de de

de

puur muziek

bistro

de

jong

de

Muziekcentrum Gent

de

manufactuur

22.11.12 | 20:00 | MIRYZAAL

NAVARRA STRING QUARTET & BRAM VAN SAMBEEK

Tomeloze ambiTie

2

PRoGRAMMA UITVoERdERS

FRANçoIS dEVIENNE (1759-1803) Kwartet voor fagot, viool, altviool en cello opus 73 nr.3 in g-klein (1798)1. allegro con espressione2. adagio, non troppo3. Rondo. allegretto poco moderato

EdoUARd dU PUY (1770-1822) Kwintet in a-klein voor fagot en strijkkwartet1. allegro moderato2. andante sostenutro3. Rondo

JoRIS BLANcKAERT (°1976) K-Quartet in 2 delen

PAUZE

SEBASTIAN FAGERLUNd (°1972) Woodlands voor fagotsolo

cLAUdE dEBUSSY (1862-1918) Strijkkwartet in g-klein (1893)1. animé et très décidé 2. assez vif et bien rythmé 3. andantino, doucement expressif 4. Très modéré

Bram van Sambeek | fagot

NAVARRA QUARTETMagnus Johnston | vioolMarije Ploemacher | violNathaniel Boyd | celloSimone van der Giessen | altviool

3

dEVIENNEDe Parijse jaren 1790 waren heftig en cha-otisch: het was de periode van de Franse Revolutie, van Marie-Antoinette en Robe-spierre, van de guillotine en de Bastille, van de artistocratie en het klootjesvolk dat in schrijnende armoede leefde. In die context waren er Franse componisten en musici à la Devienne, Boieldieu, Grétris etc.,bovendien tijdgenoten van Mozart en Haydn. Alsof de wereld aan hen voorbij ging. Devienne was een gevierd opera-componist, zijn komedies werden bijzon-der gesmaakt. Dat operaoeuvre is vandaag van geen enkel belang meer.

Zijn instrumentale muziek dan weer heeft wel overleefd. Die muziek wordt geken-merkt door de style galant, is ongecompli-ceerd, gracieus sierlijk, helder harmonieus en virtuoos. Refereert dat vandaag eerder aan vertrooiingsmuziek, dan mogen we niet vergeten dat dit toendertijd het expressiemiddel was om alle mogelijke en intense emoties op te roepen, zonder ooit aan elegantie in te boeten. Devienne leverde ook belangrijke bijdragen aan de kamermuziek voor blazers in een tijdperk waar de meeste componisten zich beperk-ten tot de formats van het strijkkwartet en het viool-cello-pianotrio.

FAGoTMet de zo fijntjes uitgekiende melodieën, de gracieuze technische passages en de

bijzondere begeleidingsformules, behoren de werken voor fagot van Devienne tot de meeste geslaagde literatuur voor solofagot.

De opbouw en de structuur van de drie kwartetten van het opus 73 – opgedragen aan zijn vriend en collega componist Gar-nier de Lyon – doen denken aan de model-len van kwartetten voor fluit en strijkers van Mozart. Devienne – zelf virtuoos fluitist en fagotist – schreef heel wat com-posities voor een blaasinstrument en strij-kers, zoals wel meer componisten uit die tijd, maar opus 73 is dan toch wel het beste dat hij voor de fagot wist aan te vangen. Mozart en Devienne hebben een en ander gemeen. We weten bijvoorbeeld dat Devi-enne vier concerto’s voor fagot geschreven zou hebben, Mozart drie. Van de drie con-certo’s van Mozart zijn er twee verloren, en is er één in Bes dat vandaag overeind blijft. Midden 20ste eeuw publiceerden uitgeve-rij Peters en de musicoloog Max Seiffert een tweede fagotconcerto in Bes onder de naam Mozart. Men dacht dat dit een van de verloren werken was, maar vele musici en musicologen betwisten het auteurschap van Mozart en suggereren dat de compo-nist Devienne moet zijn. Inderdaad, wie de fagotmuziek van Devienne grondig bestudeert, ontdekt in dat ‘Mozartcon-certo’ heel wat gelijkenissen met sommige van Deviennes duo’s van opus 3, zodat de conclusie alleen maar kan zijn dat het wel om erg verwante componisten moet gaan.

NAVARRA STRING QUARTET & BRAM VAN SAMBEEKTomeloze ambiTie

4

dU PUYBram van Sambeek over het Kwintet in a-klein voor fagot en strijkkwartet van Edouard Du Puy:

“De charmante met een onrustige per-soonlijkheid behepte du Puy schreef naar mijn smaak het meest aantrekkelijke kamermuziekwerk voor fagot uit de over-gangsperiode van de klassieke tijd naar de vroegromantiek. Du Puy was een tijdlang dirigent van het hoforkest van Zweden, waarin naast bekende componisten als Franz Berwald (viool) en Bernard Crusell (klarinet) ook de destijds beroemde hobo-ist Karl Braun en de fagottist Franz Preu-mayr speelden. Du Puy was een kleurrijke persoon die af en toe moeite scheen te hebben met het onderscheid tussen wer-kelijkheid en fictie.

Zijn gedrag was zo opvallend dat hij nogal eens in opspraak kwam. Zo besloot hij in 1792, in de geest van Voltaire, te paard een kerk binnen te rijden tijdens een zondags-dienst.

Dat kwam hem duur te staan: hij werd verbannen van het Pruisische hof, waar hij werkzaam was als concertmeester van het hoforkest. In 1799 werd hij in Stockholm als operazanger ontslagen wegens het luid zingen van een lied ter ere van Napoleon – iets wat beslist niet kon in het toenma-lige politieke klimaat van Zweden. Na dit voorval kwam hij in Kopenhagen terecht en toen volgde een zeer productieve peri-ode in zijn leven.

Maar ook in Kopenhagen werden zijn wilde avonturen niet op prijs gesteld: in 1809 werd hij in bed betrapt met de Deense kroonprinses Charlotta Frede-rika, en werden zij beiden verbannen. Het Fagotconcert van Du Puy is lieflijk en uitgebalanceerd van karakter, maar ook hierin is de revolutionair Du Puy beslist te herkennen. Het hoofdthema van het concert lijkt enigszins op Wagners Sieg-fried-motief – het toeval wil dat Wagner geboren werd in het jaar dat dit concert is geschreven (1813). Du Puy zag om de een of andere reden geen kans meer om een laatste deel voor het Fagotconcert te schrijven. Mogelijk heeft dat te maken met de manier waarop hij zijn leven leefde. Het schrijven van het laatste deel heeft hij aan de hierboven genoemde hoboïst Karl Braun, overgelaten, met wie hij goed bevriend was.”

BLANcKAERTVoor K-Quartet liet Joris Blanckaert zich inspireren op een bundel tekeningen van de hand van (partner) Annemieke Elst rond het Russische volksverhaal over lui-tenant Kizhe, dat voor het eerst opduikt rond 1870 in geschriften van de Russische lexicograaf Vladimir Dal. Het thema van dat verhaal ziet men later nog terugke-ren in de literatuur (b.v. George Orwells 1984). Het volk trekt zich op aan een (fic-tieve) held, en stelt zich bijgevolg minder kritisch op tegenover zijn leiders, vermits ook hun held onvoorwaardelijk gehoor-zaamt aan de leiders. Ook Prokofjev heeft hier met Lieutenant Kije een compositie aan gewijd.

5

Dergelijke volksverhalen, waarin een sys-teem kritisch wordt benaderd, hebben niet zelden een laconieke toon die in schril contrast staat met de inhoudelijke ernst. K-Quartet gaat uit van dezelfde dualiteit. In het eerste deel zijn muzikale bouwste-nen zoals toonorganisatie hoofdzakelijk ‘ernstig’, maar worden ze op lichtvoetige wijze uitgevoerd, zodat het geheel licht verteerbaar wordt. Dit contrast wordt in het tweede deel op omgekeerde wijze herhaald: de bouwstenen zijn eerder licht en vrolijk, terwijl eerder zwaarmoedige ritmes en uitvoeringstechnieken worden gebruikt.

FAGERLUNdFagerlund is een van de interessantste jonge Finse componisten van vandaag. Speciaal voor Bram van Sambeek componeerde hij Woodlands. Hij studeerde compositie aan de Sibelius Academy in Helsinki bij Erkki Jokinen, volgde daarna masterclasses bij Michael Jarrel, Magnus Lindberg en Ivan Fedele. Zijn muziek wordt beschreven als vloeiend, gekenmerkt door een afwisse-ling van meditatieve verstilling en vlug-bewegende, scherpe ritmische pulsen en rijk van klank en textuur.

Fagerlund schrijft bij voorkeur voor het orkest, en een aantal orkestwerken zoals het Klarinetconcerto en Isola staan gere-geld op de affiche. Fagerlund schrijft ook werk voor vocale, korale, kamermuziek, en solo bezetting. In 2011 werd hij bekroond met Finlands meest prestigieuze muziek-prijs, de Teosto Prijs, voor zijn orkestwerk Ignite.

Opnames van werk van Fagerlund zijn beschikbaar op het label BIS.

dEBUSSYIn Frankrijk was het wachten tot het einde van de 19de eeuw alvorens de compo-nisten van strijkkwartetten zich konden spiegelen en meten aan de grootsheid van de Weense klassiekers. Het strijkkwar-tet van Eugène Ysaÿe speelde daarin een belangrijke rol: componisten als Debussy, Ravel en Franck droegen hun werk aan dat ensemble op. Die componisten hadden ook het antwoord gevonden op de vraag hoe – het bij uitstek Duitse genre van het strijkkwartet – een Franse identiteit kon krijgen, waardoor zij een mijlpaal én een referentiepunt in het kamermuziekreper-toire vormen.

Debussy’s enige strijkkwartet stond onge-veer tegelijk met zijn beroemde Prélude à l’Après-midi d’un faune in de steigers. Debussy was net dertig en leverde met dit kwartet zijn eerste rijpe werk af. De functi-onele harmonie en de daaraan verbonden klassieke vormen worden op het eind van de 19de eeuw niet meer algemeen toege-past. Debussy roept onder invloed van het Franse literaire symbolisme nieuwe, on-klassieke vormen in het leven. Hij gebruikt Wagners harmonische techniek, maar zonder diens muziekdramatische retoriek. Harmonie krijgt een nieuwe, grote func-tie in een genuanceerd spel met subtiele verbanden die berusten op intervalas-sociaties, ligging en klankeigenschappen van akkoorden, textuur en instrumentatie. Functionele harmonie speelt hooguit een

6

afgeleide rol. Voor Debussy heeft chroma-tiek niet noodzakelijkerwijs een emotio-nele, dynamische werking.

Het eerste deel van kwartet bevat reeds het basismateriaal voor alle vier de delen. Zijn kwartet is gecomponeerd vanuit het zogenoemde ‘cyclisch’ principe. Dat is een componeertrant die uitgaat van een muzi-kale kerngedachte, die zich als een ‘rode draad’ door het hele stuk voortzet en daar-mee de onderdelen tot een min of meer hechte band samensmeedt. Een principe dat hij van César Franck had geleerd.

JoRIS BLANcKAERTDe Gentse componist Joris Blanckaert studeerde in 1999 af als burgerlijk ingeni-eur en volgde bijkomende specialisaties in risico-analyse en statistiek. In 2005 begon hij een jazzopleiding aan het Gentse con-servatorium als accordeonist bij Rony Verbiest. Van 2006 tot 2011 volgde hij een masteropleiding compositie aan hetzelfde conservatorium bij Frank Nuyts.

Zijn werken werden de afgelopen jaren gespeeld door orkesten/ensembles als Spectra, Emanon, Symfonie-orkest Vlaan-deren en Arsis4, en werden gecreëerd op onder meer MAfestival, Festival Van Vlaanderen Kortrijk, VoorwaartsMaart/EnAvantMars, Vooruit Gent, kc nOna,

Muziekcentrum de Bijloke, MiramirO, Ka-Bal, J&M, Track-festival, Les Tombées de la Nuit … Sinds 2009 werkt hij aan een onderzoek naar realtime interactie tussen een solist en een computermodel, dat hij ontwikkelde als een zelfstandige muzikale entiteit. Daarbij werkt hij op regelma-tige basis samen met muzikanten Kristof Roseeuw, Berlinde Deman en Benjamin Van Esser. Met choreograaf/danseres Nelle Hens onderzoekt hij de aspecten van oog-oog-coördinatie, wat resulteert in de My Body My Instrument Series, met tot op heden drie performances: Automaton, Automaton NeXT en Kinetic Score.

In 2010 componeerde hij zijn eerste kameropera L’Algerino In Italia, in opdracht van Mafestival. In 2012 volgde een adaptatie van fragmenten van 4 opera’s van Benjamin Britten in opdracht van de Vlaamse Operastudio, waarvoor hij ook in 2013 een nieuwe opera zal compone-ren. In opdracht van De Bijloke schrijft hij momenteel een dansopera, The Wandering Womb, die gecreëerd zal worden in het voorjaar van 2013.

Als muzikant speelt Joris live electronics en accordeon.

BRAM VAN SAMBEEKBram van Sambeek is sinds 2002 solo-fagottist bij het Rotterdams Philharmo-nisch Orkest. Als freelancer speelde in hij vooraanstaande orkesten. Dit jaar is hij regelmatig te gast als solofagottist bij het

BIo

beroemde London Symphony Orchestra. Naast zijn werk als orkestfagottist wordt hij regelmatig gevraagd als solist in binnen- en buitenland. Ook als kamermusicus is Bram van Sambeek zeer actief. Hij maakt deel uit van het Schulhoff Trio en van het Blazers Kamer Collectief. Bram van Sam-beek begon zijn studie bij Fred Gaaster-land en vervolgde die aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag bij Joep Terwey en Johan Steinmann. Na het afron-den van zijn studie nam hij privélessen bij Gustavo Nunez. Masterclasses volgde hij bij twee van de weinige echte fagotsolisten ter wereld, Klaus Thunemann en Sergio Azzolini. Bijzonder is het instrument dat hij bespeelt, de Heckel #11174, die eerder het eigendom was van zowel Klaus Thune-mann als Sergio Azzolini. Nog tijdens zijn studie won van Sambeek eerste prijzen tijdens het Prinses Christina Concours en de Nationale Finale van de Stichting Jong Muziektalent Nederland. In 1999 werd hij door deze stichting uitgeroepen tot Muziektalent van het jaar. Bram is regel-matig te gast op nationale en internati-onale festivals zoals het Delft Chamber Music Festival, het Orlando Festival, en het Oxford Chambermusic Festival.

NAVARRA STRING QUARTETHet Navarra String Quartet bestaat uit Nederlandse en Engelse musici en heeft zijn basis in Engeland. Het werd in 2002 opgericht aan het Royal Nothern College of Music en werd onder andere begeleid door Alasdair Tait. Na de afronding van hun opleiding studeerden de musici verder bij het Alban Berg Kwartet in Keulen.

In 2005 won het kwartet de eerste prijs op de Florence International Competi-tion en in 2007 viel hen de 2de prijs op de Melbourne International Competition te beurt. In 2007 ontving het kwartet een beurs van de Borletti-Buitoni Stichting, waardoor de opname van de cd met ‘Die sieben Letzte Worte’ van Haydn gereali-seerd kon worden. Deze cd wordt alom bejubeld. In 2008 won het kwartet de Outstanding Young Artist Award bij de MIDEM Classique Awards in Cannes.

Naast optredens in Engeland (Wigmore Hall, BBC Proms, Bath Festival) heeft het ensemble zich ook internationaal geprofi-leerd: het gaf concerten in Europa (Frank-rijk, Italië, Zweden, Zwitserland, Duits-land, Ierland en Nederland) en daarbuiten (VS, Rusland, Australië).

Ook de cd met strijkkwartetten van de hedendaagse componist Peteris Vasks is lovend ontvangen.

BINNENKoRTVR | 23.11.12 | 20:00deFilharmonie & collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe (dirigent)liszt

za | 24.11.12 | 20:00Symfonieorkest VlaanderenDvorak, Prengels, Franck

VR | 30.11.12 | 20:00 | Vooruit Theaterzaal | UiTVeRKoCHTSons of the New World, Jef Neve (piano)Jef Neve

zo | 02.12.12 | 16:00deFilharmonie, Steven Verhaert (dirigent)KiDconcert: billy the Kid

Di | 04.12.12 | 20:00 | KraakhuisInalto o.l.v. Lambert colson, Hathor consort o.l.v. Romina Lischka & Femke Gyselinck (dans)bijloke-manufactuur

Wo | 05.12.12 | 20:00Jean-Marie Machado (piano, compositie), dave Liebman (saxofoon, compositie), claus Stötter (trompet, bugel) & Psophos QuartetJazz

VR | 07.12.12 | 20:00 | Kraakhuis | UiTVeRKoCHTTheatre of Voices, Paul Hiller (artistieke leiding)byrd, eccard, Gade, Skempton

zo | 09.12.12 | 16:00 | STam RefterBruce dickey, Liuwe TammingaTrabaci, mayone, Da Palestrina, Gabrieli, Guami, Greco

Wo | 12.12.12 | 20:00 | miryzaal (Hoogpoort 64)Isabelle Faust (viool), Alexander Rudin (cello), Alexander Melnikov (piano)Schumann, Van beethoven, Smetana

VR | 14.12.12 | 20:00 | KraakhuisRolf Lislevand (luit, teorbe, barokgitaar), Kayhan Kalhor (spijkervedel)iraanse en europese improvisaties

zo | 16.12.12 | 15:00Brussels Philharmonic & Vlaams Radio Koor & octopus Symfonisch Koor, Michel Tabachnik (dirigent)Verdi: Requiem

zo | 16.12.12 | 15:00Benjamin Van Esser, daan Vandewalle, Keiko ShichijoNuyts, blake

Bespreekbureau Muziekcentrum de Bijloke GentJ. Kluyskensstraat 2, 9000 GentDi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

colofonTekst programmaboekje | Frank Pauwelsv.u. | Daan bauwens© muziekcentrum De bijloke Gent

muziekcentrum De bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent motors (www.gentmotors.be)