56. Niertransplantatie 20 februari 2016

Niertransplantatie

Informatieovereenniertransplantatie

3

| Inhoud

Inleiding 4

Deliggingenfunctievandenieren 5

Waaromeenniertransplantatie? 7

Wiekomtervooreenniertransplantatieinaanmerking? 9

Welkemogelijkhedenvoorniertransplantatiezijner? 10

Niertransplantatiemeteenniervaneenoverledendonor 10

Niertransplantatiemeteenniervaneenlevendedonor 11

Welkevoorbereidendeonderzoekenwordenergedaan? 14

Goedgekeurd,endan? 20

Afstotingvandegetransplanteerdenier 21

Medicatiegebruiknatransplantatie 22

Afweeronderdrukkendemedicijnen 22

Medicijnentervoorkomingofbehandelingvaninfecties 23

Overigemedicijnen 23

Bijwerkingenvandemedicijnen 24

TransplantatieenUV-straling 25

Voedingenbeweging 26

Alcoholenroken 27

Seksualiteitenzwangerschap 28

Psychischeenmaatschappelijkegevolgen 30

4

| Inleiding

Alsdenierennietofnauwelijksmeerwerken,heeftudekeuzeuit

verschillendevormenvanbehandeling.Ukuntkiezenuitdiverse

manierenvandialyseenvoortransplantatie.

Bijhetmakenvaneenkeuzekrijgtuvanverschillendemensenveel

informatie.Hetisnietaltijdeenvoudigomdezeinformatiete

onthoudenenopeenlatermomentinoverwegingtenemen.

Indienuinaanmerkingkomtvooreentransplantatie,ishetvooru

belangrijkgoedopdehoogtetezijnvandeverschillendemogelijk-

hedenenvandevoor-ennadelenvaneenniertransplantatie.

Doormiddelvandezebrochurehopenweutekunnenondersteunen

bijhetmakenvaneenweloverwogenkeuze.Tevenswordtindeze

brochureuitgelegdwaternodigisaanvoorbereidendonderzoek,

voordatueenniertransplantatiekuntondergaan.

5

| Deliggingenfunctievandenieren

Iedermensheeftnormaalgesprokentweenieren.Dezeboonvormige

organenliggenaandeachterkantvanuwlichaam,terhoogtevan

uwmiddel,aanweerszijdenvandewervelkolom.Hetbovenstedeelvan

denierenligtonderderibben,waardoordenierenredelijkbeschermd

wordentegenbeschadigingvanbuitenaf.

Elkenierheefteenlengtevanongeveer12cmeneengewichtvan

ongeveer160gram.

Figuur 1: Ligging van de nieren

Denierenwordenvanbloedvoorzienviadenierslagader,eenzijtakvan

degrotelichaamsslagader(deaorta).Ditbloedmoetgezuiverdworden.

Hetgezuiverdebloedverlaatdenierviadenierader,dieuitmondtinde

groteholleader(devenacavainferior).

Indenierenwordturinegevormd,dieviadeurineleiders(ureteren)in

deblaasterechtkomt.Deblaasligtinhetbekkenenisalseenballon

dieuitzetnaarmatedevullingtoeneemt.Despierenvandeblaastrekken

samenalsumoetplassen.Eenvolwasseneheefteenblaasmeteen

gemiddeldecapaciteitvanongeveer500-750milliliter.

Bijnier

Nier

Urineleider

BlaasBekken

Groteholleader

Aorta(grotelichaamsslagader)

Ribben

6

Debelangrijkstefunctiesvandenierenzijn:

• Hetverwijderenvanafvalstoffen.

• Hetregelenvandevochtbalans(bijwarmofkoudweer,bijveelof

weinigdrinken,bijveelofweinigtranspireren).

• Hetproducerenvanhormonen(betrokkenbijhetregelenvande

bloeddruk,hetkalkgehalteindebottenendeproductievanrode

bloedlichaampjes).

Wanneeruwnierenovereenperiodevanmaandentotjarensteeds

minderfunctioneren,noemtmendit‘chronischenierschade’.

Bijchronischenierschadekunnenonderanderedevolgendeklachten

ontstaan:

• ernstigevermoeidheid,zwaktegevoelenfutloosheid

• geentotweinigurineproductie

• jeuk

• botontkalking

• bloedarmoede

• misselijkheid

• afnamevanseksuelefuncties

Zondergoedfunctionerendenierenkuntunietinlevenblijven.

Denierfunctiedientdanvervangenteworden.Ditkandoormiddelvan

nierfunctievervangendetherapieën,tewetendialyseen/ofniertrans-

plantatie.Nierfunctievervangendetherapieispasnoodzakelijkbijeen

nierfunctievanrondde10procent.

7

| Waaromeenniertransplantatie?

Dialyseiseenbehandelingwaarbijongeveer8tot10procentvande

normalenierfunctiewordtovergenomen.Ditisvoldoendeombelangrijke

lichaamsfunctiesinstandtehouden,maarteweinigvooreengezond

leven.Patiëntendiedialyserenkunnenhiergoedmeeleven,maarhouden

tochveelgezondheidsklachten.Dekansophetkrijgenvancomplicaties

enbv.hart-envaatziektenisgroot.Hetisvoorpatiëntenmoeilijkzich

altijdaaneendieeteneenvochtbeperkingtehouden.Ookdetijdsbelasting

vandedialysebehandelingenisgroot.

Bijeenniertransplantatiekrijgtuéénnieuwenier.Dezenierkankomen

vaneenlevendedonorofvaneenoverledendonor(postmortaal).

Indiendezeniergoedfunctioneert,kuntueennierfunctiehebbenvan

50procentofmeer.Ditverschiltwelergvanpersoontotpersoon.Met

dezenierfunctiegaatuwalgehelegezondheidsterkvooruit.Welblijftu

derestvanuwlevennierpatiëntenafhankelijkvanmedicijnen.Ukrijgt

nietuwvolledigegezondheidterug.

Devoordelenvaneenniertransplantatiekunnenzijn:

• Geendialyse(meer)nodig.

• Geenvochtbeperking.

• Geendieetandersdandatgenewatvooriedereenbelangrijkis,zoals

bijvoorbeeldoppassenmetovermatigzoutgebruik.

• Verminderingvanlichamelijkeklachtenalsjeuk,vermoeidheid,

onvruchtbaarheidenimpotentie.

• Verbeteringvandeconditie.

• Verbeteringvandekwaliteitvanleven(werk,socialebezigheden,

sport).

• Verlengingvandelevensduur.

Mogelijkenadelenvaneenniertransplantatiezijn:

• Ondergaanvanonderzoekentervoorbereiding.

• Dewachttijdvooreenniervaneenoverledendonorisgemiddeld

3,5jaar.

• Ondergaanvaneenoperatie.

• Complicatiesdoordeoperatieaandebloedvatenofdeurineleider.

8

• Anderecomplicatiesdoordeoperatie,zoalsinfectiesenzelfsoverlijden.

• Levenslanggebruikvanmedicijnendiedeafweeronderdrukken,met

alsgevolgeengroterekansophetkrijgenvaninfecties.

• Levenslangondercontroleblijven.Inhetbeginzijndezecontroles

zeerfrequent.

• Afstotingvandegetransplanteerdenier,ditkanvlaknatransplantatie

gebeuren,maarooknognajaren*.

• Bijwerkingenvandemedicijnen.*

• Verhoogdekansophetkrijgenvankwaadaardigeaandoeningen,zoals

huidtumoren*.

• Hetmislukkenvandetransplantatie,waardoordialysetochweernodig

is.

• Frequentereopnamesinhetziekenhuisdoorbv.infecties.

• Terugkeervandeoorspronkelijkenierziekteindegetransplanteerde

nier.

• Geenmogelijkheidomtevoorspellenhoelangeengetransplanteerde

niergoedblijftwerken.

*Dezenadelenwordenlaterindezebrochurenoguitgebreiderbehandeld.

9

| Wiekomtervooreenniertransplantatieinaanmerking?

Niertransplantatieiseengoedebehandelvormvoordemeestepatiënten

dieeensterkverminderdenierfunctiehebben.

Erwordtperindividugekekenofeenniertransplantatieeengoedekans

vanslagenheeftenofdepatiëntervoordeelvankanverwachten.

Redenenwaaromiemandgeenniertransplantatiekanondergaanzijn:

• Ernstighart-envaatlijden.

• Eenonbehandelbarekwaadaardigeaandoening.

• Eenactieveinfectie.

• Algehelematigetotslechtegezondheid.

• Niethoudenaanmedischevoorschriften,metnamemedicijngebruik

encontroleafspraken.

• Ernstigepsychischeaandoeningen.

• Alsdekansopsnelleterugkeervandeoorspronkelijkenierziektete

grootis.

• Alsdeartsdekansopmislukkingvaneentransplantatietehoog

inschat.

10

| Welkemogelijkhedenvoorniertransplantatiezijner?

Ukunteendonornierkrijgenvaneenoverledendonor(postmortaal)of

vaneenlevendedonor.

Deverschillenzullenwehieronderbespreken.

Niertransplantatiemeteenniervaneenoverledendonor

InNederlandhebbenmensendekeusomnahunoverlijdenhunorganen

beschikbaartestellenvoordonatie.Nietalleorganenkunnengebruikt

wordenvoordonatie.Ditismedeafhankelijkvaniemandsgezondheid

vlakvooroverlijdenendeomstandighedenwaaronderiemandkomtte

overlijden.

Oorzakenvanoverlijden,waarnadeorganengebruiktkunnenworden

voordonatiezijnonderandere:

• Ernstigehersenbeschadigingnaeenongeval.

• Ernstigherseninfarctofhersenbloeding.

• Hartinfarctofhartritmestoornissen.

• Hersentumor.

Indiendedonorbijoverlijdeneeninfectieheeftofeenanderevorm

vankankerdanhierbovenvermeld,kunnendeorganendoorgaansniet

gebruiktwordenvoordonatie.

Bijpostmortaledonatiewordtereenonderscheidgemaakttussen

donatienahersendoodendonatienahartdood.

Hersendood(donationafterbraindeath):

• Dehersenenkunnendecoördinerendetaakvanhetlichaamnietmeer

vervullen.

• Eriso.a.geenademhalingsprikkel,depatiëntligtaandebeademings-

machine.

• PatiëntligtopdeIntensiveCare.

• Organenwordenuitgenomen,terwijldebloedsomloopnogintactis.

11

Hartdood(donationaftercardiacdeath):

• Overlijdennaeenmisluktereanimatieinhetziekenhuis.

• Overlijdennahetstakenvaneenbehandeling,bv.nahetstakenvan

debeademing.

• Organenwordenuitgenomenkortnadatdebloedsomloopisgestopt.

Eenorgaanvaneenoverledendonorgaataltijdnaareenpatiëntdie

opdewachtlijststaatvoororgaandonatie.Dezetransplantatiekomt

onverwachtenkanopalletijdstippenvandedagenalledagenvande

weekplaatsvinden.

Niertransplantatiemeteenniervaneenlevendedonor

InNederlandhebbenmensenookdekeusombijleveneennierte

doneren.Steedsmeermensendoendit.Hetisgoedmogelijkommetéén

niergezondverderteleven.Erzijnwelwettelijkebepalingendiehiervoor

gelden:

• Dedonatiemoetvrijwilligzijn.

• Ermaggeenfinanciëleofmateriëlevergoedinggegevenworden(een

nierkopenisinbijnadehelewereldverboden).

Ookhierzijnverschillendetypedonorenteonderscheiden:

• Bloedverwanten(ouders,broers,zussen,kinderen).

• Nietbloedverwanten(partner,vrienden,buren,collega’se.d.).

• Altruïstischedonoren(Samaritaan),eenonbekendedonor.

Eenniertransplantatiemeteenlevendedonorkanopverschillende

manierenplaatsvinden:

• Preëmptief:Hierbijvindtdetransplantatieplaatsvoordatergestart

ismetdialyse.Dezetransplantatieheeftdevoorkeurenheeftde

volgendevoordelentenopzichtevantransplanterennadatdedialyse

alisgestart:

•Detransplantaatoverlevingenlevensverwachtingzijnbeter.

•Uwconditieisbijhetondergaanvandetransplantatiebeteren

hierdoorisdekansopcomplicatieskleiner.

12

•Voorkomenvandenadeligegevolgenvandedialysebehandeling.

•Kortewachttijd.

•Hetisgoedkoper.

• Nastartvandedialysebehandeling:Indiendedialyseacuutis

gestartofeerderdanverwacht,kandetransplantatiemeteenlevende

donorkortdaarnageplandworden.Ookalsualeentijdjeopde

wachtlijstheeftgestaanvooreenoverledendonor.

• Cross-over:indienueendonorheeft,maardezenietrechtstreeksaan

ukandoneren.Ditkanvoorkomenalsdebloedgroepvandedonor

enuwbloedgroepnietbijelkaarpassenofalsuantistoffenheeft

gemaakttegendedonor.Bijdezevormvantransplantatieruiltude

donormeteenanderontvanger/donorkoppel.

Namedischegoedkeuringvanzoweldonoralsontvanger,kuntu

wordenaangemeldbijdeNederlandseTransplantatieStichting.Alle

transplantatiecentrameldenhierdekoppelsvoorhetcross-over-

programmaaan.Eenmaalperkwartaalwordtdangezochtofer

ruilmogelijkhedenzijnmetdeaangemeldekoppels.Hetkanzijndat

umeerderekwartalenmoetwachtenvoordatereengeschikt

koppelisgevonden.Eengeschiktkoppelkandusookuiteenander

transplantatiecentrumkomen.Deoperatievandeontvangervindt

altijdplaatsinheteigenziekenhuis,dedonorwordtgeopereerdin

hetziekenhuisvandeandereontvanger.Alledonatieszullenop

dezelfdedagplaatsvinden.

Verderisergekozenvooranonimiteittussendeparen,zowelvoor,

tijdensalsnadeprocedure.

13

Hetkanookvoorkomendaterinhetcross-over-programmageengeschikt

koppelwordtgevondenommeeteruilen.

Indienueendonorheeftdiewelrechtstreeksaanukandoneren,kuntu

samenookkiezenvooreenvrijwilligecross-over.Hiermeekuntudaneen

koppelhelpenuithetcross-overprogramma,dienietrechtstreekskan

donerenaandeontvanger.Indienuhiervooropenstaat,kuntuditmet

detransplantatiecoördinatorbespreken.

• ABOincompatibeleniertransplantatie(doordebloedgroepheen):

Indienuwbloedgroependievanuwdonornietpassendzijn,komtu

ineersteinstantieinaanmerkingvoorhetcross-over-programma(zie

hierboven).Helaaslukthetnietvooriedereenomopdezemaniereen

matchtevindenmeteenanderkoppel.

Onderbepaaldeomstandighedenkuntudaninaanmerkingkomen

voortransplantatie‘doordebloedgroepheen’.Alsdebloedgroepvan

uenuwdonornietpassen,heeftuvannatureantistoffentegende

bloedgroepvandiedonor.Somsishetmogelijkdezeantistoffenuit

hetbloedtehalen.Voorafgaandaandetransplantatiekrijgtde

ontvangerdaneenintensievevoorbereidingmetmedicatieenbloed-

filteringomdezeantistoffenteverwijderen.

Alsuvoordezemaniervantransplantereninaanmerkingkomtkrijgt

uhiermeerinformatieover.VUmcvoertdezetransplantatienietuit.U

wordtdandoorverwezennaaréénvandeanderetransplantatiecentra.

• Nier-enalvleeskliertransplantatie:voorpatiëntenmetsuikerziekte

type1ennierschade,bestaaterdemogelijkheidvaneengecombi-

neerdenier-enalvleeskliertransplantatie.Deoperatieisgroteren

hetherstelernaduurtlangerdanbijalleeneenniertransplantatie.

Hetdoelisomzoweldenierfunctiealsdesuikerregulatieteherstellen.

Deoperatieswordenuitgevoerdindeuniversitairmedischecentra

vanLeidenenGroningen.

14

| Welkevoorbereidendeonderzoekenwordenergedaan?

Omtebeoordelenofugeschiktbentomeenniertransplantatieteonder-

gaanenomdekansophetkrijgenvancomplicatiesnaeentransplantatie

zokleinmogelijktemaken,zijnerverschillendevoorbereidende

onderzoekennoodzakelijk.

Hierondervindtueenoverzichtvandezeonderzoeken.

• Bloedgroepbepaling

Debloedgroepisbelangrijkomtebepalenofeendonornierbijupast.

Devolgenderegelszijnhiervanbelang:

•OntvangermetbloedgroepOkanalleenvaneendonormet

bloedgroepOontvangen.

•OntvangermetbloedgroepAkanvaneendonormetbloedgroep

OenAontvangen.

•OntvangermetbloedgroepBkanvaneendonormetbloedgroep

OenBontvangen.

•OntvangermetbloedgroepABkanvaneendonormetbloedgroepO,

A,BenABontvangen.

•Derhesusfactor(negatiefofpositief)isbijorgaantransplantatieniet

vanbelang.

• Virusserologie

Ditisbloedonderzoeknaarhethebbenofhebbengehadvanvirusinfecties.

Sommigevirussenkunnenschadegevenaandedonornier.Vanandere

virussenishetbelangrijkomtewetenofuhieralantistoffentegenhebt

endusbeschermdbentalsuhiernadetransplantatiemeeinaanraking

komt.

15

Gekekenwordtnaar:

•HepatitisBenC,ditzijnbeidevirussendieleverontstekingkunnen

veroorzaken.

•HIV,ditvirusveroorzaaktAIDS.

•CMV(cytomegalovirus).

•EBV(EpsteinBarvirus),veroorzaaktdeziektevanPfeiffer.

• Toxoplasmosagondii,veroorzaaktToxoplasmose.

• Parvovirus(vijfdeziekte).

• Lues(geslachtsziekte).

• VZV(VaricellaZostervirus)veroorzaaktwaterpokkenengordelroos.

Indiennodigwordtuhiertegeningeënt.

• Mantouxtest

DitiseentestomtebepalenofudragerbentvandeTBCbacil

(tuberculose).Ukrijgtopdeafdelinglongziekteneenkleinehoeveelheid

tuberculineonderhuidsingespoten.Natweetotdriedagenwordt

gecontroleerdofuwlichaamhieropheeftgereageerd.Erkandaneen

bultjeontstaan.

Detestisnietbruikbaaralsuinhetverledenaldeziektehebtdoorge-

maaktenhiervoorbentbehandeld,ofalsubentingeënt(BCGhebtgehad).

Indiendetestpositiefis,kanditbetekenendatudeTBCbacilbiju

draagt.Uzultdangedurendenegenmaandenwordenbehandeldmet

medicijnen.Debehandelingstaateentransplantatienietindeweg.Als

uuiteengebiedkomtwaarTBCveelvoorkomt,kanervoorworden

gekozenuuitvoorzorgaltijdtebehandelen,onafhankelijkvandeuitslag

vandeMantouxtest.

• X-Thorax

Ditiseenröntgenfotovanhethartenlongen.Hiermeewordeneventuele

longinfectiesoflongafwijkingenonderzocht.Tevenswordternaarhet

hartgekeken.

16

• Urinekweekenurinesediment

Uwurinewordtregelmatiggecontroleerdopinfecties.Alsdeblaasniet

goedmeerfunctioneertennietgoedwordtleeggemaaktkunnen

bacteriënhiermakkelijkingroeien.Eenurineweginfectiemoetvooraf-

gaandaandetransplantatiewordenbehandeldmetantibiotica.

•Duplexvandebeenvaten

BijeenduplexonderzoekwordtmetbehulpvaneenEcho-apparaat

gekekennaardebloedvateninuwbuikenbenen.Erwordtonderandere

gekekennaaraderverkalking,vernauwingenendebouwvandeze

bloedvaten.Debloedvatenvandedonornierwordenopdezebloedvaten

aangesloten.

•Elektrocardiogram(hartfilmpje)

Meteenelektrocardiogram(ECG)wordtdeelektrischeactiviteitvanuw

hartspieronderzocht.

• Controlebijdecardioloog

Behalveeenhartfilmpjekrijgtumogelijkookeenafspraakbijde

cardioloog.Decardioloogbeoordeeltofaanvullendonderzoeknodigis

omvasttestellenofuwhartsterkgenoegisvoordeniertransplantatie.

Meestalkrijgtunogeenechovanuwharteneenscanomdedoor-

gankelijkheidvandekransslagaderentemeten(myocardscintigrafie).

Somswordendaarbijvernauwingenvandekransslagadergevonden.

Uhoortvanuwcardioloogofbehandelingnodigisenofuwconditie

voldoendeisomeentransplantatieteondergaan.

• Controlebijdetandarts

Voorafgaandaandetransplantatiemoetueenbezoekbrengenaande

tandarts.Dezemoetbeoordelenofuwgebitenkaakgeheelvrijzijnvan

infecties.Ditmagdooruweigentandartsgebeuren.Dezemoetdan

schriftelijkverklarendatugeeninfectiehebt.Indieneenbehandeling

noodzakelijkis,kanditdoordeziektekostenverzekeringuitdebasis-

verzekeringwordenvergoed.Detandartsmoetdanvoorafeenmachtiging

17

aanvragenbijuwverzekering.

Tevensmoetuondercontroleblijvenvandetandartsomnieuweinfecties

tevoorkomen.Doordemedicijnendieunaeentransplantatiemoet

gebruiken,kunneninfectiesvanhetgebitheelernstigverlopenenveel

klachtengeven.Ookalsueengebitsprotheseheeftmoetueenbezoek

aandetandartsafleggen.Erkunnenindekaaknogrestantenvanwortels

zitten,dieinfectieskunnenveroorzaken.

• Mammografie

Bijvrouwenbovendevijftigjaarwordt,viahetbevolkingsonderzoek,

eenmammografieuitgevoerd.Meteenmammografie-mammabetekent

borst–wordendeborstenonderzochtopdeaanwezigheidvanborst-

kanker.Erwordtgebruikgemaaktvanröntgenapparatuur,dieeenzo

preciesmogelijkbeeldgeeftmetzominmogelijkstraling.Indienditbij

ulangerdantweejaarnietgebeurdisofuneemtnietdeelaanhet

bevolkingsonderzoek,wordtditinhetziekenhuisgedaan.

Hoeverloopteenmammografie?

Ugaatmetuwbovenlichaamvoorhetröntgenapparaatstaan.Deradio-

diagnostischlaborantplaatstuwborstopeenplaat.Meteentweede

plaatwordtdeborstvervolgenstientotvijftiensecondensamengedrukt.

Dezedrukwordtdoorveelvrouwenalsgevoeligofpijnlijkervaren.Van

elkeborstwordeninverschillenderichtingentweeopnamengemaakt.

Deradioloogbeoordeeltdirectofdeopnamenvoldoendeinformatie

geven.Eenmammografieduurtongeveereenkwartier.

• Uitstrijkjebaarmoederhals

Voorcontroleop(eenvoorstadiumvan)baarmoederhalskanker,wordt

bijvrouwenbovendedertigjaar,viahetbevolkingsonderzoek,een

uitstrijkjegemaakt.Bijeenuitstrijkjewordencellenvandebaarmoeder-

halsafgenomen.Indienditbijulangerdanvijfjaarnietgebeurdis,of

uneemtnietdeelaanhetbevolkingsonderzoek,kuntuhieralsnogeen

afspraakvoormakenbijdehuisarts.

18

• PSAbepaling

BijmannenbovendevijftigwordthetPSA(prostaatspecifiekantigeen)

inhetbloedbepaald.

Eenverhoogdewaardekaneenaanwijzingzijnvooreenontstekingaan

deprostaatofprostaatkanker.Ditmoetdaneerstbehandeldworden,

voordatugetransplanteerdkuntworden.

• Medischmaatschappelijkwerk

Voorafgaandaandetransplantatievindtereengesprekplaatsmetde

maatschappelijkwerker.Hijinventariseertdebehoefteaanhulpnaeen

transplantatie.Hetondergaanvaneentransplantatiekanookop

geestelijkensociaalvlakveranderingeninuwlevengeven,zekeringeval

vaneenlevendedonatie.Ditwordtookmetubesproken.

• Weefseltyperingen

Omhetrisicoopafstoting,doorafweerreactiesvanhetimmuunsysteem,

toteenminimumtebeperken,ishetbelangrijkdatuenuwdonorzo

goedmogelijkbijelkaarpassen.DitwordtmeteenzogenoemdeHLA-

typeringbepaald.HLAstaatvoorHumaanLeukocytenAntigeen.Ditwordt

ookwelweefseltyperinggenoemd.Ditiseensoortcodevoorkenmerken

vanlichaamscellen.AfhankelijkvandematchvandeHLAantigenenbiju

endedonorwordtonderanderebepaaldwelkeafweeronderdrukkende

geneesmiddelenunatransplantatiezultkrijgen.Alsereenhelegoede

matchis,heeftuminderofmindersterkemiddelennodig,danwanneer

dematchmindergoedis.ErwordtvoordeHLA-typeringtweekeerbloed

afgenomen.

OokwordtergekekenofuantistoffenheefttegenbepaaldeHLA-

typeringen.Ukuntdangeennierkrijgenvaniemandmetdietypering.

Antistoffenkuntuhebbenaangemaaktnaeeneerderetransplantatie,

bloedtransfusieofzwangerschap.

• Kruisproef

Hierbijwordtmetbehulpvanbloedgetestofdeontvangerantistoffen

heefttegendedonor.Deuitslagvandekruisproefisgoedalsdeze

negatiefisenerdusgeenantistoffentegendedonorzijnaangetoond.

19

• Controlebijdevaatchirurg

Devaatchirurgzalbeoordelenofeenniertransplantatiechirurgisch

technischhaalbaarisenaanwelkekantvandebuikdenierzalworden

getransplanteerd.Tevenszaldechirurgdemogelijkecomplicatiesvan

deoperatiemetubespreken.Meestalhoevenuweigennierenniette

wordenverwijderdvoordetransplantatie.

Indienueenlevendedonorheeft,wordtdecontroledoorgaanssamen

metdedonorgepland.Uwordtdandoordechirurgookdoorgestuurd

naardeanesthesioloogvoorpreoperatievescreening.

Wanneeruopdewachtlijstvooreenpostmortalenierkomt,hoeftunog

nietnaardeanesthesioloog.

• Aanvullendeonderzoeken

Afhankelijkvanuwgezondheidendeuitslagvandebovengenoemde

onderzoeken,wordennogaanvullendeonderzoekenafgesproken.

Voorbeeldenhiervanzijn:bezoekaandelongarts,psycholoog,psychiater,

diabetesverpleegkundige.

Nadatalleuitslagenbekendzijn,wordendezemetubesproken.De

transplantatienefroloogzaldanbepalenofueengeschiktekandidaat

bentvoorhetondergaanvaneenniertransplantatie.

20

| Goedgekeurd,endan?

• Indienugeenlevendedonorheeft,wordtudoordetransplantatie

nefroloogals“transplantabel”aangemeldopdewachtlijstvan

Eurotransplant.Vanafdatmomentkuntuwordenopgeroepenwanneer

ereengeschiktorgaanvoorubeschikbaaris.Hetishelaasniet

mogelijkomaantegevenhoelanguopeendonorniermoetwachten.

Ditisvanmeerderefactorenafhankelijk.Gemiddeldisdewachttijdnu

3,5jaar,sommigepatiëntenwachtenkorterenanderelangerdandeze

periode.Hetisdanookbelangrijkdathetziekenhuiswaaruonder

behandelingbent,weethoeutebereikenbentendatuwtelefoon

altijdaanstaat.Wanneeruopvakantiegaat,moetuditdoorgevenaan

uwbehandelendnefroloog.Erkanperbestemmingwordenbepaald

oferdemogelijkheidisomoptijdterugtezijnbijeennieraanbod.

Alsditnietmogelijkis,wordtutijdelijkals”nietoproepbaar”opde

wachtlijstgezet.

Iederedriemaandenwordtugevraagdomnieuwbloedtelatenafnemen

vooronderzoeknaarantistoffen.Erwordtjaarlijksbekekenofer

veranderingeninuwconditieengezondheidzijnenoftransplantatienog

steedsdebestekeusvooruis.

Erzijnapartebrochuresbeschikbaaroverdewachtlijstvooreen

postmortaleniertransplantatieendeprocedurebijeenoproepvoor

niertransplantatiewww.transplantatiestichting.nl/sites/default/files/

product/downloads/nts_orgaan-wachtlijst_def_web.pdf

• Indienueenlevendedonorheeft,zaluweigenbehandelendnefroloog

samenmetubepalenwanneereengoedmomentisomdetrans-

plantatietelatenplaatsvinden.Ditwordtdandoorgegevenaande

transplantatiecoördinator.Zijzaludan,inoverlegmetdedonor,

inplannenophetoperatieprogramma.

Indeweekvoorafgaandaandeoperatiekrijgtunogeenlaatstemedische

keuringinhettransplantatiecentrum.Tevensvindtereenfamiliegesprek

plaats,waarindeopnameendeoperatiewordtuitgelegdenbesproken.

Eenpaardagenvoordeoperatiebegintualmethetslikkenvande

afweeronderdrukkendemedicatie.

21

| Afstotingvandegetransplanteerdenier

Degetransplanteerdenierwordtdoorhetlichaamalsindringerervaren

endenatuurlijkeafweerzalervoorzorgendatdezewordtafgestoten.

Doordeimmunosuppressiva(afweeronderdrukkendemedicijnen)zal

uwafweerwordenverlaagdenwordtdenatuurlijkeafstotingsreactie

onderdrukt.Ondanksdatkanhetlichaamdeniergaanafstoten.Aande

handvandebloeduitslagenkandeartshetvermoedenkrijgendater

mogelijksprakeisvaneenafstoting.Deartszaldanbesluitenomeen

bioptvandegetransplanteerdeniertenemenvoornaderonderzoek.

Hierbijwordtdeniermetbehulpvaneenechoinbeeldgebrachten

wordteronderplaatselijkeverdovingmeteennaaldeenstukje

nierweefselweggenomen.Ditgebeurttijdenseenkorteopnameinhet

ziekenhuis.Nadebioptieheeftueenaantaluurbedrust.Metditbiopt

kandoorgaansmetzekerheidwordenvastgesteldofersprakeisvan

eenafstotingsreactie.

Erzalwordengestartmeteenbehandelingomdeafstotingtestoppen.

Afstotingiseenbeladenwoordenkanveelangstoproepenalsudit

tehorenkrijgt.Bedenkweldatditnietheteindehoefttezijnvanuw

niertransplantaatendatwehiereengoedebehandelingvoorhebben.

Inveruitdemeerderheidvandegevallenlukthetomeenafstotingweer

ondercontroletekrijgen.

22

| Medicatiegebruiknatransplantatie

Natransplantatieveranderendemedicijnendieumoetgaaninnemen

t.o.v.voordetransplantatie.

Wekunnendemedicijnenindeleninverschillendegroepen:

• Afweeronderdrukkendemedicijnen

• Medicijnentervoorkomingofbehandelingvaninfecties

• Maagbeschermer

• Overigemedicijnen

Hetsuccesvantransplantatiewordtbepaalddoorhetadequaatenstipt

innemenvandemedicatie.

Afweeronderdrukkendemedicijnen

Hetimmuunsysteem(afweersysteem)beschermtuwlichaamtegen

infecties:hetspoortbacteriën,virussenenanderlichaamsvreemdweefsel

opentrachtdattevernietigen.

Koortsiseensymptoomwaaraanmenkanziendathetimmuunsysteem

aanhetwerkis.Hetimmuunsysteemreageertzoookopeengetrans-

planteerdorgaan:hetvalthetorgaanaan,waardoorhetwordtafgestoten.

MetgeneesmiddelenzoalsAdvagraf,Prograft,Envarsus(allebevattende

werkzamestoftacrolimus),Neoral(ciclosporine),PrednisonenCellcept

(mycofenolaatmofetil)wordthetimmuunsysteemonderdrukten

kanafstotingwordenvoorkomen.Hetisdusvangrootbelangomdeze

medicijnenopdevoorgeschreventijdenintenemen.Bijhetvergeten

(ofeventueeluitbraken)vanmedicijnendientudirectcontactopte

nemenmetuwbehandelendarts.Tegenwoordigkrijgenpatiëntendie

eenniertransplantatieondergaan,drieafweeronderdrukkendemiddelen.

Decombinatieendoseringzijnafhankelijkvanuwpersoonlijkesituatie.

Omdatdekansopafstotingkortnatransplantatiedeeerstemaanden

groteris,zullendeafweeronderdrukkendemedicijneninhetbeginhoger

gedoseerdworden.Doordatdezemedicijnenallemaalhetimmuun-

systeemonderdrukken,hebbenzealsgemeenschappelijkebijwerking

datzeeengroterekansopinfectiesgeven.

23

Medicijnentervoorkomingofbehandelingvaninfecties

Voortransplantatiewordtugetestopdiversevirusinfecties.Wekijken

danofuhiertegenbeschermdbent,doordatudezeinfectiealheeft

doorgemaakt.Indienugeenbeschermingheefttegenhetwaterpokken-

virus,moetuvoorafgaandaandetransplantatienogwordeningeënt.

Zoalshierbovenbeschreven,heeftunatransplantatieeengroterekans

opinfecties.Omdezetebehandelenkuntuantibioticaen/ofvirusremmers

toegediendkrijgen.

Overigemedicijnen

Veelvoorkomendemedicijnendienatransplantatiewordenvoorgeschreven

zijn:maagbeschermers,vitamineDmetcalcium,bloeddrukverlagers,

cholesterolverlagersenmedicijnenbijsuikerziekte.

Welkemedicijnennodigzijn,wordtperpersoonbekeken.Hart-envaat-

ziektenkomenvaakvoorbijnierpatiëntenenookbijgetransplanteerde

patiënten.Daaromishetbelangrijkomallebekenderisicofactorenzoals

hogebloeddruk,hoogcholesterolensuikerziekte,goedondercontrole

tehebben.

24

| Bijwerkingenvandemedicijnen

Waarschijnlijkbentualgewendaanhetinnemenvanmeerderemedicijnen.

Nadetransplantatiezalereenveranderingplaatsvindeninhetsoort

medicijnendatumoetinnemen.

Vooraldeafweeronderdrukkendemedicatiezalnieuwzijn.Ditzijnook

demeestbelangrijkstemedicijnenomeengoedetransplantaatfunctie

tebehoudenendekansopeenafstotingzokleinmogelijktehouden.

Bijnietgoedinnemenvandezemedicijnenlooptueengrootrisicode

getransplanteerdenierteverliezen.Uzultdezemedicijnenderestvan

uwlevenmoetengebruiken.

Helaaskunnendezemedicijnenzorgenvoorbijwerkingen.Gelukkig

hebbennietallepatiëntenhierlastvanenooknietallegenoemde

bijwerkingenzulleninevenernstigematevoorkomen.Belangrijkisom

alleklachtentemeldenaandearts.Erkangekekenwordenofeen

aanpassingvandemedicatiemogelijkis.

Hierondereenoverzichtvandemeestvoorkomendebijwerkingen:

• Toegenomenvatbaarheidvoorinfecties

• Trillenvandehanden

• Nierfunctiestoornissen

• Groeivanlichaamshaar

• Haaruitval

• Suikerziekte

• Hoogcholesterol

• Hogebloeddruk

• Bloedarmoede

• Dunnebrozehuid

• Maag-endarmklachten,zoalsmisselijkheid,buikpijnendiarree

• Botontkalking

• Toenamevandeeetlust

• Brandendgevoelindehandenenvoeten

• Tandvleesproblemen

DemeestgebruiktemedicijnenzijnCellcept®,Prednison,Prograft®,

Advagraf®,Imuran®,Certican®enNeoral®.

25

| TransplantatieenUV-straling

Deafweeronderdrukkendemedicijnendieunadetransplantatiemoet

gebruikengeveneenverhoogdekansophetkrijgenvanhuidziektenen

huidkanker.

HetisbelangrijkomdehoeveelheidUV-stralingnatransplantatiete

beperkenendealgemeengeldendeadviezengoedoptevolgen.

• Gebruikeengoedezonnebrandcrèmemeteenhoge

beschermingsfactor,factor50.

• Gebruikookzonnebrandcrèmeindewinter,ookdaniserUV-straling.

• Gebruikzonnebrandcrèmealsubuitenbentenindeschaduwblijft.

OokindeschaduwisnogUV-straling.

• Gebruikookzonnebrandcrèmealsubuitenwerkt.

• Letbijhetaanbrengenvandecrèmegoedophetinsmerenvande

oren,nekengezicht.Ditzijnergkwetsbareplekken,dievergeten

worden.

• Bedekuhuidhetliefstmetkledingeneenpetomutegendezonte

beschermen.

• Ganiettussen12.00en15.00uurindevollezon.

• Maakgeengebruikvandehoogtezonofhetsolarium.

• Raadpleegeenartsbijenigeveranderingaanuwhuid.Deverandering

kanbestaanuitjeuk,bloedenvanbestaandeoneffenheden,groeivan

moedervlekkenofanderebultjes.Ookbijtwijfelishetverstandigom

ditdirecttelatencontroleren.

26

| Voedingenbeweging

Voorafgaandaandeniertransplantatiezullenvelepatiëntengedurende

langetijdeendieethebbengehad.Meestalisditeenvochtbeperkt,

zoutbeperkteneiwitarmdieetgeweest.Deeetlustisbijveelpatiënten

beperktendeconditieisindemeestegevallenooknietheelgoedgeweest.

Indemeestegevallenzalhiernadetransplantatieeenpositieve

veranderinginkomen.

Deeetlustwordtbeter,ookdoorhetgebruikvanprednisonenhet

uithoudingsvermogenneemttoe.

Heteiwitarmedieethoeftnietmeergevolgdteworden,welblijfthet

raadzaamomzuinigtezijnmetzoutgebruik.Tenaanzienvanvocht-

gebruikzultujuistvoldoendemoetendrinkenomdegetransplanteerde

nieroptimaaltelatenwerken.

Eengoedehygiënerondomdevoedingisnatransplantatieergbelangrijk

omeenvoedselinfectietevoorkomen.Hetetenvanrauwvlees,vis,of

eierenwordtafgeraden.Grapefruitheefteenbelangrijkewisselwerking

metmedicatiealsAdvagraf/PrograftenNeoral;dezevruchtkandaarom

hetbestwordenvermeden.

Alsgevolgvandezepositieveveranderingenkomenpatiëntenvaakaan

ingewicht.Insommigegevallenleidtdittotovergewicht.Overgewicht

brengtweerextragezondheidrisico’s,zoalshart-envaatziekte,

suikerziekteengewrichtsklachtenmetzichmee.Hetisdanookzeer

belangrijkomnadetransplantatieinbewegingtekomenen/ofteblijven.

Voorsommigenzaldateenheleveranderingzijnenhetisdanook

raadzaamominhetbeginonderbegeleidingtegaanbewegen.

Eenaantalwekennadetransplantatie,alsdewondgoedisgenezen,

kuntuhiermeebeginnen.Ukuntiederevormvanbeweginggaan

doen,alleenvechtsportenmogenniet.Dekansopbeschadigingvan

degetransplanteerdenierishierbijtegroot.Opdewebsitevande

Nierstichtingisookeenfoldertedownloaden:“Sportenbewegenna

transplantatie”.

27

| Alcoholenroken

Nadetransplantatieishetgebruikvanalcohol,mitsmetmate,toegestaan.

Hetisaanteradenomvoorafmetuwartstebesprekenoferwissel-

werkingenmetdemedicijnenbekendzijn.

Rokenwordtooknadetransplantatiesterkafgeraden.Derookennicotine

gevenschadeaandelongenenaanallebloedvateninhetlichaam.Ook

debloedvatenvandegetransplanteerdenierwordenhierdooraangetast.

Defunctievandegetransplanteerdeniergaatsnellerachteruitbij

rokers,danbijnietrokers.Hart-envaatziekteniseenveelvoorkomend

probleembijgetransplanteerdepatiënten.Debelangrijksterisicofactor

hierbijisroken.

Doordemedicijnenheeftueenverhoogdekansopluchtweginfecties,

waaronderlongontsteking.Rokeniseenextrarisicofactorhiervoor.

28

| Seksualiteitenzwangerschap

Zoalseerderalindezebrochurebeschreven,kunnendeseksuelefuncties

verminderen,naarmatedenierfunctieverderachteruitgaat.Ditkan

komendoorvermoeidheid,veranderingindehormoonspiegels,medicijn-

gebruikenophopingvanafvalstoffeninhetlichaam.Ookkunnen

psychischeredenenhieraaneenbijdrageleveren,zoalsverliesvanwerk,

verliesvanautonomie,afhankelijkwordenvanhulpvandepartner.Deze

verminderingkanzichuiteninverminderdelibido,erectiestoornissen,

stoppenvandemenstruatieenverminderdevruchtbaarheid.

Natransplantatiekunnendeseksuelefunctieszichweerverbeterenen/of

herstellen.Demenstruatiekanweerterugkomenendevruchtbaarheid

kanweerverbeteren.

Hierdoorkanhetweermogelijkzijnomzwangerteworden.Hetisdus

belangrijkomadequateanticonceptietegebruiken.Heteerstejaarna

transplantatiewordteenzwangerschapafgeraden.Naditeerstejaar

kuntueenzwangerschapswensbesprekenmetuwbehandelendarts.

Bepaaldemedicijnenkunneneennegatiefeffecthebbenopdeongeboren

vrucht.Verderhangtdekansopeenongecompliceerdezwangerschap

voormoederenkindonderandereafvannierfunctie,eiwitverliesen

bloeddrukvandemoeder.

Hetisookmogelijkdatdeseksualiteitnietverbetertnatransplantatie.

Deoorzaakkanliggeninvaatafwijkingendiealvoordetransplantatie

bestonden,medicijngebruikofpsychischeproblemen.

Bijerectiestoornissenkandenefroloogudoorverwijzennaardeuroloog

dieeenbehandelingmetmedicatieofhulpmiddelenkanvoorschrijven.

Delichamelijkeoorzaakbijvrouwenkanmogelijkmetmedicijnen

behandeldworden.

Naeentransplantatiewordtverwachtdathetnormalelevenwordt

opgepakt.Debehoefteaanseksueelcontactkantoenemen.Hetis

begrijpelijkdatunaeentransplantatiebangbentvoorbeschadiging

vandegetransplanteerdenier.Ditisnietnodigomdatdenieropeen

beschermdeplaatsgeïmplanteerdis.Ukuntseksueelcontacthebbenals

ueraantoebent.

29

Vrouwendieafweeronderdrukkendemedicijnengebruikenhebbeneen

groterekansomdoorgeslachtsgemeenschapeenurineweginfectiete

krijgen.Ukuntditvoorkomendoorvoorennageslachtsgemeenschapte

urineren.

Mochtugeenvasterelatiehebbendanishetraadzaamombijseksueel

contactcondoomstegebruiken(zowelmannenalsvrouwen)omseksueel

overdraagbareziektestevoorkomen.

30

| Psychischeenmaatschappelijkegevolgen

Eenniertransplantatieiseeningrijpendegebeurtenisinuwpersoonlijke

situatieen/ofgezinsleven.

Iedereenervaartenverwerktdezeingreepopzijneigenmanier.Hetis

nietalleendemedischeingreepwaarumeetemakenkrijgt.Een

niertransplantatieheeftookinvloedopmentaal,sociaalenpraktischvlak.

Hetmedischmaatschappelijkwerkbiedtbegeleidingopdezegebieden.

Opdriemomentenwordtbegeleidingaangeboden:voorafgaandaande

transplantatie,tijdensuwziekenhuisopnameenindeperiodevanherstel.

Hetverschiltperpersooninwelkemateenopwelkemaniererbehoefte

isaandezebegeleiding.

Eentransplantatiekanopveelgebiedenimpacthebben.Vanbelangis

allereerstdevraag:wilikinaanmerkingkomenvooreenniertransplantatie?

Indesituatievaneenniertransplantatiemeteenlevendedonorblijktin

depraktijkdathetaanvaardenvaneendonorniermoeilijkkanzijn.Soms

zijnmeerderegesprekkennodigomualsontvangertelatenwennen

aanhetaccepterenvaneendonornier.Eenanderonderwerpdatvan

belangis,zijndeverwachtingendieualsontvangerheeft.Verwachtingen

overdewachtlijst,deopnameenoperatie,deondersteuningvanuw

socialenetwerkenuiteraardvanhetlevenmeteendonornier.Daarnaast

wordtdedonornier,hoemenhetookbekijkt,alseengrootgeschenk

gezien.Hoetoontuuwdankbaarheid,enwelkerolverwachtudatde

transplantatieheeftinuwonderlingerelatie?

Tijdensuwziekenhuisopnameenindeperiodevanherstelkuntutegen

eenaantalpraktischzakenaanlopen.Eenniertransplantatieheeftniet

alleengevolgenvooruwwerk/opleidingmaarookvoordesituatiethuis.

Wieneemttakenthuiswaargedurendedetijddatubentopgenomen?

Kandatineigenkringgeregeldworden?Zoniet,iserdanprofessionele

ondersteuningnodig?Hetkanzijndathetoppakkenvanhetoudewerk

ofopzoekgaannaareennieuwebaan(re-integratie)aandeorde

komt.Vrijwilligerswerkbehoortooktotdemogelijkheden.Samenmet

hetmedischmaatschappelijkwerkkuntuinventariserenwaarwensen,

behoeftenenondersteuningsmogelijkhedenliggen.

31

OokkuntuviadeNierpatiëntenVerenigingNederlandincontactkomen

metlotgenoten.

www.nvn.nl

56. Niertransplantatie 20 februari 2016

Documents

Transcript of 56. Niertransplantatie 20 februari 2016