4 SPECTRUM

In de Stationshuiskamer vanhet gloednieuwe CentraalStation in Rotterdam komtze meteen verrassend uit dehoek. Bij het raam, naast hetzitje met uitzicht op de ruimbemeten entreehal, staat haar

foto levensgroot op de muur. AnneVegter, dichter in Rotterdam. Nietván Rotterdam, zal ze later zeggen. Zewoont weliswaar al ruim 25 jaar in deMaasstad. ,,Maar’’, zegt ze, ,,ik wiltoch overal in Nederland dichter kun-nen zijn.’’ Dat komt goed uit. Dit jaarorganiseert het Nationaal Comité 4en 5 mei de poëziewedstrijd Dichterbij 4 mei in Zeeland. De winnaar maghaar of zijn gedicht tijdens de Natio-nale Herdenking op 4 mei voorlezen -voordragen - op de Dam in Amster-dam. Anne Vegter is voorzitter van dejury, die de beste Zeeuwse gedichtenkiest.Op de muur van de Rotterdamse Sta-tionshuiskamer staat een begeleiden-de tekst naast haar foto: ‘Anne verteltenergiek en in een verrassende volgor-de. Precies zoals ze schrijft. Ze geeftmet haar woorden je gedachten eenslinger en houdt dan even stil. Hetspringt, het duikelt, alles ten faveurevan de verbeelding. En als het klaar is,gaat ze naar huis.’,,Whatever’’, zegt Anne als we eenplaatsje hebben gevonden in de ‘huis-kamer’. ,,Om je in Rotterdam te hand-haven moet je wel stevig in je schoe-nen staan. Het kost tijd om je hier hei-misch te voelen. Dit centraal station iseen wonderlijk ontwerp, maar het iszonder meer liefdevol gedaan. Er isveel hout gebruikt, daardoor raakt jestem niet verloren.’’Anne Vegter werd op oudejaarsdag1958 als dochter van een predikant ge-boren in Delfzijl. In 1991 publiceerdeze haar eerste poëziebundel: Het veer-de. In 2004 ontving ze de Anna Bla-

man Prijs voor haar hele oeuvre, en in2011 won ze de Awater Poëzieprijsvoor haar bundel Eiland berg gletsjer.In Zeeland maakte ze naam met detheatermonoloog Om te beginnen eenvrouw, die tijdens het Zeeland Nazo-merfestival van 2007 werd opgevoerd.Twee jaar geleden werd ze tot Dichterdes Vaderlands benoemd. Ze treedt inde voetsporen van Gerrit Komrij,Driek van Wissen en Ramsey Nasr.Dichter des Vaderlands: het is eenereambt dat voor haar tot en met ja-nuari 2017 loopt. Anne: ,,Toen ik werdgevraagd om Dichter des Vaderlandste worden, heb ik één week getwij-feld. Ik heb met wijze mensen gespro-ken: een filosofe, een coach. En mijndrie zoons, ook niet onbelangrijk.Daarna had ik het gevoel dat er eenpoort voor me openging. Aanvanke-lijk was ik niet één dag meer thuis.Dat was niet goed. Ik heb al mijn heleleven MS. De laatste jaren is daar eenvergroeiing in mijn rug bijgekomen.Die kwalen samen vormen een onge-makkelijk huwelijk. Ja, shit happens.’’Inmiddels is het rustiger geworden.Anne laat zich niet meer ,,als een

Esmée Hendriks uit Arn-hem herinnert zich devierde mei van 2011 als dedag van vandaag. Daarstond ze tijdens de Natio-

nale Herdenking op de Dam in Am-sterdam. Ze voelde zich rustig, hoe-wel er om haar heen veel stress was.Alles was tot op de seconde gepland.Ze wist dat ze meteen na de twee mi-nuten stilte haar gedicht moest voorle-zen. Voor de koningin, voor de minis-ter-president, voor de duizenden be-zoekers op de Dam, voor de miljoe-nen kijkers thuis. Tijdens het Wilhel-mus schoot ze vol. Zomaar. Daarnavolgden de officiële twee minuten stil-te. Esmée vertelt: ,,Toen was het mijnbeurt. Na die twee minuten stilte is ervolop geroezemoes, iedereen wil eveniets zeggen. Ik stond daar voor de mi-crofoon. Op school had ik bij spreek-beurten geleerd: ga staan en wacht totalle aandacht op jou gericht is. Datdeed ik daar ook. Ik stond en wachtte,tot het stil zou worden. Achter deschermen schoten de mensen van deorganisatie in paniek. Ze dachten datik dichtgeslagen was, geen woordmeer kon uitbrengen.’’De aandacht kwam, Esmée las haar ge-dicht. Zelf had ze nooit verwacht datze daar zou staan. Ze zat in 2011 invier havo van het Arentheem Collegein Arnhem. ,,Ik was nogal aan het dag-dromen toen mijn leraar Nederlandsiets vertelde over een gedicht over deTweede Wereldoorlog. In vlagen vingik iets op over een wedstrijd. Ikschreef mijn gedicht vlot weg op eennogal voddig papiertje. Pas later hoor-de ik dat mijn leraar het had inge-stuurd en dat ik één van de vijftien fi-nalisten was. Nog steeds had ik het ge-voel dat het niet echt iets voor mijwas. Ik had toen best een beetje po-diumvrees. Maar de finalisten kregeneen voordrachtworkshop, dat vond ikleuk. Toen ik als winnaar voor deDam uit de bus kwam, dacht ik in eer-ste instantie: huh, maar mijn gedichtis heel persoonlijk.’’De regels die Esmée schreef gaan overhaar overgrootvader, die vlak na de be-vrijding in 1945 in Nijmegen om hetleven kwam toen hij op een mijnreed. Ze weet dat het zweverig klinkt,

maar ze zag die man, die overgrootva-der echt in haar huis. Op een foto diebij haar opa in een lijstje stond, her-kende ze de man die alleen zij konzien. Ze wees hem aan, haar opa zei:‘Dat is mijn vader’, en vertelde het ver-haal.Na haar optreden op de Dam werdhet heel hectisch. ,,Je bent ineens ie-mand’’, zegt Esmée. ,,Iedereen hadtoen nog Hyves, ik kreeg honderdenvriendschapsverzoeken. Iedereen washeel erg nieuwsgierig. Ik had in dietijd twee kleuren haar. Door die an-derhalve minuut op tv werd ik overalherkend. Op het dakterras van deV&D: ‘Dat is ze, ik zweer het, zij vande tv.’ En zelfs een maand later nog,toen we in Frankrijk op vakantie wa-ren. In eerste instantie waren de reac-ties heel leuk en inspirerend. Op inter-net had je toen ook al haatfora. Mijnhaar werd daar een issue: of er somseen meeuw op mijn hoofd had ge-poept.’’Als ze zo terugkijkt, constateert ze datde belangstelling aanhield tot de vol-gende Nationale Herdenking in 2012.Ze liet in die tijd wel haar haar ble-ken. Dat hielp om minder herkend teworden. Ze zegt: ,,Het gedicht op deDam in 2011 heeft voor mij heel veelin werking gezet. Het jaar daarop zatik in de jury van Dichter bij 4 mei enben ik op de Dam geweest om denieuwe winnaar te steunen. We zijnnu vier jaar verder, en nog steeds zijner mensen die zeggen: ‘Ik weet nogjouw gedicht’.’’Nu is Esmée 19 jaar en zit op de mode-vakschool in Arnhem. Ze wil eigenkledingstukken ontwerpen. Het schrij-ven is gebleven. Vooral songteksten,omdat ze volop in de muziek zat. Vori-ge week schreef ze voor het eerstsinds 4 mei 2011 weer een ‘echt’ ge-dicht. Zomaar, opeens, omdat dewoorden kwamen.Of ze tips heeft voor de leerlingen inZeeland, die dit jaar meedoen aan depoëziewedstrijd van het Nationaal Co-mité 4 en 5 mei? Esmée: ,,Hou hetheel dicht bij jezelf. Als je wint, zoekcontact met de winnaar van vorigjaar. Die kan vertellen hoe het is omeven de bekendste mens van Neder-land te zijn.’’

Even de bekendstemens van Nederland

Poëzie brengt

interview

Esmée Hendriks

Zeeland mag dit jaar dedichter leveren voor deNationale Herdenking opde Dam in Amsterdam.Op deze pagina:Anne Vegter, Dichter desVaderlands en voorzittervan de jury van de poëzie-wedstrijd in Zeeland.Esmée Hendriks: zij wonDichter bij 4 mei in 2011en las toen haar gedichtvoor op de Dam.tekst Jan van Dammefoto’s Jan de Groen

TROTS

Een man, daar in mijn kamer,ik zie hem, maar toch niet.

Hij zit daar maar te staren,zonder dat iemand hem ziet.

Een man daar in mijn kamer,ik ken hem, maar toch niet.Ik vraag het aan mijn moeder,maar mijn moeder ziet hem niet.

Bij mijn opa staat een foto,in een lijstje op de kast.Als ik hem vraag: ,,Wie zijn dat?”dan antwoordt hij verrast;

,,Die daar, dat is mijn vader.Hij was jong en onbevreesd.Hij is ooit een soldaatin ons leger geweest.’’

Een man, daar in mijn kamer,Ik zie hem, maar toch niet.Zachtjes snikkend huilt hij tranen,Maar van trots, niet van verdriet…

(Dit gedicht las Esmée Hendriks voor opde Dam in Amsterdam, 4 mei 2011).

ZATERDAG 10 JANUARI 2015 SPECTRUM 5

paard voor de wagen spannen.’’Sinds ze Dichter des Vaderlands isheeft ze al vele gedenkwaardige ge-beurtenissen van poëzie kunnen voor-zien. De ramp met de MH17, uiter-aard. Maar ook de dood van dichterGerrit Kouwenaar: ,,Daardoor stondik in vuur en vlam.’’Naar aanleiding van de 4 en 5 meiher-denkingen schreef ze vorig jaar het ge-dicht ‘vier mei’:

We zeiden we werden gescheiden in die-rentuinen en bioscopen, in slagerijen.Je zei na het transport hoorde ik mijn ge-schreven naam in getallen spellen.

Je zei je fluisterde een regel ‘het onnoem-bare, dat mij niet kan ontvellen’.We zeiden we hadden geloven, één onge-loof vooraf, één ongeloof tijdens.

We zeiden naakt als de dieren werden wein het bos onze graven ingesneden.Je zei eerst scheurde mijn ene, toen reiktemijn andere oor tot achter het weten.

Anne: ,,Poëzie moet de vanzelfspre-kendheid te lijf gaan. Op de site van

het Nationaal Comité verbaast eenjongen uit Sierra Leone zich over hoevanzelfsprekend wij onze welvaartvinden. Ik wijs kinderen daar op enmaak ze bang - bij wijze van spreken- als ik zeg: het schip waarop wij zit-ten kan zo slagzij maken.’’Het is voor jongeren belangrijk ommee te doen aan de poëziewedstrijd:,,Met hun gedicht kunnen ze zich iniemand anders verplaatsen. Dat is eengoede manier om het hedonisme tebestrijden - genot is niet het hoogstegoed. Bij de beoordeling van gedich-ten houden we rekening met respect.Dat is lastig. Ik zeg het maar zo: als ju-ry creëren we een respectvolle stem-ming om naar de gedichten kijken.’’

Naar aanleiding van de nationalerouwdag op 24 juli 2014 schreef Anne:Volgens de Poolse dichter Rózewìcz be-gint oneindigheid na het gedicht.Een ander schreef dat in den beginne hetwoord en aan het einde het lichaam was.In de libelle, die een minuut geleden land-de op mijn handhet onverschrokken bewijs van teer enademend licht.

je dichter bij 4 mei

Dichter bij 4 mei is een poëziewedstrijd voor jongeren tussen de 14 en19 jaar rond het thema herdenken. Elk jaar wordt de wedstrijd in eenandere provincie gehouden. Dit jaar is dat de provincie Zeeland. Op 19maart 2015 vindt de finale plaats in Middelburg. De winnaar mag zijnof haar gedicht voordragen tijdens de Nationale Herdenking op deDam. De drie andere winnaars mogen hun gedicht voordragen tijdensde herdenkingen in de voormaligekampen Amersfoort, Vught en Wester-bork. De wedstrijd wordt georgani-seerd door het Nationaal Comité 4 en5 mei en het Poëziepaleis.Hoe kun je meedoen?Scholieren kunnen meedoen doordeel te nemen aan workshops die in ja-nuari op middelbare scholen in Zee-land worden aangeboden. Een dichter gaat met de leerlingen aan deslag en aan het einde van de les hebben de leerlingen zelf een gedichtgeschreven. Ben je tussen de 14 en 19 jaar, kom je uit de provincie Zee-land en doet jouw school niet mee? Dan kun je je gedicht over herden-ken insturen voor 1 februari 2015 naar 4 mei@poeziepaleis.nl.Tips nodig?Wil je meer weten? Ga dan naar www.4en5mei.nl en bekijk daar de di-gitale les over ‘Dichter bij 4 mei’. Hierin vind je ook tips & tricks diejou kunnen helpen met het schrijven van een gedicht over herdenken.www.4en5mei.nl en www.poeziepaleis.nl

Wedstrijd dichter bij 4 mei

Anne Vegter, Dich-ter des Vaderlandsen voorzitter vande jury van de poë-ziewedstrijd Dich-ter bij 4 mei.