МЕНЕЖМЕНТИЙН ЭДИЙН ЗАСАГ

Лекц 1

Менежментийн эдийн засгийн онол ньашгийн ба ашгийн бус, мөн улсынбайгууллагын шийдвэр гаргалтынасуудалд эдийн засгийн онолын ойлголтба арга зүйг хэрэглэх тухай судалдаг.

Менежментийн эдийн засгийн онолынсалбар сүүлийн жилүүдэд огцом хурдацтайхөгжиж байна. Энэ нь байгууллагынзорилгыг тодорхойлохын хамтменежерүүд шийдвэр гаргахдаа эдийнзасгийн онолыг хэрэглэх явдал бодит зүйлболсонтой холбоотой.

Менежментийн эдийн засгийн онол ньэдийн засгийн онолоос, тэр дундаа микроэдийн засгийн онолоос салбарлаж, улмаармикро эдийн засгийн зарим ойлголтуудыгхэрэглэн байгууллагын хэмжээнд хүчинзүйлсийг үр ашигтай хуваарилах тухайшийдвэр гаргах үндэс болдог.

Менежментийн эдийн засгийн онолынхэрэгслүүдийг ашгийн байгууллагуудболон ашгийн бус, улсын байгууллагуудынменежерүүд өргөн хүрээтэй ашиглажбайна.

Менежерүүдийн гаргах шийдвэрүүд нь богино баурт хугацаанд байгууллагын дотоод хүчинзүйлсийг хэрхэн зөв, оновчтой хуваарилах тухайасуудлыг багтаана. Богино хугацаанд менежерэрэлтийн үнэлгээ ба зардлын хоорондох холбоогилүүд сонирхож, ийм төрлийн шийдвэр гаргалтнь үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний тоохэмжээ болон эдгээр бүтээгдэхүүнийг үнэлэхүнийн асуудал руу чиглэдэг.

Тиймээс микро эдийн засгийн онолын эрэлтийнонол, үйлдвэрлэл ба зардлын онолыгменежерүүдийн шийдвэр гаргалтанд өргөнхэрэглэдэг.

Макро эдийн засгийн онол нь мөн шийдвэргаргалтанд оролцох бөгөөд менежерүүдбүхий л эдийн засагт нөлөөлөх нэг хүчинзүйл болох ирээдүйн эрэлтийг таамаглахадчухал байдаг.

Урт хугацааны шийдвэрүүд нь үйлдвэрлэлба хөрөнгийн хуваарилалтыг өргөжүүлэхболон харьцуулах, шинэ бүтээгдэхүүнийгбий болгох ба борлуулах, өрсөлдөөнийболомж гэх зэрэг асуудал руу ханддаг.Эдгээр шийдвэрүүдийг эдийн засгийн баэдийн засгийн бус хүрээнд тайлбарлаж,ерөнхийдөө шийдвэр нь байгууллагад гарчбуй капиталын зардлыг тусгаж байна.

Энэхүү капиталын зардал ньирээдүйн орлогыг өсгөхөөр өнөө үедхийгдэж буй зардал болно. Эдийнзасагчид капиталын тухай онолыгхөгжүүлж байгаа нь капиталынонцлог зардалд орох эсэхийгшийдвэрлэх зорилготой.

Шийдвэр гаргах явцад эдийн засгийнашгийн тухай асуудал чухал байрсуурь эзэлнэ.

Шийдвэр гаргалтын үе шат

Зорилгыг тодорхойлох буюу бий болгох

Асуудлыг тодорхойлох

Альтернатив шийдвэрийн боломжийг гаргах

Нийгмийн хязгаар-лалтыг авч үзэх

Альтернативыг үнэлэх ба сайныг нь сонгох

Байгууллагын ба орцын хязгаар-лалтыг авч үзэх

Шийдвэрийн гүйцэтгэл ба хяналт

Ашгийн тухай олон онол байдаг. Үүнд:

Ашгийн динамик тэнцвэрийн онол

Ашгийн эрсдэлийн онол

Ашгийн монополь онол

Ашгийн шинэчлэлийн онол

Ашгийн удирдлагын үр ашигтай байх онол

Ашгийн эдгээр онол нь тус тусдаатайлбартай боловч үндсэндээ ямар нэгэнбайдлаар холбоотой оршино.

Ер нь ашиг байна гэдэг нь янз бүрийнэрсдэл, шинэчлэл, менежерийн урчадвар, монопольт хүч, өөрчлөлтбайгаагийн үр дүн юм. Ашиг, ашгийнболомж байгаа нь манай эдийн засагтнөөцийг үр ашигтай хуваарилахнөхцөлийг тодорхойлоход голүүрэгтэй.

Пүүсийн эдийн засгийн нийтлэгзагвар нь ашгийг хамгийн ихбайлгахаар пүүсийн эдийн засгийнзорилгыг таамаглах явдал юм.

Ашгийг хамгийн их байлгахэнгийн загвар нь нөөцийг үрашигтай хуваарилах талааршийдэр гаргахад ашигтайбайдлыг хангаж өгнө.

Хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгийгхамгийн их байлгах загварын зорилгонь хувьцаа эзэмшигчдийн хүлээгдэжбуй ирээдүйн орлогын өнөөгийнөртгийг хамгийн их байлгах үүднээспүүс менежментээ төвлөрүүлэх явдалбайдаг. Иймээс пүүсийн хувьцааныөртөг нь хүлээгдэж буй ирээдүйн бүхашгийн өнөөгийн өртөгтэй тэнцүү.

.

Энэ нь хувьцаа эзэмшигчдэд шаардлагатай орлогын хувиар тооцсонтой тэнцүү байна.

V0=[π1/(1+ke)1]+ [π2/(1+ke)2]+ [π3/(1-ke)3]+…+[π∞/(1-ke)∞]

V0=∑π1/(1+Ke)1

V0- хувьцааны өнөөгийн өртөг

Π1- ирээдүйн хугацаа бүхэнд хүлээгдэж буй ашиг, t=1, ∞

Ke- хөрөнгө оруулагчдын орлогын шаардлагатай хувь буюу дискаунт

хүү

Энэ томъёог ня-бо бүртгэл, санхүүгийншинжилгээнд илүү өргөн хэрэглэдэг.

Хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгийг хамгийних байлгах загвар нь ашгийн тухайойлголтыг улам төгөлдөржүүлэхэд тусдөхөм болдог. Тиймээс πt ашгийг чухалэлемент гэж үздэг. t хугацааны ашиг πt ньнийт орлогоос нийт зардлыг хассантайтэнцүү буюу

π1=TRt-TCt TRt=Pt*QtTCt=Vt*Qt+Ft

Энэ гурван тэгшитгэлийг нэгтгэж авч үзвэл:

V0= ∑[Pt*Qt-Vt*Qt-Ft]/(1+Ke)1 болно.

Удирдлагын түвшин шийдвэр гаргах үед

- Нийт орлогын утга пүүсийн үйлдвэрлэжбуй бүтээгдэхүүний эрэлтийн функц,пүүсийн үнэ тогтоох шийдвэрээс хамаарна.

- Пүүсийн зардал нь тогтмол ба хувьсахзардал, пүүсийн хөрөнгө оруулалтынсонголт, капиталын төсвийн шийдвэрээсшалтгаална.

- Капиталын төсвийн шийдвэр нь нийтзардалд ямар харьцаагаар зардлуудтогтмол ба хувьсах болохыг тодорхойлно.

Хувьцаа эзэмшигчдын хөрөнгийг хамгийн их байлгах загварыг дүрсэлж үзүүлбэл дараах хэлбэртэй байна.

Пүүсийн үнэ цэнэ Хязгаарлагдана Дотоод нөөц ба гадаад

хязгаарлалтаар

∑[Pt*Qt-Vt*Qt-Ft]/(1+Ke)1

Дискаунт хүү Ке нь:

1. Пүүсэд мэдрэгдэж буй эрсдэлээс

2. Капиталын зах зээлийн нөхцөл байдлаас хамаарна

Ашгийн ирээдүйн хэмжээ πt нь:

1. Орлогоос:

- Эрэлтийн үнэлгээ ба таамаглал

- Үнэ бүрдэлт

2. Зардлаас:

- хэрэглэгдэж буй үйлдвэрлэлийн арга

- Зардлын функцын хэлбэрээс хамаарна

Пүүсийн үнэ цэнэ гэдэг бол

Ашгийн эрсдэл, цаг хугацааны хүчинзүйл, тодорхой хэмжээний мөнгөзэргээр тодорхойлогдоно.

Пүүсийн үнэ цэнэ нь пүүсийн ирээдүйнхүлээгдэж буй цэвэр мөнгөнхөрөнгийн өнөөгийн өртөг байдаг.

Хувьцааны үнэд нөлөөлөх хүчин зүйлс нь:

Тухайн салбарын бие даасан нэг компанийн хувьцааны зах зээлийн үнэд голлон нөлөөлөх өрсөлдөөний нөлөөллийг таван зүйлээр тодорхойлсон:

Шинээр орж буй пүүс

Орлуулах бүтээгдэхүүн

Худалдан авагчдын хүчин чадлын саатал

Худалдаалагчдын хүчин чадлын саатал

Одоо байгаа өрсөлдөгчдийн өрсөлдөөний хэмжээ

Өрсөлдөөний эдгээр байдлыг менежерүүд бодлогыншийдвэр гаргахдаа хэрэглэснээр, хувьцааэзэмшигчдийн хөрөнгийг ихэсгэх болно.

Менежерүүд үүний дагуу үйлдвэрлэхбүтээгдэхүүн, эдгээрийг үйлдвэрлэхэдашиглагдах технологи, маркетингийн санал,хуваарилалтын суваг, ажиллах хүчнийсонголт тэдгээрийг нөхөх зэрэгт сонголтхийх юм. Түүнчлэн менежерүүд хөрөнгөоруулалтын бодлого, пүүсийн зохионбайгуулалтын бүтэц, капиталын бүтэц,ашиглаж буй капиталын бодлого, ноогдолашгийн бодлогыг боловсруулдаг. Эдгээршийдвэр гаргалтын бодлого нь нийтхөрөнгө, цаг хугацааны хүчин зүйл, пүүсийнбэлэн мөнгөний эрсдэлийг тодорхойлно.

Санхүүгийн зах зээлд оролцосод нь пүүсийнхүлээгдэж буй ашгийг бусад пүүсийнхүлээгдэж буй ашигтай холбоотойгоор үнэлж,хувьцааны үнийг тодорхой болгоно.Пүүсийн хувьцааны өртөг нь санхүүгийн зах

зээлийн ерөнхий байдлыг харуулсан цагхугацааны аль ч үед нөлөөлдөг.

Энэ тохиолдолд санхүүгийн зах зээл нь зээлийнхүүгийн түвшин, урьдчилан тооцоолсонинфляцийн түвшин, ирээдүйд олж аваххөрөнгө оруулалтын хамгийн оновчтой түвшингэх зэрэг асуудлыг хамаарна. Санхүүгийн захзээлийн байдал нь улмаар удирдлагын гаргажбуй шийдвэрийн гол бодлогод нөлөөлж байна.

Энэ бүхнээс дүгнээд менежерийн шийдвэр гаргалтыг хүснэгтээр харуулбал:

Менежерийн шийдэх асуудлууд:

-Бүтээгдэхүүний үнэ ба хэмжээ; -Үйлдвэрлэлт ба борлуулалт

-Үйлдвэрлэлийн техник хэрэгсэл; -Хөрөнгийн хэмжээ

-Зар сурталчилгаа; -Боловсон хүчний асуудал ба сургалт

-Хөрөнгө оруулалт ба санхүүжилт

Эдийн засгийн онолын ойлголт:

(шийдвэр гаргах суурь)

-Хэрэглэгчийн онол

-Пүүсийн онол

-Зах зээлийн бүтэц ба үнэ бүрдэлтийн онол

Шийдвэрийн шинжлэх ухаан:

(шинжилгээний арга хэрэгсэл)

-Тоон шинжилгээ; -Статистик үнэлгээ

-Таамаглал; -Тоглоомын онол

-Оптимизаци

Менежментийн эдийн засгийн онол:

Менежерт тулгарч буй асуудлыг шийдэхийн тулд шийдвэр гаргалтын шинжлэх ухааны арга зүй ба эдийн

засгийн онолын ойлголтыг хэрэглэх явдал юм.

Менежерийн шийдвэр гаргалтын

оновчтой шийдэл

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД

БАЯРЛАЛАА