Foto

: Fr

eder

ik B

eyen

s

A-bladwww.antwerpen.be

SEPTEMBER 2015• Reserveer uw plekje op de poëzietram (p. 7)• Nieuwe cursussen in het FelixArchief (p. 15)• Zo veel te doen voor 55-plussers! (p. 21)

Antwerpen viert het einde van WOII

Herbeleef de bevrijding

AAAAAAAAAAAAnnnnnnnnntttttttttttwwwwwwwwwwwweeeeeeeeeeerrrrrrrrrrppppppppppeeeeeeeeeeennnnnnnnnn vvvvvvvvvviiiiiiiiiiieeeeeeeeeerrrrrrrrrrtttttttttt hhhhhhhhhhhheeeeeeeeeettttttttttt eeeeeeeeeeiiiiiiiiiiinnnnnnnnndddddddddddeeeeeeeeeee vvvvvvvvvvaaaaaaaaaaannnnnnnnnn WWWWWWWWWWWWWOOOOOOOOOOOIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIAntwerpen viert het einde van WOII

Herbeleef de bevrijding

Een stad met een slecht gebitJean Dillen, een dynamische zeventi-ger met een wolk zilverwit haar, is geboren in 1943. Op het einde van de oorlog was hij achttien maanden oud. Jean: “Ik was waarschijnlijk nog te klein, maar toch meen ik mij te herin-neren dat iedereen zei: ‘De oorlog is voorbij!’. Wat ik wel met zekerheid weet, zijn de jaren erna. Als kind liep ik door de straten van ‘een stad met een slecht gebit’. Overal rijen huizen met hier en daar een gat, van de V-bommen. Die vernielde stad was mijn thuis. Mijn kameraadjes en ik

speelden in de ruïnes. Er waren twee kampen: de ‘goei’ – dat waren de cowboys of de Amerikanen – en ‘de slechten’: de indianen of de Duitsers. Zo ging dat toen. Later heb ik geleerd dat begrippen als ‘goed’ en ‘slecht’ toch iets meer genuanceerd zijn.”

Een deel van de schade werd trou-wens aangericht na de bevrijding. Na

4 september 1944 maakten Duitse V-wapens nog meer dan drieduizend burgerslachtoff ers. Antwerpen kreeg daardoor de akelige bijnaam ‘de stad van de plotse dood’.

Een passie voor oorlog en vliegtuigenWe ontmoeten Jean in het Stampe & Vertongen Museum naast de lucht-haven van Deurne. Met hun collectie vliegtuigen en ander materiaal uit beide wereldoorlogen is dit een toe-passelijke locatie. Jean: “Ik heb een passie voor oorlog en voor vliegtuigen, en nog meest

Antwerpen bevrijd

In de aanloop naar de Bevrijdingsfeesten duiken we samen met auteur Jean Dillen de geschiedenis in. Jean is al langer gefascineerd door WOII en publiceerde onlangs het boek ‘1940-1945. De bezetting van Antwerpen in 1000 foto’s’. Voor ons selecteerde hij een aantal foto’s en verhalen over de bevrijding van onze stad en de periode daarna.

Want de bevrijding van Antwerpen betekende niet het einde van de oorlog.Tekst: Tin Vancutsem

Een V2-bom richtte een enorme ravage aan in de Eikenstraat op 27 november1944. Duitse soldaten voor de voormalige kiosk op de Groenplaats.

”Als kind liep ik door de straten van 'een stad met een slecht gebit'.”

Jean Dillen

DE BEVRIJDING IN WOORD EN BEELD

ding, niet alleen Shermantanks! De Cromwells werden toen volop getest als opvolger van de Britse Crusader-tank. Na de oorlog kreeg Antwerpen een Cromwelltank als herinnering.”

En dan is er het heel persoonlijke verhaal van de tank, zijn opa en de chocolade. Opa Dillen klom op het Foorplein aan de Turnhoutsebaan

op een tank en bedelde om een reep chocola voor zijn kleinzoon. Maar hij wist niet dat een Duits antitankka-non hen in het vizier had. Jean: “Dat stuk chocolade had mijn grootvader het leven kunnen kosten. Gelukkig wou die Duitse commandant niet op burgers schieten. En voor hij van gedacht kon veranderen, werd hij overmeesterd door weerstanders.”

‘Getrapte’ bevrijding De Antwerpse regio werd niet in een ruk bevrijd. Merksem en omgeving moesten nog twee maanden geduld oefenen.

van al voor oorlogsvliegtuigen. De luchthaven van Deurne speelde een belangrijke rol tijdens WOII. Toen ik

als kind met mijn vader deze lucht-haven bezocht, waren er nog volop betonnen startbaantjes, aangelegd door de Duitsers.” De Duitse Luftwaf-fe nam vanaf de eerste bezettingsda-

gen het vliegveld in bezit. Al enkele dagen na de bevrijding gebruikten Engelse vliegeniers het als uitvalsba-sis om vijandelijk geschut in het fort van Merksem te bestoken. Jean: “Een van de piloten vertelde me later dat het hem nooit eerder was overko-men dat het doelwit op niet meer dan een minuut van de plaats van opstijgen lag.” Het vliegveld speelde ook een ondersteunende rol bij ope-ratie ‘Market Garden’ die op 17 sep-tember 1944 van start ging. Jean: “Als de zware industrie in het Ruhrgebied kon worden uitgeschakeld, zouden de Duitsers snel zonder tanks en kanonnen vallen. Om die operatie

te doen slagen, moesten een aantal bruggen richting Ruhrgebied intact in de handen van de geallieerden vallen. Op het einde liep het mis. De laatste brug, die van Arnhem, bleek ‘een brug te ver’ en de hele opera-tie liep kostelijke vertraging op. De geallieerden moesten de hoop laten varen dat de oorlog tegen Kerstmis ‘44 afgelopen zou zijn.”

Cromwells, Shermans en chocoladeJean: “In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt: er waren ook Crom-welltanks aanwezig bij de bevrij-

”De geallieerden hadden gehoopt dat de oorlog tegen Kerstmis ’44 afgelopen zou zijn.”

Jean Dillen

”Een stuk chocolade voor mij had mijn grootvader het leven kunnen kosten.”

Jean Dillen

Het dienstgebouw van de luchthaven in camoufl agekleuren. Later werden er zelfs nepdaken op gebouwd.

Jean Dillen(°1943) gepensioneerd medewer-ker van de Haven van Antwerpen, is sinds 1969 in de ban van de oorlogsgeschiedenis van Antwer-pen. Hij publiceerde drie boeken over het oorlogsverleden van het vliegveld in Deurne en vier over Antwerpen tijdens WOII.

Foto

: Fre

deri

k Be

yens

Britse piloten voor een van hun Spitfi res. Hun doelwit lag op amper een minuut vliegen.Intocht van de geallieerden in de Mechelsesteenweg op 4 september 1944. Links ziet u de voormalige Nationale Bank.

Opa Dillen gaf bijna zijn leven voor een stuk chocolade voor kleine Jean.

Jean: “Toen de geallieerden Antwer-pen bereikten, liepen ze ver vooruit op hun schema. De bevoorrading liep minder vlot omdat veel Fran-se havens vernield waren of nog in handen waren van de Duitsers. De geallieerden moesten dus een pauze inlassen om hun voorraden aan te vullen en terug op krachten te komen. Dat gaf de Duitsers genoeg tijd om zich achter het Albertkanaal in te graven. De geallieerden de-den verschillende pogingen om het Albertkanaal over te steken, maar werden telkens teruggeslagen. Pas in de Kempen konden ze het kanaal

oversteken en de Duitsers uit het noorden van Antwerpen verdrijven.”

ZoekplaatjeIn juni ’45 organiseerden de geal-lieerden op de Groenplaats een tentoonstelling van oorlogstuigen.

Ook kleine Jean was erbij. Wie goed zoekt, vindt hem op de vleugel van de Amerikaanse Mustang-jager. Jean: “Van die tentoonstelling heb ik een 180-tal foto’s. Ik pluis ze uit om te zien of mijn ouders of ikzelf er ergens op staan. Mijn moeder zei altijd: ‘Een Amerikaan heeft toen ook een foto van jou gemaakt’. Zou het niet geweldig zijn als ik die toevallig nog zou terugvinden? Zo zie je maar: eigenlijk was ik hier als kind al mee bezig.” (lacht)

Sommige ruïnes waren het perfecte speelterrein voor jonge Antwerpenaren, zoals Jean.

ProgrammaBevrijdingsfeesten

Bal van de Bevrijding Volksfeest in retrostijl om de be-vrijding van Antwerpen te vieren.

Bal van de Bevrijding Groenplaatsgratisvr 4/9 van 18 tot 24 uur

Militaire paradeMilitaire parade met muziek-kapellen en militaire voertuigen. Na de parade kan u de voertuigen nog bezichtigen op de Suikerrui.

Militaire paradeBinnenstadgratisza 5/9 vanaf 15 uur

Internationale TaptoeInternationale Taptoe met vaste waarden uit binnen- en buiten-land. Nieuwe gezichten dit jaar zijn de Fanfare Bereden Wapens van de Koninklijke Landmacht Neder-land en de Show & Marching Band uit Maastricht.

Internationale TaptoeGrote Marktgratisza 5/9 om 20 uur

Ook de districten vieren in sep-tember de bevrijding. Blader naar de districtspagina's voor festivitei ten in uw eigen buurt.

Kiekjes uit het album van Frits (of John, of Jef)

1940-1945. De bezetting van Antwerpen in 1000 foto’s

Jean Dillen, André Vandewynckel, Joris Wuyts2015, Uitgeverij Davidsfonds, 256p. 29,99 euro

De foto’s in het boek komen uit de collecties van Jean Dillen, André Vandewynckel en Joris Wuyts. Het zijn vooral amateurbeelden, gemaakt door soldaten. Jean: “We weten meestal niet wie de fotograaf is. Maar de albums lijken sterk op elkaar. De meeste soldaten zijn nog nooit ‘weg van thuis’ geweest, en zien voor het eerst een vernield huis, een tank in de gracht of een opgeblazen brug. Dat maakt indruk en allemaal maken ze er foto’s van. Eens ze in de stad zijn, gedragen ze zich als toeristen. De soldaten nemen er foto’s van Brabo, het Steen, de Boerentoren, de Middenstatie, enzovoort. Die beelden zijn ook interessant als tijdsdocument over Antwerpen.”

”Ik pluis graag foto's uit om te zien of mijn ouders of ikzelf er ergens op staan.”

Jean Dillen

Zoekplaatje: kleine Jean op een Mustangbommenwerper.Op 5 september 1944 trekken de Engelsen via de Pothoekstraat richting Merksem.

Na een mislukte start crasht een Duitse Focke Wulf 'Weihe' in de Victor De Langhestraat vlak bij de luchthaven. Gelukkig waren de huizen door de Duitse bezetter ontruimd.