2018 - Brabants Landschap€¦ · informatie en worden social media ingezet om nieuws en...

2018

J A A R V E R S L A G

Stichting Het Noordbrabants Landschap

Natuurbehoud met Brabants Landschap

Brabants Landschap zet zich in voor natuur, landschap en erfgoed in de provincie Noord-Brabant. Ook in de andere provincies zijn provinciale organisaties voor natuur- en landschapsbeheer actief. Deze, in totaal 20, organisaties werken samen in de stichting LandschappenNL. Samen hebben ze ruim 110.000 hectare natuurterrein in eigendom en beheer, ondersteunen ze meer dan 75.000 vrijwil-ligers, onderhouden ze meer dan 800 monumenten en hebben ze een achterban van 310.000 donateurs.

Sinds 1932 strijdt Brabants Landschap voor het behoud van natuur- en landschaps- schoon in de provincie Noord-Brabant. Meer dan 30.000 gezinnen steunen Brabants Landschap daarbij.

Brabants Landschap heeft ruim 18.200 hectare natuurterreinen in eigendom en beheer. Deze natuurterreinen zijn deels aangekocht met subsidie van Rijk en Provincie en deels met eigen financiële middelen. Brabants Landschap beheert en ontwikkelt deze terreinen op basis van zorgvuldig opgestelde beheer- en inrichtingsplannen. Om begrip te kweken voor het behoud van typisch Brabantse natuur organiseert Brabants Landschap tal van activiteiten. Zo ontvangen alle be-schermers ieder kwartaal een natuurtijdschrift, is de website voorzien van actuele informatie en worden social media ingezet om nieuws en wetenswaardigheden te verspreiden.

Ook geeft Brabants Landschap via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer infor-matie en advies over de aanleg en het beheer van kleine landschapselementen zoals houtwallen, erfbeplantingen, houtsingels, natuurvriendelijke oevers en poelen. Daarnaast is het Coördinatiepunt verantwoordelijk voor de uitvoering van diverse regelingen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer en de coördinatie van het vrijwillig landschapsbeheer en het vrijwillig soortenbeheer van uilen, weide- en akkervogels.

Naast natuur en landschap is het beheer van erfgoed een van de kerntaken geworden. Op het gebied van cultuurhistorisch erfgoed heeft onze stichting met 490 opstallen, waaronder 95 monumenten en 39 landgoederen, een omvangrijke portefeuille.

Brabants Landschap werkt met veel organisaties samen. Eén van de belangrijkste is de Nationale Postcode Loterij. De Nationale Postcode Loterij keerde in 2018 in totaal € 370,6 miljoen uit aan 117 goede doelen op het gebied van mensen-rechten, ontwikkelingssamenwerking en natuur-, landschap- en milieubescher-ming. LandschappenNL ontving in 2018 gezamenlijk een bedrag van € 13,5 mil-joen uit de netto-opbrengst van de loterij. Brabants Landschap ontving hiervan in totaal een bedrag van € 1,125 miljoen (zie § 3.2 fondsenwerving). Met behulp van dit geld is het voor Brabants Landschap mogelijk projecten uit te voeren, die anders niet gerealiseerd zouden kunnen worden.

Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van:

Doelstellingen, missie en realisatie

Brabants Landschap heeft ten doel:⊲ het behoud, het herstel en de ontwikkeling van natuur-

waarden, landschappelijke waarden en cultuurhistorische (landschaps)waarden in het buitengebied van de provincie Noord-Brabant;

⊲ het voorkomen en tegengaan van aantasting van deze waarden;

⊲ de bevordering van de recreatie in de vrije natuur en het toegankelijk maken van cultuurhistorisch erfgoed in de provincie Noord-Brabant, voor zover passend binnen de normen van de stichting.

Onze missie is door middel van verwerving, inrichting, beheer en restauratie natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed in het buitengebied van de provincie Noord-Brabant te versterken en te behouden en het natuurareaal uit te breiden.

Tevens trachten wij door middel van voorlichting over onze activiteiten hiervoor een zo groot mogelijk maatschappelijk draagvlak te creëren in Noord-Brabant.

Het jaarverslag dat voor u ligt is een weergave van de manier waarop Brabants Landschap deze doelstellingen en missie verwezenlijkt.

Stichting Het Noordbrabants Landschap

Brabants Landschap heeft het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving voor verantwoorde fondsenwerving en -besteding.

Brabants Landschap heeft de status van Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI).

2018

Stichting Het Noordbrabants Landschap (Brabants Landschap)Landgoed Nemerlaer, Haaren

Correspondentie-adres:Postbus 80, 5076 ZH HaarenTelefoon: 0411 62 27 75E-mail: [email protected]: www.brabantslandschap.nl

juni 2019

Statutair gevestigd te ’s-Hertogenbosch

Voorwoord 3

1 Kernactiviteiten terreinbeheer 4

1.1 Inleiding 4 1.2 Aankoop 5 1.3 Beheerplanning 6 1.4 Beheer 7 1.5 Inrichtingsprojecten 12

2 Kernactiviteiten landschapsbeheer 14 2.1 Inleiding 142.2 Algehele coördinatie uitvoering groene regelingen 15 2.3 Veldcoördinatie 152.4 Ondersteuning vrijwilligersgroepen 152.5 Subsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader 162.6 Subsidieregeling Natuuraanleg en -herstel 162.7 Subsidieregeling Natuur - Biodiversiteit en Leefgebieden 16 2.8 Overige projecten 18

3 Voorlichting 19

3.1 Communicatie 19 3.2 Fondsenwerving 233.3 Samenwerking 24 3.4 Beleid en beleidsbeïnvloeding 27

4 Organisatie 29

4.1 Bestuur 294.2 Personeel 314.3 Ledenlijst Algemeen Bestuur 2018 324.4 Relevante nevenfuncties leden Algemeen Bestuur 2018 334.5 Personeelsbezetting 2018 34

5 Bijlagen 35

5.1 Specificatie natuurterreinen 35 5.2 Overzicht projecten 36 5.3 Verantwoordingsverklaring Stichting het Noordbrabants Landschap, CBF 375.4 Toekomstparagraaf 405.5 Risicoparagraaf 405.6 Financiële paragraaf 42

6 Financieel jaarverslag 2018 en begroting 2019 43

Inhoud

Met een bestand van zo’n 30.000 begunstigers heeft Brabants Landschap een achter-

ban waar menig landelijke politieke partij jaloers op kan zijn. Gesteund door die grote

achterban en de vele honderden actieve vrijwilligers zet ons relatief kleine, professio-

nele team van enthousiaste medewerkers zich steeds weer in om ons Brabantse land

mooi te houden en waar mogelijk mooier te maken.

Met het oog op de verkiezingen van Provinciale Staten in maart 2019 hebben de Zuidelijke

Land- en Tuinbouw Organisatie, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, de Brabantse Waterschap-

pen, de Brabantse Milieufederatie, Brabants Particulier Grondbezit, de vijf grote Brabantse gemeenten en de

werkgeversorganisatie VNO-NCW in 2018 samen met Brabants Landschap het manifest ‘Brabants Mozaïek in ontwikkeling’

voorbereid. Op 10 januari 2019 is dit manifest uitgereikt aan de fractievoorzitters van de politieke partijen in Provinciale Staten.

De Manifestpartners hebben hiermee aan de provinciale politiek de belangrijke thema’s op het gebied van natuur, landschap

en milieu aangereikt waar de komende jaren een samenhangende aanpak voor gevolgd moet worden. Een aanpak die zicht-

baar zal zijn voor allen die in het buitengebied wonen, werken en recreëren. We hebben het dan over onderwerpen als het

meer toekomstbestendig maken van de landbouw en de energietransitie met de onvermijdelijke komst van windmolens en

zonneweiden. Dankzij onze grote achterban en dankzij de deskundigheid die we in huis hebben, heeft Brabants Landschap een

stevig stempel op de inhoud van het manifest kunnen drukken.

In 2018 hebben we kunnen ervaren hoe het zal zijn als het klimaat de kant op gaat die vele wetenschappers voorspellen. De

lange perioden van droogte en hoge temperaturen staan ons allen nog goed bij. En ook op het moment dat ik dit schrijf, heb-

ben we te maken met een droog voorjaar met hoge temperaturen voor de tijd van het jaar. In het buitengebied zijn grote stof-

wolken zichtbaar als het land bewerkt wordt. De grondwaterpeilen zijn sinds de droogte van 2018 te laag. In onze natuurgebie-

den leidt dit tot schade, vooral in de gebieden die we nat willen houden. Ook neemt het risico op bosbranden toe. De natuur is

gelukkig veerkrachtig en zal zich aan gewijzigde omstandigheden aanpassen, maar kan het niet alleen op eigen kracht. Het zal

nodig zijn te onderzoeken hoe het water in de droogtegevoelige gebieden beter vastgehouden kan worden.

Behoud, herstel en ontwikkeling van natuurwaarden en landschappelijke waarden vormen van oudsher de kerntaken van

Brabants Landschap. Bij de aankoop van natuurgebieden en landgoederen zijn in de loop der jaren ook bijbehorende

gebouwen eigendom van Brabants Landschap geworden. Inmiddels zijn dat er alles bij elkaar 490. Het werd hoog tijd om

een visie te ontwikkelen op de taakstelling van onze stichting ten aanzien van deze vaak monumentale bezittingen.

Daarom is in 2018 een nota Erfgoedvisie opgesteld, die inmiddels de instemming heeft gekregen van het Algemeen

Bestuur. In onze statuten zal het behoud, het herstel en de ontwikkeling van cultuurhistorisch erfgoed als formele

taak verankerd worden. Voorop staat dat het bij verwerving moet gaan om erfgoed in het buitengebied met

een toegevoegde waarde voor natuur en landschap. En last but not least: er moet een degelijk financieel plan

voor het toekomstig beheer zijn. Ook hier is financiële voorzichtigheid immers geboden.

Brabants Landschap heeft een prachtige taak. Gewerkt wordt aan zichtbare resultaten die de

kwaliteit van leven in het Brabantse land verhogen. Wat er in 2018 is gepresteerd, laten wij

u graag zien in dit jaarverslag.

Hans van Daalen, vice-voorzitter Brabants Landschap

Voorwoord

6

1.1 Inleiding

Het jaar 2018 werd gekenmerkt door een forse uitbreiding met 301 ha nieuwe aankopen, natuurinrichtingsprojecten en omvangrijke restauratieprojecten aan gebouwen. Zo werden in 2018 drie grootschalige restauratieprojecten voltooid: Mat-temburgh, Haanwijk en Fort Giessen. Ook werden twee grote natuurinrichtingsprojecten afgerond. Het belangrijkste groe-ne inrichtingsproject in 2018 was Weerijs Zuid op Landgoed Pannenhoef. Hiermee werd een serie van twaalf natuurinrich-tingsprojecten op dit landgoed voltooid en kunnen we de Pannenhoef beschouwen als heringericht voor de natuur. Daarnaast was de sloop van de steenfabriek in Udenhout een opzienbarend project. Dit industrieterrein, dat in een belang-rijke verbindingszone ligt, werd tien jaar na de verwerving weer toegevoegd aan de natuur. Dit was het eerste project van deze soort in Noord-Brabant.

Brabants Landschap heeft 490 gebouwen en 39 landgoederen in bezit. De laatste jaren staan er regelmatig grote restauratie-projecten op het programma. Mede om deze reden hebben we in 2018 de ‘Erfgoedvisie Brabants Landschap’ opgesteld. Met deze visie hebben we besloten het beheer van Erfgoed toe te voegen als kerntaak van Brabants Landschap, naast Natuur en Landschap. Dit wordt in 2019 statutair vastgelegd. Met deze statutaire doelstelling is de Professionele Organisa-tie Monumentenbeheer (POM)-status eerder haalbaar. Dit levert voordelen op bij de aanvraag van restauratiesubsidies.

Bij het beheer van de natuurterreinen hadden we te kampen met de extreem droge zomer van 2018. Dit leidde tot schade aan natte natuurterreinen, problemen bij de inscharing van vee en tot een hele serie – gelukkig beperkte – bos- en natuurbranden.

19.000

18.000

17.000

16.000

15.000

14.000

13.000

12.000

11.000

10.000

hectare

97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18

18.424 ha. o p p e r v l a k t e

1 Kernactiviteitenterreinbeheer

7

2018 Stichting Het Noordbrabants Landschap

1.2 Aankoop

Met 301 hectare verwerving is het aankoopprogramma weer op stoom gekomen. De verworven hectaren bestaan uit 125 ha cultuurgrond, 78 ha bos en 98 ha natuur. Hiervan was 170 ha al in beheer bij Brabants Landschap. De totale verwervingskosten waren € 6 miljoen. Daarvan komt € 2,8 miljoen voor eigen rekening.Uitgaande van de in de Meerjarenraming begrote bijdrage van € 1,6 miljoen per jaar, is dit dus een forse overschrijding. Voor een deel houdt dit verband met de doorlevering van reeds ingerichte landbouwgrond, die de Provincie Noord-Brabant voor de prijs van natuurgrond (€ 10.000 per ha) aan ons heeft verkocht. Daarnaast komt de aangekochte 78 ha bos geheel voor eigen rekening en is deze ruimer dan de in de Meerjarenraming begrote 18 ha.

Om ons deel van het Natuurnetwerk Brabant voor 2027 te kunnen realiseren, moet nog ongeveer 1000 ha landbouw-grond worden verworven voor nieuwe natuur. Dat is zo’n 100 ha per jaar. Hierbij kunnen we gebruik maken van een subsi-die van het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB). Daarbij komt nog de jaarlijkse verwerving van bos en natuur, die ge-heel voor eigen rekening komt.

In de Meerjarenraming 2019-2022 is voorzien in een tijdelijke overschrijding van de eigen bijdrage tot 2022 om het stuw-meer aan aangeboden terreinen van het Natuurnetwerk Brabant weg te nemen.

De grootste gerealiseerde aankopen in 2018 zijn:˘ 173 ha in Annanina’s Rust:

doorlevering uit de Landinrichting De Hilver˘ 32 ha in de Groote Beerze˘ 25 ha in de Gijzenrooise Zeggen˘ 25 ha bos in het Oudland˘ 18 ha in de Rovertse Heide:

doorlevering uit de Landinrichting De Hilver˘ 15 ha in de Krabbebossen:

doorlevering uit de Landinrichting Aa en Weerijs˘ 13 ha in het Helvoirts Broek

8

1.3 Beheerplanning De Beheercommissie kwam in 2018 vijf keer bijeen. Deze commissie bestaat uit onafhankelijke deskundigen, bestuursleden en medewerkers van Brabants Landschap (zie voor de samenstelling van de Beheercommis-sie § 4.1 Bestuur).

In 2018 heeft de focus van de Beheercommissie, net als in 2017, gelegen op het actualiseren en vaststellen van beheer-plannen. Daarnaast is de Beheercommissie geraadpleegd over diverse andere projecten. Hierbij is Natura2000 een regelmatig terugkerend thema. Ook zijn de visies erfgoed, soorten- en faunabeheer besproken. Terreinbezoek vormt een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden van de Beheercommissie.

BeheerplannenOm ervoor te zorgen dat de beheerplannen van onze gebie-den niet ouder zijn dan 10 jaar, hebben we een inhaalslag gemaakt. Naast de in de bijeenkomsten van de Beheercom-missie behandelde plannen, zijn er ook plannen schriftelijk voorgelegd aan de commissie.

Zo hebben we in 2017 en 2018 een groot aantal plannen kunnen actuali-

seren en verwachten we in 2019 weer op schema te zijn.

De volgende beheerplannen zijn in 2018 geactualiseerd: Haanwijk e.o., Blauwe Kamer, Groote Beerze, Kleine Beerze, Landschotse Heide & Neterselsche Heide, Pax, Brand, Leem-kuilen & Brokkenbroek, Astense Aa, Geregt & Mortelven, Groesplaat, Sleeuwijkerwaard, Struikwaard, Cloppenwaard, Heeswijk (incl. dynamisch beekdal), Markiezaat, Molenplaat & Hogerwaardpolder en Gorp de Ley.

WerkplannenUit de beheerplannen volgen de jaarlijkse werkplannen. Deze werkplannen vormen voor de beheerders een leidraad voor het terreinbeheer in het betreffende jaar. In 2018 is voor het eerst een duidelijkere koppeling gemaakt met monitorings-gegevens en andere gegevens, die over de terreinen bekend zijn. Het geautomatiseerde beheeradministratiesysteem is hierbij een belangrijk hulpmiddel. Hiermee wordt onder andere duidelijk dat voor het aangevraagde beheertype het passende beheer wordt uitgevoerd.


9

MonitoringMonitoring van de natuurkwaliteit vormt de laatste jaren een vast onderdeel van de beheerplanning. Dit maakt onderdeel uit van het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer en de bijbehorende certificering. In veel gebieden voeren vrijwilligers en vrijwilligersgroepen inventarisatieonderzoek uit. Aanvullend hierop voeren ex-terne bureaus monitoringsonderzoek uit. De met de Provin-cie overeengekomen meerjarige monitoringsaanpak vormt het kader voor de planning en aansturing hiervoor. Hierbij wordt jaarlijks een deel van de natuurgebieden op uniforme wijze geïnventariseerd, waarbij na zes jaar alle gebieden aan de beurt zijn geweest. Met de verzamelde gegevens (flora, fauna, vegetatiestructuur) wordt de kwaliteit van de onder-zochte natuurbeheertypen beschreven.

In 2018 zijn Mariëndal, Kraaijenbergse Plassen, Vogelshoek, Karregat, Heinis, Nulandse Heide, Valkenhorst, Gijzenrooische Zegge, Heezerven, Groote Heide, Hemelrijken, Gasthuiskamp, Fort Giessen, Fort Bakkerskil, Witdammen, Weeren, Zevenban-sche Boezem, Almbos, Struikwaard, Roode Weel, Buitenlust, Pottersbos, Vierhoeven en Heeswijk volgens deze systematiek geïnventariseerd. Waar mogelijk proberen we de monitoring en de actualisering van de beheerplannen op elkaar af te stemmen.

1.4 Beheer Bij beheer doelen we op de regelmatig terugkerende werk-zaamheden in de terreinen. Deze beheeractiviteiten behoren tot de kernactiviteiten van Brabants Landschap. De jaarlijkse beheerwerkzaamheden worden vastgelegd in werkplannen. Deze zijn gebaseerd op de door de Beheercommissie en het Hoofdbestuur vastgestelde beheervisies en de uitwerking daarvan in de beheerplannen per gebied. Dit alles vormt sa-men met de uit te voeren monitoring de beheercyclus. BosbeheerJaarlijks vinden in onze terreinen dunningen plaats. Bij het uitzetten van deze dunningen kijken we naar meerdere as-pecten. Deze aspecten zijn onder andere structuurverbete-ring, verhoging van de natuurwaarden, een aantrekkelijk bosbeeld en behoud van een houtproductiefunctie. Door de dunningen op deze manier uit te voeren, gaat het verho-gen van natuurwaarden samen met oogst. Bij het verhogen van de natuurwaarden wordt gekeken naar de soortensa-menstelling. Door het inplanten van inheemse gewenste soorten zoals linde, haagbeuk en fladderiep vormen we bepaalde objecten gericht om naar een meer natuurlijk bosbeeld.

10

Bij het bosbeheer krijgen autochtoon plantmateriaal en oude boskernen steeds meer aandacht. Daarnaast zijn in veel ge-bieden bosranden gekapt of gedund. Doel hiervan is het creë-ren van zoommantelvegetaties. Dit zijn open, zonnige en kruidenrijke zones die van grote waarde zijn voor bosvlinder-soorten, kleine zoogdieren, amfibieën en reptielen. Om deze randen in stand te houden, is het van belang elke 10-15 jaar te bepalen of er gekapt moet worden.

Het jaarlijkse onderhoud aan de wilgengrienden blijft een intensieve klus. Een deel van het vrijkomende hout wordt verkocht als energiehout. De houtprijs voor met name naald-hout was in 2018 vanwege een relatief groot aanbod vrij laag. De prijs van populierenhout bleef stabiel en vrij laag. Onder meer vanuit cultuurhistorisch oogpunt zullen we ook popu-lier blijven aanplanten. We zien een beweging op gang komen van hoogwaardige toepassingen van populierenhout. Zo heb-ben wij in een aantal eigen panden populier verwerkt als zaag-hout. Voor het buitengebruik van populierenhout blijft ver-duurzaming een lastig punt, maar ook hierin zijn ontwikkelingen gaande.

Bij de jaarlijkse houtoogst reserveren we een deel van het hout voor eigen gebruik. Dit gebruiken we onder andere bij restauratie- en herstelwerkzaamheden van onze gebouwen, meestal als constructiehout en in vloeren. Op deze manier gebruiken we gegarandeerd duurzaam hout, waarbij (letter-lijk) een korte afstand wordt afgelegd van het bos naar de toepassing.

In het kader van veiligheid is ook in 2018 weer aandacht ge-weest voor gevaarlijk dood hout. Vanuit ecologisch perspec-tief laten we (staand) dood hout het liefst zoveel mogelijk in het bos. Wanneer dit echter een gevaar vormt voor wande-laars of ander verkeer, wordt het verwijderd. Dit speelt met name bij de oudere lanen.

Ook in 2018 is haardhout op stam verkocht aan particulieren. In tegenstelling tot een aantal andere organisaties zijn wij van mening dat dit, met goede afspraken en voldoende oog voor veiligheidsaspecten, nog steeds mogelijk is. Wij vragen onder

andere om aantoonbare ervaring. Vooralsnog zien wij geen aanleiding om deze werkwijze te veranderen. Particulier hout-zagen is een goede manier om lastige stukken te onderhou-den en zorgt voor draagvlak in de omgeving.

HeidebeheerHet beheer van de heideterreinen richt zich op het behoud van het open karakter en de verdere ontwikkeling van open en rijk gestructureerde droge en natte heidevegetaties. Bij de uitvoering van beheermaatregelen in de heidegebieden is steeds nadrukkelijker aandacht voor de fauna en het heide-landschap als geheel systeem, inclusief de rijkere akkers. Bij het beheer wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de voorkomende bijzondere soorten.

Maatregelen in heidemilieus die zowel vermesting als verzu-ring op duurzame wijze bestrijden, zijn het meest succesvol gebleken. Systeemkarakteristieke rode-lijstsoorten zijn hier-door het meest toegenomen. De habitattypen waar deze maatregelen het makkelijkst te realiseren zijn, zijn met name natte milieus. Hier kunnen hydrologische maatregelen zor-gen voor herstel van de buffercapaciteit. In combinatie met plagwerkzaamheden keren in deze systemen vaak veel karak-teristieke plantensoorten terug. Plaggen moet maatwerk zijn, waarmee terughoudend omgegaan moet worden. De komen-de jaren zal met name vanuit de beheerplannen Natura2000 en de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) nog op een aanzienlijk areaal heideherstelbeheer plaatsvinden.

In enkele heideterreinen vindt extensieve seizoen- of jaar-rondbegrazing met runderen en paarden plaats. Ook vindt steeds meer begrazing plaats met schapen, zowel in de vorm van gescheperde kuddes als drukbegrazing. Ook hier blijven aanvullend kleinschalige beheerwerkzaamheden noodzake-lijk, zoals plag- en maaiwerkzaamheden. Ook hebben vrijwilligers(groepen) in diverse objecten jonge grove dennen en berken afgezet om de heide open te houden. Dergelijke kleinschalige, handmatige beheerwerkzaamheden zijn van grote waarde voor het behoud en de ontwikkeling van karak-teristieke planten- en diersoorten, zoals klokjesgentiaan, heidekartelblad en levendbarende hagedis.


11

GraslandbeheerHet beheer van de graslanden is omvangrijk en divers. Het overgrote deel van de graslanden wordt beheerd door middel van seizoensbeweiding en inschaarovereenkomsten met agra-riërs. Door deze samenwerking met individuele agrariërs kun-nen we op een goede wijze invulling geven aan de realisering van het beheertype kruiden- en faunarijk grasland. Het gaat hier jaarlijks om ruim 400 inschaarovereenkomsten met agra-riërs en meer dan 4.000 stuks jongvee. Om deze inscharing in goede banen te leiden, worden jaarlijks vele kilometers vee-raster onderhouden. We worden steeds vaker met stoppende agrariërs geconfronteerd. Tot op heden lukt het om de graslan-den die we willen laten begrazen, uit te geven. Als deze trend echter doorzet, zou dit in de toekomst een probleem kunnen worden. Door bepaalde vormen van agrarische bedrijfsvoering te ondersteunen (ook door Coördinatiepunt Landschapsbe-heer) hopen we dat er voldoende passende boerenbe-drijven overblijven om de graslanden te laten begrazen.

Voor een geringe oppervlakte gras-land met een goede abiotische uit-gangssituatie is de ontwikkeling richting vochtig of nat schraalland mogelijk. Hiervoor is veelal een aangepast (maai)beheer of een

specifieke inrichting, waarbij de fosfaatrijke bovenlaag wordt afgevoerd, noodzakelijk. Verwijdering van de bovenlaag is een kostbare maatregel. Dit is alleen verantwoord als het resultaat van een fosfaatonderzoek positief is en de hydrolo-gische condities op orde zijn. Meer en meer wordt er voor gekozen om bij afgegraven percelen maaisel op te brengen van andere schraallanden. Op deze manier wordt de vaak al verdwenen zaadbank weer aangevuld. Voor de echte schraal-graslanden passen we een maaibeheer toe, waarbij we soms overgaan tot twee keer maaien per jaar. Hier staat de ontwik-keling van de botanische kwaliteiten centraal. Op een relatief kleine, maar groeiende oppervlakte grasland vindt hooibeheer of beheer met aangepast materieel plaats. Vraagpunt blijft de tegenvallende ontwikkeling van de matig voedselrijke graslanden, zoals kruiden- en faunarijk grasland. In 2018 is hiervoor in het dal van de Beerze een onderzoek

opgestart om te kijken wat de juiste beheermaat-regelen zijn. Het resultaat van dit onder-

zoek is in 2019 bekend.

Op een beperkt aantal graslanden wordt vanuit faunadoelstellin-

gen bemest met ruige stalmest. Dit gebeurt met name ten behoeve van de das en de weidevogels.

12

AkkerbeheerEen klein deel van de cultuurgronden wordt vanwege de hoge cultuurhistorische waarden als akker beheerd. Het gaat hier om oude akkers, die deel uitmaken van de vroegere akker-complexen op de hoger gelegen dekzandruggen. Een deel van de akkers is via geliberaliseerde pacht in gebruik bij agra-riërs. Deze akkers worden verpacht, maar wel onder onze voorwaarden beheerd. Zo is bijvoorbeeld een eis dat dit vol-gens de normen van biologische landbouw gebeurt.

Brabants Landschap tracht de bij het akkerbeheer vrijkomen-de producten, op een duurzame en maatschappelijk verant-woorde wijze af te zetten. Dit gebeurt onder andere via de samenwerking met De Halm in Heeswijk-Dinther (biologische muesli). We streven bij de afzet van granen, luzerne en leve-ring van biologische stalmest naar een versterking van de samenwerking met de verschillende biologische agrariërs.

Het beeld van de karakteristieke bloemrijke akkers levert veel positieve reacties op. Daar waar de akkers een productiefunc-tie hebben, proberen we zoveel mogelijk akkerranden aan te leggen, die een meerwaarde bieden voor een gevarieerde flora. Hierbij hebben we aandacht voor inheemse soorten.Een deel van de akkers heeft een specifiek doel voor flora en fauna. Dit deel wordt niet geoogst zodat het in de winter voedsel biedt aan meerdere faunasoorten. Op een aantal akkers zijn oude verdwenen akkerkruiden ingezaaid. Dreps, slofhak, bolderik en valse kamille zijn soorten, die het vroeger goed deden en zich nu wellicht weer langzaam verspreiden over geschikte akkers.

Beheer water en moerasBrabants Landschap voert in het kader van de schouwplicht van de waterschappen jaarlijks onderhoudswerkzaamheden uit aan sloten. Dit gaat om vele tientallen kilometers. Om verruiging door de achterblijvende specie tegen te gaan, wordt op steeds meer plaatsen overgegaan tot verwijdering van het maaisel. Dit gaat gepaard met hoge kosten.

Brabants Landschap voert in samenspraak met de waterschap-pen in diverse gebieden op steeds meer delen van de hoofd-waterlopen een verschralingsbeheer uit. Zeker in gebieden met botanische doelstellingen is dit van groot belang. Daar-naast zijn samen met de waterschappen weer inrichtings-maatregelen uitgevoerd om te komen tot de oorspronkelijke gronden oppervlaktewaterstanden. Ook tijdens de uitvoe-ring en voorbereiding van projecten en op het vlak van aanko-pen is in 2018 weer veel samengewerkt met de waterschap-pen. Met de droge zomer van 2018 zien we weer een toegenomen aandacht voor een robuust watersysteem.

In het kader van Natura2000 beheerplannen en PAS (Pro-grammatische Aanpak Stikstof) zal er de komende tijd ook veel aandacht zijn voor de vennen. Specifieke grotere inrich-tingswerkzaamheden worden veelal projectmatig en gebieds-gericht opgepakt (zie § 1.5 Inrichtingsprojecten).

RecreatiebeheerNaast het normale beheer en onderhoud van wandel- en rui-terroutes werden in 2018 ook weer enkele nieuwe informatie-panelen geplaatst. Daarnaast verzorgde Brabants Landschap

13


voor enkele gemeenten een locatie voor de Boomfeestdag. Dit is een goede manier om de relatie tussen gemeenten, scholen en Brabants Landschap te versterken.

De Week van het Landschap werd gehouden bij het gereno-veerde Landgoed Mattemburgh. Er waren veel activiteiten, waarbij Brabants Landschap intensief samenwerkte met diverse partijen uit de regio. Zoals ieder jaar waren met name de activiteiten voor kinderen een groot succes. Zie voor meer informatie over de infopunten en Natuurpoorten § 3.1 Communicatie.

Externe invloedenIn het jaarverslag van 2017 schreven we al over de toename van illegale vuilstort, asbest en drugsafval. In 2018 was dit helaas nog steeds onverminderd aan de orde. In 2018 is door Provinciale Staten een motie aangenomen, waarin voor twee jaar € 2,8 miljoen extra beschikbaar is gesteld voor toezicht en handhaving. Door de terreinbeheerders is gezamenlijk beslo-ten om dit budget via de Omgevingsdienst te investeren in Samen Sterk in Brabant (SSiB) om versnippering van middelen over de organisaties te voorkomen. SSiB zal hiervoor acht extra buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s) aanstel-len. We realiseren ons dat dit nog steeds een druppel op een gloeiende plaat is, maar hebben toch goede hoop dat dit effect gaat sorteren. Daarbij zijn wij nog steeds wel van me-ning dat handhaving op zwaardere vormen van criminaliteit in het buitengebied een taak van de politie zou moeten zijn.

GebouwenJaarlijks vindt groot en klein onderhoud plaats aan het gebou-wenbestand van Brabants Landschap. In 2018 werd aan ruim 42 gebouwen regulier onderhoud gepleegd.

Het totaaloverzicht van de gebouwen van Brabants Landschap ziet er als volgt uit:

Het jaar 2018 onderscheidt zich van andere jaren door de uit-voering van een aantal grote restauratieprojecten. Dit hebben we onder andere kunnen doen door een grote schenking ten behoeve van Mattemburgh. De diverse projecten worden hieronder kort toegelicht

Restauratie remise B - Fort Altena

In 2018 is gestart met de restauratie van remise B van Fort Altena. Eerder waren al de mobilisatieloods, remise A, remise C en de gracht en wallen aangepakt. Met de restauratie van remise B is straks het gehele hoofdgebouw van het fort gerestaureerd. In 2018 is bij Fort Altena een nieuwe horeca-exploitant gestart, die remise B ook nadrukkelijk wil gaan betrekken bij het horecaconcept.

Overzicht gebouwen* Brabants Landschap *Per locatie kunnen meerdere opstallen aanwezig zijn.

Eigen gebruik 30Erfpacht 69Gratis gebruik 10Hoevepacht 9Huur 75Openbaar (bijvoorbeeld vogelkijkhutten) 16

Totaal 209

14

Restauratie Fort Giessen

In 2018 is de casco-restauratie van Fort Giessen afgerond. Hiermee is het gehele ensemble van gracht, artillerieloods en fort gerestaureerd. Fort Giessen wordt niet verhuurd, maar is in gebruik bij diverse vrijwilligersverenigingen. Daarmee heeft ook dit fort een goede gebruiksvorm, net als de forten Altena en Bakkerskil, die een wat intensievere gebruiksvorm kennen. De restauratie van fort Giessen is voor 100% gefinan-cierd door de Provincie Noord-Brabant. Vanwege een risico op niet gesprongen explosieven uit de Tweede Wereldoorlog is het baggeren van de gracht met beveiligd materieel uitge-voerd. Hierbij is gebruik gemaakt van de zogenaamde ‘bom-menregeling’ van het Rijk.

Restauratie hoofdhuis Haanwijk

Het hoofdhuis van Haanwijk is in 2018 volledig gerestaureerd en geschikt gemaakt voor de nieuwe horecafunctie. Nadat het pand was vrijgekomen uit erfpacht en weer in volle eigendom kwam van Brabants Landschap, troffen we het pand aan in deplorabele toestand. Bij de restauratie is rekening gehouden met de eisen, die onder andere gesteld worden vanuit de drank- en horecawet. De nieuwe huurder heeft een professio-nele keuken geplaatst. Op dit moment lopen er planologische procedures om de bestemming te wijzigen van wonen naar horeca, zodat het pand ook weer voor publiek toegankelijk wordt. Naar verwachting kan de exploitatie in de loop van 2019 starten.

Restauratie Mattemburgh

In 2018 is op Landgoed Mattemburgh een van de meest om-vangrijke restauratieprojecten in de geschiedenis van Bra-bants Landschap afgerond. Op dit landgoed is een nieuwe overwinteringsplaats voor de bijzondere collectie kuipplan-ten gebouwd en is de bestaande orangerie uitgebreid met een geheel nieuwe aanbouw ten behoeve van de horeca. Ook de aangrenzende binnentuin is volledig hersteld en betrokken

bij de horeca. Daarnaast is er een nieuw terras in de binnen-tuin aangelegd. We zien dat de horeca na de verbouwing aan-zienlijk beter wordt bezocht en hoger wordt gewaardeerd. Als gevolg van deze investering is een huurverhoging door-gevoerd, wat weer bijdraagt aan de instandhouding van het landgoed. Bij dit project is een aanzienlijk deel van de investeringskosten gedekt door een nalatenschap.

1.5 Inrichtingsprojecten

In 2018 is een aantal inrichtingsprojecten uitgevoerd en op-gestart. Hierbij werd gebruik gemaakt van diverse subsidie-regelingen. Voor de eigen bijdrage van Brabants Landschap werd geput uit de gelden van de Nationale Postcode Loterij. We zien al enkele jaren een toenemende projectendruk. Dit is met name vanwege de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en provinciale regelingen, zoals het Groen Ontwikkel-fonds Brabant en de regeling Biodiversiteit en Leefgebieden. Vanuit het Groen Ontwikkelfonds gaat het met name om meer gebiedsgerichte projecten, waarbij een koppeling wordt gemaakt tussen de aankoop van grond en de inrichting. Een overzicht van de projecten, die in 2018 zijn opgestart en uitgevoerd, is opgenomen in bijlage 5.2. Van enkele projecten volgt hier een korte omschrijving. Veel van de Landschappen van Allure projecten die worden uitgevoerd, zijn in de afron-dende fase beland.

Pannenhoef - Weerijs ZuidEen groot deel van het terrein de Pannenhoef is aangewezen als Natte Natuurparel (NNP). Dit wil zeggen dat de natuurwaar-den er (grond)waterafhankelijk zijn. Nu de werkzaamheden voltooid zijn, zullen de natuurwaarden er flink op vooruit gaan.De inrichting bestond uit diverse maatregelen. Zo zijn er stuwen geplaatst, waterlopen verondiept, terreindelen af-gegraven, poelen aangelegd en waterlopen verlegd. Door een


15

kavelruil konden de gronden, die onderdeel uitmaken van het plangebied, optimaal worden ingericht ten behoeve van waterberging en natte natuur en de aangrenzende gronden voor landbouw. Met dit project kunnen we zeggen dat het natuurherstel in het gebied de Pannenhoef is voltooid.

Mattemburgh - herstel tuinIn combinatie met de restauratie en bouwwerkzaamheden aan de gebouwen zijn ook de tuinen bij Landgoed Mattem-burgh hersteld. Deze tuinen maken onderdeel uit van het Rijksmonument. De binnentuin bij de Orangerie heeft weer de gebruiksfunctie van vroeger teruggekregen. Er worden diverse kruiden en groenten gekweekt, die worden gebruikt in het restaurant. Ook is er leifruit geplant en een kas voor de opkweek van eenjarigen geplaatst. De eenjarigen worden gebruikt voor de aankleding van het zogenaamde Fürst Pücklerbed. Dat er op het landgoed nog zelfstandig eenjarigen worden gekweekt met dit doel is zeer zeldzaam en wellicht zelfs uniek in Nederland. In de Franse tuin zijn paden hersteld en is een bewateringssysteem aangelegd, zodat op een goede en duurzame manier voor de planten gezorgd kan worden. Daarnaast is bij de nieuwe overwinteringsplaats voor kuipplanten een nieuwe parkeerplaats aangelegd. De par-keerplaats en de verbinding met het bestaande park zijn zo ingericht dat ze weer een geheel vormen.

Sloop steenfabriek LeemputtenDe sloop van de voormalige steenfabriek D’n Oven bij Uden-hout is in 2018 afgerond. Er is nu een terrein ontstaan dat lang-zaam maar zeker overgaat in natuur. Contouren van de fabriek zijn blijven staan en worden behouden. Op de vloerplaat van de voormalige fabriek zal een geschikt biotoop voor de boom-

kikker en de kamsalamander worden aangelegd. Het terrein is in het verleden immers aangekocht als onderdeel van een verbinding tussen de Leemkuilen en de Brand. Beide gebieden zijn van groot belang voor deze soorten. De voormalige showroom, ontworpen door de Tilburgse ar-chitect Noud Heerkens, is behouden. Dit gebouw krijgt een functie voor vrijwilligersgroepen, zoals de Ecologische Kring Midden-Brabant en de Vogelwerkgroep Midden-Brabant. Daarnaast wordt de ruimte verhuurd aan start-ups. Ook komt er een infopunt met informatie over de betekenis van de steenfabriek voor het landschap en de omgeving. De locatie biedt een uitgelezen kans om hier ook educatie over soorten als de boomkikker en de kamsalamander aan te koppelen.

Projecten in relatie tot de meerjarenramingUitgangspunt bij de uitvoering van projecten blijft dat we mini-maal 50% gefinancierd willen hebben met externe middelen. Bij ‘reguliere’ subsidies kunnen we hier over het algemeen goed rekening mee houden in de planning en dus in de meerjarenra-ming. Daarnaast proberen we ook zo veel mogelijk in te spelen op kansen die zich voordoen, bijvoorbeeld via incidentele subsi-dies, fondsen, schenkingen en legaten. Om van dat soort mid-delen gebruik te kunnen maken, moeten we projecten in de uitvoering soms naar voren of naar achteren zetten. Daarnaast kennen projecten in de voorbereiding doorlooptijden die soms langer zijn dan gepland, bijvoorbeeld door subsidiebeoordelin-gen of doorlooptijden van vergunningen. Een voorbeeld van een kans, waar we in 2018 op hebben ingespeeld, is een grote schen-king voor Mattemburgh. Op het moment dat bekend werd dat we deze schenking kregen, is besloten om deze kans niet voorbij te laten gaan en Mattemburgh groots aan te pakken. Dat is terug te zien in het financiële gedeelte van dit jaarverslag.

16

2.1 Inleiding

Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer (kortweg Coördina-tiepunt) is een onderdeel van Brabants Landschap en richt zich op de instandhouding en verhoging van de natuur- en landschapskwaliteiten in het agrarische gebied. Het Coördi-natiepunt is nauw betrokken bij een breed scala aan projecten op het gebied van natuur- en landschapsbeheer in het agra-risch cultuurlandschap. Hierbij wordt nadrukkelijk de samen-werking aangegaan met andere organisaties zoals ZLTO, BPG, waterschappen, ANV’s, Collectieven en lokale natuurvereni-gingen. Deze samenwerking vormt hierbij de voorwaarde voor succes.

Projectovereenkomst Coördinatiepunt Landschapsbeheer

Een groot deel van de werkzaamheden van het Coördinatie-punt is vastgelegd in de Projectovereenkomst Coördinatie-punt Landschapsbeheer, die met de Provincie Noord-Brabant is gesloten. Eind 2017 is met de Provincie overeenstemming bereikt over een nieuwe overeenkomst voor de periode 2018 t/m 2021. Het takenpakket is vrijwel ongewijzigd gebleven. Jaarlijks wordt een werkplan opgesteld, waarin de werkzaam-heden van het betreffende jaar worden vastgelegd. Het gaat hierbij om de uitvoering van een deel van het provinciaal beleid voor natuur- en landschapsbeheer buiten het Natuur-netwerk. Dit omvat de coördinatie van de uitvoering van groe-ne regelingen, soortenbescherming en de ondersteuning van het vrijwilligerswerk. Deze taken worden uitgevoerd door medewerkers van het Coördinatiepunt met circa zeven fte. Aanvullend hierop levert Brabants Landschap een eigen bij-drage van circa twee fte. Voor de veldcoördinatie voor de uit-voering van de groene regelingen wordt daarnaast extra on-dersteuning ingeschakeld, onder andere via ANV’s. Los van de projectovereenkomst voert het Coördinatiepunt projecten uit met externe financieringsbronnen, zoals bijvoorbeeld de Nationale Postcode Loterij of Interreg.

2 Kernactiviteitenlandschapsbeheer

17


2.2 Algehele coördinatie uitvoering groene regelingen

Het Coördinatiepunt verzorgt de algehele coördinatie van de uitvoering van de groene regelingen. Dit betreft het onder-steunen en begeleiden van (potentiële) aanvragers, kennis-uitwisseling, professionalisering van deelnemers aan de rege-lingen en het bevorderen van samenwerking tussen partijen in het veld. Hieraan wordt invulling gegeven door het organi-seren van en/of participeren in verschillende overleggen, waaronder de Provinciale Werkgroep en Stuurgroep Agrarisch Natuurbeheer. Ook de uitvoering van lopende landschaps-projecten en het initiëren van nieuwe projecten behoren hiertoe. Voor communicatie over de mogelijkheden van de verschillende regelingen wordt vooral gebruik gemaakt van de website van Brabants Landschap en de digitale nieuwsbrief landschapsbeheer.

2.3 Veldcoördinatie

De veldcoördinatie heeft tot doel om potentiële subsidie-aanvragers op de hoogte te brengen van de mogelijkheden van de diverse provinciale regelingen en om aanvragen te verzorgen. In totaal zijn elf veldcoördinatoren ingeschakeld en begeleid. Begeleiding van de veldcoördinatoren gebeurt door middel van regelmatig individueel contact.

2.4 Ondersteuning vrijwilligersgroepen

Door groen vrijwilligerswerk worden veel Brabanders betrok-ken bij de uitvoering van het natuur- en landschapsbeleid. Jaarlijks werken meer dan 3.000 vrijwilligers aan landschaps-beheer, natuurbeheer en soortenbescherming, zowel via natuurverenigingen als individueel. Het is belangrijk vrijwil-ligers goede ondersteuning en instructie te geven. Een vast aandachtspunt is dan ook het verzorgen van cursussen. In 2018 verzorgde het Coördinatiepunt cursussen over veilig werken met de bosmaaier en over de Wet Natuurbescher-ming. Ook werden voor vrijwillige weidevogel- en uilen- beschermers diverse opleidingsbijeenkomsten georganiseerd. Daarnaast worden de landschapsbeheergroepen ondersteund en geadviseerd bij het opzetten van landschapsprojecten.

Opening vrijwilligersseizoen

Bij de jaarlijkse opening van het vrijwilligersseizoen waren de vrijwilligersgroepen landschapsbeheer in 2018 te gast bij Landschapsbeheer Oss. De dag startte met een uitvoerige presentatie over de werkzaamheden van deze stichting. Aansluitend was er een gevarieerd programma met bijdragen van Hendrik Hoeksema (ZLTO) over de landbouwtransitie en Cindy Hagestein (gemeente Oss) over het themajaar ‘We are food’. ’s Middags was er een fietstocht langs diverse fraaie

18

landschapsprojecten. Een bijzonder moment was de uitrei-king van een Koninklijke Onderscheiding aan vrijwilligers-coördinator Emiel Rijken, die begin 2018 met vervroegd pensioen is gegaan.

Nationale Natuurwerkdag

De jaarlijkse Natuurwerkdag, een initiatief van Landschap-penNL, is een vast onderdeel voor veel vrijwilligersgroepen. Elk jaar neemt het aantal deelnemers verder toe. In 2018 was de dag met een recordaantal van ruim 2.000 deelnemers op 58 werklocaties weer een zeer groot succes.

2.5 Subsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader

Het Coördinatiepunt is verantwoordelijk voor de coördinatie van de uitvoering van het Groen Blauw Stimuleringskader (Stika). Naast het ondersteunen van de veldcoördinatoren (zie § 2.3), is ook het zorgdragen voor de continuering van de gebiedscontracten een belangrijke taak. Eind 2018 kon een nieuw gebiedscontract Kempenland worden ondertekend en werden de gebiedscontracten voor Boven-Dommel/De Peel en De Baronie gereed gemaakt voor ondertekening begin 2019. Eind 2018 is de uitvoering van het Stika door de Provincie Noord-Brabant tijdelijk stopgezet om technische aanpassin-gen aan de subsidieregeling door te voeren. Het Coördinatie-punt ondersteunt de Provincie waar mogelijk bij het aanpas-sen van de regeling. Het streven is om de uitvoering zo snel mogelijk te hervatten.

2.6 Subsidieregeling Natuuraanleg en -herstel

De uitvoering van de subsidieregeling Natuuraanleg en -her-stel is gericht op aanleg en herstel van landschapselementen en ontsnippering van gemeentewegen. Jaarlijks stelt de Provincie Noord-Brabant ongeveer € 500.000,- beschikbaar voor uitvoeringsprojecten. Het Coördinatiepunt zorgt voor het initiëren van projecten en de inhoudelijke begeleiding en advisering ervan. In 2018 werden in dit kader circa 160 adviezen verstrekt.

2.7 Subsidieregeling Natuur - Biodiversiteit en Leefgebieden

Het belangrijkste doel van de regeling Natuur - Biodiversiteit en Leefgebieden is het Brabantbreed behouden en herstellen van de biodiversiteit. Het Coördinatiepunt richt zich hierbij specifiek op de biodiversiteit van het agrarisch cultuurland-schap. Hierbij wordt getracht de leefgebieden van bedreigde soorten structureel te verbeteren zodat het voortbestaan van populaties van deze soorten in de toekomst is gegarandeerd. De bescherming van weidevogels, uilen en vleermuizen neemt hierbij een belangrijke plaats in. Daarnaast worden ook beschermingsprojecten uitgevoerd, die gericht zijn op een breed spectrum aan andere soorten.


19

Weidevogelbescherming

In 2018 hebben zich 35 groepen, met ruim 650 vrijwilligers, ingezet voor weidevogelbescherming in Brabant. Het weide-vogelseizoen ging van start met een traditioneel drukbezoch-te jaaravond in het provinciehuis. Op deze avond werden de resultaten van het seizoen 2017 gepresenteerd. Ook werden alle vrijwilligers bijgepraat over actualiteiten, met bijzondere aandacht voor de agrarische bedrijfsvoering. Alex Datema (BoerenNatuur) en de agrariërs Sjaak Sprangers en Meeuwis Millenaar gaven hierover presentaties. De begeleiding van de zeer betrokken vrijwilligers blijft belangrijk om te zorgen voor een goede bescherming.

100ste project Leefgebied Agrarisch Landschap

In het kader van het provinciale Leefgebiedsplan Agrarisch Landschap worden sinds 2012 specifieke projecten uitge-voerd, gericht op biotoopverbetering van soorten in het agrarisch gebied. Deze maatregelen komen onder andere ten goede aan bijen, erf-, weide-, en akkervogels en vleermuizen. Uitvoering vindt plaats door vrijwilligersgroepen, Agrarische Natuur Verenigingen (ANV’s) en buurtverenigingen. In okto-ber 2018 werd het 100ste project uitgevoerd: de aanleg van een plasdras gebied voor weidevogels door de ANV Altena Biesbosch.

20

Project PARTRIDGE

Het vierjarige project PARTRIDGE (2016 – 2020) richt zich op de verbetering van de biodiversiteit in akkerbouwgebieden, met bijzondere aandacht voor de patrijs. Met dit project wor-den bijzondere successen behaald, waaronder een duidelijke toename van akkervogels. In juni 2018 bleek uit onderzoek tevens dat het aantal insecten in de bloemenblokken, kever-banken en akkerranden die zijn aangelegd, spectaculair stijgt. Dit is van groot belang omdat insecten een belangrijke voed-selbron zijn voor akkervogels. Binnen dit project wordt sa-mengewerkt met vrijwilligers, boeren, agrarische collectie-ven, wildbeheereenheden en Vogelbescherming Nederland.

2.8 Overige projecten

Stichting Zeebra

Samen met ZLTO, Landschapsbeheer Zeeland, Brabants Parti-culier Grondbezit en Zeeuws Particulier Grondbezit is in 2015 de Stichting ZeeBra opgericht. Deze stichting levert aan de

Collectieven in Noord-Brabant en Zeeland diensten ter on-dersteuning van de uitvoering van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Drie Brabantse Collectieven en het Zeeuw-se Collectief hebben Stichting ZeeBra gevraagd hen te onder-steunen bij het agrarisch natuurbeheer. In 2018 zijn hiervoor, onder andere door medewerkers van het Coördinatiepunt, diverse werkzaamheden verricht, waaronder het opstellen van de gebiedsaanvraag met beheermaatregelen, de organi-satie van het afsluiten van de beheermaatregelen en de orga-nisatie van ecologische monitoring.

Nationale Postcode Loterij

Dankzij een bijdrage van de Nationale Postcodeloterij kan het Coördinatiepunt extra projecten uitvoeren. In 2018 werd € 187.500,- ter beschikking gesteld voor kleine projecten van vrijwilligersgroepen en natuurverenigingen. Dit resulteerde in een flinke lijst aansprekende projecten, die zo mogelijk gemaakt werden. Voorbeelden zijn een ommetje in Oister-wijk, een natuurtuin in Oud-Gastel en een mindervalidenpad in Handel.

21


3.1 Communicatie

Communicatie is hét middel om draagvlak onder de bevol-king te verwezenlijken. Voor Brabants Landschap is dit be-langrijk om:

1. het publiek te laten inzien dat het behouden, herstellen en ontwikkelen van natuur en landschap (kerndoelen) nodig zijn voor het voortbestaan van belangrijke ecosyste-men, die cruciaal zijn voor de kwaliteit van leven van toe-komstige generaties;

2. begrip te krijgen voor het feit dat deze kerndoelen alleen te realiseren zijn als natuur een privaatrechtelijke bescher-ming heeft;

3. aan de subsidie- en fondsenverstrekkers (onder andere de Provincie Noord-Brabant) te tonen dat Brabants Land-schap een groot maatschappelijk draagvlak heeft.

Werven en binden beschermersHet werven en binden van beschermers gaat niet vanzelf. Brabants Landschap probeert het publiek vanuit betrokken-heid aan zich te binden. Vandaar dat ‘werven en binden’ niet als twee losstaande onderwerpen worden gezien, maar als onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Om beschermers te werven en te binden zet Brabants Land-schap diverse communicatiemiddelen in en worden activitei-ten georganiseerd zoals hieronder beschreven.

De afgelopen jaren hebben we flink ingezet op wervings- en zichtbaarheidscampagnes rondom de Week van het Land-schap. Dit heeft geresulteerd in een groei van het aantal be-schermers tot boven de 30.000, meer volgers op social media en een groter aantal deelnemers aan activiteiten. Helaas nam het aantal beschermers in 2018 iets af. Dit wordt veroorzaakt door een stijging van het aantal afmeldingen en een daling van het aantal aanmeldingen. De stijging van het aantal af-meldingen houdt onder andere verband met een wijziging in het moment waarop afmeldingen worden verwerkt in de

3 Voorlichting

Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling in de aantallen beschermers weer in de afgelopen vijf jaar:

2014 2015 2016 2017 2018

Januari 28.735 28.924 28.889 29.975 30.467

Aanmeldingen 1.766 1.604 2.635 2.158 1.615

Afmeldingen 1.577 1.639 1.549 1.666 1.957

Eindtotaal 28.924 28.889 29.975 30.467 30.125

22

contributieadministratie. De daling in het aantal aanmeldin-gen heeft te maken met de afbouw van de wervingscampag-nes en was voorzien.

Excursie- en activiteitenprogrammaVoor beschermers van Brabants Landschap wordt een exclu-sief excursie- en activiteitenprogramma samengesteld dat vier keer per jaar verschijnt. We zien het aantal aanmeldingen na de verschijningsdatum van het magazine direct toenemen. Naast het feit dat alle activiteiten online worden gepubli-ceerd, blijft het ook zinvol het programma mee te sturen met het magazine. Dankzij een toename van het aantal vrijwilli-gers en samenwerking met partners blijft het aantal activitei-ten vanuit de infopunten van Brabants Landschap groeien.

Dag van het LandschapOp de Dag van het Landschap op Tweede Paasdag (2 april 2018) mochten we samen met IVN ruim 2.500 bezoekers laten genieten van de natuur ‘dichtbij’ huis. Op 13 locaties in Bra-bant werden voor jong en oud wandelexcursies georgani-seerd om het begin van de lente te vieren. Het aantal bezoe-kers fluctueert jaarlijks met een paar honderd. De weers- omstandigheden hebben zowel positief als negatief invloed op het aantal deelnemers. Gemiddeld doen er zo’n 200 deel-nemers mee per locatie. Als vreemde eend in de bijt deed in 2018 ook Natuurmuseum Brabant in Tilburg mee als stads-locatie. In samenwerking met Omroep Brabant hebben we

vanuit het museum een dag live radio georganiseerd met als thema’s ‘Natuureducatie- en beleving’, ‘Wat groeit en bloeit er in het vroege voorjaar?’, ‘Bewaren en Onderzoek’ en ‘Stads-rand natuur en Voedselbossen’.

Week van het LandschapIn elke provincie van Nederland wordt een Week van het Landschap georganiseerd met (gratis) natuuractiviteiten voor jong en oud. De Brabantse Wal was tijdens de herfstvakantie in Brabant aan zet voor deze Week. Van 14 tot en met 21 okto-ber werden op Landgoed Mattemburgh (Hoogerheide), Be-zoekerscentrum De Kraaijenberg en Natuurpodium Brabantse Wal (Bergen op Zoom) activiteiten in de natuur aangeboden voor alle leeftijden. Normaal gesproken organiseren we tij-dens de Week van het Landschap door de week een scholen-programma. In 2018 hebben we de Week voor het eerst laten plaatsvinden tijdens de herfstvakantie en een kinderprogram-ma ‘Het Woudkamp’ aangeboden als vakantie-activiteit. Dit was een doorslaand succes. Kinderen leerden hier vuur ma-ken, water filteren, hutten bouwen en brood bakken.

Naast het programma op de hoofdlocatie Brabantse Wal wa-ren er ook op andere plaatsen activiteiten. Zo trok ook het Oerfestival, dat op woensdag 17 oktober georganiseerd werd vanuit de Maashorst, veel bezoekers naar het infopunt in Keent. De vrijwilligers boden hier in samenwerking met Stichting Taurus een heel divers programma aan.

23


En op zondag 14 oktober werden er twee oogstfeesten gevierd in Brabant: het jaarlijkse Pluk & Oogstfeest op Landgoed Tongelaar en de eerste editie van het oogstfeest op Landgoed Mattemburgh. Het feest in Oost-Brabant was met meer dan 7.000 bezoekers een echte hit. Dit evenement zal de komende jaren vooral in kwaliteit groeien en niet in kwantiteit. Ook Mattemburgh trok met ruim 1.500 bezoekers veel bekijks. Niet gek voor een eerste keer, maar dit evenement mag de komende jaren nog groeien. Met deze oogstfeesten wilBrabants Landschap, samen met haar horecapartners en natuurbewuste agrariërs, bezoekers kennis laten maken met de ‘waarde’ van voedsel uit de streek en meer bewustzijn creëren voor seizoensgebonden producten.

De Week van het Landschap sloot in 2018 feestelijk af met het Theateravontuur op Mattemburgh en Festival Waterrijk bij bezoekerscentrum De Kraaijenberg. Dit festival hebben we in samenwerking met Waterschap Brabantse Delta georgani-seerd, dat speciaal voor deze gelegenheid het afvalwaterpers-station openstelde. Met een gezamenlijke flyer hebben we de bewoners uit de omgeving uitgenodigd om zich te laten infor-meren over hun waterrijke woonomgeving. Op het festival kwamen zo´n 2.000 buurtgenoten af.

Infopunten en buitenlokalenEen infopunt houdt meer in dan enkel de educatieve en informatieve inrichting van een locatie. De buitenomgeving, wandel- en fietsroutes en informatieborden bij interessante punten zijn net zo belangrijk. Het verhaal van een gebied of erfgoedlocatie vertellen we van binnen naar buiten en van buiten naar binnen. In 2018 zijn op deze manier twee grote erfgoedlocaties aangepakt: de forten Bakkerskil, Altena en Giessen als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in Noord-Brabant en Landgoed Mattemburgh op de Brabantse Wal. Voor de forten is een nieuwe huisstijl ontwikkeld in bebording en expositie, zodat de forten goed herkenbaar zijn vanaf de weg en het duidelijk is dat ze één familie vormen. In Fort Giessen is in samenwerking met Archeo Altena en Erf-goed Altena een permanente exposite over de WO I ingericht. Het is de enige plek in Nederland waar je kunt ervaren hoe bewoners en soldaten tijdens de WO I met elkaar moesten leven. De verhaallijn van Fort Altena wordt in 2019 helemaal opnieuw vormgegeven. Als je over Landgoed Mattemburgh loopt zal het je niet meer ontgaan hoe bijzonder de horti-cultuur en het gebouwenensemble van dit landgoed zijn. Bezoekers worden hierover nu in en rondom gebouwen op een aantrekkelijke wijze geïnformeerd.

24

Natuurmagazine Een belangrijk middel om te communiceren met de achter-ban is het natuurmagazine (ruim 30.000 ontvangers). Dit kwartaalblad kenmerkt zich door een hoge inhoudelijke kwaliteit, diepgang in de onderwerpen en een aantrekkelijke vormgeving. In het kader van het Europees jaar van het Cultureel Erfgoed en het uitgeven van een erfgoedvisie is in 2018 in het magazine veel aandacht besteed aan het erfgoed in Noord-Brabant en dat van onze collega´s van het Kempens Landschap. Daarnaast gaf het zomernummer, aan de hand van enkele aansprekende voorbeelden, uitvoerig uitleg over de noodzaak van de landbouwtransitie.

NatuurfilmsVoor het eerst sinds jaren is er in 2018 geen nieuwe film van Mark Kapteijns uitgekomen. Dat wil niet zeggen dat er niet gefilmd is en er geen aandacht voor films is geweest in 2018. Er wordt gewerkt aan een grote film over Het Groene Woud en de toekomstige verbinding met De Loonse en Drunense Duinen; de twee gebieden die samen het Van Gogh Nationaal Park gaan vormen. Deze film komt uit tijdens de Week van het Landschap in 2019. De vele duizenden uren aan filmen en montage, die geresul-teerd hebben in negen prachtige natuurfilms, zijn beloond met de Brabant Bokaal. Dit is een onderscheiding die het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant jaarlijks toekent aan personen die zich als vrijwilliger op meer dan bijzondere wijze inzetten voor de Brabantse cultuur en natuur. Mark Kap-teijns heeft deze bokaal in 2018 ontvangen voor zijn belang-rijke bijdrage aan het natuurbewustzijn in Brabant.

Website, social media, digitale nieuwsbrievenSteeds meer mensen weten de digitale weg naar Brabants Landschap te vinden. Vooral op social media zien we een stij-gende lijn, waarbij Facebook en Twitter steeds belangrijkere communicatiemiddelen worden. De media volgen onze be-heerders op Twitter nauwlettend, wat geregeld leidt tot een artikel op een digitale nieuwssite of in een regionale/lokale krant. Ook in de lobby naar Provincie en Rijk heeft dit zijn positieve werking. Zo twittert Erik de Jonge veel over de afval-dumpingsproblematiek op de Brabantse Wal, wat hem een gehoord man maakt bij gemeentelijk, provinciaal en landelijk bestuur. Voorbeelden uit de praktijk dienen in deze casus de beleidsvorming.

Website Facebook Twitter boswachters

Digitalenieuwsbrief

2015 120.000 3.400 2.250 7.500 1.300

2016 125.000 4.500 2.700 9.000 2.000

2017 180.000 5.500 3.000 10.000 9.000

2018 175.000 6.600 3.600 12.000 10.000

Twitter Brabants Landschap

25


De website laat in 2018 een lichte daling zien in het aantal unieke bezoekers. Dit bevestigt het feit dat de website van Brabants Landschap aan vernieuwing toe is. In 2018 is een start gemaakt met de doorontwikkeling. Het onderdeel‘Ontdek de natuur’ zal medio 2019 compleet vernieuwd zijn, waardoor de natuurbeleving nog meer bij de mensen in de huiskamers terecht komt, met als doel activatie om ‘naar buiten’ te gaan.

Het aantal abonnees op onze digitale nieuwsbrieven stijgt jaarlijks. Voor vrijwilligersgroepen, zoals weidevogelbescher-ming en uilenbescherming, worden aparte, digitale nieuws-brieven gemaakt (2.000 abonnees). Deze nieuwsbrieven be-steden aandacht aan actuele onderwerpen en inhoudelijke thema’s.

3.2 Fondsenwerving

Voor het uitvoeren van bijzondere projecten en aankopen die niet via reguliere subsidieregelingen gefinancierd kunnen worden, is Brabants Landschap afhankelijk van bijdragen uit giften en fondsen van derden.

Richtlijnen voor de jaarverslaglegging In dit jaarverslag wordt het Reglement CBF-keur en de richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen gevolgd. De imple-mentatie van de Code Wijffels voor Goede Doelen vindt plaats in de CBF-Keur. In de opgestelde verantwoordingsverklaring legt het Algemeen Bestuur verantwoording af over drie alge-meen geldende principes:1. scheiden van uitvoering, besturen en toezicht houden;2. bevorderen van efficiëntie en doelmatigheid;3. duidelijkheid over omgang met belanghebbenden

Deze verantwoordingsverklaring is op 13 juni 2014 door het Algemeen Bestuur vastgesteld.

Stichting Ons Brabants LandschapDe Stichting Ons Brabants Landschap stelt zich ten doel finan-ciële ondersteuning te vinden voor projecten en activiteiten van Brabants Landschap, die buiten de reguliere subsidie-regelingen vallen. De stichting zoekt deze ondersteuning bij bedrijven, instellingen en particulieren.

26

Donaties, giften en schenkingenBrabants Landschap ontvangt van particulieren regelmatig donaties, giften en schenkingen, waaronder nalatenschap-pen. Met deze extra inkomsten is de stichting in staat projec-ten uit te voeren, die normaal niet uitgevoerd zouden kunnen worden.

Nationale Postcode LoterijJaarlijks ontvangt Brabants Landschap een aanzienlijke bij-drage van de Nationale Postcode Loterij. In 2018 ontving Brabants Landschap via LandschappenNL een bedrag van in totaal € 1,125 miljoen. Dit is inclusief de bijdrage van € 187.500,- voor het Coördinatiepunt Landschapsbeheer. Brabants Landschap en het Coördinatiepunt besteden de gelden van de Nationale Postcode Loterij aan bijzondere projecten. In veel gevallen worden de gelden ingezet als cofinanciering. Hierdoor komt extra geld beschikbaar om deze projecten te realiseren.

3.3 Samenwerking

VrijwilligersDe vrijwilligers zijn de meest betrokken achterban van Bra-bants Landschap. Jaarlijks zijn ruim 2.000 vrijwilligers actief via het Coördinatiepunt. Ook bij het beheer van onze natuur-gebieden en de activiteiten bij de infopunten ontvangen we veel steun van vrijwilligers. Zij voeren kleinschalige beheer-maatregelen uit, inventariseren de flora en fauna en leggen de gegevens vast in rapportages. Bij de voorlichting is het aan de inzet van gidsen van IVN en andere natuurverenigingen te danken dat we elk jaar weer grote manifestaties, zoals de Dag van het Landschap en de Week van het Landschap, kunnen organiseren. En ook daarbuiten begeleiden vrijwilligers veel excursies en educatieactiviteiten.


27

LandschappenNLLandschappenNL behartigt de belangen van de provinciale landschappen en landschapsbeheerorganisaties op landelijk niveau. In 2016 is dit nieuwe samenwerkingsverband – na het samengaan van De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland – gestart als dé organisatie voor het Nederlandse landschap.

De heer J. Vos, voorzitter van Brabants Landschap, vertegen-woordigt Brabants Landschap in de Raad van Toezicht van LandschappenNL. De inhoudelijke aansturing van Landschap-penNL gebeurt door het DRO (directeuren-rentmeestersover-leg) en het Directeurenberaad. Directeur van Brabants Land-schap, de heer J. Baan, vertegenwoordigt Brabants Landschap in het DRO. De heer E.J. van Haaften, adjunct-directeur, verte-genwoordigt Brabants Landschap in het Directeurenberaad.

Provincie Noord-BrabantZowel bij het terreinbeheer als bij het landschapsbeheer wordt intensief samengewerkt met de Provincie Noord-Brabant. Brabants Landschap neemt deel aan vele vormen van beleidsoverleg met de Provincie, zowel op bestuurlijk als op ambtelijk niveau. De belangrijkste beleidsvelden zijn: natuur (NNB, Natura2000, PAS), landschap (agrarisch natuur- en landschapsbeheer), ruimtelijke ordening, waterbeleid en ontsnippering.

Brabantse Milieufederatie, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Brabants Particulier GrondbezitVia het maandelijks Natuurbeschermingsoverleg, waarin ook de Provincie Noord-Brabant is vertegenwoordigd, worden zaken afgestemd en wordt samenwerking voorbereid op thema’s als ruimtelijk beleid, waterhuishouding, natuur- en landschapsbeleid en milieuvraagstukken. De heer J. Baan is voorzitter van dit overleg. Brabants Landschap werkt bij inspraak op overheidsplannen en bij beleidsbeïnvloeding regelmatig samen met de ‘groene’ organisaties.

Manifestpartijen ‘Brabants Mozaïek in ontwikkeling’In het kader van de verkiezingen voor de Provinciale Staten op 20 maart 2019 is een verkiezingsmanifest opgesteld. De mani-festpartijen, die elkaar ook al eerder vonden in manifesten bij vorige Statenverkiezingen, hebben hierin hun gezamenlijke visie op het Brabantse buitengebied vastgelegd. In het mani-fest staan de verschillende transities centraal, die momenteel plaatsvinden op het gebied van energie, klimaat, landbouw

28

en natuur. Op 10 januari 2019 werd het manifest aangeboden aan de lijsttrekkers van de politieke partijen die deelnamen aan de verkiezingen. Bij het manifest zijn de volgende organisaties betrokken: Brabantse Milieufederatie, Brabants Particulier Grondbezit, de waterschappen Brabantse Delta, Rivierenland, Dommel en Aa en Maas, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, ZLTO, VNO/NCW Brabant-Zeeland, Gemeente Tilburg (namens de B5) en Brabants Landschap, dat de spil- en voorzittersfunctie vervulde. Het manifest wordt daarnaast ondersteund door de Brabantse gemeenten en Brabant Water.

WaterschappenBrabants Landschap werkt bij beekherstel en bij de verwerving en inrichting (van met name natte natuurparels) van het Na-tuurnetwerk Brabant veelvuldig samen met de waterschap-pen. Daarnaast werkt het Coördinatiepunt met de water-schappen samen als het gaat om inhoudelijke advisering bij de realisering van ecologische verbindingszones langs water-lopen.

RijkswaterstaatBrabants Landschap overlegt periodiek met Rijkswaterstaat over de lopende projecten waarin wordt samengewerkt zoals ecoducten, compensatieprogramma’s, rivierprojecten en de aanpak van rijksinfrastructuur zoals de A58, N65 en A27.

Natuurmuseum Brabant en Kempens Landschap Brabants Landschap werkt nauw samen met het Natuurmu-seum Brabant in Tilburg. Beschermers van Brabants Land-schap hebben gratis toegang tot het Natuurmuseum. In 2017 ondertekenden het Natuurmuseum, Brabants Landschap en het Vlaamse Kempens Landschap de intentieovereenkomst ‘educatie en beleving’. Hiermee spreken ze de intentie uit om op het gebied van natuurbeheer, natuureducatie en publieks-voorlichting de krachten verder te bundelen en hun kennis en kunde nog meer te delen. Concreet krijgt dit al vorm in het

uitrollen van de app Vossenstreken, onder andere bij de infopunten van Brabants Landschap.

GemeentenHet Coördinatiepunt Landschapsbeheer heeft met de meeste Noord-Brabantse gemeenten jaarlijks contact. Deze contac-ten zijn geïntensiveerd bij de inwerkingtreding van het Groen Blauw Stimuleringskader. Met de gemeenten waarin terreinen van Brabants Landschap liggen, is jaarlijks contact. Steeds meer gemeenten nemen zelf een actieve rol in het realiseren van het Natuurnetwerk Brabant.

ZLTODe samenwerking met de ZLTO vindt voornamelijk plaats via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer. Dit is het gevalbij diverse regelingen voor agrarisch natuur- en landschaps-beheer, zoals het Groen Blauw Stimuleringskader en het collectief agrarisch natuurbeheer. Daarnaast is er regelmatig bestuurlijk overleg met de ZLTO, onder andere over onder-werpen zoals (agrarisch) natuurbeheer, veehouderij en waterbeleid.

Agrarische natuurverenigingen (ANV’s) en CollectievenAgrarische natuurverenigingen spelen een belangrijke rol in de uitvoering van projecten in het agrarisch gebied. Vooral het Coördinatiepunt werkt nauw samen met ANV’s, zowel bij de uitvoering van het Groen Blauw Stimuleringskader als bij verschillende gebiedsgerichte projecten. Sinds hun oprich-ting vormen de Collectieven, als verantwoordelijke partijen voor het collectief agrarisch natuurbeheer, bij de uitvoering van het agrarisch natuurbeheer een belangrijke gespreks-partner voor het Coördinatiepunt.

ErfgoedorganisatiesEr vindt overleg plaats met verschillende organisaties op het gebied van erfgoed en monumentenzorg, met name rond enkele specifieke projecten.


29

3.4 Beleid en beleidsbeïnvloeding

NatuurnetwerkDe realisatie van het Natuurnetwerk Brabant (NNB) is een van de belangrijkste speerpunten in het provinciale biodiversi-teitsbeleid. Het NNB omvat zowel een rijksdeel als een provin-ciaal deel. Het rijksdeel omvat alle bestaande natuur en de nog te realiseren natuur, waaraan Europese verplichtingen zijn gekoppeld. Dit is wat betreft financiering de verantwoordelijk-heid van het Rijk. Het provinciaal deel omvat de natuurambitie zonder de Europese verplichtingen. Dit deel valt onder de verantwoordelijkheid van de Provincie Noord-Brabant, die samen met betrokken organisaties het gehele NNB wil realise-ren. Voor deze opgave is het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) opgericht. In dit fonds is € 240 miljoen opgenomen voor het realiseren van de ontbrekende delen van het NNB. Partijen kunnen delen van het NNB realiseren met inzet van middelen uit het fonds, aangevuld met een eigen aandeel. Brabants Landschap is trekker van de natuurrealisatie in ver-schillende gebieden, zoals Pompveld, Regte Heide, Helvoirts Broek, Mortelen-Scheeken, Nuenens Broek en Tongelaar.

Agrarisch natuur- en landschapsbeheerEen tweede belangrijke doelstelling van het provinciale na-tuurbeleid vormt het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Bij de uitvoering daarvan is het Coördinatiepunt vaak betrok-ken. Door de betrokkenheid van het Coördinatiepunt volgt Brabants Landschap de beleidsontwikkelingen rondom het agrarisch natuur- en landschapsbeheer nauwlettend.

Ruimtelijke ontwikkelingenEen overkoepelend thema bij de Provincie Noord-Brabant is ruimtelijke ordening. In aanloop naar de inwerkingtreding van de Omgevingswet in 2021, heeft de Provincie in december 2018 haar Omgevingsvisie vastgesteld. Brabants Landschap was, samen met andere natuurorganisaties, betrokken bij de totstandkoming hiervan. De Omgevingsvisie gaat een belang-rijke rol spelen bij de provinciale inzet op thema’s zoals natuur, infrastructuur, landbouw, klimaatadaptatie en de energietransitie. Deze thema’s zijn ook voor Brabants Land-schap van belang. In de Verordening Ruimte, waarmee de Provincie voorwaarden stelt aan ruimtelijke ontwikkelingen, worden de provinciale kaders voor deze thema’s bepaald. Veel meer dan in eerdere jaren is Brabants Landschap betrok-ken bij ontwikkelingen rond duurzame energieopwekking. Naast verschillende initiatieven voor windparken, neemt voor-al het aantal initiatieven voor zonneweiden zeer sterk toe.

Van Gogh Nationaal ParkIn het gebied tussen de steden Den Bosch, Eindhoven, Tilburg en Waalwijk werken partijen samen aan de totstandkoming van het Van Gogh Nationaal Park. In juni 2018 is het startsein gegeven voor het Van Gogh Nationaal Park in oprichting. Het streven is om eind 2019 een officiële aanvraag voor deze status in te dienen. In 2020 wordt hier tevens de Landschaps-triënnale georganiseerd, waarvoor de voorbereidingen reeds zijn gestart.

30

Het gebied omvat een mozaïek van bijzondere natuurgebieden en landschappen, die in elkaar overlopen. Al deze gebieden trekken jaarlijks talrijke bezoekers. Het is van groot belang het gebied verder te versterken met aandacht voor natuur, landschap, landbouw en extensieve recreatie. Brabants Landschap is initiatiefnemer van het park en is kartrekker van het project Brabant Bodem, gericht op landbouwtransitie: de overgang naar duurzame landbouw, waarvan de producten worden afgezet in de regio.

InfrastructuurIn 2018 is veel aandacht uitgegaan naar de plannen voor de verbreding van de A58 en de N65. Beide wegen kruisen be-langrijke beekdalen, zoals de Beerze en de Reusel. Brabants Landschap zet hier, samen met andere natuurorganisaties, in op robuuste ontsnippering van de beekdalnatuur.

Nationaal natuurbeleidOp basis van het huidige kabinetsbeleid zijn enkele maat-regelen genomen, waarmee eerdere bezuinigingen enigszins werden verzacht. Dit heeft geleid tot het beschikbaar komen van middelen voor grote natuurprojecten in het Nationale Natuurnetwerk. Sinds 2015 is er meer budget beschikbaar gekomen voor de afronding van natuurgebieden waarvoor Europese doelen zijn vastgelegd (Natura2000/PAS). De mid-delen voor het beheer van de bestaande natuurgebieden zijn tot nu toe gewaarborgd.

Natura2000 en het Programma Aanpak StikstofDe Europese Unie nam onder de noemer Natura2000 het initiatief om de belangrijkste Europese natuurgebieden te beschermen. In Noord-Brabant liggen 21 Natura2000-gebieden, waarvan er 10 overlappen met de terreinen van Brabants Landschap. Voor alle Natura2000-gebieden is een beheerplan opgesteld, waarin wordt vastgelegd hoe en wanneer de doelen voor een gebied gehaald moeten worden. Daarnaast wordt in het beheerplan beschreven hoe wordt omgegaan met activiteiten in en rondom Natura2000-gebie-den, die negatieve effecten hebben op deze doelstellingen. Een belangrijke stap in dit dossier is tevens de inwerking-treding van het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Dezeaanpak voorziet in maatregelen, die leiden tot minder stik-stofneerslag op de kwetsbare natuurgebieden en aanvullende maat-regelen, die de natuurkwaliteit in deze gebieden verhogen. Brabants Landschap voert in diverse gebieden maatregelen van dit programma uit.

Gemeenschappelijk LandbouwbeleidEen ander belangrijk Europees dossier is het Gemeenschap-pelijk Landbouwbeleid. Er is daarbij meer nadruk komen te liggen op de ‘vermaatschappelijking’. Dat betekent dat di-recte inkomenssteun is verminderd en dat de financiële steun meer gerechtvaardigd wordt door de meerwaarde op het gebied van voedselzekerheid en -veiligheid, leefomgeving, natuur, landschap, milieu, klimaat en biodiversiteit. Zowel vanuit het agrarisch natuur- en landschapsbeheer als vanuit het thema water zijn er middelen voor cofinanciering van maatregelen. Brabants Landschap volgt de ontwikkelingen van dit dossier daarom nauwlettend.


4.1 Bestuur Brabants Landschap is een stichting met een bestuur, be-staande uit een Algemeen Bestuur en een Hoofdbestuur, en een directie.

Belangrijke taken van het Hoofdbestuur zijn het interne toe-zicht op het door de directie gevoerde beleid, het nemen van besluiten over grondtransacties, het vaststellen van de Meer-jarenraming en het financiële beheer.

Het Hoofdbestuur kwam in 2018 zes keer bijeen. Er werden 48 grondtransacties voorgelegd aan het Hoofdbestuur. Overige belangrijke agendapunten waren het Manifest met het oog op de provinciale verkiezingen in maart 2019, de erfgoedvisie, de VGG-procedure, evaluatie van het functioneren van het Hoofdbestuur, Brabant Bodem, de problematiek van drugs- en afvaldumping en het provinciaal natuurbeleid.

Het Algemeen Bestuur bestaat uit een brede vertegenwoordi-ging van de Brabantse maatschappelijke geledingen. De le-den beschikken over belangrijke bevoegdheden, waaronder de benoeming van de leden van het Hoofdbestuur, het be-noemen van de voorzitter in functie en het vaststellen van het (financiële) jaarverslag, de begroting en het beleid op hoofd-lijnen. Tevens hebben zij een adviserende rol en een signale-ringsfunctie richting Hoofdbestuur en directie. In 2018 kwam het Algemeen Bestuur tweemaal bijeen: op 15 juni voor de jaarvergadering en op 25 oktober voor een themabijeenkomst over de Erfgoedvisie. Jaarvergadering Algemeen BestuurVanuit de gerestaureerde Zwarte Schuur op de Pannenhoef werd een excursie gehouden onder leiding van H. Schep, districtsbeheerder en B. Pörtzgen, beheerder.

Vervolgens werd vergaderd in De Ruyterhof in Rijsbergen. Het jaarverslag 2017, de jaarrekening 2017 en de Meerjarenbe-groting 2018-2021 werden goedgekeurd door de vergadering.

Volgens rooster waren de volgende personen aan de beurt voor periodiek aftreden:❋ mevrouw M. Abrahams te Best❋ mevrouw A. van den Berg te Dinteloord❋ de heer E. van Dijk te Ulvenhout❋ de heer A.J.A.G. Extra te Oisterwijk❋ de heer F. Ellenbroek te Tilburg❋ de heer A.J.M. Rombouts te Rijsbergen❋ de heer J. Schipper te Breda❋ de heer E. Speeckaert te Brussel❋ de heer P.J.J.M. Swinkels te Ulvenhout❋ de heer J.M. Verschuuren te Oisterwijk

Mevrouw A. van den Berg en de heer E. Speeckaert stelden hun plaats beschikbaar en traden terug als lid van het Alge-meen Bestuur. Mevrouw A. van den Berg was lid sinds 2006. De voorzitter bedankte haar voor haar inzet, onder andere op het gebied van erfgoed, zoals bij de restauratie van Fort de Roovere. Als dank overhandigde de voorzitter haar een boek en een boeket. De heer E. Speeckaert was bestuurslid vanaf 1997. Helaas was hij verhinderd de vergadering bij te wonen.

Als kandidaat-leden werden voorgedragen:❋ mevrouw I.A.M. Woestenberg te ’s-Hertogenbosch❋ de heer J.J. Mulleman te Bergen op Zoom❋ de heer J.A.P.G. Verhulst te Etten-Leur

Mevrouw I.A.M. Woestenberg, gemeentesecretaris van ’s-Hertogenbosch, heeft veel bestuurlijke ervaring en grote betrokkenheid bij natuur en landschap in Noord-Brabant.

4 Organisatie

31

32

Omdat zij was verhin-derd stelde ze zich voor in de vergadering van 25

oktober 2018.De heer J.J. Mulleman is

actief bestuurslid van het Natuur-podium Brabantse Wal

en vervangt in deze stichting mevrouw I. Corsten.

De heer J. Verhulst is als biologisch veehouder en bestuurslid ZLTO voor de ecologische landbouw ook zeer betrokken bij natuur en landschap in Noord-Brabant.De kandidaat-leden werden door de vergadering onder applaus benoemd.

Wijzigingen in het Hoofdbestuur en de Beheer-commissieDe heer A. Rombouts kondigde zijn terugtreden aan als lid van het Hoofdbestuur en als voorzitter van de Beheercommis-sie. Hij was lid van het Hoofdbestuur en voorzitter van de Beheercommissie sinds oktober 2010. De voorzitter overhan-digde hem een boek en boeket als dank voor zijn grote inzet. Aan zijn afscheid werd met de leden van het Hoofdbestuur en de Beheercommissie ook nog uitgebreider aandacht besteed.De heer S. Middelkamp, in 2017 toegetreden tot het Algemeen Bestuur, werd als zijn opvolger benoemd tot lid van het Hoofdbestuur en als voorzitter van de Beheercommissie.

In memoriam J.J.M. BakkerOp 30 augustus 2018 overleed ons zeer gewaardeerde lid van het Algemeen Bestuur, Jack Bakker. Hij was lid van het Alge-meen Bestuur vanaf 1999, was een trouwe bezoeker van de bestuursvergaderingen en had een actieve inbreng.Als Statenlid heeft hij zich bijzonder ingespannen voor de provinciale regeling voor Ecologische Verbindingszones, die werd uitgevoerd door onze stichting. Hij was altijd zeer betrokken bij het werk van onze afdeling Landschapsbe-heer. Wij zijn dankbaar voor wat hij voor onze stichting heeft betekend.

Najaarsbijeenkomst Algemeen BestuurOp 25 oktober 2018 begon de bijeenkomst van het Algemeen Bestuur met een korte bestuursvergadering. De notulen van de jaarvergadering d.d. 15 juni 2018 werden goedgekeurd en ondertekend.Tijdens deze bijeenkomst traden twee leden van het Alge-meen Bestuur terug op eigen verzoek:❋ De heer W.R. Ligtvoet: hij was bestuurslid sinds 1987 en

werd in 1988 benoemd als secretaris. Hij heeft deze functie met veel inzet vervuld tot hij in 2003 terugtrad als secreta-ris en lid van het Hoofdbestuur.

❋ De heer A. Wintjes was lid van het Algemeen Bestuur sinds 2006. Hij was bestuurlijk vertegenwoordiger van Brabants Landschap in het bestuur van Stichting Kasteel Heeswijk.

De voorzitter bedankt beide bestuurders voor hun grote inzet.

Het onderwerp van de themabijeenkomst was de Erfgoedvisie van Brabants Landschap. Deze was vooraf toegestuurd aan de leden van het Algemeen Bestuur. J. Baan, directeur, schetste de motivatie voor het opstellen van een erfgoedvisie voor Brabants Landschap. E.J. van Haaf-ten, adjunct-directeur, gaf in hoofdlijnen een toelichting.B. Massop, restauratie-architect en W. Zonneveld, bouw- coördinator Brabants Landschap gaven een presentatie over een paar grote projecten.Tot slot gaf S. de Koning, directeur Monumentenwacht Noord-Brabant een lezing over erfgoed.

BeheercommissieDe Beheercommissie werd in 2018 gevormd door S. Middel-

kamp (voorzitter), K. Albers, C. Bastmeijer, E. Brou-wer, J. Dirkx, P. van Hoven, H. Moller Pillot,

A. Rombouts, J. Vogels, P. Wolff, J. Rijn-tjes, J. Baan, E.J. van Haaften en A.

Simons. Informatie over de behan-delde onderwerpen is opgeno-men in § 1.3 Beheerplanning.


4.2 Personeel

Per 31 december 2018 waren er 62 medewerkers met een vast dienstverband werkzaam bij Brabants Landschap, waaronder 21 parttimers. Van deze medewerkers maakten er 3 gebruik van de seniorenregeling, wat inhoudt dat ze een dag per week minder werken met inlevering van 10% salaris maar met be-houd van 100% pensioenopbouw. De Nieuwjaarsbijeenkomst voor de medewerkers werd ge-houden op 4 januari 2018 in Kasteel Maurick te Vught. Vooraf-gaand aan de vergadering werd een excursie door Out Herlaer en Haanwijk gehouden. De sportmiddag, waarvoor ook de oud-medewerkers met partners worden uitgenodigd, werd gehouden op 23 mei in Haaren. Er werd getennist en gevoetbald op het sportterrein in Haaren. De middag werd afgesloten met een barbecue achter het kantoor van Brabants Landschap, in de sfeervolle ambiance van Landgoed Nemerlaer.

Het personeelsfeest, waarvoor ook oud-medewerkers met partners waren uitgenodigd, werd gehouden op 28 septem-ber 2018 op Landgoed Mattemburgh. ’s Middags werden rondleidingen gegeven door de gerestaureerde villa, de tuin en het park. De dag werd afgesloten met een diner in de Orangerie op Mattemburgh.

Mutaties in het personeelsbestandOp 15 april 2018 ging G.J.M. Derks, terreinmedewerker district Oost, met pensioen. Hij nam op 2 maart 2018 op Kasteel Ton-gelaar afscheid van collega’s. Op 31 juli 2018 ging E.A. Rijken met vervroegd pensioen. Hij nam op 18 mei afscheid als coördinator vrijwilligers en werd opgevolgd door M. Jellema-Pardoen.

Er werd een jaarcontract aangeboden aan:❋ M. Jellema-Pardoen, per 1 maart 2018 als coördinator

vrijwilligers.❋ J.G. van Oosterhout, per 1 september 2018 als terrein-

medewerker regio Midden Brabant, district West.

❋ W.W. van Tienen, per 1 oktober 2018 als terreinmedewerker district Oost.

In vaste dienst zijn getreden:❋ R.A. Hogeling, per 1 januari 2018 als terreinmedewerker in

district West.❋ V. Maas, per 1 juli 2018 als medewerkster beheerplannen en

monitoring.

Overige wijzigingen:❋ J. Scholten, medewerkster soortenbescherming. Het

tijdelijke dienstverband is verlengd tot 1 augustus 2019.❋ E. van der Zee, terreinmedewerker district Oost. Dit

dienstverband werd beëindigd op 11 maart 2018.

Jubilea Op 1 juni 2018 was T. Quekel, beheerder regio ‘De Brand, Nemerlaer, Oude Hondsberg en Haanwijk’ 25 jaar in dienst bij Brabants Landschap. Hij vierde zijn jubileum met familie en collega’s.Op 25 oktober 2018 was F. ter Schure, coördinator Land-schapsbeheer Oost-Brabant, 25 jaar in dienst. Hij vierde dit jubileum met de collega’s van Landschapsbeheer.

PersoneelsbeleidBrabants Landschap heeft een personeelsvertegenwoordiging die enkele keren per jaar bijeenkomt onder voorzitterschap van de directeur. Vanuit het Hoofdbestuur is een personeels-commissie samengesteld die het personeelsbeleid volgt en stuurt. Er is een interne en externe klachtenregeling opge-steld. Daarnaast bestaat er een regeling met betrekking tot opleidingsfaciliteiten. Brabants Landschap organiseert bij-scholingscursussen op het gebied van arbo, veiligheid en VCA-certificering. Tenminste eenmaal per twee jaar worden er functioneringsgesprekken gevoerd.

Haaren, mei 2019 | J. Baan, directeur

33

34

4.3 Leden Algemeen Bestuur 2018

Erevoorzitter: F.J.M. Houben

M. Abrahams te Best

K. Albers te Maarheeze

J.J.M. Bakker te Sleeuwijk (overleden 30-8-2018)

Th.A.M. Beckers te Tilburg

A.C.J. Besselink te Etten-Leur

M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse* te Haaren (penningmeester)

C.A.M. Collart te Leende

C.J.F.M. Corsten-Hulsmans te Breda

J.K.B van Daalen* te Rosmalen (vice- voorzitter)

J.H.C. Dielissen te Breda

W.N. van den Dries te Helvoirt

E. van Dijk te Ulvenhout (erelid)

F.J.M. Ellenbroek te Tilburg

M.A.T. van der Els te Grave

A.J.A.G. Extra te Oisterwijk

R. Gaymans te Made

E.H.J.M. de Groot te Uden

A. van Halem te Eindhoven

J.G. Kloosterboer te Eindhoven

R.H. Loudon te Heeze

B.H.P.J.M. de Louweren te Breda

L.W.J. Mertens te Ulvenhout

S. Middelkamp* te Berlicum

C.M.M. Molle te Valkenswaard

H.K.M. Moller Pillot te Tilburg

M.A.H. Moorman* te Heesch

R.J. van de Mortel te Vught

J.J. Mulleman te Bergen op Zoom

A.L.M. Nelissen te 's-Hertogenbosch

G.J. van Nuland te Dongen

F.A. Petter* te Bergen op Zoom (secretaris)

W. Philips te Eindhoven

P.H.M. van Poppel te Vught

A.J.M. Rombouts te Rijsbergen

J. Schipper te Breda

A.J.A.M. Segers te Vught

J. van der Straaten te Berkel-Enschot

P.J.J.M. Swinkels te Breda

E.A. Thorissen te Eindhoven

J.A.P.G. Verhulst te Etten-Leur

J.M. Verschuuren te Oisterwijk

J.A.M. Vos* te Ulvenhout (voorzitter)

I.M.A. Woestenberg te 's-Hertogenbosch

P.V.I.M. Wolff te Eindhoven

A.R. Wolters te Tilburg

*lid Hoofdbestuur

35


4.4 Relevante nevenfuncties leden Algemeen Bestuur 2018

M. Abrahams lid Project Advies Commissie Het Groene Woud, secretaris IVN BestK. Albers lid Beheercommissie Brabants Landschap, lid KNNV EindhovenA.C.J. Besselink voorzitter bestuur World Class Maintenance, voorzitter Raad van Commissarissen

REWINM.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse penningmeester Brabants Landschap, bestuurslid Landschapsfonds Groene

Woud, penningmeester Stichting Ons LandschapC.A.M. Collart directeur Pallieter Reneff BV, lid adviescommissie Global Clean Tech Capital

Fund IIJ.K.B. van Daalen vice-voorzitter Brabants Landschap, voorzitter Grondkamer Oost, senior rechter

Rechtbank Oost-Brabant, lid Raad van Advies Stichting Kasteel HeeswijkJ.H.C. Dielissen programmaleider ARK Natuurontwikkeling, lid Raad van Toezicht VlinderstichtingW.N. van den Dries lid Redactiecommissie Brabants LandschapE. van Dijk voorzitter Stichting Ons Brabants LandschapF.J.M. Ellenbroek museaal educatief adviseur, vicevoorzitter Raad van Toezicht Stedelijk Museum

Breda, lid Raad van Advies IVNM.A.T. van der Els sectormanager CelloE.H.J.M. de Groot lid Raad van Advies IVN Noord-Brabant, lid Dagelijks Bestuur en Algemeen

Bestuur Waterschap Aa en Maas, campagneleider en lid regiobestuur Water Natuurlijk Brabant, pr-functionaris Vrijwillig Landschapsbeheer Uden, natuurgids-watergids-landschapsgids IVN Uden

S. Middelkamp lid Hoofdbestuur Brabants Landschap, voorzitter landelijke adviescommissie Groen-Blauwe diensten, voorzitter Beheercommissie Brabants Landschap, lid regionale Commissie Hertogswetering van Waterschap Aa en Maas, bestuurslid Stichting Wandelnet

H.K.M. Moller Pillot lid Beheercommissie Brabants LandschapM.A.H. Moorman lid Hoofdbestuur Brabants Landschap, burgemeester gemeente Bernheze,

voorzitter Vereniging Brabantse Gemeenten, voorzitter Raad van Commissarissen Monumentenwacht Noord-Brabant, bestuurslid Taskforce Brabant-Zeeland Ondermijnende criminaliteit

R.J. van de Mortel burgemeester gemeente Vught, voorzitter Provinciale Commissie Boomfeestdag Brabant, voorzitter Stichting Landgoed Baest, ministerieel toezichthouder stichting Jachtexamens, voorzitter Stichting Natuurbegraafplaats Bos van de Heilige Geest

J.J.M. Mulleman bestuurslid Stichting Natuurpodium Brabantse WalA.L.M. Nelissen bestuurslid Stichting Ons Brabants Landschap, voorzitter Raad van

Commissarissen Brainport Development BV G.J. van Nuland Algemeen directeur Brabant Water, lid Raad van Commissarissen Rabobank

’s-Hertogenbosch e.o.F.A. Petter secretaris Brabants Landschap, burgemeester gemeente Bergen op Zoom,

voorzitter Stichting Flora- en Faunawet examens P.H.M. van Poppel mediator, voorzitter Visstand beheercommissie Waterschap Aa en MaasA.J.M. Rombouts lid Beheercommissie Brabants Landschap, bioloog (gepensioneerd) J. van der Straaten voorzitter stichting SaxifragaP.J.J.M. Swinkels Board of Directors, executive director Bavaria, bestuurslid Federatie Nederlandse

Levensmiddelenindustrie, bestuurslid Nederlandse BrouwersE.A. Thorissen lid Redactiecommissie Brabants Landschap, conservator Brabant CollectieJ.A.P.G. Verhulst biologisch boer, voorzitter Netwerk Goed Boeren, lid Algemeen Bestuur

Waterschap Brabantse Delta, lid Stuurgroep Agroforestry Noord-Brabant, vice-voorzitter Stichting Vitale Circulaire Economie, lid Stuurgroep Brabant Bodem, portefeuillehouder Natuur en Landschap ZLTO

J.M. Verschuuren hoogleraar Europees en internationaal milieurecht, hoogleraar Sustainability Center Tilburg University

J.A.M. Vos voorzitter Brabants Landschap, bestuurslid Molenstichting Noord-Brabant, lid Raad van Toezicht LandschappenNL, waarnemend burgemeester gemeente Eersel, lid steunstichting LandStad de Baronie

I.A.M. Woestenberg gemeentesecretaris ’s-Hertogenbosch, lid Redactiecommissie Brabants Landschap

P.V.I.M. Wolff lid Beheercommissie Brabants Landschap, lid Dagelijks Bestuur Raad van Aangeslotenen BMF

A.R. Wolters Bestuurslid ECNC Land & Sea Group, bestuurslid-manager Stichting Nature for Health

36

4.5 Personeelsbezetting 2018

Kantoor Haaren

J. Baan, directeur-rentmeesterM.A. Caspers, medewerker redactie*E.H.W. van Gompel, directiesecretaresse* E.A. van Haaften, adjunct-directeurE. Hassas, medewerkster financiën/administratie* C.J.F. Hermus, bouwkundig vastgoedbeheerderP.J.J. IJpelaar-van Mierlo, medewerkster receptie en administratie* H.J. van Ingen, rentmeester* A.B.J. Kelderman, voorlichter* S.C.A. Koen-van Loon, medewerkster voorlichting* S.J.A.M. de Kort, projectmedewerkerV. Maas, medewerkster beheerplannen en monitoringA.M.D. Mallien-Jansma, medewerkster receptie en administratie* R.M.A. van Mook, medewerker beheer- en vastgoedadministratieA.A.J.C. Mulders-Boers, medewerkster administratie* W.H.A. Peters, medewerker vastgoedbeheerJ.M.G.H. van der Sande-van de Ven, directiesecretaresse* A.W. Simons, coördinator beheer en projectenM.H.P. Snelting-van Dijk, medewerkster voorlichting* J.J.M. van Zeeland, hoofd financiënW.L. Zonneveld, bouwkundige

Buitendienst

District West J.J.H. van Doormaal, terreinmedewerker*K.A. Elshout, terreinmedewerker R.A. Hogeling, terreinmedewerkerW.M.J.M. de Jong, beheerderD.J. de Jonge, beheerderF. W.J.M. Kolsters, terreinmedewerkerK. Koopmans, tuinbaas MattemburghH.C. Mos, terreinmedewerkerB. Pörtzgen, beheerderW. Romijnders, terreinmedewerkerJ. Schenkeveld, terreinmedewerkerJ. Schep, districtsbeheerderJ.H. Vink, terreinmedewerker

District OostM.G.M. de Bijl, beheerderH.J.M. Burgers, terreinmedewerkerM.F. Fliervoet, districtsbeheerderA.M. van Houts, terreinmedewerker N.L. Jeurissen, terreinmedewerker*M.M.J.W. Kapteijns, terreinmedewerker/filmerT.C. de Mol, beheerderM.J.B. Philipsen, terreinmedewerker

T.J.M. Quekel, beheerderW.F.J.R. van Schipstal, terreinmedewerkerW.P.J. Schrauwen, terreinmedewerker* G.L.M. Traa, beheerderB.R.H. Vervest, terreinmedewerker LandschapsbeheerG.C.F. Braat, coördinator West-BrabantH.J. den Hollander, medewerkster soortenbescherming* (knt) A.T.M. Huijden, secretaresse* (knt)C. Larosch, medewerker regelingen (knt)M. Renes, veldmedewerker soortenbeschermingF.J.M. ter Schure, coördinator Oost-Brabant*J. Sloothaak, medewerker soortenbescherming* (knt)A.P.T. Stoop, veldmedewerker West-BrabantC.J.L.M. Voets, veldmedewerker Oost-Brabant Tijdelijke medewerkersM. Jellema-Pardoen, coördinatrice vrijwilligers*J.C.Y.M. van Nes-Jansen, medewerkster receptie*J. Scholten, medewerkster soortenbescherming LandschapsbeheerR.H.C.M. Suiker, terreinmedewerker*

* part-time (32 uur per week of minder)

* part-time (32 uur per week of minder)

37


5.1 Specificatie natuurterreinen

Stand per 31-12-2018 per beheerregio in hectaren BRAND: Brand, Brokkenbroek, Leemputten 703BRESTBOSCH: Brestbosch, Vilt, Zevenhutten 421DOMMELDAL: Dommelbeemden, Dommeldal, Gasthuiskamp, Geregt, Mortelven,Nuenens Broek, Ruweeuwsels, Croy 690GROOTE BEERZE:Baest, Groote Beerze, Kleine Beerze, Landschotse Heide, Neterselse Heide 1.152GROOTE SLINK:Groote Slink, Sijp, Krim 773HEESWIJK 113HERBERTUSBOSSEN:Astense Aa, Braakhuizensche Heide, Kreylse Bos, Herbertusbossen, Hugterheide 1.241KARREGAT:Berkt, Karregat, Nulandse Heide, Heinis 69KEENT:Keent, Mariëndal, Reekse Bergen 378MATTEMBURGH: Hoogerwaard, Lindonk, Mattemburgh, Markiezaat 2.476MORTELEN:Mortelen, Oirschotse Dijk, Scheeken 1.788NEMERLAER:Kerkeindse Heide, Nemerlaer, Oude Hondsberg, Uilenbroek 789PANNENHOEF:Blauwe Kamer, Ettense Gemeentebossen, Krabbebossen, Pannenhoef, Vloeiweide 1.085POMPVELD:Fort Altena, Fort Bakkerskil, Fort Giessen, Groesplaat, Pompveld, Pax, Struikwaard, Uppelse Molen, Witdammen 642REGTE HEIDE:Nieuwkerk, Ooijevaarsnest, Riels Laag, Gemeentebossen Goirle 901ROODE WEEL:Oudland, Pottersbos, Roode Weel 198ROOVERTSE HEIDE:Abcoven, Annanina’s Rust, Beleven, Dal van de Reusel, Gorp de Ley, Roovertse Heide, Zwartven 1.277TONGELAAR:Kraaijenbergse Plas, Maasuiterwaarden, Tongelaar, Vogelshoek 680VALKENHORST: Groote Heide, Gijzenrooi, Heezerven, Moerputten, Valkenhorst 1.463VUGHTSE LANDGOEDEREN:Eikenhorst, Helvoirts Broek, Jagershagen, Sparrendaal, Venrode, Wargashuyse, Haanwijk, Pettelaer, Sterrenbosch, Zegenwerp 791ZOOMLAND:Boslust, Buitenlust, Groot Molenbeek, Zoomland, Zuren Hoek 794

Totaal 18.424

5 Bijlagen

Van de totale oppervlakte is >> in erfpacht: 2.121 hectare in beheer: 300 hectare

38

5.2 Overzicht projecten

Opgestart - planvorming-diverse objecten kleine inrichtingsprojecten-diverse objecten maatregelen in het kader van Natura2000 - PAS-diverse objecten natte natuurparels-diverse objecten onderhoud historische tuinen-Haanwijk onderhoud tuin-Leemkuilen inrichting terrein voormalige steenfabriek-Regte Heide herstel heischraal grasland (LIFE+)-Valkenhorst herstel Greveschutven e.o.-Markiezaat aanleg broedeilanden-Haanwijk restauratie diverse gebouwen-Hogerwaardpolder inrichting vrijkomende percelen

Uitvoering-Haanwijk Museaal landschap-Haanwijk onderhoud tuin-Scheeken uitkijktoren edelhert-Tongelaar herstel beekdal Lage Raam-Brand aanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland en nat schraalland-diverse objecten kleine inrichtingsprojecten-diverse objecten maaien nat schraalland-diverse objecten maatregelen in het kader van Natura2000 - PAS-diverse objecten onderhoud historische tuinen-Heeswijk laanherstel -Mortelen aanleg (spoor)ecoduct-Mortelen/Dommeldal Kloppend Hart van het Groene Woud-Mortelen/Scheeken ontwikkeling nat schraalland - aanleg boomkikkerbiotoop-Mortelen/Scheeken uitvoering diverse inrichtingsprojecten Bidbook Groene Woud-Oirschotse Dijk Groene Corridor-Pannenhoef inrichting en herstel Zwarte Schuur-Pompveld hydrologische maatregelen-Regte Heide heideherstel - herstel nutriëntenbalans-Rovertse Heide landschapsecologische systeemanalyse-Fort Altena restauratie Remise B-Zwartven herstel leefgebied Brouwketel-Hilver beplanting/restbestek de Gooren

Afgerond-Brand aanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland en nat schraalland-Brand uitvoering Natte Natuurparel - ontwikkeling schraalland-Fort Giessen herstel fortgracht-Fort Giessen restauratie remise A en C-Haanwijk restauratie Haanwijk 1-Leemkuilen sloop steenfabriek-Markiezaat herstel schuur Hildernisse-Mattemburgh herstel parktuin-Mattemburgh nieuwe overwinteringsplaats kuipplanten en aanpassing Orangerie-Mortelen/Scheeken herintroductie edelhert-Oude Hondsberg herstel venoever Galgeven-diverse objecten kleine inrichtingsprojecten-diverse objecten aanleg poelen-diverse objecten bestrijding Amerikaanse vogelkers-diverse objecten maaien nat schraalland-Mortelen/Scheeken uitvoering diverse inrichtingsprojecten Bidbook Groene Woud-Nuenens Broek & Mortelen extra maaien ten behoeve van verschraling-Pannenhoef Lange Matenloop - Turfvaart - Bijloop-Nemerlaer visie landgoed en kasteel

39


5.3 Verantwoordingsverklaring Stichting het Noordbrabants Landschap, CBF

Het Algemeen Bestuur van de stichting Het Noordbrabants Landschap (hierna te noemen Brabants Landschap) onder-schrijft de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen en de daar-aan verbonden algemeen geldende principes. In deze verant-woordingsverklaring wordt aangegeven hoe de drie algemeen geldende principes binnen Brabants Landschap zijn geïmple-menteerd. Tot slot wordt uitgelegd hoe gezorgd wordt voor de juiste samenstelling en (het evalueren van) het functione-ren van het Algemeen Bestuur, Hoofdbestuur en directie.

1. De wijze waarop de functie ‘toezicht houden’ wordt ge-scheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’;

2. De wijze waarop aan een optimale besteding van midde-len wordt gewerkt zodat effectief en doelmatig wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstelling;

3. De wijze waarop Brabants Landschap streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, informatie verschaft en wensen, vragen en klachten verwerkt.

4. De wijze van samenstellen en (evalueren van het) functio-neren van het Algemeen en Hoofdbestuur en directie.

Ad.1. , Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren

Brabants Landschap is een stichting met een bestuur en direc-tie. Het bestuur bestaat uit een Hoofdbestuur en een Alge-meen Bestuur. Belangrijke taken van het Hoofdbestuur zijn het interne toezicht op het door de directie gevoerde beleid en het nemen van besluiten voor aankopen, het vaststellen van de Meerjarenraming, het financiële beheer en beleidsno-tities. De bestuurlijke en uitvoerende taken met betrekking tot de dagelijkse zaken zijn via mandatering opgedragen aan de directie. In het door het bestuur vastgestelde directiesta-tuut zijn de verantwoordelijkheden en afstemming tussen bestuur en directie nader omschreven en vastgelegd. De directie hanteert bij de uitvoering van haar taken de kaders zoals die zijn vastgelegd in de door het Hoofdbestuur vast-gestelde beleidsvisies (onder andere visies voorlichting, recreatie, gebouwen en graslandbeheer). Tevens wordt door de directie gebruik gemaakt van een drietal commissies: de Personeelsvertegenwoordiging (overleg tussen de directie en een personeelsvertegenwoordiging), de Beheercommissie

40

(een door het bestuur ingestelde onafhankelijke commissie onder voorzitterschap van een lid van het Hoofdbestuur die het bestuur en de directie adviseert bij natuurwetenschappe-lijke vragen en beheervisies/beheerplannen beoordeelt en vaststelt) en de Redactiecommissie (stuurt en begeleidt de inhoud van het Mededelingenblad).

Leden van het Algemeen Bestuur worden benoemd op voor-dracht van het Hoofdbestuur. Het Algemeen Bestuur heeft een klankbord- en signaleringsfunctie richting Hoofdbestuur en directie en stelt de hoofdlijnen van het beleid vast. Het Algemeen Bestuur benoemt uit haar midden de leden voor het Hoofdbestuur voor een zittingsperiode van 4 jaar (maxi-maal 2x herbenoembaar). Het Algemeen Bestuur komt twee-maal per jaar bijeen. In het voorjaar worden het jaarverslag en de jaarrekening vastgesteld. In het najaar vindt een thema-tische vergadering plaats waarin beleidsthema’s worden besproken en richtinggevende kaders worden vastgesteld.

Ad.2. , Effectiviteit en efficiency van bestedingen

De door het bestuur vastgestelde beleidsnotities op het gebied van beleid en beheer (directiestatuut, de door de Beheercommissie opgestelde visies van o.a. graslandbeheer, heidebeheer, soortenbeheer en communicatie) vormen de richtinggevende kaders voor het doelmatig, effectief werken en een verantwoorde, optimale besteding van de beschikbare middelen. Binnen deze kaders wordt gewerkt aan de realise-ring van de statutair vastgelegde doelstellingen. Op basis van de jaarlijks door het bestuur vastgestelde meerjarenraming

(incl. toelichting) worden de jaarlijkse werkplannen en projectplannen opgesteld. Ook de beleidsvisies en beheer-visies en beheerplannen voor de terreinen vormen hiervoor een belangrijke basis. De bestedingen van de middelen worden getoetst aan deze vastgelegde visies en plannen. Hierbij spelen kostenefficiëntie, standaardkostprijzen, goede projectvoorbereiding en aanbestedingsbeleid een belangrijke rol. Een uitgebreide projectadministratie (voorbereiding, offertes, aanbesteding, uitvoering en rapportages) vormt daarbij een essentiële rol, ook in lerend opzicht.

Evaluatie van de uitvoering van activiteiten vindt plaats via de actualisering van beheerplannen, beheervisies, de input van de Beheercommissie (viermaal per jaar) en Redactie-commissie (eenmaal per jaar), de evaluatie van de uitvoering van projecten (projectadministratie) en interne overleg-kaders als stafoverleg (maandelijks), beheerdersoverleg (tweemaal per jaar met alle beheerders), districtsbeheerders- overleg (maandelijks) en overleg landschapsbeheer (maan-delijks). Evaluatie omvat ook de ecologische monitoring. Hierbij spelen een nulmeting (opgenomen in de beheer-plannen), omissies (vermeld in de beheerplannen) en projectmonitoring (effectmonitoring) een belangrijke rol. In het kader van de omvorming van het Programma Beheer wordt voor de verschillende beheertypen een monitorings-protocol ontwikkeld. Brabants Landschap tracht bij deze monitoring zoveel mogelijk natuurverenigingen in te scha-kelen. Deze ecologische monitoring vormt een belangrijke input bij de herziening van beheer-plannen en aanpassingen van beleidsnotities.

41


Ad.3. , Omgang met belanghebbenden

Door de brede maatschappelijke verankering en de aanwezig-heid van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer binnen Brabants Landschap is er een grote diversiteit aan belang-hebbenden. De stichting streeft naar een open dialoog. Het brede veld belanghebbenden is te verdelen in beschermers, schenkers, vrijwilligers (weidevogelgroepen, uilengroepen, landschapsbeheergroepen, IVN-afdelingen, vrijwilligers bij het beheer), overheden, maatschappelijke organisaties, on-derzoeksinstituten, bedrijven, opleidingsinstituten, agrariërs en particulieren. Iedere doelgroep vraagt een specifieke benadering. Per doelgroep worden inhoud, kwaliteit en communicatiewijze bepaald en regelmatig tegen het licht gehouden. De door het bestuur vastgestelde beleidsnotitie voorlichting en communicatie vormt hierbij een belangrijke basis. Input van ideeën, opmerkingen, vragen en klachten vindt onder meer plaats via de website (reacties en vragen), het natuurmagazine, de Nieuwsbrief van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer, de cursussen voor de vrijwilligers land-schapsbeheer en soortenbeheer, de Overleggroep Land-schapsbeheer (tweemaal per jaar, platform maatschappelijke partijen voor het werk van het Coördinatiepunt Landschaps-beheer). Met betrekking tot de behandeling van externe klachten heeft het bestuur een klachtenprotocol vastgesteld. Binnenkomende klachten worden conform dit protocol geregistreerd en behandeld. Omdat Brabants Landschap in de volle breedte van het natuur- en landschapsbeheer wil werken, dus zowel binnen de natuurgebieden als in de agrarische gebieden, kiest de stichting voor een open dialoog met alle maatschappelijke partijen die in het buitengebied actief zijn. De brede samenstelling van het Algemeen Bestuur is in dit licht een logische keuze. Om als stichting deze rol als initiator en bruggenbouwer te kunnen blijven spelen is een open dialoog van essentieel belang.

Ad.4. , Samenstelling en evaluatie functioneren Algemeen Bestuur, Hoofdbestuur en directie

SamenstellingHet Algemeen Bestuur bestaat uit een brede vertegenwoordi-ging van de Brabantse maatschappelijke geledingen (bestuur, cultuur, wetenschap, bedrijfsleven, natuur- en milieuvereni-gingen). Leden van het Algemeen Bestuur worden benoemd op voordracht van het Hoofdbestuur. Voor de samenstelling van het Algemeen Bestuur heeft het Hoofdbestuur criteria opgesteld o.a. bestuurlijke ervaring, beschikken over een goed netwerk, het vertegenwoordigen van een maatschappe-lijke geleding en affiniteit met natuurbescherming. Verder wordt gelet op geografische spreiding over de Provincie Noord-Brabant, politieke richting en verdeling man/vrouw. Kandidaten voor het lidmaatschap van het Algemeen Bestuur worden gescreend op basis van de genoemde criteria. Deze criteria gelden ook voor de leden van het Hoofdbestuur met extra criteria voor de in functie te benoemen Hoofdbestuurs-leden, te weten voorzitter, vicevoorzitter, secretaris en pen-ningmeester. De leden van de directie worden benoemd door het Hoofdbestuur. De criteria voor benoeming worden op-gesteld door Hoofdbestuur en directeur en worden tevens besproken in de Personeelscommissie waarin voorzitter en secretaris zitting hebben.

Functioneren en evaluatieHet functioneren van het Algemeen Bestuur wordt jaarlijks door het Hoofdbestuur geëvalueerd. De te behandelen on-derwerpen in de vergaderingen van het Algemeen Bestuur worden, door de brede maatschappelijke vertegenwoordi-

ging, van vele kanten belicht. Indien nodig wordt de agenda van de vergaderingen aangepast t.b.v. door leden van

het Algemeen Bestuur ingediende onderwerpen. De feedback van de leden van het Algemeen Bestuur

wordt geëvalueerd in de vergadering van het Hoofdbestuur. Het Hoofdbestuur evalueert eenmaal per jaar het eigen functioneren. Het functioneren van de directie wordt jaarlijks geëvalueerd door de Personeelscommissie.

Vastgesteld door het Algemeen Bestuur d.d. 13 juni 2014

42

5.4. Toekomstparagraaf

De komende jaren staan er grote projecten op stapel, zowel bij het terreinbeheer als bij landschapsbeheer en voorlichting.

De restauratie van Haanwijk en de ontwikkeling van het pro-ject Out Herlaer vragen veel personele en financiële inzet en aandacht. De aankoop van grond voor de realisering van het Brabantse Natuurnetwerk komt na jaren stagnatie op stoom. Daarnaast participeert Brabants Landschap in grote gebieds-projecten, zoals Van Gogh Nationaal Park en Brabant Bodem. Met het landschapsbeheer zijn we een nieuwe samenwerkings-overeenkomst met de Provincie Noord-Brabant aangegaan voor een periode van 4 jaar. Belangrijk wordt de wijze waarop het Stika (Subsidieregeling Groen-Blauw Stimuleringskader) opnieuw wordt vormgegeven. De samenwerking tussen pro-vincie, gemeenten en waterschappen, gericht op concrete landschapsprojecten, is essentieel voor de kwaliteit van het Brabantse landschap. Ook de uitvoering van het Subsidiestelsel Natuur en Landschap – agrarisch (SNL) via Zeebra blijft een speerpunt. Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer vervult in deze projecten een sleutelrol. We zullen onze verhoogde inzet op het vrijwilligerswerk handhaven en uitbouwen.

Brabants Landschap staat midden in de Brabantse samen-leving. Met ons nieuwe handboek, de diverse infopunten en de doorontwikkelde website beogen we de ledenwerving en voorlichting op niveau te houden. Ook grote projecten als Out Herlaer en de Nieuwe Hollandse Waterlinie spelen een belangrijke rol in de publiciteit en ledenwerving. De komende jaren zijn investeringsjaren. Er is rekening mee gehouden dat onze stevige vermogenspositie wordt ingezet voor de uitvoering van verschillende grote erfgoedprojecten en een aankoopimpuls, waarbij een zekere afname van de liquiditeit is ingecalculeerd. Het financieel beheer blijft ge-richt op een compacte, efficiënt opererende organisatie, die niet meer dan nodig leunt op overheidsbijdragen.

5.5 Risicoparagraaf

Grondaankoop en staatssteunIn 2011 heeft de Europese Commissie goedkeuring verleend aan een nieuwe subsidieregeling voor natuurbeschermings-organisaties (PNB-regeling), waaronder de Landschappen. Naar aanleiding van een door de Vereniging Gelijkberechti-ging Grondbezitters (VGG) ingediende klacht oordeelde de

43


Commissie eind 2015, dat de Staat de PNB-regeling onterecht niet van tevoren heeft aangemeld bij de Commissie, maar dat de steun (nu achteraf) alsnog is goedgekeurd. De klacht is daarmee ongegrond verklaard. Zowel de VGG als Stichting Het Noordbrabants Landschap (samen met de overige Landschappen en de vereniging Na-tuurmonumenten) hebben in 2016 tegen dit besluit van de Europese Commissie – op verschillende gronden – beroep aangetekend bij het Gerecht van de Europese Unie. In tegen-stelling tot de Commissie zijn de Landschappen en Natuur-monumenten van mening dat natuurbeschermings- organisaties als Stichting Het Noordbrabants Landschap niet kwalificeren als ‘onderneming’ en er daarom geen sprake was van staatssteun.Eind 2018 heeft het Gerecht uitspraak gedaan en daarbij het besluit van de Commissie nietig verklaard. Belangrijk formeel punt daarbij was dat het Gerecht van oordeel is dat de Com-missie had moeten kiezen voor een zogeheten formele on-derzoeksprocedure voor afhandeling van de klacht van de VGG en het onderzoek niet had kunnen afdoen in een infor-mele onderzoeksprocedure.Stichting Het Noordbrabants Landschap heeft daarop in de-cember 2018 (samen met de overige Landschappen en de Vereniging Natuurmonumenten) hoger beroep ingesteld bij het Hof van Justitie. Kern van het hoger beroep: het Gerecht had het beroep van de VGG niet-ontvankelijk moeten verkla-ren en de Commissie heeft haar onderzoek wel degelijk gedu-

rende de informele procedure kunnen afronden. Reden waar-om het arrest van het Gerecht door het Hof dient te worden vernietigd en het besluit van de Commissie in stand dient te blijven. Deze procedure loopt momenteel nog, waarbij het nu wachten is op de eventuele verweren van andere partijen, zoals de Commissie en de VGG en uiteindelijk de uitspraak van het Hof. Een datum voor deze uitspraak is nog niet bekend.

Stichting Kasteel HeeswijkBij aankoop van het landgoed rondom Kasteel Heeswijk heeft Brabants Landschap een eerste recht van koop van het kasteel bedongen om de historische band tussen landgoed en kasteel te behouden, mocht de Stichting Kasteel Heeswijk worden opgeheven. Brabants Landschap stelt zich garant voor ver-plichtingen van Stichting Kasteel Heeswijk tot maximaal € 45.000.

Haanwijk 1In verband met de voorgenomen horeca-exploitatie stelt Brabants Landschap zich garant tot een bedrag van € 110.000, lopende de procedure van de Bestemmingsplanwijziging van woon- naar horecabestemming van Kasteel Haanwijk.

Orangerie MattemburghIn verband met de exploitatie van de Orangerie heeft Brabants Landschap een borgstelling van € 100.000 op zich genomen. De borgstelling is geldig tot 1 januari 2021.

5.6 Financiële paragraaf

De solvabiliteit en de liquiditeitspositie van Stichting Het Noordbrabants Landschap zijn ruim voldoende. Daardoor kunnen eventuele financiële risico’s worden opgevangen. Het totaal van de baten bedraagt dit verslagjaar € 20.139.000 afge-rond. Totaal is 114,4% van de baten besteed aan de doelstel-lingen. Het totaal van de wervingskosten bedraagt 1,6% van de geworven baten. Wenselijk is maximaal 4%. De verhouding kosten beheer en administratie ten opzichte van de totale lasten is 2,9% en de gehanteerde en vastgelegde normbedraagt maximaal 5%. Het balanstotaal per ultimo 2018 bedraagt € 33.982.000 afgerond.

De bestemmingsreserves bestaan uit:˘ reserve aankoop natuurgebieden˘ reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden˘ reserve gebouwen inclusief ondergrond˘ continuïteitsreserve˘ reserve erfpachtkoopsommen˘ reserve beleggingen

De doelstelling van het beleggingsbeleid bij Brabants Land-schap is vastgelegd in het beleggingsstatuut en gericht op het behoud van het vermogen. Enige groei is van belang om de inflatie vóór te blijven. Het maximale belang in effecten is 50% van de bestemmingsreserve. Beleggingen in portefeuille bestaan uit directe beleggingen in effecten of beleggingen via beleggingsfondsen. Een individueel aandeelbelang mag

nooit meer dan 5% van het totale belang in aandelen bedra-gen. De beleggingshorizon is lang, dat wil zeggen langer dan5 jaar. Het beleggingsrisico in de portefeuille wordt minstens eenmaal per jaar getoetst aan de beleggingsdoelstelling. Het te beleggen vermogen wordt op een dynamische wijze gema-naged. Beleggingen in de portefeuille voldoen aan duurzaam-heidscriteria volgens de UN Global Compact Principles. Vol-gens de vereisten van Brabants Landschap maken de vermogensbeheerders gebruik van onafhankelijke research van externe analisten voor de duurzaamheidsscreening. De eindverantwoordelijkheid voor het beheer van het vermogen ligt bij het Hoofdbestuur van Brabants Landschap dat daartoe een financiële commissie heeft aangesteld met daarin de voorzitter, penningmeester en directeur. De financiële com-missie is verantwoordelijk voor het beheer van het vermogen en neemt de beslissingen over de beleggingen voor zo ver vallend binnen het beleggingsstatuut. De penningmeester, lid van de financiële commissie, houdt toezicht op de gemaakte afspraken met de vermogensbeheer-ders en eventuele beleggingsadviseur(s). De financiële com-missie delegeert het beheer van het belegd vermogen mo-menteel aan de vermogensbeheerders van de ABN-AMRO Bank en de Rabobank. De financiële commissie komt twee-maal per jaar bijeen en rapporteert aan het Hoofdbestuur over het gevoerde beleggingsbeleid.Het totaal belegd vermogen bedraagt per 31 december 2018 € 9.334.013,-. In het boekjaar 2018 bedraagt het negatieve beleggingsresultaat € 230.023,-. Dit is inclusief de kosten van de externe vermogensbeheerders.

44


43

Financieel Jaarverslag 2018 en Begroting 2019

44

Geconsolideerde balans na resultaatbestemming

31 december 2018in € 1.000

31 december 2017in € 1.000

1.1 Materiële vaste activa 424 312

1.2 Voorraden 72 79

1.3 Vorderingen en overlopende activa 9.084 6.735

1.4 Effecten 9.334 9.401

1.5 Liquide middelen 15.068 21.746

33.558 37.961

33.982 38.273

Reserves en fondsen

- reserves

2.1 continuïteitsreserves 4.911 5.000

2.2 bestemmingsreserves 20.301 24.272

25.212 29.272

- fondsen

2.3 bestemmingsfondsen 1.451 1.451

26.663 30.723

2.4 Langlopende schulden 2.012 2.251

2.5 Kortlopende schulden 5.307 5.299

33.982 38.273

2 pa s s i v a

1 a c t i v a

45


Geconsolideerde staat van Baten en Lasten

2018 werkelijkin € 1.000

2018 begroting in € 1.000

2017 werkelijkin € 1.000

Baten3.1 Van overheden3.1.1 Subsidies aankoop natuurgebieden 3.179 5.050 1.839 3.1.2 Diverse subsidies 9.348 7.895 9.343

12.527 12.945 11.182 3.2 Van particulieren3.2.1 Beheer en projecten 875 913 798 3.2.2 Contributies, donaties, giften en schenkingen 2.862 1.609 1.950

3.737 2.522 2.748 3.3 Van bedrijven3.3.1 Beheer en projecten 2.196 1.880 3.410 3.3.2 Donaties, giften en schenkingen 20 6 7

2.216 1.886 3.417 3.4 Van organisaties zonder winststreven3.4.1 Beheer en projecten 478 109 215 3.4.2 Donaties, giften en schenkingen 18 4 3

496 113 218 3.5 Loterijorganisaties 1.198 1.130 1.125

Totaal van de geworven baten 20.174 18.596 18.690 3.6 Overige baten -35 100 278

Totaal baten 20.139 18.696 18.968

LastenBesteed aan doelstellingen

4.1 Aankoop natuurgebieden met opstallen 6.007 6.650 5.437 4.2 Onderhoud natuurgebieden en opstallen 7.295 6.203 6.772 4.3 Landschapsbeheer 2.047 1.732 2.542 4.4 Projecten 6.470 4.677 6.179 4.5 Voorlichting 1.223 905 1.284

23.042 20.167 22.214 4.6 Wervingskosten 320 318 341 4.7 Kosten beheer en administratie 706 852 738

Totaal lasten 24.068 21.337 23.293

Saldo voor Financiële baten en lasten -3.929 -2.641 -4.325 4.8 Saldo Financiële baten en lasten -131 275 404

Saldo van baten en lasten -4.060 -2.366 -3.921

Voor de mutaties zie pagina 50 tot en met 54 van dit jaarverslag.

Toegevoegd aan of onttrokken uit

2.1 Continuïteitsreserve2.1.1 Continuïteitsreserve -89 -100

-89 -100 2.2 Bestemmingsreserves2.2.1 Reserve aankoop natuurgebieden -2.828 -1.500 -2.229 2.2.2 Reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden 1.200 1.354 2.2.3 Reserve gebouwen inclusief ondergrond -2.000 -2.100 2.2.4 Reserve beleggingen -343 153

-3.971 -2.246 -2.076 2.3 Bestemmingsfondsen2.3.1 Bestemmingsfonds bepaald door derden2.3.2 NPL-gelden -263 2.3.3 Bestemmingsfonds landschapsbeheer -163 2.3.4 Bestemmingsfonds Ons Brabants Landschap 0 -20 -1.419 2.3.5 Provinciaal exploitatiefonds

0 -20 -1.845 Totaal verdeling resultaat -4.060 -2.366 -3.921

3 b at e n

4 l a s t e n

b e s t e m m i n g r e s u lta at 2 0 1 8

46

Financieel jaarverslag 2018

Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten 2018

AlgemeenDe Stichting Het Noordbrabants Landschap (hierna genoemd Brabants Landschap) heeft ten doel het behoud, het herstel en de ontwikkeling van natuurwaarden, landschappelijke waarden en cultuurhistorische (landschaps)waarden in het buitengebied van de provincie Noord-Brabant. Zij realiseert deze doelstelling door aankoop, inrichting en beheer van na-tuurgebieden, landgoederen en landbouwgronden gelegen in het Natuurnetwerk Brabant, alsmede via taken op het gebied van landschapsbeheer. De bestuurssamenstelling van Brabants Landschap staat op bladzijde 32 van dit verslag.Brabants Landschap is in het bezit van de ANBI status. ANBI staat voor Algemeen Nut Beogende Instelling en onder bepaalde voorwaarden van de Belastingdienst kunnen giften aan Brabants Landschap fiscaal aantrekkelijk zijn voor de giftgever. Het nadelig saldo van € 4,1 miljoen wordt dit ver-slagjaar veroorzaakt door eigen bijdragen aan 73 aankopen en aan 21 projecten waaronder € 2 miljoen voor project Mattem-burgh en € 1,5 miljoen voor project Haanwijk, zie 4.4.

Het doel van de Stichting Ons Brabants Landschap is fond-senwerving voor projecten van Brabants Landschap en het onderhouden van een duidelijke en efficiënte werkrelatie met Brabants Landschap.Het bestuur van Ons Brabants Landschap wordt gevormd door E. van Dijk, voorzitter, J. Baan, secretaris, M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse, penningmeester, M.F.P.M. Alting von Geusau, bestuurslid, H.J.G. Hendriks, bestuurslid en A.L.M. Nelissen, bestuurslid. Er waren in dit verslagjaar geen mutaties op de bankrekening van Ons Brabants Landschap. Het eigen vermogen en de liquidi-teit bedraagt € 9.550 aan het begin en aan het einde van 2018.

In de geconsolideerde balans en de geconsolideerde staat van baten en lasten zijn de jaarrekeningen van Brabants Land-schap en Ons Brabants Landschap ineen geschoven. De twee hiervoor genoemde stichtingen zijn statutair gevestigd te ’s-Hertogenbosch en houden kantoor te Haaren op landgoed Nemerlaer.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva

AlgemeenDe jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de nieuwe Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 650 Fondsenwer-vende organisaties. Bij het opmaken van de jaarrekening zijn de richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) gehanteerd.Tenzij anders vermeld worden de activa en passiva gewaar-deerd tegen de nominale waarde.

Materiële vaste activaIn de jaarrekening wordt het bezit aan gronden en gebouwen gewaardeerd op het symbolische bedrag van € 1 omdat de on-roerende bezittingen duurzaam aan het economische proces onttrokken zijn. De uitbreidingen worden gefinancierd door middel van subsidies, uit de reserve aankoop natuurgebieden en uit het bestemmingsfonds bepaald door derden. De investeringen van Brabants Landschap worden gewaar-deerd op kostprijs onder aftrek van afschrijving, welke wordt berekend volgens de afschrijvingsmethode ‘Sum of the year digits’ op basis van de geschatte levensduur. Voor de dienst-auto’s en de werktuigen is er rekening gehouden met een restwaarde.

VoorradenDe voorraden zijn gewaardeerd tegen kostprijs of duurzaam lagere actuele waarde.

VorderingenDe vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde (geamortiseerde kostprijs) en de te verwachten erfstellingen en legaten worden vastgesteld aan de hand van schriftelijk vastgelegde informatie. Een voorziening voor oninbaarheid wordt bepaald op basis van de statische methode.

EffectenDe aandelen en obligaties worden gewaardeerd tegen de reële waarde en vervolgens tegen de actuele waarde zijnde de marktwaarde. De gerealiseerde en de ongerealiseerde koersresultaten worden verantwoord onder de post saldo

47


financiële baten en lasten in de geconsolideerde staat van baten en lasten.

Liquide middelenDe liquide middelen bestaan uit kortlopende banktegoeden en worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

ContinuïteitsreserveDeze reserve dient om eventuele toekomstige exploitatiete-korten te kunnen opvangen. De maximaal toegestane hoogte van deze reserve mag conform de norm van het CBF niet meer zijn dan 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorgani-satie.

BestemmingsreserveDe reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden dient voor het niet-reguliere beheer, een eigen aandeel in natuur-ontwikkeling en voor de afdekking van eventuele toekom-stige claims. De reserve aankoop natuurgebieden wordt aangewend om het gedeelte van de aankoopsommen voor natuurgebieden te financieren dat niet gesubsidieerd wordt. De reserve gebouwen inclusief ondergrond is bedoeld voor de aankoop van gebouwen die onlosmakelijk zijn verbonden met de te verwerven natuurgebieden. Deze aankopen worden niet gesubsidieerd. De reserve erfpachtkoopsommen is er om eventueel oude erfpachtcontracten terug te kunnen kopen en de reserve beleggingen is er om nadelige ongerealiseerde koersresultaten per ultimo van het boekjaar in de toekomst te kunnen opvangen.

BestemmingsfondsenDe bestemmingsfondsen betreffen fondsen waaraan door derden voorwaarden zijn gesteld. Uit het fonds NPL-gelden worden tekorten van diverse projecten, van voorlichting en de bijdrage aan LandschappenNL betaald.

Langlopende schuldenDe langlopende schulden zijn schulden van langer dan één jaar. Deze post bevat in 2018 een vooruit ontvangen subsidie. Deze is gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.

Kortlopende schuldenDe kortlopende schulden bevatten schulden en vooruit ont-vangen bedragen met een looptijd die korter is dan één jaar. Deze zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat

AlgemeenDe baten en lasten worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestaties en toegerekend aan het jaar waarop deze betrekking hebben op basis van de verrichte prestaties.

Subsidies aankoop natuurgebieden en diverse subsidiesDe subsidies aankoop natuurgebieden worden opgenomen in het jaar van de schriftelijke toezegging of anders in het jaar van ontvangst. De subsidie van SNL is een vergoeding voor het beheer van onze natuurgebieden waarvan de voorschot-ten en afrekening geheel worden verantwoord in het jaar van ontvangst. De subsidies voor projecten worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestaties en toegerekend aan het jaar waarop deze betrekking hebben op basis van de verrichte prestaties.

PensioenenDe pensioenen van de medewerkers van Brabants Landschap zijn ondergebracht bij de Stichting Bedrijfspensioenfonds van de Landbouw (BPL). Het pensioen bestaat uit een verplichte basisregeling en een excedentregeling voor de medewerkers waarvan het loon boven de sociale verzekeringsgrens komt. Voor beide vormen van het pensioen geldt de middelloon-regeling. Vanaf 2015 wordt door het BPL het pensioengevend salaris boven € 100.000 niet meer opgebouwd. Voor de di-recteur is voor dit bedrag boven de € 100.000 een pensioen-verzekering afgesloten voor een netto pensioen bij Nationale-Nederlanden.

Toerekening van de kostenDe methodiek van de toerekening van de kosten is als volgt: personeelskosten, huisvestingskosten, kantoorkosten en vervoerskosten worden verhoudingsgewijs doorgeboekt naar de diverse kostensoorten. Van de 52,7 fte’sworden 8 fte’s toegerekend naar beheer en administratie en 2,7 fte’s naar wervingskosten. Van de totale kosten van huisvesting, kan-toor, heffingen en verzekeringen, bestuur en afschrijvingen wordt 42,8% doorberekend naar de diverse kostensoorten. Van de hiervoor genoemde kosten wordt 20% toegerekend naar Landschapsbeheer, 10% naar projecten, 4% naar beheer en administratie, 7% naar voorlichting en 1,8% naar wervings-kosten.

48

Toelichting op de balans

1.1 Materiële vaste activa

Natuurgebieden met opstallen, direct aangewend in het kader van de doelstelling

in € 1.000

Eigendom, c.q. erfpacht per 31 december 2018 18.424 ha 1

Bedrijfsmiddelen, benodigd voor de bedrijfsvoering

in € 1.000 in € 1.000

Boekwaarde dienstauto's en werktuigen per 31 december 2017 236

Aanschaffing 8 dienstauto's, 1 klepelmaaier en 1 heftruck in 2018 228

Opbrengst door inruil/verkoop van 6 dienstauto's -15

449

Afschrijving 2018 99

Boekwaarde per 31 december 2018 350

Boekwaarde inventaris 31 december 2017 75

Aanschaffing in 2018 59

134

Afschrijving 2018 61

Boekwaarde inventaris per 31 december 2018 73

Totaal materiële vaste activa per 31 december 2017 312

Totaal materiële vaste activa per 31 december 2018 424

1.2 Voorraden

De onderstaande voorraden worden direct aangewend in het kader van de doelstelling31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Voorraad landgoederenboeken, gewaardeerd tegen kostprijs 42 43

Voorraad handboeken voor toekomstige beschermers, gewaardeerd tegen kostprijs 30 36

72 79

49


1.3 Vorderingen en overlopende activa

1.3.1 Provincie Noord-Brabant

31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Subsidies

- grondaankopen 2.582 1.691

- diverse projecten 506 531

- landschapsbeheer 243 181

- inrichtingskosten grondaankopen 53

3.384 2.403

1.3.2 Overige vorderingen en overlopende activa

31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Nalatenschappen 2.002 79 NPL 1.125 1.125

Schenking voor project Mattemburgh 987 1.103

Debiteuren 505 1.099

Betalingsrechten 418

Erfpachtkoopsommen Zoomland 270 300

Intrest 149 159

Vooruitbetaalde kosten algemeen en overlopende activa 120 112

Subsidie van gemeente Boxtel voor infopunt Duijfhuis 118 118

Subsidie van gemeente Woudrichem voor project baggeren gracht Fort Giessen 6 237

5.700 4.332

Totaal vorderingen en overlopende activa 9.084 6.735

1.4 Effecten

Het beleggingsbeleid is duurzaam, risicomijdend en met een brede spreiding. Vandaar dat de middelen voor een groot gedeelte worden aangehouden in de vorm van liquiditeiten. Deze worden, afhankelijk van de rentemarkt, bij diverse bankinstellingen weggezet op marktcondities in de vorm van deposito’s, spaargelden en dergelijke.De effecten zijn gewaardeerd op de marktwaarde en het beheer van de portefeuilles is uitbesteed.

31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Obligaties met een aanschafwaarde van € 6.816.894 6.771 6.566 Aandelen met een aanschafwaarde van € 2.506.052 2.563 2.835

9.334 9.401

50

1.5 Liquide middelen31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Banken 15.068 21.746

15.068 21.746

Reserves en fondsen

Verloopoverzicht reserves en fondsen

Continuïteits-reserves

Bestemmings-reserves

Bestemmings-fondsen

Totaal

Stand per 1 januari 2018 5.000 24.272 1.451 30.723

Mutaties

- dotaties 2.006 4.572 1.961 8.539

- onttrekkingen -2.095 -8.543 -1.961 -12.599

-89 -3.971 0 -4.060

Stand per 31 december 2018 4.911 20.301 1.451 26.663

Verloopoverzicht reserves

Continuïteits-reserve

Bestemmingsreserves Totaal

Continuïteits-reserve

Aankoop natuur-gebieden

Beheer en ontwikkeling natuur gebieden

Gebouwen inclusief ondergrond

Erfpacht-koopsom-men

Beleggingen

Stand per 1 januari 2018 5.000 10.858 5.000 5.000 3.000 414 29.272

Mutaties

- dotaties 2.006 3.337 1.200 35 6.578

- onttrekkingen -2.095 -6.165 -2.035 -343 -10.638

-89 -2.828 1.200 -2.000 -343 -4.060

Stand per 31 december 2018 4.911 8.030 6.200 3.000 3.000 71 25.212

51


2.1.1 ContinuïteitsreserveDeze reserve dient om eventuele toekomstige exploitatietekorten uit hoofde van natuurbeheer op te kunnen vangen en mag niet hoger zijn dan 1,5 maal de kosten van de werkorganisatie. In 2018 bedroegen de kosten van de werkorganisatie afgerond € 4,3 miljoen. De maximale hoogte van de continuïteitsreserve is in het bestuur vastgesteld op € 5 miljoen.

in € 1.000 in € 1.000

Stand continuïteitsreserve per 31 december 2017 5.000

Gedeelte voordelig saldo 2018 onderdeel beheer € 2.005.712 2.006

2.006

7.006

Gedeelte nadelig saldo projecten 2018 € 2.055.985 2.056

Nadelig saldo Landschapsbeheer 2018 € 38.990 39

2.095

4.911

Totaal continuïteitsreserves per 31 december 2017 5.000

Totaal continuïteitsreserves per 31 december 2018 4.911

2.2 Bestemmingsreserves

2.2.1 Reserve aankoop natuurgebiedenAls gevolg van de wijzigingen in subsidiëring van de aankoop van natuurgebieden moet Brabants Landschap voortaan een gedeelte van de aankoopsommen uit eigen middelen financieren. Indien nodig wordt hiervoor de reserve aankoop natuur-gebieden gebruikt.

in € 1.000 in € 1.000

Stand reserve aankoop natuurgebieden per 31 december 2017 10.858

Ontvangen en schriftelijk toegezegde aankoopsubsidies 2018 € 3.179.046 3.179

Verkoop en ruiling natuurgebieden 2018 € 158.525 158

3.337

14.195

Aankoop natuurgebieden 2018 € 6.165.080 6.165

6.165

8.030

2.2.2 Reserve beheer en ontwikkeling natuurgebiedenDeze reserve dient voor het niet-reguliere beheer, een onverwacht eigen aandeel in natuurontwikkeling en voor de afdekking van eventuele toekomstige claims.

in € 1.000 in € 1.000

Stand reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden per 31 december 2017 5.000

Gedeelte voordelig saldo 2018 onderdeel beheer € 1.200.000 1.200

1.200

6.200

2.1 Continuïtsreserves

52

2.2.3 Reserve gebouwen inclusief ondergrondIn 2010 is naast de reserve erfpachtkoopsommen ook een reserve gebouwen gecreëerd. De reden is dat het in de praktijk vrijwel nooit voor komt dat een erfpachtrecht teruggekocht moet worden, omdat er altijd een voor Brabants Landschap acceptabele nieuwe bewoner gevonden wordt, die het erfpachtrecht koopt. Het komt echter wel regelmatig voor dat Brabants Landschap gebouwen moet kopen, die horen bij te verwerven grond. Omdat de aankoop van gebouwen niet wordt gesubsidieerd, moet Brabants Landschap dit uit eigen middelen financieren, en 'terugverdienen' uit de verkoop van het opstalrecht en het uitgeven van de ondergrond in erfpacht. De reserve gebouwen wordt tevens gebruikt voor grote uitgaven voor gebouwen.

in € 1.000 in € 1.000

Stand reserve gebouwen per 31 december 2017 5.000

Gedeelte voordelig saldo 2018 onderdeel beheer € 35.000 35

35

5.035

Gedeelte nadelig saldo projecten 2018 € 2.000.000 2.000

Saldo koop en verkoop erfpachtkoopsom 2018 Tongelaar € 35.000 35 2.035

3.000

2.2.4 Reserve erfpachtkoopsommenDe reserve erfpachtkoopsommen wordt met een gefixeerd bedrag van € 3 miljoen gecontinueerd om eventuele terugkoop van oude erfpachtcontracten te kunnen voldoen.

31-12-2018in € 1.000

31-12-2018in € 1.000

Reserve erfpachtkoopsommen 3.000 3.000

2.2.5 Reserve beleggingenDeze reserve is er om nadelige ongerealiseerde koersresultaten per ultimo van het boekjaar in de toekomst te kunnen opvangen.

in € 1.000 in € 1.000

Stand reserve beleggingen per 31 december 2017 414

Ongerealiseerde nadelige koersresultaten aandelen 2018 € 244.206 244

Ongerealiseerde nadelige koersresultaten obligaties 2018 € 98.616 99

343

71

Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2017 24.272

Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2018 20.301

53


2.3 Bestemmingsfondsen

Verloopoverzicht Fondsen

Bestemmings-fonds bepaald door derden

Bestemmings-fondsNPL-gelden

Provinciaal exploitatie-fonds

Bestemmingsfonds Landschaps beheer

Bestemmingsfonds Ons Brabants Landschap

Totaal

Stand per 1 januari 2018 317 937 188 9 1.451 Mutaties- dotaties 937 836 188 0 1.961 - onttrekkingen -937 -836 -188 -1.961

0 0

Stand per 31 december 2018 317 937 188 9 1.451

2.3.1 Bestemmingsfonds bepaald door derdenDit fonds is in het leven geroepen omdat een nalatenschap werd ontvangen met de bepaling het geld te bestemmen voor de aankoop van een natuurgebied. Daarnaast is in 2013 een nalatenschap toegezegd voor de instandhouding en aankoop van natuurgebieden.

31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Bestemmingsfonds bepaald door derden 317 317

2.3.2 NPL-gelden

in € 1.000 in € 1.000

Stand fonds NPL-gelden per 31 december 2017 937 In 2019 te ontvangen bijdrage 2018 van de NPL € 937.500 937

937 1.874

Bestede NPL-gelden in 2018 € 937.500 937 937

937

54

2.3.3 Provinciaal exploitatiefondsDe kosten die gemaakt worden voor draagvlakvergroting van het natuurbeheer in Noord-Brabant worden gesubsidieerd door de Provincie Noord-Brabant.

in € 1.000 in € 1.000

Stand Provinciaal exploitatiefonds per 31 december 2017Subsidie 2018 van de Provincie Noord-Brabant voor draagvlakvergroting € 836.000 836

836 836

Gedeelte van de kosten 2018 voor draagvlakvergroting € 836.000 836 836

2.3.4 Landschapsbeheer

in € 1.000 in € 1.000

Stand fonds NPL-gelden landschapsbeheer per 31 december 2017 188

In 2019 te ontvangen bijdrage 2018 van de NPL-gelden landschapsbeheer € 187.500 188

188

376

Bestede NPL-gelden landschapsbeheer in 2018 € 187.500 188

188

188

2.3.5 Bestemmingsfonds Ons Brabants LandschapHet bestemmingsfonds Ons Brabants Landschap bestaat uit de algemene reserve van Ons Brabants Landschap.

31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Bestemmingsfonds Ons Brabants Landschap 9 9

Totaal bestemmingsfondsen 1.451 1.451

55


Schulden

2.4 Langlopende schulden met een verwachte looptijd langer dan 1 jaar31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Vooruit ontvangen subsidie Provincie Noord-Brabant voor het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en landschapswaarden in de agrarische gebieden 2.012 2.251

2.012 2.251

2.5 Kortlopende schulden31-12-2018in € 1.000

31-12-2017in € 1.000

Vooruit ontvangen subsidie Provincie Noord-Brabant voor project De Groene Corridor 2.044 1.119Crediteuren 1.271 1.028Vooruit ontvangen subsidies Provincie Noord-Brabant voor diverse projecten 947 1.069Nog niet opgenomen verlofuren personeel 350 328Nog te betalen loonheffing en sociale premies aan belastingdienst 176 169Nog te betalen pensioenpremies aan bedrijfsvereniging 170 164Nog uit te keren vakantietoeslag 2018 personeel 104 103Vooruit ontvangen subsidie Provincie Noord-Brabant voor Landschapsbeheer 34 338Nog te betalen premies aan bedrijfsvereniging 23 22Nog te betalen btw 4e kwartaal 2018 aan belastingdienst 10 4Nog te betalen subsidie project De Groene Corridor aan gemeente Oirschot 386Nog te betalen sloopkosten steenfabriek Leemputten 350Diverse nog te betalen kosten 178 219

5.307 5.299

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Aankoopsubsidies zijn na de ontvangst van een schriftelijke bevestiging van de Provincie Noord-Brabant voor bijna € 2,6 miljoen als vordering opgenomen in de balans. Er zijn ook aankopen, waarvan er waarschijnlijk nog een aankoopsubsidie te verwachten is voor een bedrag met een bandbreedte tussen de € 0,5 en € 1 miljoen, die nog niet als vordering in de balans zijn opgenomen. Voor deze aankopen zijn de aankoopsubsidies nog niet aangevraagd of zijn de schriftelijke bevestigingen van de Provincie Noord-Brabant nog niet ontvangen.

In 2011 heeft de Europese Commissie goedkeuring verleend aan een nieuwe subsidieregeling voor natuurbeschermings-organisaties (PNB-regeling), waaronder de Landschappen. Naar aanleiding van een door de Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters (VGG) ingediende klacht oordeelde de Commissie eind 2015, dat de Staat de PNB-regeling onterecht niet van tevoren heeft aangemeld bij de Commissie, maar dat de steun (nu achteraf) alsnog is goedgekeurd. De klacht is daarmee ongegrond verklaard. Zowel de VGG als Stichting Het Noordbrabants Landschap (samen met de overige Landschappen en de vereniging Natuurmonumenten) hebben - op verschillende gronden - in 2016 tegen dit besluit van de Europese Commissie beroep aangetekend bij het Gerecht van de Europese Unie. In tegenstelling tot de Commissie zijn de Landschappen en Natuur-monumenten van mening dat natuurbeschermingsorganisaties als Stichting Het Noordbrabants Landschap niet kwalificeren

56

als ‘onderneming’, en er daarom geen sprake was van staatssteun. Eind 2018 heeft het Gerecht uitspraak gedaan en daarbij het besluit van de Commissie nietig verklaard. Belangrijk formeel punt daarbij was dat het Gerecht van oordeel is dat de Commissie had moeten kiezen voor een zogeheten formele onderzoeksprocedure voor afhandeling van de klacht van de VGG, en het onderzoek niet had kunnen afdoen in een informele onderzoeksprocedure. Stichting Het Noordbrabants Landschap heeft daarop in december 2018 (samen met de overige Landschappen en de Vereniging Natuurmonumenten) hoger beroep ingesteld bij het Hof van Justitie. Kern van het hoger beroep: het Gerecht had het beroep van de VGG niet-ontvankelijk moeten verklaren, en de Commissie heeft haar onderzoek wel degelijk gedurende de informele procedure kunnen afronden. Reden waarom het arrest van het Gerecht door het Hof dient te worden vernietigd en het besluit van de Commissie in stand dient te blijven. Deze procedure loopt momenteel nog, waarbij het nu wachten is op de (eventuele) verweren van andere partijen zoals de Commissie en de VGG en uiteindelijk de uitspraak van het Hof. Een datum voor deze uitspraak is nog niet bekend.

Bij aankoop van het landgoed rondom kasteel Heeswijk heeft Brabants Landschap een eerste recht van koop van het kasteel bedongen om de historische band tussen landgoed en kasteel te behouden, mocht de Stichting Kasteel Heeswijk worden opgeheven. Brabants Landschap stelt zich garant voor verplichtingen van Stichting Kasteel Heeswijk tot maximaal € 45.000. In verband met de voorgenomen horeca-exploitatie stelt Brabants Landschap zich voor landgoed Haanwijk garant tot een bedrag van € 110.000, lopende de procedure van de Bestemmingsplanwijziging van woon- naar horecabestemming van Kasteel Haanwijk. In verband met de exploitatie van de Orangerie op landgoed Mattemburgh heeft Brabants Landschap een borgstelling van € 100.000 op zich genomen. De borgstelling is geldig tot 1 januari 2021.

57


Toelichting op de staat van baten en lasten

3 Baten

3.1 Van overheden

3.1.1 Subsidies aankoop natuurgebiedenVoor de verwerving van tot natuur om te vormen landbouwgrond verkrijgt Brabants Landschap een gedeelte van haar middelen uit subsidies van de Provincie Noord-Brabant. Deze worden betaald uit het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB). Voor aankopen staat momenteel voor bijna € 2,6 miljoen aan vorderingen open voor GOB-subsidies.

2018 werkelijk in € 1.000



Verwerving natuurgebieden 3.179 5.050 1.839

Voor 2018 is er 75% van de verwervingskosten van natuurgebieden begroot als aankoopsubsidie. De GOB-subsidie bedraagt mo-menteel 85% als het natuurgebied gelegen is in het rijksdeel van het Natuurnetwerk Brabant (NNB) en 50% als het in het provinci-ale deel van het NNB ligt. Sommige aankopen zijn niet subsidiabel. In de begroting was er met meer subsidie rekening gehouden.

3.1.2 Diverse subsidiesDe subsidie van SNL wordt verkregen via voorschotten. Fysieke veldcontroles veroorzaken wijzigingen in de voorschotten. De bevoorschotting van de subsidie van SNL wordt na 6 jaar via afrekeningen definitief.




Subsidiestelsel Natuurbeheer (SNL) 4.526 4.500 4.641 Projecten 1.815 1.209 1.607 Landschapsbeheer 1.737 1.260 1.814 Draagvlakvergroting 836 850 836 Inrichting natuurgebieden 261 57 Beheer 144 46 88 Gemeenten 29 30 30 Pachtafkoop Mortelen Bidbook Mortelen 270

9.348 7.895 9.343

Voor projecten veroorzaakt de bijna € 1,1 miljoen subsidie voor het project De Groene Corridor het verschil met het begrote bedrag. De kosten voor dit project bedragen voor 2018 eveneens bijna € 1,1 miljoen, zie ook 4.4. Bij Landschapsbeheer is voor de ecologische verbindingszones (EVZ), voor het Stika en de gebiedscoördinatie weide- en akkervogelbeheer in de begroting een pm-post opge-nomen terwijl er voor deze posten ruim € 314.000 is ontvangen. De nieuwe subsidie voor inrichting van verworven gronden, die in 2017 van kracht werd, was bij de opstelling van de begroting 2018 niet voorzien. Voor beheer is er van het Nationaal Restauratie-fonds € 104.987 ontvangen terwijl er € 15.000 was begroot.

58

3.2 Van particulieren

3.2.1 Opbrengsten beheer en projecten van particulieren




Pachten en huren 848 891 776 Houtverkopen 11 10 11 Diverse opbrengsten 16 12 11

875 913 798

3.2.2 Contributies, donaties, giften en schenkingen van particulieren




Nalatenschappen 2.006 100 37 Contributie beschermers 457 453 468 Donaties, giften en schenkingen 399 1.056 1.445

2.862 1.609 1.950

Dit verslagjaar zijn er 2 nalatenschappen ontvangen en er worden nog 3 nalatenschappen verwacht voor bijna € 2 miljoen. De grootste bedraagt naar verwachting € 1.794.000. Voor een schenking voor Mattemburgh was er in 2016 € 151.921 in de jaarreke-ning opgenomen, in 2017 € 1.051.079 en in dit verslagjaar is er € 300.000 bijgekomen. De totale schenking bedraagt € 1.503.000. Voor 2018 is er echter € 1 miljoen begroot.

3.3 Van bedrijven

3.3.1 Opbrengsten beheer en projecten van bedrijven




Pachten en huren 1.011 841 991 Cultuurgronden 555 618 581 Betalingsrechten 409 200 594 Houtverkopen 205 190 593 Assurantie uitkeringen 0 26 3 Bijdrage huurder aan sloop project steenfabriek Leemputten 577 Vergoedingen voor beheer natuurgronden projecten boomkikkers 68 Diverse opbrengsten 16 5 3

2.196 1.880 3.410

De pachten zijn in 2018 te laag begroot vanwege nieuwe geliberaliseerde pachtcontracten. Vanwege de verschuiving van cul-tuurgronden naar geliberaliseerde pachtcontracten is de post cultuurgronden te hoog begroot. De betalingsrechten zijn te laag begroot. In de jaarrekening van 2017 zijn de betalingsrechten voor 2016 en 2017 opgenomen. In 2017 is er vanwege natuuront-wikkeling op Valkenhorst en de Regte Heide meer hout verkocht.

59


3.3.2 Donaties, giften en schenkingen van bedrijven




Donaties, giften en schenkingen 20 6 7 20 6 7

3.4 Van organisaties zonder winststreven

3.4.1 Opbrengsten beheer en projecten van organisaties zonder winststreven




Vergoedingen voor beheer natuurgronden 105 26 25 Natuurcompensatie 104 23 Bijdrage Prins Bernhard Cultuurfonds voor Out Herlaer en Verdwenen Venen Pannenhoef 101 4

Pachten en huren 79 77 69

Bijdrage Stichting Cultuurhistorie en Cultuurfonds voor Verdwenen Venen Pannenhoef 26

Bijdrage Stichting De Versterking voor stijltuin Haanwijk 15 Bijdrage VSBfonds voor expositie zuidelijkste deel Nieuwe Hollandse Waterlinie 15 Bijdrage LandschappenNL vanwege afwikkeling 12 Landschappen en opheffingLandschapsbeheer 13

Bijdrage Ravon (Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland) voor poelenbeheer 57

Bijdrage IVN Brabant 3 Diverse opbrengsten 20 6 34

478 109 215

Voor het beheer van Batadorp is voor 4 jaar in een keer € 39.395 ontvangen van Rijkswaterstaat, terwijl er € 22.000 was begroot. Van waterschappen is er voor het beheer van beekdalen en het maaien en afvoeren van maaisel en baggerslib € 48.940 ontvangen, terwijl er € 1.440 was begroot. De natuurcompensatie en de bijdragen voor Out Herlaer, Haanwijk, Verdwenen Venen Pannenhoef en wat kleinere projecten zijn niet begroot.

3.4.2 Donaties, giften en schenkingen van organisaties zonder winststreven




Donaties, giften en schenkingen 18 4 3 18 4 3

60

3.5 Loterijorganisaties

Voor 2018 is een post opgenomen voor de NPL, te ontvangen via LandschappenNL € 1.125.000, waarvan € 937.500 voor Brabants Landschap en € 187.500 voor Landschapsbeheer.




Bijdrage via LandschappenNL NPL voor Brabants Landschap 940 940 937 Bijdrage via LandschappenNL van NPL bestemd voor Landschapsbeheer 258 190 188

1.198 1.130 1.125

Bovenop de reguliere NPL bijdrage van € 937.500 is er voor Brabants Landschap voor het project Verdwenen Venen € 3.043 extra verantwoord. Voor Landschapsbeheer is er voor het wilde bijen project € 70.388 extra verantwoord. De reguliere bijdrage voor NPL Landschapsbeheer bedraagt € 187.500.

3.6 Overige baten2018 werkelijk in € 1.000



Erfpachtkoopsom Tongelaar -35 100 278

Voor een boerderij op Tongelaar heeft Brabants Landschap een vergoeding voor de beëindiging van het erfpachtrecht betaald van € 417.500, terwijl de nieuwe eigenaar een koopsom van het erfpachtrecht heeft voldaan van € 382.500.

61


4 Lasten

Besteed aan doelstellingen

2018 werkelijk 2018 begroting 2017 werkelijk

Totaal besteed aan doelstellingen in % van het totaal aan baten 114,4% 107,9% 117,1%

Kostenverdeelstaat van Brabants Landschap

Aankoop natuur-gebieden

Onderhoud natuur-gebieden

Landschaps- beheer

Projecten Voorlichting Wervings-kosten

Beheer en adm.

Totaal 2018

in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000 in € 1.000

Verwerving natuurgebieden 6.007 6.007

Uitbesteed werk (incl. materialen) 4.267 1.170 6.200 645 9 0 12.291

Salarissen 1.299 501 169 345 208 449 2.971

Sociale lasten 289 108 15 45 32 87 576

Pensioenlasten 231 78 10 32 25 67 443

Overige personeels kosten 81 23 3 9 8 22 146

Huisvestings kosten 24 18 22 9 7 18 98

Kantoorkosten 32 30 13 64 11 33 183

Vervoerskosten 97 22 0 6 8 24 157

Heffingen en verzekeringen 462 20 9 9 2 4 506

Bestuur 4 1 1 0 0 0 6

Algemene kosten 378 55 22 54 9 518

Afschrijvings-kosten 131 21 6 5 1 2 166

Totaal kosten 2018 6.007 7.295 2.047 6.470 1.223 320 706 24.068

Begroot 2018 6.650 6.203 1.732 4.677 905 318 852 21.337

Werkelijk 2017 5.437 6.772 2.542 6.179 1.284 341 738 23.293

4.2 Onderhoud natuurgebieden

Voor inrichting van nieuwe aankoopgebieden is in 2018 € 286.000 uitgegeven, terwijl dit niet begroot is. In 2017 bedroegen deze kosten € 31.000. Maaiwerk en plaatsen en herstellen van afrasteringen zijn begroot voor € 488.000. Hiervoor is € 760.000 uitgegeven in 2018 en € 481.000 in 2017. Voor gebouwen is er in 2018 € 1.312.000 begroot en hieraan is € 1.606.000 besteed. Deze kosten bedroegen in 2017 € 1.261.000.

62

4.3 Landschapsbeheer

Voor het Groen Blauw Stimuleringskader (Stika) is in 2018 € 209.000 uitgegeven en in 2017 € 187.800. Aan een ecologische verbindingszone (EVZ) is in 2018 € 77.000 besteed en in 2017 € 863.000. Deze kosten zijn door de Provincie Noord-Brabant volledig gesubsidieerd. Alle hiervoor genoemde bedragen zijn als pm-post opgenomen in de begroting.

4.4 Projecten

Er is te weinig begroot voor de wintertuin en de parkeerplaats op Landgoed Mattemburgh. Er is € 2.291.000 uitgegeven en € 1.120.000 begroot. Voor de Groene Corridor is € 1.076.000 niet begroot, maar zijn er wel uitgaven gedaan, waarvan het grootste gedeelte het doorsluizen van subsidie aan de gemeente Eindhoven betreft. Voor de restauratie van het landhuis Haanwijk is € 1.698.000 betaald en begroot. Het restant van de uitgaven is begroot en betreft 32 kleinere projecten.

4.5 Voorlichting

Er is € 195.000 uitgegeven aan nieuwe infopunten en onderhoud aan de infopunten, terwijl er € 41.000 begroot is. Aan de website is € 46.000 besteed en hiervoor is € 10.000 begroot en de kosten van personeel en uitbesteed werk zijn hoger uitgevallen dan begroot.

4.6 Wervingskosten


Totaal wervingskosten in % van geworven baten 1,6% 1,7% 1,8%

4.7 Kosten beheer en administratie


Beheer en administratie in % van de totale lasten 2,9% 4,0% 3,2%

Voor de doorberekening van deze kosten zijn 10 fte begroot, terwijl er in 2017 en 2018 voor beheer en administratie 8 fte werkzaam zijn geweest.

63


4.8 Saldo voor financiële baten en lasten2018 werkelijk in € 1.000



Intrest 110 300 122

Intrest obligaties 97 50 94

Dividend aandelen 60 40 62

Gerealiseerd koersresultaat aandelen 27 10 40

Dividendbelasting, valutakosten en buitenlandse bronbelasting aandelen -8 -10 -7

Bankkosten -11 -11 -15

Gerealiseerd koersresultaat obligaties -18 -10 0

Kosten vermogensbeheer -45 -44 -45

Ongerealiseerd koersresultaat obligaties -99 -20 -67

Ongerealiseerd koersresultaat aandelen -244 -30 220

-131 275 404

De ongerealiseerde koersresultaten komen ten laste van de reserve beleggingen, zie 2.2.5.

Personeel

2018werkelijk

2018begroting

2017werkelijk

Gemiddeld aantal personeelsleden uitgedrukt in fulltime (37 uur) arbeidsplaatsen 54 53 53

De bestuurders van Brabants Landschap hebben in 2018 € 961 voor reiskosten ontvangen en in 2017 € 928. Er zijn geen leningen, voorschotten en garanties aan hen verstrekt.

Bezoldiging directieHet bestuur heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponen-ten vastgesteld. Het bezoldigingsbeleid wordt periodiek geactualiseerd. De laatste evaluatie was in december 2018. Bij de bepa-ling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning wordt als basis de regeling van de Provincie Noord-Brabant toegepast. Het dienstverband van de directeur betreft een contract voor onbepaalde tijd met een voltijds werkweek van 37 uur.

naam jaar periode functie-vervulling in het kalender-jaar

duur van het dienstverband in het jaar (in dagen)

deeltijd-factor (in fte)

gewezen topfunc-tionaris?

(fictieve) dienst-betrekking

functies beloning plus belastbare onkosten-vergoedingen (in euro's)

beloningen betaalbaar op termijn (in euro's)

totale bezoldiging (in euro's)

J. Baan 2018 01-01 t/m 31-12 365 1,0 nee ja directeur 127.324 53.195 180.519

J. Baan 2017 01-01 t/m 31-12 365 1,0 nee ja directeur 126.983 47.790 174.773

Bovenstaande tabel is conform de wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Brabants Landschap van toepassing zijnde regelgeving: het algemene WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum voor Brabants Landschap bedraagt in 2018 € 187.000. Over externe niet-topfunctionarissen legt Brabants Landschap geen verantwoording af. Alle leden van het Algemeen Bestuur en het Hoofdbe-stuur (zie bladzijde 32 van dit jaarverslag) zijn onbezoldigd en Brabants Landschap heeft geen beloningen aan de bestuursleden betaald. De beloningen 'betaalbaar op termijn' zijn gestegen vanwege meer op te nemen verlofuren in vergelijking met 2017.

Enkelvoudige jaarrekening Brabants LandschapEr is geen enkelvoudige jaarrekening opgenomen in dit verslag omdat Ons Brabants Landschap van te verwaarlozen belang is met slechts een balanstotaal van € 12.949 en omdat er naar verwachting de komende jaren weinig activiteiten zijn bij Ons Brabants Landschap.

64

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Aan: de directie en het bestuur van Stichting Het Noordbrabants Landschap

VERKLARING OVER DE IN HET BESTUURSVERSLAG OPGENOMEN JAARREKENING 2018

ONS OORDEEL

Wij hebben de jaarrekening 2018 van Stichting Het Noordbrabants Landschap te ’s-Hertogenbosch gecontroleerd.

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting

Het Noordbrabants Landschap per 31 december 2018 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “Fondsenwervende instellingen”

en met de bepalingen bij en krachtens de Wet Normering Topinkomens (WNT).

De jaarrekening bestaat uit:

1. de balans per 31 december 2018;

2. de staat van baten en lasten over 2018; en

3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.

DE BASIS VOOR ONS OORDEEL

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol WNT 2018

vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Wij zijn onafhankelijk van Stichting Het Noordbrabants Landschap zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij

assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening

gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

VERKLARING OVER DE IN HET BESTUURSVERSLAG OPGENOMEN ANDERE INFORMATIE Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit:

⊲ het bestuursverslag 2018;

⊲ de overige gegevens.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen

bevat.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de controle of anderszins, overwogen of de

andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als

onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het jaarverslag en de overige gegevens in overeenstemming met

Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “Fondsenwervende instellingen”.

GEEN CONTROLEWERKZAAMHEDEN VERRICHT TEN AANZIEN VAN DE ANTICUMULATIEBEPALING VAN ARTIKEL 1.6A WNT EN ARTIKEL 5 LID 1(J) UITVOERINGSREGE-

LING WNT

In overeenstemming met het Controleprotocol WNT 2018 hebben wij niet gecontroleerd of er wel of niet sprake is van een normoverschrijding door een

leidinggevende topfunctionaris vanwege eventuele dienstbetrekkingen als leidinggevende topfunctionaris bij andere WNT plichtige instellingen alsmede of

de in dit kader vereiste toelichting juist en volledig is.

BESCHRIJVING VAN VERANTWOORDELIJKHEDEN MET BETREKKING TOT DE JAARREKENING

VERANTWOORDELIJKHEDEN VAN DE DIRECTIE EN HET HOOFDBESTUUR VOOR DE JAARREKENING

De directie is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Richtlijn voor de jaarverslaggeving

650 “Fondsenwervende instellingen” en met de bepalingen bij en krachtens de Wet Normering Topinkomens (WNT). In dit kader is de directie verantwoor-

delijk voor een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen

van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

65


Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de onderneming in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond

van genoemde verslaggevingsstelsel moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen

heeft om de stichting te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is.

De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit

kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

Het algemeen bestuur is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting.

ONZE VERANTWOORDELIJKHEDEN VOOR DE CONTROLE VAN DE JAARREKENING

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie ver-

krijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materi-

ele fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamen-

lijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing

en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstem-

ming met de Nederlandse controlestandaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

⊲ het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in re-

actie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als

basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake

zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of

het doorbreken van de interne beheersing;

⊲ het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend

zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing

van de stichting;

⊲ het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen

door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

⊲ het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-

informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de onderneming haar bedrijfs-

activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht

in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten

wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring.

Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een onderneming haar continuïteit niet langer kan handhaven;

⊲ het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en

⊲ het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

Wij communiceren met het algemeen bestuur onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit

onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Wij bevestigen aan het algemeen bestuur dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met de

raad over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om

onze onafhankelijkheid te waarborgen.

Breda, 14 juni 2019

Mazars N.V.

Was getekend,

W.J.W. van Egeraat RA

66

3 Baten in € 1.000

3.1 Van overheden3.1.1 Subsidies aankoop natuurgebieden 5.050 3.1.2 Diverse subsidies 9.207

14.257 3.2 Van particulieren3.2.1 Beheer en projecten 741 3.2.2 Contributies, donaties, giften en schenkingen 615

1.356 3.3 Van bedrijven3.3.1 Beheer en projecten 2.404 3.3.2 Donaties, giften en schenkingen 10

2.414 3.4 Van organisaties zonder winststreven3.4.1 Beheer en projecten 174 3.4.2 Donaties, giften en schenkingen 11

185

3.5 Loterijorganisaties 1.125

Totaal van de geworven baten 19.337

3.6 Overige baten 100

Totaal baten 19.437

4 Lasten in € 1.000

Besteed aan doelstellingen4.1 Aankoop natuurgebieden met opstallen 8.150 4.2 Onderhoud natuurgebieden en opstallen 6.266 4.3 Landschapsbeheer 1.327 4.4 Projecten 3.314 4.5 Voorlichting 958

20.015 4.6 Wervingskosten 304 4.7 Kosten beheer en administratie 981

Totaal lasten 21.300 Saldo voor Financiële baten en lasten -1.863

4.8 Saldo Financiële baten en lasten 363 Saldo van baten en lasten -1.500

Bestemming resultaat 2019 in € 1.000

Toegevoegd aan of onttrokken uit2.1 Continuïteitsreserve2.1.1 Continuïteitsreserve -100

-100 2.2 Bestemmingsreserves2.2.1 Reserve aankoop natuurgebieden -3.100 2.2.2 Reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden 1.600 2.2.3 Reserve gebouwen inclusief ondergrond 100 2.2.4 Reserve beleggingen

-1.400 2.3 Bestemmingsfondsen2.3.1 Bestemmingsfonds bepaald door derden2.3.2 NPL-gelden2.3.3 Bestemmingsfonds landschapsbeheer2.3.4 Bestemmingsfonds Ons Brabants Landschap2.3.5 Provinciaal exploitatiefonds

Totaal verdeling resultaat -1.500

Begroting 2019

67


68

Brabants Landschappenning

De Brabants Landschap penning is een onderscheiding, die Brabants Landschap toekent aan personen, die zich op uitzonderlijke wijze verdienstelijk maken voor de natuurbescherming in de provincie Noord-Brabant. De penning werd voor het eerst uitgereikt in 1994.

De Brabants Landschap penning - 9 cm in doorsnee, ruim 400 gram zwaar en in fraai brons gegoten - is een werkstuk van de Helmondse kunstenaar Jos Reniers.

De penning is uitgereikt aan:

1994: ing. A.B. Gijtenbeek, directeur van het Brabants Landschap van 1975 t/m 1994; lid Algemeen Bestuur 1994 t/m 2011.

1996: jonkheer mr. E.W.J. van Weede van Dijkveld, bestuurslid van het Brabants Landschap van 1943 t/m 1983, secretaris van 1948 t/m 1969, erelid van het bestuur van 1983 t/m 2000 (overleden 30-03-2000).

1997: drs. M.C.A. Klinkenbergh, bestuurslid van het Brabants Landschap van 1967 t/m 1997, voorzitter van 1974 t/m 1997, erelid van 1997 t/m 2005 (overleden 9-06-2005).

2001: mevr. A. Raadsen, van 1983 tot en met 2000 verantwoordelijk voor de jeugdbijlage van het tijdschrift van het Brabants Landschap.

2002: B. van Polen, journalist/schrijver op het gebied van natuur, landschap en milieu (overleden 24-04-2004).

2003: mr. F.J.M. Houben van 1969 tot 1987 secretaris van het bestuur van het Brabants Landschap; ere-voorzitter vanaf 1987; commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Brabant van 1987 t/m 2003.

2003: dr. H.K.M. Moller Pillot, bioloog/onderzoeker; vanaf 1968 bestuurslid van het Brabants Landschap; van 1973 tot 1997 lid van het Hoofdbestuur; vanaf 1977 lid van de Beheercommissie van het Brabants Landschap.

2005: H.J. van Hoof, oprichter van Stichting Behoud Handelse Bossen en de grote animator achter Stichting ‘Landschap Bakel – Gemert’. Gedreven vrijwilliger.

2010: G.C.M. van der Kaa, gedreven vrijwilliger sinds 1972. Lid van de kerkuilen- en Vogelwerkgroep Midden-Brabant.

2017: dr. J. van der Straaten, lid Ecologische Kring Midden-Brabant, bestuurslid Brabants Landschap.

ColofonFoto’s: Brabants Landschap, Roel Diepstraten,

Harry Fiolet, Leo den Heijer, Jelger Herder,

Marijn Heuts, Erik de Jonge, Dick Klees,

James van Leuven, Natuurmuseum Brabant,

Henk Pijnenburg, Bart Pörtzgen, Marco Renes,

Jochem Sloothaak en Huub Smeding.

Vormgeving: Linda van Eijndhoven, studio x-hoogte, Tilburg

Drukwerk: Q-Promotions

Uitgave: Stichting Het Noordbrabants Landschap

Postbus 80, 5076 ZH Haaren

Telefoon: 0411 62 27 75

E-mail: [email protected]

Internet: www.brabantslandschap.nl

2 0 1 8

Brabants LandschapA D R E S

Postbus 80, 5076 ZH Haaren

Telefoon: 0411 62 27 75

Website: www.brabantslandschap.nl

E-mail: [email protected]

B E Z O E K A D R E S

Kasteelboerderij van Nemerlaer

Kasteellaan 4 in Haaren

2018 - Brabants Landschap€¦ · informatie en worden social media ingezet om nieuws en...

Documents

Transcript of 2018 - Brabants Landschap€¦ · informatie en worden social media ingezet om nieuws en...