68 OP PAD 6 JUL I /AUGUSTUS 2005

3X DAAGS EEN PONTJEFietsverend door Nederland

Tekst: Marjolein van Rotterdam | Fotografie: Ynke Piersma

FIETS- -DAAGSE4

Foto: Jurjen Drenth

De aanleiding voor dit verhaal is een lied. Een bijzondermooi, diepgravend en treffend lied. Een onderschat

lied, een men-kent-slechts-het-refrein-lied. Een lied datVeerpont heet, maar ook wel Heen en Weer. Een lied overniets minder dan het geheim van het bestaan. Neem me niet kwalijk! Veerpont zet mij aan tot oreren. Dat komt zo: op de dag dat Drs. P. hiermee de hitparadebeklom, moest ik de trap op naar het kantoortje vanKapitein X, de hoogste baas van de veerdienst Maassluis –Rozenburg. Ik had bij een wedstrijdje vérspugen per on-geluk (!) de revers van onze pontbaas geraakt en mijnabonnement moeten inleveren. En moest nu mijn excusesaanbieden en bedelen of ik de kaart terug mocht. Een ver-nedering van de bovenste plank, erg genoeg om het com-plete pont- en veerwezen voorgoed te haten. Dankzij Drs.P. kwam het zover niet. Ik beklom het kantoor, bood geenexcuses aan, en begon brutaalweg over Heen en Weer. Bijnazong ik met de zwaar geüniformeerde kapitein het refrein.Zijn waardigheid indachtig hield de hooggeplaatste net optijd in. Maar mijn kaart kreeg ik retour. Als nieuwgeborenpontjesadept.

BankzittersDertig jaar later sta ik met wat gelijkgezinden te wachtenop de Heen en Weer. Een veerpont, uiteraard, die met zijnfraaie Drs. P.-verwijzing de moeder aller veerponten zoumoeten zijn. De Heen en Weer gaat ons het PannerdensKanaal bij Millingen aan de Rijn overzetten. Vaak duurthet even voor pontjes er zijn. Bijna altijd zitten er oudemannen die het wachten veraangenamen. Ook hier.Zodoende stel ik aan de pontkijkers een semi-journalistie-ke vraag: ‘Nog iets gebeurd in het dorp?’‘Och ...’, zegt een meneer (bijna nooit hoor je dat er wél ietsgebeurd is). Ik vermoed dat hij daarom hier zit, maar demeneer lacht me uit. Natuurlijk niet. ‘Ik kom hier elke dag,maar alleen vanwege de gezelligheid. Er is altijd iemand om eenpraatje mee te maken. Een buurman, zoals de man daar bij dehoek, of mensen zoals jullie.’‘Hij is een Duitser, hoor’, fluistert onze meneer net voordatzijn buurman hem vrolijk begroet. ‘Maar als we plat pratenverstaan we elkaar.’ Als we de hol afrijden naar de pont,horen we het buurmannetje nog net in plat-Milliks

fluisteren: ‘Woar kommie die noe vondoan?’ Zegt die van ons:‘Da weeknie, die komme zomaor een proatje maoke.’ Dat heeft-iegoed gezien. We doen het overal. We trekken fietspontenddoor Nederland. Om het fietsen gaat het ons, maar even-goed om de pontjes. Driemaal daags een pontje, nooit ietsaan het strontje. We zoeken de kleinste fiets- en voetverenuit, met de grootste namen. De praatjes maken we omdatwe álles willen weten over het dorp en de overkant, envanwege de kijk op het leven van de bankzitters.

Punt45Op dag 1, als we – níet via de geplande doe-het-zelf pont bijVlaardingen (defect) en ook niet via De Kwakel in Midden-Delfland(pas vanaf 11 uur) – met de Keerenweer, de ééncentspont vanRijswijk naar ’t Haantje (met fiets € 002,-; weekabonne-ment € 007,-), naar Rotterdam en daar voorbij gefietst zijn,ontmoeten we de eerste bankzitters. Ze zitten in het bus-hokje bij het veer Slikkerveer – Kinderdijk. ‘Al vijfendertig jaar.’De één in zijn rolstoel, de ander op het bankje.‘De pont komt om .45 aan en vertrekt om .10’, zegt de valideman monotoon.‘Waar gaan jullie heen?’, vraagt zijn invalide vriend.‘Tot zover we komen’, zeg ik, waarschijnlijk tot bij Acquoy. ‘Hmm’, zegt de valide man, wat klinkt als een gering-schattend ‘ja, ja’.Het is nog lang geen punt45 en dus vraag ik of er hier veelveranderd is, de laatste vijfendertig jaar.

OP PAD 6 JUL I /AUGUSTUS 2005 69

De nuttige en de nutteloze, de beroemde

en de naamloze. De Heen en Weer, de

Hendrikus, het Slikkerveertje en de Stokvis.

Veerponten. Of: hoe men tot het geheim

van het bestaan komt.

Karakteristiek van de tocht

Gefietste route: Den Haag – Kampen, 350 km in 3 à 4 dagen, langs LF’s

en regionale fietsroutes.

Markering: Goed. LF- en ANWB-routeborden.

Overnachten: Kamperen.

Veerpont – drs. P. (Heinz Polzer)

We zijn hier aan de oever van een machtige rivierDe andere oever is daarginds, en deze hier is hierDe oever waar we niet zijn noemen wij de overkantDie wordt dan deze kant zodra we daar zijn aangelandEn dit heet dan de overkant, onthoudt u dat dus goedWant dit is van belang als u oversteken moetDat zou nog best eens kunnen, want er is hier veel verkeerEn daarom vaar ik steeds maar vice versa heen en weerHeen en weer

Heen en weerHeen en weer

Heen en weer Ik breng de mensen heen, ik breng anderen weer terugMijn pont is als het ware ongeveer een soort van brug

En als de pont zo lang was als de breedte van de stroomDan kon hij blijven liggen, zei me laatst een econoom

Maar dat zou dan weer lastig zijn voor het rivierverkeerZodoende is de pont dus kort en gaat hij heen en weer

Dan vaart hij uit, dan legt hij aan, dan steekt hij weer van walEn ondertussen klinkt langs berg en dal mijn hoorngeschal

Heen en weerHeen en weer

Heen en weerHeen en weer

D’n Overkant

Schoonhoven III

‘Als-ie hier lang niet geweest bent, herken je níks meer’, zegt devalide man somber, en hij zucht. Zijn invalide vriendzucht met hem mee.

De vereniging De Vice Versa, in de volksmond het Slikkerveertje, is leuk. Hetkost wat (€ 1,20 maar liefst), maar dan mag je ook fijn langdoor de golven stomen. Bovendien sta je op dit schip ophistorische grond: de Vereniging Vrienden van de Voet-veren heeft hier haar roots. In 1979 dreigde de pont voor-goed uit de vaart gehaald te worden, net als eerder hetpontje Slikkerveer – Kinderdijk. Dát pontje was dankzijeen actie van Meta de Visser van een wisse dood gered, endezelfde Meta wierp zich nu weer op als de stem des volks.Met succes. De actie kreeg meteen een vervolg: Meta richt-te de Vereniging Vrienden van de Voetveren op. Inmiddelsalweer drieëndertig jaar geleden, maar de VVvV lobbyt nogaltijd voor het instandhouden van met opheffing bedreig-de pontjes, en verschaft informatie over álle zoute enzoete veren van Nederland en omstreken. Handig. Dankzij de vereniging weten we van het veerArkel – Spijk, ons volgende doel. We gaan erheen via deMolenroute, en dat is helemaal niet erg. We fietsen langsde molens van Kinderdijk, rijden bijna Japanners omverdie zichzelf met hun hoofd tegen de wieken proberen tefotograferen, en roepen dat het prachtig is, dat landschapbij de Lek. In Streefkerk, het hart van protestants rivieren-land, stappen we af. We plunderen de plaatselijke bakker.Hij is in het bezit van een afbakcertificaat, en is

ongetwijfeld ’s lands meest gesorteerde bakker (Gratis oor-belprikken!, videobanden, hondenvoer en ansichtkaarten). Dan volgt een tegenslag. Het wordt noodweer. Vlakbij hetooievaarsdorp Groot-Ammers staan alle auto’s stil en moe-ten ook wij afstappen. Vanwege de regen, maar ook van-wege een lekke band (de mijne). Plakken lukt nog wel,maar de spirit is eruit. We overnachten daarom inSchoonhoven en steken daartoe over met de SchoonhovenIII, het autoveer Gelkenes – Schoonhoven en dus eigenlijkgeen turf op onze lei.

Badkip De volgende dag zetten we direct koers naar Acquoy (ja, ja,bankjesmeneer, niet gehaald gisteren) en vervolgens naarhet veer Arkel – Spijk. Dit pontje over de Linge nesteltzich meteen met STIP op één. Het Spijkse veer is eenkabelpontje – goed voor het ware pontgevoel – er is eenveervrouw met een indrukwekkend haarkunstwerk en éénarm (geen bedrijfsongeval maar een bom in de oorlog), ener is een dochter in een piepklein theehuis.

70 OP PAD 6 JUL I /AUGUSTUS 2005

Niet overslaan dat theehuis bij Arkel. Dochter Westerbeek serveert er taart op een rozenservies, terwijl moeder de pontbedient

Rijswijk

DEN HAAG

DELFT

Vlaardingen

Maassluis

ROTTERDAM

SchiedamKrimpena/d Lek

Schoo

Al b l a sw a a

Streefkerk

Kinder-dijk Alblasserdam

K r i m p e n e r -w a a r d

D e l f l a n d

dag 1

LF11Prinsen-

route

LF11LF12 Molenroute

Slikkerveer

Start

1

2

Dochter: ‘Ik woon hier al vierenveertig jaar. Mijn hele leven eigen-lijk.’Moeder: ‘Wilt u nu naar de overkant of zometeen?’Dochter: ‘En al vierenveertig jaar heeft mijn familie hier de pont.’Moeder: ‘Eerst mijn vader, daarna ik. Alweer twintig jaar.’Dochter: ‘Straks mag ik. En ik hoop dat daarna …’Niet overslaan dat theehuis. Dochter Westerbeek serveerter sandwiches en taart op een rozenservies, terwijl moederde pont bedient. En nog mooier: je plast op de woonbootvan de dames waar je een kip in het bad aantreft. Zij heeftdaar haar plekje om te zonnen.

Janske of Hendrikus De pontjes volgen elkaar nu in rap tempo op. We bevarenhet naamloze Heukelumse veer, twijfelen bij Janske, die

van Beesd naar Enspijk vaart en twee heren heeft – één opeen bankje en één op de pont (‘Hij vaart en ik spring erin alshet fout gaat’) – maar kiezen vanwege de prachtnaam M.s.Hendrikus voor een latere oversteek met het veer Tiel –Wamel, over de Waal. Het Heukelumse veer is een gemotoriseerd vlot. Gebruik-maken van het veer. Geheel op eigen risico, staat er dreigend.Maar dat zie je pas als je aan boord bent. Volgens de veer-man is het bord aangebracht nadat iemand naast de pontwas gestapt en de schade op de veerdienst wilde verhalen. Bij de Hendrikus zitten twee dames op de bank. Ze hebbenhet over het verschil tussen Hamel en Tiel. ‘Tiel is een stad,wâ?’ Ja, dat zal het zijn. De kade van het Drutense veer,het laatste op onze tweede pontdag, wordt, zoals hethoort, bevolkt door mannetjes. Oude mannetjes. Ze wetenzeker dat het aan de overkant mooi fietsen is, maar stekenzelf nooit meer met D’n Overkant van Druten naarDodewaard over. ‘Vroeger wel. Toen liepen we nog over de uiter-waarden tot bij Rhenen, waar je toen ook nog een pontje had.’1)

Schipper nr. 1De laatste dag van de pontjestocht wordt een lange, of het worden er anderhalf. Volgens plan is Kampen definish, maar volgens plan was er geen noodweer op dag 1.We gaan ons niet haasten. Dat is niet des veerponts. Kalm nemen we de Heen en Weer en fietsen naar de IJssel.

Een beauty van een rivier, met talloze pontjes. Zoals deDommerholt tussen Gorssel en Wilp, model sleepboot, onsfavoriete model. Dommerholt is een familienaam. Volgensde veerman had die familie in een donkergrijs verleden alhet recht op overvaart. De Dommerholters zetten hun tijd-genoten over in een roeibootje. Net voor Gorssel volgen weeen stukje Graafschaproute: drieduizend ooievaars en wellustige weiden. In Deventer willen we niet verder. Want hier is stadscam-ping De Worp, die je bereikt vanuit de stad met De Stok-vis, een… wat denk je? Prachtig dus.Om toch in Kampen uit te komen, smokkelen we er duseen half dagje bij. Het extraatje stemt tot grote tevreden-heid. We stuiten op een ongekend prachtig ‘recreatieffietspad’ tussen Wijhe en Herxen, en we benutten het veer

Zwolle – Hattem. Hier treffen we de leukste en blijstepontbaas van allemaal: schipper Schutte, vroeger binnen-vaartschipper. Hij voer op Frankrijk. Na de vut gaapte ereen gat. ‘Zat ik daar te kniezen op acht hoog in een flatje. Denk jedat mijn vrouw dat leuk vond? En ik zeker niet. Ik ging dood. Hierzet ik 55.000 mensen per jaar over en heb ik ruimte om me heen.Laat míj maar heen en weer gaan.’Heen en Weer. Heen en Weer. Heen en Weer. Daaaag, Drs. P.! <

OP PAD 6 JUL I /AUGUSTUS 2005 71

Net voor Gorssel volgen we een stukje Graafschaproute: drieduizend ooievaars en wellustige weiden

1) (tot 1957!

72 OP PAD 6 JUL I /AUGUSTUS 2005

De Vereniging Vrienden van de Voetveren heeft een fotowedstrijd uitgeschre-

ven: kiek een Voet/fietsveertje bij avondstemming ergens in Nederland.

Alle informatie op www.voetveren.nl.

Gebruikte pontjes 1. Rijswijk – ’t Haantje: Keerenweer.

2. Slikkerveer – Kinderdijk: Slikkerveertje.

3. Arkel – Spijk.

4. Heukelum – Oosterwijk.

5. Enspijkse Veer: Janske.

6. Tiel – Wamel: m.s. Hendrikus.

7. Drutense Veer: D’n Overkant.

8. Millingen a/d Rijn – Pannerden:

Heen en Weer.

9. Brummen – Bronkhorst.

10. Gorssel – Wilp: Dommerholt.

11. Deventer De Welle – Deventer De Worp:

de Stokvis.

12. Olst – Welsum.

13. Vorchten – Wijhe.

14. Zwolle – Hattem: Kleine veer.

15. Zalk – ’s Heerenbroek: Zalkerveer.

GIDSEN

• Overzetveren, Vereniging Vrienden van de

Voetveren, € 10,-. Boekje met alle pontveren

in de Benelux.

• LF3 Maasroute, St. Landelijk Fietsplatform,

€ 11,50. Beschrijving en kaart van fietsroute

Arnhem – Zuid-Limburg.

• LF3 Rietland/Hanzeroute, St. Landelijk

Fietsplatform, € 9,-. Idem Waddenzee –

IJssel en Langs Hanzesteden.

• LF4 Midden – Nederland route,

St. Landelijk Fietsplatform, € 11,50. Idem,

traject Noordzee – Achterhoek/Twente.

• ANWB/VVV Fietsgids, de delen Gelders

Rivierengebied (Maas- en Waalroute, en

Lingeroute); Noordelijke Achterhoek

(Graafschaproute) en Het Groene Hart

(Molenroute), € 7,50 p.st. Gidsjes met

ca 20 fietsroutes tussen de 20 en 75 km.

Kampen

ZWOLLE

Schoonhoven

GrootAmmers

Al b l a s s e r -w a a r d

Streefkerk

sserdam

Meerkerk

Arkel

SpijkHeukelum

Ooster-wijk

Leerdam

AcquoyEnspijk Gelder-

malsen

TielBuren

Wamel

Druten

Dodewaard

WinssenLoenen

OoijMillingena/d Rijn

NIJMEGEN

Pannerden

Wester-voort

ARNHEMLathum

Doesburg

Bronkhorst

Brummen

Zutphen

Deventer

Wilp Gorssel

WelsumOlst

Vorchten

Wijhe

Hattem

Zalk

's-Heerenbroek

Lek

Waal

LingeWaal

Pannerdens Kanaal

IJssel

K r i m p e n e r -w a a r d

D e L i e m e r s

B E T U W E

Land vanMaas en Waal

dag 2

dag 3

dag 4

LF3

LF3

LF4

LF3

fietsbrug

(eigen route)

Maas enWaalroute

Lingeroute

LF9

LF3

Graafschap-route

olenrouteLF41

LF3

Herxen

Einde

3

4

5 6 7

8

9

10

11

12

13

14

15

FietsrouteAlternatief

L E G E N D A

PontjeOvernachting

2,5 5 km0

KAARTEN EN GIDSEN

De auteur gebruikte bij de planning de Fietsideeën-

kaart en de gidsjes (CD-rom) + deelkaarten

Landelijke Fietsroutes.

• St. Landelijk Fietsplatform, Fietsideeënkaart

2005, 1:500.000, uitg. Buijten en Schipperheijn,

€ 3,30. Handige overzichtskaart.

• ANWB Fietsroutekaart Nederland, 1:300.000,

€ 4,95.

• Landelijke Fietsroutes deel 1 (Noord) en 2

(Zuid), 1:150.000, uitg. Buijten en Schipperheijn,

€ 17,50 p.st. Basisroutegidsen en detailkaarten

van het totale netwerk Landelijke Fietsroutes

(ca 3500 km bewegwijzerd, ca 3000 niet-beweg-

wijzerd). Idem op CD-rom + kaarten, € 29,90.

• ANWB Fiets Atlas Nederland, € 39,95. Multo

met 56 detailkaarten 1:75.000 met alle ANWB-

bewegwijzerde fietsrondjes, Lange Fietsrondes,

Landelijke Fietsroutes en Fietsroutenetwerken.

De documentatie is te koop bij gespecialiseerde boekhandels. Bronnen: De Wegwijzer, Kleine Houtstraat 67, 2011 DH Haarlem, (023) 551 90 44.I: reisboekhandel.nl. Fietsvakantiewinkel, Spoorlaan 19, 3445 AE Woerden,(0348) 42 18 44. I: www.fietsvakantiewinkel.nl.

De route volgt grotere en kleinere rivieren in Nederland.

Op het traject Dodewaard – Nijmegen na is de route

uitgezet langs bestaande fietsroutes, respectievelijk

LF11, LF12, LF11, Molenroute, Lingeroute, Maas &

Waalroute, Dodewaard – Nijmegen, LF3, LF4, Graaf-

schaproute, LF3. Handige hulp bij de planning is

Overzetveren (zie Gidsen).

Beste tijd

De tocht kan alleen in de zomer: de meeste voet- en

fietspontjes varen niet het hele jaar door.

Er naartoe

Bij station Den Haag Centraal kun je de LF11 oppik-

ken.

3x daags een pontjeI N F O R M A T I E

Makkelijker

Tip voor wie één dag wil fietsponten: leuk is

Rotterdam – Leerdam of Rotterdam – Tiel; fraai is

Tiel – Millingen; prachtig is Zutphen – Kampen.

De Keerenweer, Rijswijk.

ADRESSEN EN SITE

• Stichting Landelijk Fiets-

platform, Postbus 846,

3800 AV Amersfoort,

(033) 465 36 56.

I: www.fietsplatform.nl.

• Vereniging Vrienden van de

Voetveren, Burg. Kasteleinstraat 35,

1109 BA Amsterdam ZO.

E: info@voetveren.nl.

I: www.voetveren.nl. Met de

gegevens van zo’n 240 pontjes.

• www.freakface.com/DrsP/.

De clip die de drs. ooit van Veerpont

heeft gemaakt, met zichzelf

als pontbaas

en verslaggever.

sse

K r

ole