertas /apientia exercitium no» constringit, sed ad een dem se ettem

serat: hinc DEUs eligit optaesltlVe optimum, quia liber-

rimae esl etq\e sapientissmtcs.lMale artem ex/nde , quodDEUs secere posisn , lanae ul-tra quam cogit ire pe(sur* tu,advetsut prepisittonem hanc ob-jicitur: DEUM opus magisperfectumproducere pose qtamq*od produxit. Mtn mumpu 'visculum captum nofixumlongisime excedit adeo ut re-seBu hujus mundi prssentis ,

xptu Dium nt, infinitis mod*s

excedat noslram ingenti vim.Per se autem vatss, quid opererelative optime . aliudperseBiynon sitpossibiles § n.not.***)'Et dudum tb:enarunt santoretmpossibliia uo» esso objectum

omnipotentia Diitne. Ab-itaque (s maxime tm-■ surdum

'Jum esl revera limitare bo-nitatem atque sapienttam Di-vinam , dicendi, quod totumoptu Divinum relative tpti-nium non stt , tb metum va-num (sprorsus puerilem, necontrai iaaamtjsa assertte»e, li-

DETENDET rx DIsTOsITIONE DiPlNJ,19

•V.

nutetur omnipotent a tlltm. Rest itAtste mundus hic tn qvoexistirnta optimus dicitur,

nullus in pessibihtatee/i relicini , qui in bujm locumi'asidi(litui potesl ut satia sub-ssiuttone . opta Divinum magispersilum evaderet, sstumPer» operis Dipini relativeop. imi definitio , generaliorsitquam nefinitio mundi relative

optimsi § u.).hnc errandi pe-riculo (emet exponeret, qui exfresenti proposittone concluderetmundum hunc, cujus sumus in-celay (so 'relative optimum.

'lantum enim aiest, ut Apertub*c immediate deduci pessit extdimisatu persessiontbtu Dipi-***•> ut polita sub certis condi-lienibus iisdem repugnet , qyoiex serventibus patejeet.

s. XIII,

mundus in qvo existimus, optimus sit,qyatenus opud Di Tinum relative optimum,

aut ii mavis partem silius constitujt, ut cx notapropolisionis proxime praecedentis pacer: seqvirurqvod omnia, qvae ex mera dispositionc Divina inhoc univedo dependent, ita sine connexa,* utalio connectendi modo, gloria DEI & perfectiocreaturarum, actu magis non promoveretur, *

* In bae universo reperiunturentia qvsrAtionem mechanitAtn aguescunt aihtnum suarum. st herum disflo[itionem, in

ip/a creatione reslexeris a !iamtandem stsijji suspicari nem»potesl, quam 'cpvs AsttsshnA1 \sutt > *d snem creAlienus obit-

D p prRstCT'OHE UNTTVKstglU^sUs20

nendum Et qsom natura (utne: esficate, sine pravia deliberatione.uniformiter agant,in huncsinem intp ;sigere non posiunt,sed dantur & entia , e/vibwfacultatem reprasentandi con-

cesiit sumtestu mundi osisex.s)ya cum Uberta-e (s a 'iisperseBionibus limitatis gaude-ant , a vere aberrare possantOhjum vero opus divinum i

relative \ optimum sit , ;

qvttmqve persidia mundi bu ijus , ex silius aptitudine, ad <perfectionem creaturarum promobesidum, e(limaei debeat'eonslanter inde firma deduciturconserventia , quod nuda ahasacsadtspositiotie felicitati crea-turarum aBu magis consis eretur. Caute ber» propositionemexhibeo, dum de actualuatemn de poisibilttare perseBionis creaturarum loqbor.Neqbe enim argumentationishujus vim vide). Mmdus prasent ejl vel in suo genere velrcsathe optimUs ; Ergo omnia

qvxineode n contingunt, optimisiunt, adeo ut impluet ea meliusfieri pose, su qvod i !em e(l:Ergo omnes status illius sineoptimi. si omnia in unib.eesioregulis mechanicis convenien •

ter peragerentur, essit, subilla hypotbesi, qvedam isiiruargumentationis vit, sedqvumcreatura in mundo reperian »

tur rationaes: Hinc argu-mentum memoratum, non po »

tesl non buic objectioni essoobnoxium , /dlicet qved si ea-dem ht creature in transver-rum non tenderent, (latusm indi prssentU longe forentmeliores optabiliores. si e-nim sui culpa in debia ten-dunt , poffent iisdem manenti-bus omnibus y qba ex ordi*natione conditoria dependent,asiones saex, rationi conve-nientius insiituere. ssvod si

i bero plurim mbi, sorsan e»omni slatu universi , abesise pos-

'sini, qbatentis navi hi, excreaturarum arbitrio depeti’

tiEX DIsP0sI7I0NB DIHNA.dent • seqvitur qv/d slatus.^qvcjPe wvpersi , meliores esse'-posmt, luet ponatur tp(um\

illimitati conditoris sapientia,qva in creando , conser)) ando(s gvbirnando hoc universo

nttnum, esso vel in suo ge-\usut e(i conslanter utitur ;

nt^e vel re 'atrve optimum, propria autem creaturarumGsvemadmodu en m Patris [a- perversstati, qvam eadem ma-miliis prudentia oeconomicainsima ejse p*ssit, licet servorum illius nonnulli sini per-vicaces; ita nil impedit qttminus opus Dit> num sit omni-um poss bilium perseciissimum ,licet entia rationalia non nuila, sd qvod eorum e(l parttumneglexerint. st fronti per-vicacia servorum Patris sa-mih&s, non dependet a prudentia illius oeconomica sedipsis illius servis, ut culpa ,

qt>am evitare potuisseht, tm

putatur : ita etiam pervers-tu entium rationalium , nondesendet a [apitntijjlma Con-ditoris ordinatione, sed profrit emeaturarum culpa debetur, qvod non raro sini mi-serrima. Allata ipsi sunt e"udent-sima , qst admittit-,perseBionem operit DtPmi ,

pateam Divini , dependeri ex

'ente ordinatione Div na , e-citare potuisent , deberi , qvoda scopos qVem earundem pro-duBione intendebat Conditorhenignisjimus , aberrent. sjsDam-

' cunq)>e de bae re sector so-I ' erit /ententiam , certum ma-net atcjt>e induhit tutn, sla-tuum perseBtonent, qvatentudependet a libertate Creatura

[intelligentis, catenas ex notio-ne libertatis limitata, nonautem unice a disso[itioneConditoris e(se metiendam,Atqve hinc qufflio r utrumnatus universt esso possint per-

[eBtores, qvastionem dissctsi-mant de origine mali di-shnBe pr*'eqtir it ejse tesolu-tam 4 Nos dum in anteceden-tibus demonslravimus, totumopus DiVinum ejse optimum ,

qvatenxs omnis, qpa ex ordi-piatione Diviti* desendent* ad

a

D? sERsECriONe UNirFRsJ rsFATsNUs22

creationis optime promovendumtendunt , ts qvatenus impluatconditorispersiedli»»ts,alio operomelius manise slari possit ( §n):hinc qvasltonem illam inta-diam relmqvere possiurnus : «

tram (latus ttmversi pratsient ts

tjje possint meliores , rationeai libertatem creaturarum'habita, Atqse bine no(Iri mstit uti ratio non urget , ut inoriginem (s ptrwnssiionemmali moralis, operosius inqviramus. susicte generaliternosje , commissiiontm malimoralts sanBissimo atqve sapien-tissmo Conditori, eo magisessit dete/labilem, quo certius est. 1mulum bae , eorum arguereimporscdltonent, qsorum per-/essio sinem Creationi't ultimum ingreditur ($* 6. ). DE-Us eslj -sius, iniquitatem no»solens sed impediens, £>yodvero eandem non raro per-mittat, bae non minus /a-

pientia atqse bonitatis Divinastgnum esl , qvam smgula ea,

I qt>a iuuniverso bae , ex dijso-(itione Divina dependent. st exnoslro cerebello mundus hicsoret disponendus . convidlussium,, eundem ne mundi qsi-dem nomine dignum sore, eumin consu/km chaos sidiumqvoddam 0£(aV0sstn siWsc/conamine plus qvam infelicitran/mutaretur. si itaqvecasu' obveniunt , qsi nobis,prsstntia duntaxat, limitatiadmodum , persicere valenti-bus ,in tr nsvorsium , qsaleonui ad disp sit'tonem Divinamreseruntur ,

’ tendere videntur.tantum abest ut finit it ta nosira,vera irhmo illimitata Condi-toris (apsentiae se opponere de-beat , ut potius illam damnan-tes hant piamentis seneratio-ne proseqvi, nosiri omnino sit•si*”-

XIV,

MUndus hic, in qvo existimus no« porest nonopus Divinum rtUtive optimum,aut si ma-

DPHNDer EX DIsHHtliONE DIVINA, 23

vis partem illius ahsolverc (§. 12 ). Teste auremexperientia, qvaedam in eodem reperiuntur mi -

pertectiones trgo non repugnat, mundum >

opus Divinum relative optimum. saltem partemillius esTe, er tamen qvibusdatti laborare imper-sectionibus, *

* Ntsira cognitio palde Umirata esl , adeo ut non msiparticulas qvasdam hujus u-»iP rst , & qvietem valdelimitate (s tmpersesse nobis st-sltre valeamus sipersesstone /n

hio particulis- desiciente, ad impersesstonem totius mundi argumentari qbis bellet e sici hocsassum ahturdum , arrogans(s maxime impium Vitientqvodammodo illius argumenta-tatio si D Us totUm bae tt-nivtrsim, non nist tn eorumtjum , qbs /ensibus hujus ho-muncionis obversantur , p 0-

iuxtsset. Perum DEUs hocuniter um rejpexit ut totumqvoddam, tn qOo singttld 0

mntmodo determinata sunt.Et quemadmodum tantum nonmmtro infinitasunt entia illa, |

in qYorunt usum mundum buaeproduxit ($. 7. ): hinc pet-'sessionem (inaniorum ita re-slexit it4 eandem procuraredcrretit , ut totum emergeretpersessissimum. hosulat baetpsum sapientia lex, Quemad-m dum enim pars cedit totipita etiam ,si petsessio partitcum maxima totius per sessio-ne, coexislere neqsit ptr[essietparti saptenter deregatur, uttotum maneat ptrsessisffr/ium'4/• xinde tersessionem mundihujus non mensuramut, tsvidqvadam imperfectiones perse-ssionihus sini admixta. Per-sessior soret , st imperfectioni-bus omnibus: in perpetuumre Agatis exilium, eadem vela-qualis perfectio in toto cola-

siseret , qua jam, imperfectio -

DE PERFECTIONE UNIPERsIQPATENUR24

nibtts interjpArsis , m et deminveniuntur. sed quid st hocimoticat ? Bonitai Divinaillimitata e(l, adeosy voluntasillius, in omnes sersessiones tsomne bonum generaliter tendit.Conditoris itaque culpa , nullacaremus per(essio ne, nullo la-boramus mali. Ab(it detejian-da atque execrabilts blasphemia,-ut culpam in sapienttssiwumpttentissimum stmul Atqui be-nigni(simum Numen, impiederisemus,- Ipsa urum finit arum tuitura ntn permittit, utex ttsdem exsctdpatur ens val-de compactum , cujus sertaetnni respeBu sunt perseBtjsitua, stenim alia aeque ahapersecii« , tantam non /emperdependet tx varii partium si-xa atque eomhinatione. Gtnmiautem c»mp»(iti , ut indibidui(ts existentis siruBura , tmntptodt determinat'a esi. Di-Yersa itaque struBura, in una eademque re, ctexisitre nequeunt , Et per censequens ,

sersethopes in stmpesito eo exi

J

(Iere non possunt , qtud aer-ium requirunt partium (itumatque competitionem. Una itas.persidia •in gradu maximepistolii, ceteras expungit.st/ero coexistunt, neutra in(uogenere maxima esi. ’ Tan-to magu una labora/, quan-tum altera existit extantior.Deinde noti(simum 'tst , quodesseciut naturam (s vim rei

1 agentu nor» excedat. Etquum vires rerum contingen-tium sniu sini (s na'de li-mitata, j'equitur ,. quod • esse-cium non ntst Ha Ide limita-tum edere

_ valeant. Ubi i-taque perfectio rei ex multi-plici dependet capite , qua s.nita Hi procurari deberet , se-ri nequit, quin ex una per-

| sessione tantum decedat, quan-lum accedit aheri. Quippe

I si sota Vtt impenderetur adun*m persetitenent promoven-dam , nihil superesjet, quo ce-tera dtinert s (Jent st con-trarium asfirmat, ejstBm su-apt excedit cauj*tu r *si-

D?HND?T EX DIsPOsITIONE DlFINA.25

Ws# exasie ex eedim mensurari debet. Ha vera ae-que genuine sini rationes ,

cur perscsiionum eoilisidnet,continuo ohserutmut ,

/» r;£•'// ct" negotiis , quorum per

sesicia ex multiplici pendet casite. Non itaqve esi -ut smgulaei exemplo difix consrmentur. ssoidquid videmus,exemplum esi. syum peromundus st ens Valde compe-ctum , conslans ex entibusnumero infinitis, qporum visimitata esi; qvumque singuia inter se sini connexa, &

consiqventer cujuslibet rei exi !slentia , per infinitos re siosinideterminetur , qvii mirum, siin eodem plurima persesiio-num reseriantur collisiones sTojtulat it iqve natur* mun-\di, quatenus esl ens valde tam jpactum exceptiones perfectio ■num ; adeoqve dum ppienter

illi M sd _admittuntur,persesiioncm ma-ximam pofflbiiem minime impediunt, ssyisquis autem esnptrum Dmporm vel eon

tempter vel pine &(limator ,

perpende num i» iis, qvs qut.dammodo asseqvi valueris ,

perseclinmm exceptio , A hem-gnissimo Conditore sapienter sa-Ba fuerit . Corporis vel o-cuii tAnium tuisabricam con-stdera , (s in animi incide»(luporem , dum ad sapientiais bonitatis (umma, summiNuminis vesiigia, ibidem pia-ni/stnte ohia attenderis. None/i ut multis , utilitatem lu-sus exponam, (sigi lusiuo-sam cacorum norint conditio-nem, stu stultitU tribuent ,!si humillima animi veneratio-iste, insersumma benesicia notenumerant, qvod oculorum su-lmine uti ipjsis datum tst. Ve-

//

— •*

• •

rum mn eo tantum nemi-ne , txtsculamtir bonitatemAtcjVt (aptent tam Divinam ,

sj\>od pisum nclni largiri vo-luerit. Jugetur pius Animiardor, d.nn prependirntu ,

DEAiJM hine facultatem itanobis concessijse , ut implicet\prorsus i eundem nobis melius

DT PFAFF.CMOsF ssyjjsBUs26

darisotmsse. st tatas essit slruBura, oculi noslri, ut re/no

tissima optime cernere pose-sisus, ex pistim essugerent, cj)>corpori noslso prope adja ent,immo etiam ei, qvs ad u-nius e. g. nudiaris ssattum .

A miis disl int, st organosioslro pisorio, tantum conti-gua distinBe videre possincts,ttiam tum, per regulae opticm , laterent paululum remo-

fflyum vero ad cor-

porii 9o[Iri conservitionemmaxime necessarium stt , ut ea,qne in mediocri dislantia ambis siintremota, intra Jphara pi[imis noslre contineantur\hinc non sine summa animivoluptate pidemus, Condito-rem ltentgnissiny.ini , oculum i-ta ctnslruxisse , ut organontraderet, ustius noslris maxime accommodatum. Octtlus , ut organon oisorium nude eonstderatiu , in suo genenere esl perseci (simus , st re-

mtissima optime cernere po-tesl. sub eadem hyptthesl in

(uo gestire yjitimus esl , [i ad-modum pr/prinqva bene di-stingvtre Patet;■ st Pero alteru-tram haru n perseBionunimaxime possthilem. struBusa o-culi intendiset Conditor opti-mus , ex allatis patet, qv»didem sere sui[Jit, ac [i cacasnae condidissit. £x adducisvidemus exemplo, colliflonesoerseclionum oriri, ubi exmultiplici capite pendet per-seBto rei alicujus ,

(s jucun-dissime simul e“>n vincimur ,

facultates remotissima, (a ad-modum proprinqva , dssinBicernendi , Conditoris culpa ,

nobus non tsse denegatas, /edideo sapienter omissat , nepra-[entia alterutrius perseBionenilonge majorem, qva gaude-mus, extruderet. Neqvs ve-ro in oculo vel corpore hu-mano sotum, [apientia (s b».nitatU Divine cernimus ve.stigia. Generaliterverum esl,qvud ubi qPu ad ea attentio-nem dirigit i qPa ex meripendent dtssostium Divini,

D'PENDE! EX- DI?PO sITIONs DIVINA 27seu qv* natur* ope , legik-ismechanicis suhjeci* , peraguntur , vehitt in jseculo sapieniiam atqi>e bonitatem Divinam., jucundijsima admiratione contemplemur. Fatentur hocomnes, qvotqtoot opera adtnodum laudabili, in natura adyta incpistvere. Ne unicutquidem, uti txisiimo, ex na-tura celeberrimi* indcgatorib')-,aliqvid destderavit, in har-monia (s nexu eorum qvamundum materialem absol-yunt, sed qvo diutius (s attentius eandem sunt rimati ,

eo et>identioera illissese esserunt

gnii serJpicaciAm , qvam lon-gissime excedunt. Hic idea inmedium non proser» , qpasiex posterieri demtnstrare ce-narer , mundum hunc, «pusDivinum relative opsimum ,

tantum partem illius ahsolve-re. . superat hoc onus hu-meros finitos. Crediderim ta-men eos, qvorum animosnon occupavit venenata pn-judiciorum vis,facile concessa-ros, attentam operum Diti-nornpi injpestionem, potiusnos adduare, ut non nisiexcelsa qvileis de hoc eodem o-per.e cogitemus , qvarn ut ju-

documenta , quibus ad con spicientm generet ptsiilen-yiBionem usqpe edocentur , tstifisimam , aliquas in eodemmnia, qva in mundo matenali proslant, tonge [Apkntuuejsje connexa-, qt>am propria,eorum saga* itas qbarere unqt>dpejjet, Neqt>e enim ex propriosuo ingenio , perfectionem mun-di astimmt. Ip/a natura illis magi[Ira esl , £s ex eademad admirationem u/qie inserWAntur de iis , qvx eorum in- 1

r-eperiri imperseBiones , qvasaplenter abejse pejjent. stili-cet, si in iis , qba natura le-%ihtu% ex ordinatione Dipinapendentibus , eensilanter pera-guntur -majorem "videmus per•sictionem, qbam ut nosirumingenium asisiqvi vaieat ; non-ne epidenter exinde concludipetesi, etiam catera, qva ex

DE PERFECTIONE UNIVERsI spV JTFNVs28

Divina dependent di(sio[itione,adeo slp enter effle connexa ,

ut si nexum pe'spiceremus ,

mundi perseBio, eo ipso patesceret , noslram ingenii vim ,

ayam longifflme excedens?Ex aliaii* abunde patere ar

hitrer mun dum hunc effle optimum , /patenas opus Divinum,saltem partem ill‘us absolrit.slslyum Vero contra perseBionem universl , imperseBionesin humano genre obvie pre-sertim urgeri /oleant, paucisnotasle juvat, multa ex iis,

primo intuitu , ad ir/tperseciionem hominum tendere 'ri-dentur, ipsitu nexus perseBionem arguere. scilitet ex eo

Jummum sapientia atcjve bo-nitatis Divina vestigum elueeseit, iudccjve pena et perseBio nexus hujus, qvod slapeihaIa phyfica , *Btenet perver-sas, n>n tam ut earum effleBus, tpvin petitis ex intentione Conditoris, per admirandam illius disposittonem, sleqviAtap t cmttari videamus,- E-

te mm qvis nesht, eo magisahslerreri homine e a ma!e a-

gendo ,spoo acerbiora tnala.a-Biontsstuas tomi:Ari metuunt?Bonitati itaeg slamma Condito-ris tribuendum , qvod malo,ex perversls . aBionthus, ut

tffleBu pendente, malum (phy•sicum (tiicet ) arbitrariumcumulet, cpwo sle auBo slenhuimiers(Bionis , homines ad cu-

stodiam tegi* naturalis, (tuad persleB onent veram pro-movendam, etiam inviti a-digantur? spvod vero mala,qV<e posl miiltam rerum con-catenationem inopinato pros-sut Accidunt perPersis , eumito sinem ipsis instiguntur',ut ad nttHorem frugem rede•ant, admodum est evidens.Etenim, cjvum perseti.o uni-versi esl motivum , eur in a-dium produceretur, hinc nullatn mundo reperitur perfectio,esvAtn non intendebat, cui*pvestium pretium non tribuitConditor slapientis/imus * Httip/um vero ad perfixitonent

DtPEHDFi sX DEPOsITIONE DlVlNJ\ 29uiverji conserre, qpo pt nexmiHuis, mala qVadam phyficaseqvan*ur perPersas hominumastiones, ut sio, arcerbionlicet medicamenti ope, admelior m frugem r deant, inantecedentibus notadinhes, E,

nem» in hoc punsio nnbts esilintrarius ,

ni(i qvi ignora%e it, DtUM produxisst mundum oh verse elimem entium,qvx sui eonseia simi (" §.6 )mediiqve per eci anem , exillius Aotitudine , ad sinem obttntnd<m, st(limari diberuAtqVe hinc eodem modo , mutalis tantummodo mutandisdeducitur etiam sata duriora,

e/va tirtulu cultoribus acci-dunt, sapitntissime DEO dirigente , persestionem eorum (s

totius universi , qvanttem unqvam peri potesi promovere

.

\JAinimt vili pendenda sunt(pec Hiationes ha, Prodefl e jnim pertersis utseiant, mala , j 1

s aes cuidam sato adserihendai ejse, Anclo JcHicgt sinsuimper-t sesiiohis penes ptrversos , dumt vident, ex intentione hati-sgnsimi -Conditoris atcjze1 liberrima idtm ordinatiene ,

bae stbi ideo accidere mala ,>

- quod vitiis antea (induerint ,

soeditas Pite antea adis eo ymagis sit patula, unde necitato cursu;, in quapis ruantslagilia ■ Asserrentur. Nitautem magis demulcet animumvinuosi, qvam conri&io i-stius, qvost etiam ea qva exad ossa fortuna pendre vi-dentur ex dispositidne jdpien •

■ussima Conditoris , ad sui &

totius universi ptrseshenentyomnium maxme ptssihtlemtendant. Etenim efficit i'da,ut ml perner oru machinatio-net, nil macrum mgruert*

tium him metuat , sed omni/tsubmist & hilari serat ani-\mo ■ is demum potius sepas

qua posi longas serierum con- sumejst velit.yuam nonessepas-catenationes, torum comitandsum. Vides hinc qvam sa-tur acimtt) mn cdsni M\eunda sit fropositio illa , asst-

wji

30

yrens totum opus Divinums/se relative optimum. sx eadem enim prasens bae deduci-tur protectio, cujus utilitasomni auro esi. exsiantior.Ventatat enim qvam i» (eeontinet, esficacisime creatu-rarum commovet animos , utcreatorem amore non suratoamplessantur (s in sapienti/sima illitis dissositione jucundisime acqviescant. TantumVero ahest , ut contraria , ea-qve ahsurdissima hypetbesisnegans totum opus Divinumesse relative optimam, Virtutisit amica , ut potitu p 'arimts conseqventiU sit resert*,qua pietatem tollunt, /altem«sindem insgniter imminuunt.In prasenti notasse sufficitqvod impia hac admi/sa hypo-tbesi, nunquam ex voluntateDivina motivum sumere poteris , ut tuam (s aliorumptrscssionem , pro virili pro.ptoveas. Etenim assiortunt no-sirarut» mot >a , ex voluntatePiVin* dejummus , dum ean4

dem, ut tllimiiate pesossae»contemplantes,eidem conveni-enter assiones nosiras insiituergstudemus. Firge autem Condi-torem universum hoc ita nondis/osuisse ut opus relative o-ptimum, saltem parum idiiisahsolvat , tantum abtsi, ut exilla assertume , intelhg posit,DPUCM, maximam, qva innos cadere potesi persessionemvelle , ut potius prono stuatalvee ,

DtllyM de persessiomeentium , qva sui tonseia sunt,parum esso Je licitum: adeo%parum curare , utrum no-stram (s aliorum persessio-nem, pro Virili promoveamusve! aeni Et per conseqtnnisalsa bae impedit hpothesis ,

quo minus ex voluntate Divi-na motivum petere possimut,cur nosire (s aliorum perse-ssioni.pro satuitate r.nsulatnp.tlsi bae conseqVentia ipsi e-Videnti/sinta, qVi nevit, Crea-rori /tu enti illimitato masitmalesiam mn suisse , lutae,

\qVam Alium quemunque tum-

DsPENDEt 8X DIsP0sJ110NE DIVINA. 31(iilenti(simum dogma stuat expropositione impia , neganstelum «pus Divinum esso rela-tive optimum , adeo ut perin-de non st , si eandem Vel assir-mative Vel negative enuntia-veris. Calae itacjve ne 'sa-nis (s jejunis mentis (pecu-lationibus eos indulgere dixeris,

qui in eruendis veritatibusarduis , ex quibus pendent Ve-ri ates Mementose , litet eas-dem ignorent, quibus solida'■erum lognitio cara cordiquenon es [uam sununt indusiri-VH.

siam, omnes qvi eoexisiere.p ssuut, quam unum produtere. Adeo ut ex molesi ain creando nullum argumentum w contrarium p’ti posstsi itaque vo 'uit maximam eoirum perseCtionem, qva suiconseia simi , nudum e/i du ,bium, qtiin omnia ita dtrexe ■sit , ut optimo , quo seripatesiomodo, adsinem obtinendam ten-dant. In casu con:ra vio ,

Velit non potesi, ut alii agantqVod ipse non egit, licet sineudo tadio (s malesida agere p»inisiset. Vides hinc quam pe» .

t. xv1

.

IN nota (§ 12,) monuimus ex relativa persc*csione operis Divini , male inserri muadum

praetentem, esss relative optimum. scilicet pro#positiones hae; Totum opus Divinum est rda.tive optimum. Ergo ignoramus utrum mundaspraetens est relative optimus. Eri totum opusDivinum est relative optimum. Ergo ignoramus.Utrum makdus relative optimus existit, legi-tima nituntur condusione ubi conditionem ad-

Di? PERFCrmNE UNirsRsl gVtlFMU32hibaens cujus intellectus iumcdtus de-monstrare nequit- Animus quidem suit, ut inbae opella proposuiones has evolvere. Verutn cumillae rationes, quae me impulerunt, ut thc-oreucasquasdam omitterem §, meditationes practicas ineorum locum lubssituendo, mc ab hoc quoqueproposito disuadeantl futuro labori, si ita tu-

lerint rerum sata, reservamus, quae in hac ma-teria nobis dicenda rdsant. Hcic notasle suffi-cic, nos eo minus allatis his proposmombus,quidquam, sapientiae Conditoris mmicum moli-ri, quo cuidentms est, easdem, certis adhibitisconditionibus, ex lapientia & caetcris perfectioni#bus creatoris legitime deduci. Interea ipsi, cu-

jus opus est relative optimum,Gloria sit setap) terna.

©d Pkilosophiae Candidaten, <£)5gldrbs$(tt jOHAN KRAFTMAN

3Bib Universiret bet6stlltgett dispttrerade, bt*tpgate bc$ sso&c vodnn sileti.

|in sdgNab

JgJjJiC mcrlben md|i sulssomlta ttaraHyB ©et as bes upt)os$man-

35los Mstarn mdst j» mcrcsct smata/suBsomttg dr U)t(i jtelstver #an.

£)n?ac mtjibom ssa itwsc atsmacset paratg>cr nniljcs» (idb£ bcr scdsta ut/

£)n>ar aHmacDt dr / som sonti eij sparat t©et sortg ait ttl Ddrligt jlut-

Hs tusenb ttcrlbat en td mdljc^/25en som ®ub£ DogDei titnar Ddst/

£([) pd bc6 ssapnab seban bmdljesg>m tjogsia senslndm* tvllja

8ls Donem (jwtsb t «Nrsrt ta$t$/sCto stitt bet ej tet sartilia at.

CnOsomllgt Ut at sanom la#*/scuWemtia&rt »$ rnrlbm Ut,

m «na ttss Uti sunna ssnnasls itaranb’ ocsi tilsdBia \at /

£)§ later mc> ntl sili nestnna& m<to ac as i#a imas.

♦

sRdr bctsa n« min tmln beMjar/met» Idrb geunb sor osi framtete

sHebislcra jag sd tpcicCct prisatP4 mdlgung ali at (£scit beer-

sili mcrlbsens g-sapar’ stds <£(;r lenesDiet» mpcseh ndb essi tvdlgdng stcii:

Apollo sicis oct (ster frenesHcb gagctfronan Ituscts; sltj&a.