A-blad

Wegmarkeren

Pagina 2 | A-blad Wegmarkeren

1 | Inleiding 4

2 | Aanbrengen van wegmarkeringen 52.1 Reistijd/wachttijd 52.2 Specialisatie/taakverdeling 52.3 Voorbereidendewerkzaamheden 52.4 Plaatsenenophalenvanbordenenpionnen 62.5 Uitzetten 62.6 Aanbrengenmarkering 62.7 Meten,opruimen,schoonmaken 6

3 | Knelpunten 73.1 Veiligheid 73.2 Stof 73.3 Uitlaatgassen 83.4 Dampenvanthermoplast 83.5 Wegenverf 83.6 Twee-enmeercomponentenproducten 83.7 Fysiekebelasting 93.8 Geluid 93.9 Blootstellingaangeluidvoorwerknemersopdemarkeringsmachine 93.10 Blootstellingaangeluidvoorwerknemersvandefiguratieploegen 103.11 Trillingen 103.12 Hitte 103.13 Overigeknelpunten 10

Inhoud

4 | Beheersmaatregelen 114.1 Veiligheid 114.2 Hetematerialen/verbranding 114.3 Materieel 114.4 Gevaarlijkestoffen:uitlaatgassen 124.5 Gevaarlijkestoffen:dampenvanthermoplastensprayplast 124.6 Gevaarlijkestoffen:verfenverdunners 124.7 Fysiekebelasting 124.8 Geluidentrillingen 134.9 Hitte 134.10 Overigeaspecten 13

5 | Afspraken tussen werkgevers en werknemers 145.1 Deafspraken 14

6 | Bronnen / aanvullende literatuur 15

Bijlagen 16Bijlage1|Veiligwerkenmettweecomponentenproducten:aanwijzingenvoorwerknemers 16

Pagina 3 | A-blad Wegmarkeren

Pagina 4 | A-blad Wegmarkeren

1 | Inleiding

In dit blad staan de afspraken die werkgevers en werknemers in de grond-, weg- en waterbouw (GWW) hebben gemaakt om het werk van wegmarkeerders te verbeteren. De afspraken hebben betrekking op de planning van werkzaamheden, het beveiligen van werkplekken en materieel, de te gebruiken materialen, hulpmiddelen en gereedschappen en de werkmethoden.

DitA-bladisbedoeldvoorallendiedearbeidsomstandig–hedenvoordewegmarkeerderpositiefkunnenbeïnvloeden,zoalswegbeheerders,opdrachtgevers,ontwerpers,fabrikantenvanmateriaalenmaterieel,alsmededewerkgeversendewerknemersindebedrijfstakzelf.Deafsprakeninditbladhebbenbetrekkingophunactiviteiten.Inhetontwerpproceskanbijvoorbeeldalrekeningworden

gehoudenmethetverminderenvangevarentijdensdeuitvoering.Verderhebbenookdeweggebruikersgroteinvloedopdeveiligheidendegezondheidvandewegmarkeerder.HettoepassenvandeinditA-bladvoorgesteldeoplossingenbijhetaanbrengenenverwijderenvanwegmarkeringenzalleidentoteenverbeteringvandewerksituatie.

Pagina5| A-blad Wegmarkeren

2 | Aanbrengen van wegmarkeringen

Markeringswerk vindt meestal plaats op wegen. Er worden echter ook markeringen aangebracht op parkeerterreinen, bedrijfsterreinen, parkeergarages en dergelijke. Markeringswerk kan worden onderscheiden in nieuw werk en onder-houdswerk. Bij nieuw werk is de weg of een weggedeelte vaak afgesloten voor verkeer en zijn er ook andere bedrijven actief. De hoofdaannemer zorgt dan voor de vereiste verkeersmaatregelen, zoals afzettingen. Bij onderhoudswerk is er vaak wel verkeer aanwezig en moet de opdrachtgever in overleg met het markeringsbedrijf regelen dat de vereiste voor-zieningen aanwezig zijn zodat een veilige werkplek kan ontstaan.

Markeringenwordenvoornamelijkuitgevoerdinthermoplast,wegenverfoftwee-ofmeercomponentenproducten(koudplast).Markeringenvanthermoplastenkoudplastgaaneenaantaljarenmee.Markeringenvervaardigdmetwegenverfzijnminderduurzaameninplaatsvanwegenverfwordtdaaromintoenemendematevoorduurzamerematerialengekozen.

Indewegmarkeringsectorwerkenongeveer400personen.Hetaanbrengenvanmarkeringenwordtgedaandoorploegenvan2tot4personen.

Hetwerkisseizoensafhankelijk.Eenbeperktdeelvandewerknemerswordtindewinterperiodeingezetvoorbinnenwerk,zoalshetaanbrengenvanmarkeringeninopslagloodsenenparkeergaragesofvooronderhoudaanwegmarkeringsmaterieel.Sommigemarkeringsbedrijvenproberendooreenverbredingvandeactiviteitendewerknemersookindewinterperiodeindiensttehouden.

2.1 Reistijd/wachttijdMarkeringsploegenbrengenveelurendoormetreizenenwachten.Bijfiguratie(handmatigaanbrengenvanmarkeringen)werkenwegmarkeerdersvaakopmeerderelocatiesperdag.Daardoorisdeploegeenaanzienlijkdeelvandewerkdagbezigmetrijdeneninenuitladenvanmaterialenenmaterieel.

Rijdenindespitskostdoordefilesextratijd.Bijregenkannietwordengewerktennaeenbuimoetwordengewachttotdathetwegdekweerdroogis.Vooralinhetvoor-ennaseizoenkandatsomslangduren.Ookmoetmensomswachtendoordatanderewerkzaamheden,bijvoorbeeldhetaanbrengenvaneennieuweasfaltlaag,vertraginghebbenopgelopen.

2.2 Specialisatie/taakverdelingDeuittevoerenwerkzaamhedenzijnafhankelijkvanhetmateriaaldatwordtaangebrachtendewijzevanaanbrengen.Bijsommigebedrijvenzijnploegengespecialiseerdinééntechniek,waardoorwerkenwerkomstandighedendusperploegkunnenverschillen.Ookbinnendeploegisvaaksprakevaneenvasteverdelingvantaken.Bijmachinaalaanbrengenvanbelijningenisermeestaleenmachinistvanhetmarkeringsmaterieelaanwezigeneenachtermandiemeerijdtopdemarkeringsmachine.Daarnaastisereenchauffeureneenhelperdiezorgenvoorhetplaatsenenophalenvanbordenenpionnen.Uitzetwerkwordtvaaksamenuitgevoerd,ofwordtdoordeopdrachtgevergeregeld.

Hetaanbrengenvanfiguratiesgebeurtvaakgrotendeelshandmatigdooreengroepwerknemers,metalsbelangrijkstetakenaanbrengen,verplaatsenenschoonstekenvanmallenenaanbrengenvandemarkering(doorhetspuitenvanverfofhetuitgietenvanthermoplastoftweecomponentenverf).

Inhetkadervandecertificeringmoetenveelgegevens,condities,etc.wordengeregistreerd.

2.3 Voorbereidende werkzaamhedenNahetinladenvanmaterialenenmaterieelvertrektdemarkeringsploegnaarhetwerk.Deauto’swordenopeenveiligeplaatsgeparkeerdenwaarnodigwordtdeuitvoeringvanhetwerkmetdeuitvoerder,opzichter,en/ofwegbeheerderbesproken.Markeringsmachineswordenviarijplatenvandevrachtwagenofaanhangergereden.Derijplatenwordenhandmatigofhydraulischaangebrachtofuitgeklapt.

Bijhetmachinaalaanbrengenvanwegmarkeringwordendeverf/thermoplastketel,deglasparelbakendevoorraadafstrooikrijt(aan)gevuld.Indiennodigwordtdecomputeringesteld(lengteentussenruimtevandestreep).

Verderwordtdeverfspuit,spuitkopofslofingesteldvoordebreedteendiktevandestreep.Daarnawordeneventueelproefplaatjesgemaaktdiewordengecontroleerdopdikte.

Bijhethandmatigaanbrengenvanwegenverftweecomponentenverf/koudplast/thermoplastwordtdespuitapparatuur(bijaanbrengenvanverf)gereedgemaaktenwordendebenodigdemallenengereedschapgeselecteerd.

Bijhethandmatigaanbrengenvanthermoplastwordtdetemperatuurvandeketelingesteldendebenodigdehoeveelheidthermoplasttoegevoegd.Bijaanbrengenvantweecomponentenverf/koudplastwordendecomponentengemengd.

2.4 Plaatsen en ophalen van borden en pionnenBorden,pionnenenandereafzettingenwordengeplaatst.Complexeafzettingkunnenhetbestedoorgespecialiseerdebedrijvenwordengeplaatst,maariniedergevaldoorpersonendieinhetbezitzijnvaneencertificaatopbasisvanBRL-9101.Voormeerinformatieoverwegafzettingen,ziehetA-bladwegafzettingen.Navoltooienvanhetmarkeringswerkwordenbordenenpionnenopgehaald.Pionnenkunnenlopendofrijdendwordeningezameld.Voorhetophalenvandebordenmoetsomsdewegwordenovergestoken.

2.5 UitzettenSoms–metnamebijnieuwwerk–moetdeplaatsvandemarkeringoffiguratieophetwegdekwordenaangegeven/uitgezet.Datgebeurtmetbehulpvaneenrobotofmeteenmeetlinteneentouw,waarbijdeplaatsvandemarkeringmetstippenwordtaangegeven.Ditgebeurtmetbehulpvankrijtofeenspuitbus.Hierbijwerkendewerknemerssomsopgeringeafstandvanhetlangsrijdendeverkeer.

2.6 Aanbrengen markeringBijmachinaalaanbrengenkijktdemachinistmeteenvizieroverdebestaandemarkeringofdestippenenbestuurthijdemarkeringsmachine.Bijonderhoudswerkcontroleerthijofdenieuwestreepsamenvaltmetdeoudestreepenofdestreepaandekwaliteitseisenvoldoet;debenodigdecorrectiesvoerthijdirectuit.Deachtermanzetkegelsneer(terbeschermingvandestreep),brengtindiennodigafstrooikrijtaanencontroleertdekwaliteit(nastrooiparels,streepbreedte,streeplengte,streepdikte).Beidenhoudenhetverkeerindegaten.Tijdenshetmarkerenzijnsomséénofmeerderewerknemersbezighetprocesinveiligebanenteleiden.Werknemersmoetendaarvoordeopleidingtotverkeersregelaarhebbengevolgd.Ookgebeurthetdateenverkeersregelaarwordtingehuurd.Verderzorgtmenvoortussentijdsebevoorradingvandemarkeringsmachineen

verplaatsenvanbordenenpionnen.Bijhandmatigaanbrengen(figuratie)wordthetwegvakwaarmoetwordengewerkt,afgezetmethetmaterieelenmetpionnen.Vervolgenswordenmallenneergelegdenwordtdemarkeringaangebracht.Ookhierbijkunnenverkeersregelaars,aldannietingehuurd,wordeningezet.

Afbeelding 1: machinaal aanbrengen van thermoplast.

2.7 Meten, opruimen, schoonmakenAanheteindvanhetwerkwordtgemetenhoeveelmarkeringisaangebracht.Demachinistverzorgthetdoorspoelenenschoonmakenvandemachine.Bijhandmatigaanbrengenwordenhetgereedschap,zoalseenspuitpistoolenmallen,schoongemaakt.Materieelenmaterialenwordenopdeaanhangerofvrachtautogeplaatstofgereden.Daarnagaatdeploegnaareenvolgendwerkofterugnaardewerkplaats.

Pagina6| A-blad Wegmarkeren

Pagina 7 | A-blad Wegmarkeren

3 | Knelpunten

Volandis verzamelt, evenals Arbouw in het verleden, per beroepsgroep gegevens over o.a. hinder en gezondheidsklach-ten bij het periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek van werknemers1. Van een deel van de vragen is het resul-taat weergegeven in de tabel. Niet alle vragen zijn opgenomen. Alleen de knelpunten waarvan veel wegmarkeerders aangeven dat ze er klachten/hinder door hebben zijn vermeld.

Vooreentoelichtingopdeknelpuntenindetabelziedevolgendeparagrafen.

UitdegegevensvandeBedrijfstakatlasblijktdatdewegmarkeerdershetwerklichamelijkinspannendvinden.Daarnaastwordtstofdoorveelwegmarkeerdersalseenknelpuntervarennetalslawaai,warmteenveiligheid.Verderzijnerveelwegmarkeerdersdiehetontbrekenvansanitairevoorzieningenalseenknelpuntervaren.

3.1 VeiligheidDebouwiseenrelatiefgevaarlijkesector;indebouwkomendodelijkeongevallengemiddeld5keervakervoordanhetgemiddeldevoorallebedrijfstakken.Hetaantaldodenonderwegwerkersdooraanrijdingen(dooreigenmaterieelendoorweggebruikers)bedraagtnaarschatting6tot7per10jaar.Uitgaandevancirca10.000wegwerkerskanwordenberekenddatdekansopeendodelijkongevaldooreenaanrijdingonderwegwerkersvergelijkbaarismetdegemiddeldekansopeendodelijkongevalindebouw(alleoorzaken).Vandewegmarkeerderszijngeenafzonderlijkeongevallencijfersbekend.Vermoedelijkishunkansopeenongevalvergelijkbaarmethettotaalvandewegwerkers.

Vandewegmarkeerderservaart50%zijnwerksituatiealsonveilig(ziedetabel)en15%geeftaandathetmetdeveiligheidnietinordeis.Hetplaatsenenophalenvanwegafzettingen,bordenenpionnenwordendoorwegmarkeerdersalsdegevaarlijkstemomenteninhetwerkbeschouwd.Behalveongevallendoorlangsrijdendverkeerofhetgedragvanweggebruikers,zijnandereongevallenmogelijk:- vallenbijop-ofafstappenvande(rijdende)

wegmarkeringsmachine- bekneldrakenbijhetmanoeuvrerenmetmaterieel- letselbijonderhoudofverhelpenvanstoringen- bekneldrakenindraaiendedelenvanhetmaterieel- foutentengevolgevanhetwerkenondereengrote

tijdsdruk- verbrandingdoorhetematerialen,materieelof

gereedschap- oogletseldoorhetespatten- brandofeenexplosiedoorhetvrijkomenvangas

Hetpermanentegevaardoorlangsrijdendverkeerleidtertoedatwerknemers(somsonnodig)wordenblootgesteldaanaanrijdgevaarenconstantalertmoetenzijn,omdatevennietoplettentoteenongevalkanleiden.Datkano.a.komendoordatopdrachtgevershetafsluitenvanwegenvermijdenomhindervoordeweggebruikeroflangsdeomleidingsroutetevoorkomen.Volgensdemarkeringsbedrijveniserdelaatstejarenechtersteedsvakersprakevanhetvolledigafsluitenvandewegvoorhetverkeer.

3.2 StofRelatiefveelwegmarkeerdershebbenklachtenoverstof:41%(ziedetabel).Hetisnietpreciesduidelijkwaardoordezeklachtenwordenveroorzaakt.Hetzoukunnengaanomopgewaaidstofdoorverkeer,stofdoorstrooienofvernevelenvanproductenofstofopgeblazenbijhetwerkenmetperslucht.

Klachten/hinder volgens de Bedrijfstakatlas 2015 bij de beroepsgroep “Wegmarkeerder”

Wegmarkeerder (N=51)

Lichamelijkinspannendwerk 85%Zwarelastentillen,duwen,trekken 46%Inongemakkelijkehoudingwerken 43%Stof 41%Lawaaioverlast 65%Warmte 47% *Onveiligesituaties 50%Veiligheidnietinorde 15%Geengoedewas-enkleedruimte 60%* Data Volandis, niet opgenomen in Bedrijfstakatlas 2015

1Arbouw,Bedrijfstakatlas2015

3.3 UitlaatgassenWegmarkeerderswordenregelmatigblootgesteldaanuitlaatgassenafkomstigvanhetmaterieelenvanlangsrijdendverkeer.Dehoogsteconcentratiestredenopbijbinnenwerkinloodsen en parkeergarages.

Uitlaatgassenkunnenleidentotacutegezondheidsklachten(irritatieluchtwegen,duizeligheid,onwelworden)entotlangetermijneffecten(o.a.longkanker).Omdatdieselmotoremissieopdelijstvankankerverwekkendestoffenstaat,moetdeblootstellingaankankerverwekkendestoffenzolaagmogelijkzijn.Veelwegmarkeringsmaterieelisvoorzienvaneenbenzinemotor.Degrootstebronvandieselmotoremissewordtgevormddoorlangsrijdendverkeer.Hetcreërenvanafgeslotenwegvakkenhaaltdezebronweg.

InhetA-bladDieselmotoremissieismeerinformatieopgenomenoverditonderwerp.

3.4 Dampen van thermoplast Thermoplastiseenkunstharsdieinkoudevormweinigschadelijkis.Bijverwarmingkomenerdampenvrij.Bijdeverwerkingstemperatuur(170tot200°C)gaathetomdampvanrelatiefvluchtigestoffendieindethermoplastaanwezigzijn.Omwelkestoffenhetgaatenofzevoordegezondheidschadelijkzijn,isnietbekend,maarinademenervanmoetwaarmogelijkwordenvoorkomen.Bijtemperaturenboven200°C(oververhitting)ontstaanschadelijkeontledingsproductenzoalskoolmonoxideenirriterendegassen.Blootstellingaanthermoplastdampentreedtopbijhetvullenvandeketelindethermoplastwagen,bijhetvullenvandemarkeringsmachine,tijdenshethandmatigaanbrengenvanthermoplastentijdenshetschoonstekenvanmallenopderandvandeopenstaandeketel.Bijverwerkingvanthermoplastisdeblootstellingaandampenmeestalgering.Blootstellingaanthermoplastneveltreedtopbijhetverwerkenvansprayplast.Welkeconcentratiedamp/neveloptreedtisnietbekend.Dedamp/nevelwordtdoordewerknemersophetmaterieelalshinderlijkervaren.Eenextrarisicobijhetverwerkenvansprayplastis,dathetmateriaaldoordeverhoogdedrukonderdrukvrijkankomen.

Afbeelding 2: vullen thermoplastketel met hete thermoplast.

3.5 WegenverfErwordtgewerktmetwegenverfopoplosmiddelbasis,waaraanindiennodigeenorganischoplosmiddelalsverdunnerwordttoegevoegd.Deverfendedaarinaanwezigeschadelijkestoffenkunnenindampvorm(oplosmiddelen)ofalsnevelwordengeïnhaleerdendringenbijhuidcontactdoordehuid.

Doormetingenisvastgestelddatdeconcentratieoplosmiddeldampbijbuitenwerk,zowelbijhandmatigalsmachinaalspuitenvanwegenverf,inhetalgemeenlaagis:minderdan5%vandegrenswaarde.

Bijbinnenwerkzijntijdenshetspuitenvanoplosmiddelhoudendeverfinopslagloodsenenparkeergaragesconcentratiesgemetenvancirca30%vandegrenswaarde,gemiddeldoverenkeleuren.Degrenswaardevoorkortdurendeblootstellingwordtnaarverwachtingbijbinnenwerkregelmatigoverschredenendegrenswaardevoor8-urigeblootstellingkanonderongunstigeomstandighedeneveneenswordenoverschreden.

3.6 Twee- en meercomponentenproductenInverbandmetdeduurzaamheidwordtsteedsmeergebruikgemaaktvantwee-ofmeercomponentenproductenopbasisvanacrylaten,polyurethaanenepoxy,zoalskoudplast.Intwee-ofmeercomponentenproductenzijnstoffenaanwezigdieovergevoeligheidkunnenveroorzaken.UitdegegevensvandeBedrijfstakatlasblijktoverigensdatallergischeaandoeningenbijwegmarkeerdersnietvakervoorkomendanhetgemiddeldevoordebouw.

Vaakisindeproductbeschrijvingaangegevendathetproductoplosmiddelvrijis;dathoudtechternietindatergeenvluchtigestoffenvrijkomen.Erzijnnamelijkvluchtigereactieveverdunnersinaanwezigdiedoorverdampingvrijkomen.Ophetmerendeelvandezeproductenisdaaromhetsymbool

Pagina8| A-blad Wegmarkeren

“Lichtontvlambaar”vantoepassingmeteenvlampuntdatligtrond10tot15°C.

Uitonderzoekisgeblekendatdeconcentratiesacrylatenenorganischeoplosmiddelendieindeluchtwordengemetenbijhetwerkenmetkoudplastwegmarkeringenruimonderdegrenswaardenblijven.Werkdaggemiddeldenwarenmaximaal13%vandegrenswaarde,taakgemiddeldenwarenmaximaal38%vandegrenswaarde2.

Overgevoeligheidvooracrylatenenandereallergenestoffenkanontstaandoorhuidcontactofdoorinademenvanneveltijdenshetspuiten.Verdermoet–vooralbijbinnenwerk–doorhetlagevlampuntookrekeningwordengehoudenmetbrandgevaarenkansopeenexplosie.

3.7 Fysieke belastingVeelwegmarkeerdersbeoordelenhetwerkalslichamelijkinspannend:85%(gegevensuitdeBedrijfstakatlas).Datpercentageiswathogerdanhetgemiddeldepercentagevoordewerknemersindebouw(74%).Verdergeeft46%aanzwarelastentetillen,duwenoftrekkenengeeft43%aantewerkenineenongemakkelijkehouding.

Dewerknemersophetmaterieelzittenofstaanvaakscheefofgedraaid.Somsisophetmaterieelgeengoedestoelaanwezig.Hettillenvanzwarematerialenofonderdelenkomtvoorbijhet(ver)plaatsenvanbordenenafzettingenenbijhetaanbrengenofverwijderenvanrijplatenommaterieelopofvandevrachtwagentekrijgen,hetaanbrengenofverwijderenvansloffenvoorhetmarkerenmetthermoplast.Daarbijwordenafentoehandmatiglastenzwaarderdan25kgverplaatst.

Opprojectenwaarveelthermoplastwordtverwerkt,vultéénwerknemerdethermoplastketelmetzakkenvan18tot25kg.Geziendehoeveelheidmateriaaldatmoetwordentoegevoegd,dehoogtevandeketelrandendewarmteafgiftedoordeketelissprakevanfysiekzwaarbelastendwerk.

Bijhetwerkenineenthermoplastwagenzonderhefplateauenmetzakkenvan25kgwordtdegrensvanwatvoordefysiekebelastingaanvaardbaarisoverschredenenzijnmaatregelennoodzakelijk.Indienweleenhefplateauwordtgebruiktincombinatiemetzakkentot20kgligtdebelastinginhetalgemeenonderdegrens.Bijhethandmatigaanbrengenvanthermoplast(figuratieploeg)moetregelmatigineenvoorovergebogenhoudingwordengewerkt,metnamebijhetverplaatsenenpositionerenvandemallenenbijhetuitgietenvandethermoplast.

Afbeelding 3: fysieke belasting bij het handmatig aanbrengen van thermoplast (links) en het bijvullen van nastrooimiddel (rechts).

3.8 Geluid ErzijnvolgensdeBedrijfstakatlasrelatiefveelwegmarkeerdersmetklachtenoverlawaai:65%tegen45%gemiddeldvoordebouw.Dewegmarkeerderwordtblootgesteldaangeluiddatveroorzaaktwordtdoordiversebronnen:hetverkeer,hetmaterieelwaarophijwerktendeomgevingwaarinhijwerkt.Hetgeluidsniveauhangtafvandeactiviteit,hettypematerieelenvandeafstandtotdegeluidsbronnen.Deblootstellingaanlawaaidoorhetverkeerisalleenaanwezigopwerkenwaarverkeeristoegestaan.Opwegenmetveelverkeerkanhetverkeerslawaaidegrensvanvoorhetgehoorschadelijkgeluid(80dB(A))overschrijden.

3.9 Blootstelling aan geluid voor werknemers op de markeringsmachine

Werknemersopdemarkeringsmachine(machinist,achterman)worden–indiendeverfspuitnietinbedrijfis–blootgesteldaaneengeluidsniveauveroorzaaktdoorhetmaterieelvanrond85dB(A).Alsgeluiddempendmateriaalronddemotoraanwezigis,ligthetgeluidsniveauwatlager:circa83tot85dB(A).Hetgeluidisafkomstigvandemotoren,dekoelventilatorendeontsnappendeperslucht.

Wanneerwegenverfwordtaangebrachtisdeverfspuiteenbelangrijkebron.Dehoogstewaardetreedtoptijdenshetspuitenvanaaneengeslotenlijnen:hetgeluidsniveaubijdemachinistbedraagtdan94tot95dB(A).

Gemiddeldovereenwerkdagvarieerthetgeluidsniveaubijhetmachinaalaanbrengenvanwegenverftussencirca80(dagenmetweinigspuitwerkenrelatiefveeluitzetwerk)tot92dB(A)(veelspuitwerkvanaaneengeslotenlijnen).

Pagina9| A-blad Wegmarkeren

2OnderzoeksrapportBlootstellingaangevaarlijkestoffenbijhetaanbrengenvanwegmarkering,Arbouw/Volandis,Harderwijk,2016.

Degemiddeldeblootstellingoplangetermijnligttussen85en88dB(A).Dathoudtindatdegrensvanvoorhetgehoorschadelijkgeluid(80dB(A)gemiddeldovereenwerkdag)wordtoverschredenenmaatregelenzijndusnoodzakelijk.Werknemersophetmarkeringsmaterieelwordenbijhetaanbrengenvanthermoplastenkoudplastgemiddeldblootgesteldaan80tot85dB(A).Ookdaarbijwordtdegrensdusoverschreden,zijhetinbeperktemate.

3.10 Blootstelling aan geluid voor werknemers van de figuratieploegen

Voorwerknemersvandefiguratieploegen(wegenverf)zijndebelangrijkstebronnenhetgeluidvandecompressorenhetgeluidvandeverfspuit.Hetmaterieeldatwordtgebruiktvoorhetaanbrengenvanthermoplastveroorzaaktweiniggeluid.Somswordtgebruikgemaaktvaneengasbranderomhetwegdektedrogenofvanpersluchtomhetoppervlaktedrogenen/ofschoonteblazen.Ditzijnwerkzaamhedenmeteenhooggeluidsniveau:90tot100dB(A).Eengasbranderwordtookgebruiktvoorhetverwijderenvanfiguraties.Degemiddeldeblootstellingovereenwerkdagvandefiguratieploegenligtmeestaltussen78en85dB(A).Deblootstellingligtdusronddegrenswaardeensomserboven.Opdagendatmeteenbranderofmetpersluchtwordtgewerktkandat90dB(A)ofmeerbedragen.Ookhiergeldtdatbijoverschrijdingvandegrensvanvoorhetgehoorschadelijkgeluid(80dB(A))maatregelenmoetenwordengetroffen.

3.11 TrillingenBlootstellingaanlichaamstrillingentreedtopbijmachinistenvanmaterieelenwerknemersdiemeerijden.Erzijngeentrillingsniveausgemeten.Ophetmaterieelwordtmen4tot6uurperdagblootgesteld.Overlichaamstrillingenklaagtin201522%vandewegmarkeerders.Invergelijkingmetanderechauffeurs/machinistenindebouwligtdeblootstellingnaarverwachtinglagerdoordatderijsnelheidmeestallaagisenergeredenwordtovereenvlakkeondergrond.Naarverwachtingwordtbijwegmarkeerdersdegrenswaardevoorlichaamstrillingen(1,15m/s2)inhetalgemeennietoverschredenendeactiewaarde(0,5m/s2)mogelijkwel.

3.12 HitteIndezomerkanhetbijwarmweer(hittegolf)opdewegwarmworden.Opnamevanstralingdoorhetasfaltenafgiftevanwarmteindevormvanwarmtestralingofwarmeluchtleidtertoedatdetemperatuuropdeweghogerisdanindeomgeving.Vandewerknemersgeeft48%aanlasttehebbenvandehitte(gemiddeldepercentageover2006tot2011).Datpercentageisinvergelijkingmetanderebouwberoepenrelatiefhoog:eenderdepleknadakdekkersenasfalteerders.

3.13 Overige knelpuntenAndereaspectenbijhetwerkvandewegmarkeerderzijnhetnachtwerkenhetgedwongennietsdoendoorbijvoorbeeldregenofnietopelkaaraansluitendeactiviteitentijdensdeuitvoering.Ditkanleidentotverhogingvandewerkdruk.

Doornachtwerkenookweekendwerkwordthetsocialelevenvandewerknemersinongunstigezinbeïnvloed.Ookkannachtwerkhetbiologischritmeverstorenleidendtotproblemenmethetslapen,vermoeidheid,e.d.

Doordeaardvandewerkzaamhedenontbrekenvaakgoedesanitaireenschaftvoorzieningen.

Bijnachtwerkiserdoorhetslechterezichteengroterekansopongevallenenzijnvoorzieningeninverbandmetdezichtbaarheidnoodzakelijk.

Pagina 10 | A-blad Wegmarkeren

4.1 Veiligheid- Afsluitenvanhetweggedeeltewaaraanmoetworden

gewerktenomleidenvanhetverkeerviaeenanderewegofoverdeweghelftwaaraannietwordtgewerkt.ZiehiervoorookhetA-bladWegafzettingenplaatsen,onderhoudenenverwijderen.

- Alvoordeuitvoering(dusinhetontwerp)moetwordenvastgesteldwelkemaatregelennoodzakelijkzijnomdesnelheidvanhetverkeerteremmen;regelinoverlegmetdeopdrachtgeverdatdezewordengerealiseerd,bijvoorbeeldandreasstrips,camera’s,etc.DeopdrachtgeverisopgrondvanhetArbobesluitverplichtominhetontwerprekeningtehoudenmethetveiligkunnenuitvoerenvandewerkzaamheden.

- Bijopenscheidingen(geleidebakensofverkeerskegels)wordtvoldoendeafstand(vrijeruimtevan60cm)aangehoudentussendewerkruimteendeopgesteldebakens/kegels;zieook“Vrijeruimtebijwegwerkzaamheden”vanhetCROW.Indevrijeruimtemogendusgeenkegels/bakenswordengeplaatsteneventueleloop-/vluchtroutesvormenonderdeelvandewerkruimteenvallendusnietsamenmetdevrijeruimte.Bijgeslotenscheidingen(barriers)hoeftgeenvrijeruimtetewordentoegepast.

- Afsprakenmetopdrachtgeversomverkeersmaatregelenexacttebeschrijvenindebesteksomschrijvingenenhiermeedeverkeersmaatregelenuitdeconcurrentiesfeertehouden.

- Eerderengelijkmatigeraanbestedenvanwerken,waardoorophopingvanwerkenhaastwerkinhetnajaarkanwordenbeperkt.

- Gelijktijdiguitvoerenvandiversewerkzaamheden(bijvoorbeeldmarkeren,snoeien,maaien,onderhoudwegbebakening,kabels/leidingen,etc.)incombinatiemethetafsluitenvandeweg.Bijdeplanningvandeverschillendewerkzaamhedenmoeterdanwelvoorwordengezorgddatdewegmarkeerdersopeenschonewegkunnenwerken.

- Inzetten/inhurenvaneenverkeersregelaar,diedooropleidingenervaringbevoegdistakenuitte

voerenals‘verkeersregelaarmetverkeersregelendetakenvoortvloeienduitzijn/haarberoep’(RegelingVerkeersregelaars2009).

- Instructievanhetpersoneel(enhetregelmatigherhalendaarvan)overveiligewerkmethodenendetegebruikenafzettingenenveiligheidsvoorzieningen,afhankelijkvandeverkeerssituatieendeteverrichtenwerkzaamheden.

- Omdekansopongevallenteverkleinenishetdragenvanhogezichtbaarheidskledingvereist(NEN-EN-ISO20471:2013Waarschuwingskledingmethogezichtbaarheid-Beproevingsmethodeneneisen).

- VeiligheidsschoenenmetstalentussenzoolenstalenneusdievoldoenaanNEN-EN3455-347.

4.2 Hete materialen / verbranding- Afschermingvanhetedelenvanmachines.- Trainingeninstructieoverhetgebruikvandevereiste

persoonlijkebeschermingsmiddelen.- Dragenvanhandschoenenmetlangemanchet,

aansluitendopdepols;dragenvankledingmetlangemouweneneenlangebroek(ookbijwarmweer).

- Bijhetwerkenmetgasbranders/hetematerialenmoetdaarvoorgeschiktebrandwerende/brandvertragendekledingwordentoegepast(EN531/EN-ISO11612).

4.3 Materieel- Inachtnemenvandevoorschriftendiegeldenvoorde

opslag,vervoerengebruikvangas.- Zorgvoorhetaanwezigzijnvaneengoedfunctionerende

slangbreukbeveiliging.- Vervangbijgrootonderhouddewaakvlamdooreen

elektrischeontsteking.- Zorgbijvoorkeurvooreenandertypeverwarmingtijdens

hetrijden(nietgasgestookt).HetvervoervanverwarmdethermoplastisnietonderworpenaandevoorschriftenvanhetADR,mitsaandeeisenvoldaanwordtdiegenoemdwordeninbijzonderebepaling668vanhetADR.Ziehiervoorhoofdstuk3.3vanhetADR.3

3Bijzonderebepaling668vanhetADRluidtindeversie2019alsvolgt: VerwarmdestoffenvoorhetaanbrengenvanwegmarkeringenzijnnietonderworpenaandevoorschriftenvanhetADR,mitsaandevolgendeeisenisvoldaan: a)Zevoldoennietaandecriteriavanenigeandereklassedanklasse9; b)Detemperatuurvanhetbuitenoppervlakvandeverwarmingsketelwordtniethogerdan70°C; c)Deverwarmingsketelisopzodanigewijzegeslotendatverliesvanproductwordtvoorkomentijdenshetvervoer; d)Deverwarmingsketelheefteenmaximaleinhoudvan3.000l.

Pagina 11 | A-blad Wegmarkeren

4 | Beheersmaatregelen

- Draaiendedelenduurzaamvoorzienvaneenafscherming.- Verrichtgeenonderhoudofreparatiesaanmaterieelmet

draaiendemotor.- Zetbijhetverlatenvanhetmaterieeldemotoruiten

dehandremaan,tenzijhetstopzettenvandemotorinverbandmetdeaandrijvingvanhetroerwerkendecompressornietmogelijkis.

- Brengeennoodstopaanopdemarkeringsmachine,opdeplekwaardeachtermanzichbevindt.

- Voorziematerieelvanachteruitrijdbeveiliging(mitstechnischhaalbaar).

- Zorgvooreennulstandstartbeveiliging.- Voorziehetmaterieelvanachteruitkijkspiegels.

4.4 Gevaarlijke stoffen: uitlaatgassenOplossingenvoorhetbeperkenvandeblootstellingaanuitlaatgassenzijn:- Eénmotoralsaandrijvingvoorverschillendefunctiesleidt

totminderuitlaatgassenenookeenlageregeluidemissie;persluchtvoorhetspuitenvanverfkanookwordengeleverddoordemotorvanhetmaterieel.

- Gebruikvanmaterieelmeteenelektro-,gas-ofbenzinemotorinplaatsvaneendieselmotor.

- Uitlaatverticaalplaatsenenvandewerknemerafgerichtuitblazen.

- Onderhoudvolgensspecificaties;motorenonderhoudenenafstellenvolgensschema.

- VervangverouderdmaterieeldoormaterieeldatvoldoetaandeEuro6norm.

- Gebruikvaneenzelfregenererendcombifilter(CRT);eenCRTmoetinsamenspraakmetdeleverancierophetmotorvermogenwordenafgestemd.

- ZieookhetA-bladDieselmotoremissie.

4.5 Gevaarlijke stoffen: dampen van thermoplast en sprayplast

- Afzuigingvandedampenindethermoplastwagenendethermoplastketel.

- Eenafvoerpijpeneengoedsluitendeklepopdethermoplastketel,zodatdampennietviadeklepkunnenontwijken.

- Eentrekslofmetlangesteel,waarmeerechtopstaandkanwordengewerkt.

- Mallennietschoonmakenopderandvandegeopendeketel,maarbijvoorbeeldboveneenbakofeenplaat.

- Tijdenshetaanbrengenvansprayplastmoetendewerknemersophetmaterieeltegendedamp/nevelwordenbeschermd:ademhalingsbescherming(bijvoorbeeldeenkapmetaanblaasfilter),beschermingvangelaat/hoofdenwerkkleding.

- Vermijdoververhittenvandethermoplast.

4.6 Gevaarlijke stoffen: verf en verdunners- Blootstellingaanverfenverfverdunnersendedaaruit

vrijkomendeschadelijkestoffenkanwordenbeperktdoordevolgendemaatregelen.

- Waarmogelijk,verfopoplosmiddelbasisvervangendooroplosmiddelarmeverfofverfopwaterbasis.

- Gebruikgeenwegenverfmetloodofloodchromaatalspigment.

- Gebruikproductenmeteenzogeringmogelijkgehalteaanschadelijkestoffen/oplosmiddelen.Informeerbijuwleverancier.

- Gebruikeenairlessspuitmethode.- Eenverlengdspuitpistoolomdeafstandtotde

vrijkomendeneveltevergroten(ookgunstigvoordewerkhouding).

- Gebruikgeenverdunnervoorhetreinigenvandehanden;- Zorgbijbinnenwerkvoorvoldoendeventilatie.- Twee-ofmeercomponentenproductenbevattenvaak

sterkirriterendeentoxischestoffen,diebovendienovergevoeligheidkunnenveroorzaken.Gebruikdaarombijvoorkeurééncomponentproducten.

- Bijhetverwerkenvantweecomponentenproductenmoetzeerzorgvuldigwordengewerktomblootstellingtevermijden;vooreenoverzichtvantetreffenmaatregelenziedebijlage1.

- Gebruikbijhetwerkenmetgevaarlijkestoffenaltijddevoorgeschrevenbeschermingsmiddelen;Indienbijbinnenwerkmetoplosmiddelhoudendeverfdeventilatienietafdoendeis,moetademhalingsbeschermingwordengebruiktvoorzienvaneenA-filter.

- Zorgbijhetwerkenmetgevaarlijkestoffendatereengelegenheidiswaardewegmarkeerderzijnhandenkanwassenmetstromendwaterenzachtezeependezekandrogenmetwegwerphanddoeken.

- Eenopslagplaatsvoorgevaarlijkestoffenmoetvoldoenaandevantoepassingzijnderichtlijn:PGS15(PublicatiereeksGevaarlijkeStoffen).

4.7 Fysieke belasting- Hetmaterieelmoetzijnvoorzienvaneencomfortabele,

goedinstelbarestoeldieisvoorzienvantrillingsdemping.- Hetmaterieelmoetgoedtoegankelijkzijn.- Bijaanschafvannieuwmaterieel,moeterrekeningmee

wordengehoudendatookvoordewerknemersachterindecabinevoldoenderuimteaanwezigisomgoedtekunnenzitten.

- Hettoepassenvanrijplatenvanlichtmateriaal(aluminium)ofmaterieelvoorzienvanuitklapbarerijplatenommaterieelopofvandevrachtwagenofaanhangerterijden.

- Detransportwagenvoormaterieelvoorzienvaneenaflopendeverlaagdevloer,waardoormetkorte/lichterijplatenkanwordenvolstaan.

Pagina 12 | A-blad Wegmarkeren

- Eenhefplateauindethermoplastwagen,waardoordepalletmetzakkenthermoplastautomatischopeengunstigewerkhoogtewordtingesteld(nietmeerbukkenomdezakkenoptepakken);gebruikvaneeninhoogteinstelbarepalletwagen.

- Thermoplastzakkenmeteengewichtvanmaximaal20kg;- Zwarelastenmechanisch(ver)plaatsen;indienhandmatig

(ver)plaatsennoodzakelijkis,hetwerkuitvoerenmetmeerderepersonenzodatperpersoonmaximaal25kgwordtgetild.Mettweepersonenmagdusmaximaal50kggetildworden.Bovende50kgmoeteraltijdmechanischgetildworden.

- Hulpmiddelenwaardoormenbijhethandmatigaanbrengenvanthermoplastminderlangdurigineengebogenhoudinghoefttewerken.Bijvoorbeeldeentrekslofmetlangesteel,waarmeerechtopstaandkanwordengewerkt.

- Deplaatsingvanbedieningshandels,etc.ophetwegmarkeringsmaterieelmoetzodanigzijndatdezegoedengemakkelijkbereikbaarzijnvoordemachinist.

Afbeelding 4: hefplateau voor thermoplastzakken.

4.8 Geluid en trillingenMaatregelenomdegeluidsemissievanhetverkeertebeperkenzijnnietterealiseren.Welkanwordengeprobeerddezelawaaibronteelimineren(verkeeromleiden)ofdeafstandtotdelawaaibrontevergroten.

Degeluidsemissievanhetwegmarkeringsmaterieelkanwordenbeperktdoor:- dempersvoorhetdempenvanhetgeluidvan

ontsnappendperslucht;- schroefcompressoreninplaatsvanzuigercompressoren;- persluchtgeleverddoordemotorvandevrachtwagen,in

plaatsvaneenapartecompressor;- geluidgedemptecompressor;- geluidsisolatieronddemotor;- keuzevaneenzolaagmogelijktoerental.

Deblootstellingaanlichaamstrillingenkanwordenbeperktdoorhetaanbrengenvanstoelenvoorzienvantrillingsdemping.

Bijgeluidsniveaustussen80en85dB(A)wordthetdragenvangehoorbeschermingaangeraden,alsdegemiddeldeblootstellingovereenwerkdaghogerisdan80dB(A).Hetdragenvangehoorbeschermingisverplichtbijwerkzaamhedenwaarbijgeluidsniveausoptredenhogerdan85dB(A).Hetisbelangrijkomhettypebescherminginoverlegmetdewerknemerstekiezen.Dewegmarkeerderswillenhetverkeergraagkunnenhorenendekeuzevandegehoorbeschermingmoetdaaropwordenafgestemd.

4.9 Hitte- Trefmaatregelenombijperiodesmetergwarmweerde

blootstellingvanwerknemersaanhitteenstralingzoveelmogelijktebeperken.

- Vroegerbeginnen(enduseerderstoppen).- Ventilatievandethermoplastwagen.- Waarmogelijkmaterieelvoorzienvaneenafscherming

tegenzonnestraling.- Beschikbaarstellenvanextradrinken.- Fysiekbelastendwerkbeperken.- Afwisselingvanbelastendwerkmetminderbelastende

activiteiten.- Indiennodiginlassenvan(extra)pauzesineenkoele

omgeving.Luchtigekledingeneenhoofddekselvoorzienvaneenklepenbijvoorkeureennekflap.

4.10 Overige aspecten- Optimaleplanningvanwerkzaamhedenenwerktijdenom

nachtwerkzoveelmogelijktebeperken.- Goedeschaft-ensanitairevoorzieningen(pauzesniet

doorbrengenineenruimtedieookwordtgebruiktvooropslagvanverf,e.d.).

Pagina 13 | A-blad Wegmarkeren

Pagina 14 | A-blad Wegmarkeren

5 | Afspraken tussen werkgevers en werknemers

Werkgevers en werknemers willen door het toepassen van de maatregelen, zoals beschreven in hoofdstuk 4, de veilig-heid en de gezondheid van wegmarkeerder zoveel mogelijk bevorderen.

Opdrachtgevers/wegbeheerderskunnenookeenbelangrijkebijdrageleverenaandeveiligheidendegezondheidvanwegmarkeerders.Zoalshetvolledigafsluitenvanhetweggedeeltewaaraanwordtgewerktvoorhetverkeer,waardoordebelastingdiehetverkeermetzichmeebrengtwordtgeëlimineerd.

Eenaantalmaatregelenwordtindithoofdstukextrabenadruktomdatwerkgeversenwerknemersdaaroverspecifiekeafsprakenwillenmaken.

5.1 De afsprakenTerbevorderingvandeveiligheidendegezondheidindewegmarkeringsbranchehebbenwerkgeversenwerknemershetvolgendeafgesproken:- bijhandmatigspuitwerkzalbijbinnenwerkzoveel

mogelijkgebruikwordengemaaktvanwatergedragenverfproducten;

- erzullenproductenwordentoegepastmeteenzogeringmogelijkgehalteaanschadelijkestoffen;

- doormaatregelenwordendegeluidsniveausopdewerkplekkenopenrondhetmaterieelverlaagdtot85dB(A)oflager;

- degeluidsniveausopdewerkplekkenopenrondnieuwmaterieelmogenmaximaal80dB(A)zijn;

- doormaatregelenzaldeblootstellingvanwerknemersaandieseluitlaatgassenzoveelmogelijkwordenbeperkt;

- mallenvooraanbrengenvanthermoplastwordennietschoongestokenopderandvandeketelmaaropeenandereplaats(bijvoorbeeldboveneenbak);

- materieelzalwordenvoorzienvaneenergonomischvormgegeven(goedgeveerde)stoel;

- debeschermingsmiddelenzoalsvoorgeschrevenindeproductinformatiebladenwordendoordewerkgeversbeschikbaargesteldenzullendoordewerknemerswordengedragen/gebruikt;

- doordebrancheiseencursusontwikkeldtenbehoevevanwegmarkeerdersmet(ondermeer)alsdoelgezondenveiligwerkentebevorderen;dedeelnamevanwegmarkeerdersaandezecursusisverplicht.

Pagina15| A-blad Wegmarkeren

6 | Bronnen / aanvullende literatuur

- Bedrijfstakatlas,overzichtvangegevensvolgenduithetPeriodiekArbeidsGezondheidskundigOnderzoek,Arbouw,Harderwijk,2015.- OnderzoeksrapportBlootstellingaangevaarlijkestoffenbijhetaanbrengenvanwegmarkering,Arbouw/Volandis,Harderwijk,2016.- HandboekArbeidsmiddelenvoordebouwnijverheid.Bevatkeuringslijstenvandemeestgebruiktearbeidsmiddelen,waarmeeeen

passendkeuringssysteemkanwordengevoerd.https://www.volandis.nl/media/1179/16063832-handboekarbeidsmiddelen.pdf- PublicatiereeksGevaarlijkeStoffen15.OpslagvanverpaktegevaarlijkestoffenRichtlijnvoorbrandveiligheid,arbeidsveiligheiden

milieuveiligheid.MinisterievanInfrastructuurenMilieu2005- Arbouw-adviesWegmarkeringen,Arbouw,Harderwijk,2002- HandleidingVeiligwerkenaanwegen,CROW,Ede,2003- Vrijeruimtebijwegwerkzaamheden,CROW,Ede,augustus2005- WerkinUitvoeringpakket96a/96b,CROW,Ede,2005- Verkeersregelaarsbijwegwerkzaamheden(onderdeelvanpublicatiereeks96a/96b(WerkinUitvoering).CROW,Ede,2005.- RWS-richtlijnvoorverkeersmaatregelenbijwegwerkzaamhedenoprijkswegen,Directoraat-GeneraalRijkswaterstaat,januari2005.- VerkeersonveiligheidbijwerkinuitvoeringdeelIISWOV,Leidschendam,2009- ArbocatalogusBouwenInfra:www.arbocatalogus-bouweninfra.nl- A-bladWegafzettingenplaatsen,onderhoudenenverwijderen- A-bladDieselmotoremissie

Pagina16| A-blad Wegmarkeren

Bijlage 1 | Veilig werken met tweecomponentenproducten: aanwijzingen voor werknemers

Mengen- Zorgvooreenegaleondergrondenzeteenbusofemmer

altijdopeenstukvinyloffolie.- Gebruikmixersopeenlangeboortol,meteencontinu

variabel(laag)toerental.Hiermeevoorkomjespettersenluchtinmenging.

- Vuleenemmertotmaximaal20centimeteronderderand.

Verwerken- Alsjehulpmiddelengebruikt,gebruikdanhulpmiddelen

meteenlangesteelofhandvatofeenantispatscherm.- Bedekhandvattenvanhandgereedschapmettape.

Verwijderdetapealleenmethandschoenenvanneopreenofnitrilrubber.

- Egaliseerniethandmatigopjeknieën.

Opruimen en reinigen- Sluitverpakkingendirectnagebruik.- Laatrestmateriaalinlegeverpakkingeneerstuithardenen

zorgdatdeverpakkingdaarnawordtafgesloten.- Gooigebruiktematerialeninafsluitbareafvalvaten.- Reiniggereedschappengoedvoordatjezeopbergt.- Houdvervuildewasbarewerkkledingapartvanschone

werkkledingenprivékleding.

Persoonlijke bescherming- Draagiederedageenschoneoverallmetvloeistofdichte

werkmouwenenzonodiglossebeenstukkenen/ofarmstukkenvanplastic.

- Draaghandschoenenvanneopreenofnitrilrubber.- Gebruikalleenschonehandschoenenentrekzealtijdaan

overschoneendrogehanden.- Vervangdehandschoenenminimaaliederedag.- Draageenveiligheidsbrilbijhetmengen.- Draageengelaatsschermbijhetverspuiten.- Bepaalofenwelkeademhalingsbeschermingjenodig

hebt.Vraagditaanjewerkgever.

Let op! Gebruiknooitlerenwerkhandschoenenofdunnewegwerphandschoenen!Gebruiknooitverzorgingscrèmealsvervangingvoorhandschoenen!

Persoonlijke verzorging- Smeerruimvoorhetaantrekkenvanjehandschoenenje

handeninmetverzorgendehandcrèmeendecrèmegoedintrekken.

- Reinigzichtbaarvervuildehandschoenenvoordatjezeuittrekt.

- Wasjehandenniettevaakendoeditzominmogelijkmetschuurmiddelenofoplosmiddelen.

- Reinigjehuidwelzosnelmogelijkwanneerdezemettweecomponentenproductisverontreinigd.

- Gebruiknahetreinigenen’savondsvoorjegaatslapeneenverzorgendehandcrème.

Pagina 17 | A-blad Wegmarkeren

Adressen

Postbus37,6710BAEdeT(0318)695300info@crow.nlwww.crow.nl

Postbus85,3840ABHarderwijkT0341499299info@volandis.nlwww.volandis.nl

Postbus9208,3506GEUtrechtT0883680368info@fnvbouw.nlwww.fnvbouw.nl

Postbus2525,3500GMUtrechtT0307511500/CNVInfo0307511001info@cnvvakmensen.nlwww.cnvvakmensen.nl

VakgroepSpecialistischeWegenbouwPostbus340,2700AHZoetermeerT0793252252info@bouwendnederland.nlwww.bouwendnederland.nl/vakgroep-specialistische-wegenbouw

Eerstedrukin2019.Aandetotstandkomingvandezepublicatieisdegrootstmogelijkezorgbesteed.Aandeinhoudkunnengeenrechtenwordenontleend.

Wijzijnkennis-enadviescentrumVolandis.Webouwenaaneengezondeenbloeiendebouw-eninfrasector.Waarinmensenveiligwerken.Plezierhoudeninhunwerk.Enoptijdvooruitkijken.Datisgoedvooriedereen:werknemer,werkgeverénopdrachtgever.Wantgezondeengemotiveerdemensenhalendebesteresultaten.Wedagenjeuithierzélfactiefmeeaandeslagtegaan.Weethoejebezigbent.Enwaarjenaartoewerkt.Merkhetzelf:bewustwerkenwérkt.

Volandisiseenorganisatievan:

Volandis Ceintuurbaan2-100a3847LGHarderwijk

Postbus853840ABHarderwijk

0341-499299info@volandis.nl