Schone Bronnen voor drinkwater

Een gezamenlijk belang?

1

Sandra Verheijden (Brabant Water) André Bannink (RIWA-Maas)

Vakbekwaamheidsbewijs Uitvoeren Gewasbescherming

19 februari 2013, Loosbroek

Drinkwatervoorziening Nederland

*aansluitingen (x1000) 01-01-2011

2

Brabant Water 1100

Evides 1000

Vitens2400

Dunea600 330

Oasen

Waternet480

WML

530

PWN

750

WMD190

WBG280• 10 drinkwaterbedrijven

• Gemiddeld gebruik 120 liter per persoon/dag

• Totale productie 1,1 miljard m3/jaar– 65% grondwater– 35% oppervlaktewater

3

Bronnen voor drinkwater

35%

65%

4

RIWA: wie zijn dat?• Vereniging van rivierwaterbedrijven• Drie secties: Rijn, Maas en Schelde• RIWA-Maas is een internationaal samenwerkings-

verband van drinkwaterbedrijven die Maaswater gebruiken als bron voor de drinkwaterbereiding– Circa 6 miljoen drinkwaterconsumenten in Nederland en

België

Drinkwater: wetgeving

Drinkwaterwet en gewasbeschermingsmiddelen• Drinkwaterbesluit: drinkwater < 0,1 μg/l• Drinkwaterregeling: alle bronnen < 0,1 μg/l

Besluit Kwaliteitseisen en Monitoring Water• Innamepunt oppervlaktewater: < 0,1 μg/l

EU Grondwaterrichtlijn• Alle grondwater: < 0,1 μg/l

EU Kaderrichtlijn Water• Zuiveringsinspanning drinkwater moet omlaag

5

Schone bronnen

Robuuste zuivering

Veelvuldige controle

Onberispelijk drinkwater

Multi Barrière Principe

6

Drinkwater in Brabant• Jaarlijks 180 miljoen m3 drinkwater• Bron is grondwater (36 locaties, diepte varieert)

– 6 zeer kwetsbare winningen– 16 kwetsbare winningen– 14 weinig kwetsbare winningen

• Bescherming bronnen geregeld via PMV en ruimtelijk spoor

7

Zuivering grondwater

8

Probleemstoffen grondwater

Antropogene invloed bij kwetsbare winningen• Nitraat en andere gerelateerde stoffen (Sulfaat, Nikkel)• Gewasbeschermingsmiddelen (Bentazon, MCPP, 1,2-DCP,

DMS)• Onkruidbestrijdingsmiddelen (BAM: openbaar groen)• Uitloging stoffen uit bodemverontreinigingen (BTEXN)• “Nieuwe” verbindingen (EDTA)

9

Sneak Preview Brede Screening Maas 2011-2012, nieuwe stoffen grondwater

10

Sneak Preview Brede Screening Maas 2011-2012, gewasbeschermingsmiddelen grondwater

11

Gewasbeschermingsmiddelen

Aantreffen gewasbeschermingsmiddelen in bronnen leidt tot:

• Extra monitoringsinspanning• Aanvullende zuivering (3 winningen)• Verplaatsen van winningen (3 winningen)• Schermwinning (1 winning)

12

13

De Maas• Lengte: 925 km• Oppervlak stroomgebied:

36 000 km²• Afvoer: 230 m³/s (gem.)• Drinkwaterbron voor 6

miljoen mensen (NL en B)

• Onttrekking 2011: 482 Mm³ – 15,4 m³/s, 6,7% van de gemiddelde

afvoer

Drinkwaterrelevante stoffen Maas

1. benzo(a)pyreen2. diuron3. MCPA4. di-isopropylether (DIPE)5. EDTA6. 2,4-dichloorfenoxyazijnzuur7. chloortoluron8. isoproturon9. metolachloor10. diclofenac

10. mecoprop (MCPP)11. MTBE12. nicosulfuron13. tributylfosfaat (TBP)14. glyfosaat15. carbamazepine16. carbendazim17. chloridazon18. metoprolol

14

Geneesmiddelen, gewasbeschermingsmiddelen en industriële stoffen/consumentenproducten

Sneak Preview Brede Screening Maas 2011-2012, nieuwe stoffen opp. water

15

Sneak Preview Brede Screening Maas 2011-2012, oppervlaktewater

Werkzame stof1. Metolachloor: 16x (MTR)

2. Imidacloprid: 10x (jg) 9x (mac)

3. Linuron: 3x (MTR)

Merknamen• DUAL GOLD 960 EC• GARDO GOLD• ADMIRE N/ N PIN / O-TEQ• AMIGO FLEX• GAUCHO/GAUCHO TUINBOUW• GAZON-INSECT• KOHINOR 70 WG• MERIT TURF• POKON PLANTSTICK• PROVADO GARDEN• SOMBRERO• AFALON FLOW

16

Top 3 meest gevonden gewasbeschermingsmiddelen

Zuivering oppervlaktewater

17

Duur, maar niet duurzaam• Kost veel energie en grondstoffen

Haalt niet altijd alles er uit• Soms omzetting i.p.v. verwijdering

Gewasbeschermingsmiddelen Maas

18

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20110

50

100

150

200

250

300

Tailfer Luik/Liège Heel Brakel Keizersveer Stellendam

Aan

tal

ove

rsch

rijd

ing

en

Inclusief metabolieten en niet langer toegelaten stoffen

Gewasbeschermingsmiddelen Maas

19

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20110

50

100

150

200

250

300

Tailfer Luik/Liège Heel Brakel Keizersveer Stellendam

Aan

tal

ove

rsch

rijd

ing

en

exclusief glyfosaat en AMPA

Gewasbeschermingsmiddelen Maas2011: 146 overschrijdingenAMPA 104Glyfosaat 30Metolachloor 3Isoproturon 2Chloridazon 2Chloortoluron 1Bentazon 1Terbutylazine 1MCPA 1Linuron 1

20

Gewasbeschermingsmiddelen Maas

Er is veel bereikt, maar verbetering stagneert• Sinds 1998 in NL ruim 75% reductie aantal overschrijdingen

– Doel Nota Duurzame Gewasbescherming (95%) niet gehaald

• Doel van de Kaderrichtlijn Water: ‘geen knelpunten in 2015’– Laatste jaren: geen verdere afname overschrijdingen

Onzekerheid over• Nieuwste gewasbeschermingsmiddelen: geen / hele dure

analysemethoden beschikbaar• Stoffen die zeer moeilijk te meten zijn in water, omdat ze snel

afbreken (zoals Captan)• Omzettingsproducten (metabolieten, zoals DMS)

21

Gewasbeschermingsmiddelen Maas2011: 146 overschrijdingenAMPA 104Glyfosaat 30Metolachloor 3Isoproturon 2Chloridazon 2Chloortoluron 1Bentazon 1Terbutylazine 1MCPA 1Linuron 1

22

2011: 150 overschrijdingenAMPA 104Glyfosaat 30Desfenylchloridazon 4Metolachloor 3Isoproturon 2Chloridazon 2Chloortoluron 1Bentazon 1Terbutylazine 1MCPA 1Linuron 1

instructievideoHoeveel moet je morsen om de norm te overschrijden?

Wat doet een rioolwaterzuivering met gewasbeschermingsmiddelen?

23

WMD190

WBG280

Schoon water voor BrabantAanpak

24

WMD190

WBG280Waterpartijen en landbouw bundelen de krachten

• Gestart in 2001, stapsgewijs groeien• Terugdringen emissie bestrijdingsmiddelen tot onder de

drinkwaternorm in elf grondwaterbeschermingsgebieden• Agrariërs, gemeenten, bedrijven en bewoners een eigen aanpak• Eigen verantwoordelijkheid, ondernemerschap en innovatie,

samenwerking, begeleiding en kennis delen

24

Schoon water voor BrabantEen impressie

25

WMD190

WBG280• 347 agrarische bedrijven (3600 + 4500 ha) (25 loonwerkers), 16

gemeenten, 12 bedrijven, 22.000 bewoners• Middelenkeuze, Spuittechnieken (Luchtondersteuning,

Wingsprayer, GPS met sectieaansturing), Mechanische onkruidbestrijding, Bezem door de middelenkast

• Advies bij aanbesteding, Wave• Samenwerking met boerenbonden en tuincentra.

25

Schoon water voor BrabantEnkele resultaten

26

WMD190

WBG280Niet landbouw (gemeenten)

• 1*Goud, 2*Zilver BDT• 11 niet chemisch, 5 mix van chemisch en niet-chemischLandbouw• 85% areaal doet mee, 75% vermindering van de milieubelasting door BM • Alle gebieden gemiddeld onder de somnorm van 0,5 ug/l• Extra aandacht voor lastige teelten (aardappel, prei, asperge, boomteelt)

Mei 2012 Landbouw opschaling naar heel Brabant! Juni 2012 Green Deal Schoon Water voor Nederland

26

Samen werken aan een schone MaasAanpak

27

WMD190

WBG280Samen met fabrikanten van spuitmachines en

zuiveringssystemen en 100 telers en loonwerkers gewerkt aan emissiereductie• Fabrikanten: Agco Netherlands, Agrifac Machinery, Homburg

Machinehandel, Kamps de Wild, Kverneland Group, KWH Holland, Lemken en Wingssprayer (t/m 2011)

• Populair is GPS met sectieafsluiting– nauwkeuriger werken, overlap/overdosering voorkomen– 5 tot 10% minder middel nodig

27

Samen werken aan een schone MaasEnkele resultaten

28

WMD190

WBG280De 47 telers die hebben geïnvesteerd in emissie-

reducerende technieken zorgen voor:• 14% gebruiksreductie en 84% driftreductie

– Op 4 plaatsen is bewezen dat driftreductie daadwerkelijk niet leidt tot oplopen concentratie in sloot naast perceel

• Andere technieken akkerbouw: automatische interne reiniging van spuitmachine, luchtondersteuning, rondpomp-systeem en automatische spuitboomhoogteregeling

• Fruittelers hebben geïnvesteerd in VLOS, reflectorspuit en onkruidspuit met venturidoppen

28

Samen werken aan een schone MaasInnovatiekaarten op schonemaas.org

29

WMD190

WBG280

Voor de akkerbouw• Automatische interne reiniging van de spuitmachine • GPS-sectieaansturing• Luchtondersteuning• Sensorgestuurde spuittoepassingen • Wingssprayer• Innovaties op de spuitboom: middelinjectie,

rondpompsysteem en automatische boomhoogteregeling. • Zuiveringsmethoden voor restvloeistof en waswater: biofilter,

fytobac, Sentinel, Carboflow en Osmo film

29

Samen werken aan een schone MaasInnovatiekaarten op schonemaas.org

30

WMD190

WBG280Voor de fruitteelt

• Rekenmodel: welke spuit is geschikt voor mijn bedrijf?• Onkruidspuit met venturidoppen • VLOS (KWH Holland)• Tunnelspuit • Wanner reflectorspuit

30

Samen werken aan een schone MaasEindrapport op schonemaas.org

31

WMD190

WBG280Hoofdrapport

• Samenvatting1. Deelrapport Biologische zuivering met de Fytobac 2. Deelrapport Testen van de WEEDit Ag onder praktijkomstandigheden3. Deelrapport Monitoring waterkwaliteit met passive sampling4. Deelrapport Rijsnelheid en spuitboombeweging5. Deelrapport Overlap van behandelde oppervlaktes op percelen bij

verschillende werk- en sectiebreedtes van spuitmachines6. Deelrapport Drift bij hoge rijsnelheid7. Deelrapport Spuitvloeistofdepositie in een aardappelgewas bij

toenemende rijsnelheid

31

Samen werken aan een schone MaasMaar ja, hoe nu verder?

32

Project is afgerond, hoe nu verder met resultaten?• Voorbeeld: Vervangingsregeling

oudere spuitmachines– Uitgewerkt, besproken en gecheckt

binnen project – Panklare oplossing, wie pakt dit op?

• Suggestie dagvoorzitter slotbijeenkomst: etentje– RIWA-Maas maakt rondje

32

Gezamenlijk belang

• Drinkwatersector willen schone bronnen voor onberispelijk drinkwater

• Agrarische sector wil breed en effectief middelenpakket

• Beide sectoren hebben baat bij ontbreken knelpunten in water– ‘wat er niet in zit hoef je er ook niet uit te halen’– ‘als er geen probleem is hoeft de overheid ook geen

oplossing te bedenken (intrekken toelating, extra regelgeving)’

33

Projecten laten succes van samenwerking zien

Als iedereen zorgvuldig werkt: geen knelpunten• Drift reducerende maatregelen goed uitvoeren: geen middel

in de sloot• Goed plannen juiste hoeveelheid middel: geen restvloeistof

– Toch restvloeistof: zuivering op erf / uitrijden op veld (LET OP: NIET IN EEN GRONDWATERBESCHERMINGSGEBIED!)

• Goed schoonmaken spuitmachine op de juiste plek: geen middel naar sloot/riool

• Juiste middelenkeuze en dosering: geen uitspoeling naar grondwater

34

Samen werken aan schone bronnen voor drinkwater is

in ieders belang!

Bedankt voor uw aandacht.

Zijn er vragen?35