Re-useS2#3Master interieurarchitectuur

ArtEZ hogeschool voor de kunsten

Gastdocent: Helen de Leur

3

Corpo-reality staat voor de inhoudelijke benadering van het onderwijsprogramma van de masteropleiding interieurarchitectuur van ArtEZ. Het verwijst naar onze verantwoordelijkheid als interieurarchitect voor de vormgeving van ruimtes waar mensen in leven en werken. De drie dimensies lichamelijk, sociaal en reflectief liggen aan de basis van de invulling van het onderwijsprogramma:

De lichamelijke dimensie/ bodilyOns lichaam gaat direct een relatie aan met iedere ruimte waarin we ons bevinden. Het is de taak van de interieurarchitect om de aspecten van de ruimtelijke ervaring en de omgeving te bespelen. De sociale dimensie/ socialRuimtes waarin je leeft en werkt deel je met andere mensen. De manier waarop je met elkaar functioneert, wordt beïnvloed door de vormgeving van deze ruimte. De reflectieve dimensie/ reflectiveVeel ruimtes worden door grote groepen gebruikt of bezocht. De interieurarchitect heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid die verder gaat dan de oplossing voor de vraag van de opdrachtgever.

In de ontwerpprojecten van de studio’s komt voornamelijk de lichamelijke dimensie aan bod. Aan de hand van twee thema’s, stromen kortverblijf en langverblijf, die wisselend worden ingezet, worden de onderwerpen van de ateliers door de gastdocenten bepaald. In het thema stromen passen bijvoorbeeld openbare ruimtes, waar veel mensen komen en weer weggaan. Denk aan de vertrekhal van Schiphol of grote overdekte winkelcentra. Verblijven gaat over plekken en ruimtes waar mensen meer tijd door brengen, zoals verpleeghuizen, woonhuizen, kantoren of kinderdagverblijven. Het doen van onderzoek is ook in de ontwerpprojecten een belangrijk onderdeel: onderzoekend ontwerpen en ontwerpend onderzoeken.

Docenten in de ontwerpstudio zijn (interieur-)architecten die in de praktijk werken aan (inter-)nationale opgaves. Bij de ontwerpprojecten leren studenten op die manier verschillende ontwerpbenaderingen kennen.

Ingrid van Zantencoordinator InterieurArchitectuurE i.vanzanten@artez.nl

[C]r

4 5

Studio De Leur Wasch bestaat uit Helen de Leur en interieurarchitect Eric Wasch. Samen maken zij moderne producten en interieurs. Helen creëert onder andere textielontwerpen, zoals tapijten en (meubel)stoffen. Hierbij staan kleur, oppervlak, textuur en tast centraal. Ook doet Helen onderzoek naar nieuwe materialen, bijvoorbeeld door hergebruik van afvalhout. Naast haar werkzaamheden voor haar bureau is Helen tevens werkzaam als docent aan de Design Academy in Eindhoven.

Gezien de achtergrond van Helen en haar voorliefde voor materialen is het niet gek dat zij aan het thema van deze studio haar eigen draai heeft gegeven. Deze studio gaat dan ook niet over hergebruik van gebouwen, maar van materialen.

Cook it, burn it, wash it, stitch it, shrink it, paint it, soften it, harden it, layer it, coat it, weave it, strip it, nail it, perforate it, tarnish it, roll it, flatten it, thicken it, decorate it, glue it, embroider it, shave it, dye it, chisel it, smoothen it, roughen it, knit it, combine them etc.

De opdracht is hergebruik door manipulatie; ontwikkel een serie gemanipuleerd hout tot halfproduct. Het uiteindelijke product moet geschikt zijn voor een verblijfsruimte, denk aan los of vast meubilair, wanden, vloeren of plafonds.

De eerste les geven de studenten een korte presentatie over hun eerste conceptideeën, met bijbehorende schetsen en eerste experimenten. Dit was het startpunt voor de verdere uitwerking van de concepten tijdens de volgende bijeenkomsten.

Deze ontwerpstudio, ‘Studio 2’ is de tweede korte studio in het eerste jaar en heeft als thema ‘re-use’. Net als bij de overige studio’s is de docent zelf werkzaam in het vakgebied, waardoor de studenten in aanraking komen met ontwerpbenaderingen en –methodieken uit de praktijk. Dit jaar is de hoofddocente van deze studio Helen de Leur, van Studio De Leur Wasch.

Helen de LeurIndustrieel ontwerper

Studio De Leur WaschPakhuis WilhelminaGroenhoedenveem 281019 BL Amsterdamwww.deleurwasch.nl

Gastdocente tijdens deze studio is Annelies de Leede. Zij is docente aan de hogeschool van Amsterdam en ontwikkelt nieuwe materialen. Zo ontwikkelde ze de Lavabowl, een schaal gemaakt uit klei, gemengd met lavakorrels. Door deze combinatie zijn de schalen extra stevig en klinken ze alsof het porselein is. Samen deden Helen en Annelies experimenten voor Proud Plastics. Annelies heeft één van de colleges bijgewoond en heeft een stem in de eindbeoordeling.

De zoektocht naar nieuwe materialen uit het hergebruik van hout, hebben geleid tot en aantal series prachtige materiaalstalen. Ze zijn allen ontwikkeld door te experimenteren, te proberen en door opnieuw toe te passen. Tijdens de eind-presentatie zijn deze stalen gepresenteerd, samen met de visualisatie en beschrijving van het concept en de visualisatie van het product in een ruimte.

6 7

Transparantie van hout

Stephanie Klein Holkenborg

Een opgave om een serie gemanipuleerd hout te ontwikkelen tot een halfproduct. Hierbij staat het hergebruik van hout centraal. Hergebruik door middel van manipulatie. Ik ben in deze opdracht op zoek gegaan naar de transparantie van hout. In hoeverre kan hout transparant zijn?

Ik heb mij laten inspireren door een installatie gemaakt van acht gestuurde ventilatoren, die een stuk doorschijnende stof ritmisch manipuleren.

In het begin van mijn onderzoek naar het materiaal hout, heb ik verschillende technieken gebruikt om de transparantie van hout op te zoeken. Hierbij is te denken aan het verlijmen, verbranden, zagen van hout en het gebruiken van zaagsel. Vanuit deze technieken ben ik verder gegaan met het zeer dun zagen van houten balken en deze stroken heb ik vervolgens geschuurd. Hieruit zijn diverse dunne stroken hout ontwikkeld. Om deze dunne stroken soepel te maken heb ik ze in latex gedompeld, waardoor het hout, soepel en lichtdoorlatend werd. In het verdere proces bleken de stroken hout met latex niet sterk genoeg.

Door opnieuw op zoek te gaan naar andere technieken, is de schaaftechniek naar voren gekomen. Door middel van de schaaftechniek, schaaf je stroken hout van de bestaande houten balk af. Daardoor is het mogelijk om zeer dunne stroken hout (krullen) eraf te schaven. Deze krullen heb ik vervolgens gestreken, waardoor er zeer dunne stroken hout ontstaan. Deze stroken heb ik aan elkaar geplakt, op deze manier ontstaat er een groter oppervlak.

In het vervolgtraject heb ik deze houten oppervlakken gestreken en deze in stroken geknipt en die weer op een transparante stof geplakt. Daardoor krijgt het geheel meer stevigheid. Door dit te doen krijgen de stroken de vorm van een gordijn. Dit gordijn is soepel en lichtdoorlatend. Resultaat: Een transparant houten gordijn.

8 9

Plastificeren van hout

Gigi Booi

Palu Dushi (vertaling: lekker hout) is ontstaan uit de gedachte om resthout en afvalplastic te hergebruiken, zonder een ander bindmiddel te gebruiken. De naam is onstaan vanuit de manier van bewerken, welke lijkt op alsof je aan het koken bent. In de werkplaats zijn er, na een dag houtbewerking, een aantal grote zakken vol met houtsnippers. Thuis zijn er talloze plastic producten die worden weggegooid. Dit was de aanleiding om te kijken naar mogelijkheden om deze twee materialen te combineren met elkaar.Ik heb gekeken naar verschillende soorten plastic zoals flesjes, zakjes, boodschappentassen, bakjes etc. Hieruit is gekomen dat het combineren van houtsnippers met plastic boodschappentasjes het beste resultaat oplevert als deze onder hitte samengeperst worden. Door de hitte smelt het plastic en dient het als bindmiddel voor het hout.

De boodschappentasjes zijn door een papierversnipperaar gehaald, waardoor er lange slierten plastic overblijven. Deze zijn gemengd met de houtsnippers. Dit mengsel werd op bakpapier gezet en op verschillende manieren verhit. Dit werd gedaan in een pan, in de oven, in een tosti apparaat en met een strijkijzer.

Dit product is met elk exemplaar uniek doordat elk mengsel van hout en plastic van elkaar verschilt. Je hebt hetzelfde product maar met een verschillende structuren. Elk product kan in verschillende kleuren aangeleverd worden. Er is een uitgebreide keuze wat betreft de kleur en het soort plastic. Sommige plasticzakken zijn glimmend als ze worden verhit en anderen hebben meer een matte uitstraling.

Het hout is verkrijgbaar in verschillende kleuren. Enkele manieren om het hout te kleuren zijn met chocoladepoeder, fruit, kruiden en kleurstof.

In de massaproductie kan dit product worden gemaakt door het mengsel in mallen te zetten en onder druk te verhitten. Ook is er de mogelijkheid om lange platen te persen onder hitte. Deze kunnen achteraf in verschillende vormen worden gesneden en afgewerkt.

Uiteindelijk is het belangrijk dat deze twee materialen weer gescheiden kunnen worden. Dit wordt gedaan door het product in stukjes te snijden en deze in water te weken. De houtsnippers worden zacht en kunnen zo uit het plastic geschud worden.

10 11

Gevlochten houten scheidingswandJip Zewald

Experimenteren met hout. Een niet alledaagse bezigheid en wat kun je eigenlijk met hout doen? Je kunt hout verbranden, verpulveren, verven, raspen of zelfs koken.

Opdracht: manipuleren en hergebruik van houtVoor dit atelier ben ik aan de slag gegaan met pallethout en het koken daarvan. Ik heb hier een gevlochten scheidingswand voor in kantoren en woonhuizen van gemaakt. Door hout te koken wordt het in eerste instantie heel week en kun je het vervormen. Als je het op laat drogen wordt de structuur van het hout vervolgens nog sterker dan dat het daarvoor al was. Ik ben begonnen met onderzoek naar welk pallethout het best te koken en te vervormen is. Hierbij kwam ik op twee soorten hout uit: vuren en waaiboomhout. Het vuren is erg geschikt om na het koken te vervormen. Het waaiboomhout is vooral erg geschikt voor een sterke structuur. De volgende stap was het zoeken naar de grens van dikte. Ik ben het hout zo dun mogelijk gaan zagen, zodat het zowel voor als na het koken te gebruiken was zonder dat het kapot zou gaan.

Mijn doel: Het maken van een scheidingswand voor kantoor- en woningtoepassing. Hoe heb ik dit gedaan: Mijn scheidingswand is opgebouwd uit een aantal segmenten die met elkaar te koppelen zijn. Ik heb een basis frame van stroken (waaiboomhout) gemaakt waar ik inkeepingen in heb gezaagd. Door deze inkeepingen kan ik alle stroken met elkaar koppelen door ze in elkaar te schuiven. Door dit frame ben ik vervolgens stroken (vurenhout) gaan vlechten. Ik heb de stroken gekookt en vervolgens in natte toestand door de basis van waaiboomstroken heengevlochten. Uiteindelijk kun je door verschillende segementen te koppelen een grote scheidingswand maken.

Resultaat: Een scheidingswand van gevlochten hout. Deze wand is te gebruiken voor een fysieke en visuele afscheiding tussen twee gebieden. Door het vlechtwerk is het een uniek gemaakt product en als er licht door de wand heenvalt, levert dit een geweldig schouwspel van schaduwen op. Je voelt je niet opgesloten door een dichte wand, maar juist de transparantie zorgt voor een visuele grens.

12 13

Gespoten paneel van MDFvezels

Manon Stadler

UitgangspuntTijdens deze opdracht draaide het vooral om het experiment. Ik vond het interessant om vanuit het materiaal te gaan werken en te kijken wat er zou ontstaan, zonder nog te veel te bedenken wat het zou moeten worden. Hiervoor heb ik diverse proefjes gedaan, om zo te ontdekken wat er mogelijk is met hout en hoe je het kan manipuleren.

Door letterlijke manipulatie verliest het hout zijn oorspronkelijke uiterlijk. Er ontstaat een materiaal met nieuwe visuele eigenschappen en misschien ook wel nieuwe technische eigenschappen of nieuwe toepassingsmogelijkheden.

ConceptHet hout zo manipuleren dat er associaties met een ander materiaal ontstaan, bijvoorbeeld textiel.

Tijdens het doen van de proefjes werd ik verrast toen ik MDF ging koken. Na een tijdje viel de plaat uit elkaar tot losse stukjes en ontstond er een papje. Na het drogen hiervan bleven er een soort bolletjes van vezels over, waardoor er bij mij de associatie met pluisjes wol ontstond.

Dit is het uitgangspunt geweest voor verdere ontwikkeling van de vezels tot een nieuw product.

Gespoten paneelVanuit de associatie met wol, kwam ik op het idee om te proberen om van de pluisjes een draad te maken. Hiermee zou ik dan, bijvoorbeeld door middel van technieken uit de textielindustrie, een nieuw product kunnen creëren. Helaas bleek de lengte van de vezels te kort om er, zonder er heel veel (chemisch) bindmiddel aan toe te voegen, een draad van te maken.

Door dit proces ben ik wel een techniek gaan gebruiken waar ik wat mee kon; het spuiten van de vezels. Hiermee heb ik uiteindelijk een plaat materiaal gecreëerd voor wand- en plafondtoepassingen. Met het spuiten kan er een 3d effect gecreëerd worden met een open structuur, anders dan wanneer je een plaat zou persen. De plaat heeft de eigenschappen dat deze licht qua gewicht is en mede door de structuur akoestische waarde heeft.

14 15

Houttegel, uit resthout en restpapierMarleen Garstenveld

Voor deze opdracht ben ik op zoek gegaan naar hoe ik hout zo fijn mogelijk kon krijgen. Dit bracht me tijdens het onderzoek bij papier. Papier wordt van hout gemaakt en dunner dan papier kun je het hout niet krijgen. Door deze papierlagen weer op elkaar te verlijmen, dit vervolgens schuin door te zagen ontstaat er een nieuw structuur. Deze is vergelijkbaar met de structuur die jaarringen in het hout ook laten zien. Om de lagen in het papier nog meer te benadrukken zit er tussen elke laag papier niet alleen lijm, maar ook pigment. De lijm is vermengd met puur pigment.

De houttegel is volledig samengesteld uit resthout en restpapier. Omdat resthout niet altijd uit grote stukken bestaat ben ik eerst plankjes gaan maken uit stukjes resthout. Deze plankjes zijn twintig bij twintig centimeter. De plankjes zijn niet allemaal even vlak en daarom heb ik alle gaten opgevuld met papierpulp. Ook de papierpulp is vermengd met pigment.

De structuur van zowel het hout als het papier komt het beste tot zijn recht wanneer het schuin doorgezaagd wordt. Om die reden worden de plankjes samen met de papierlagen schuin verlijmd. Ook is er bij het verlijmen van de plankjes op sommige plekken pigment gebruikt. In mijn ontwerp heb ik

telkens blauw pigment gebruikt, waardoor de blauwe kleur subtiel terug komt. Door de schuin verlijmde delen vervolgens weer recht door te zagen krijg je houttegels.

Hout, zo fijn als mogelijk,Weer herkenbaar in zijn originele structuur.

16 17

Roll it

Jessica Schraa

Bij deze opdracht is de bron van hout, een boom als inspiratie gebruikt. Een boom heeft een ronde stam en de takken gaan alle kanten op. Wanneer je hout toegepast ziet, zie je eigenlijk het tegenovergestelde: hout wordt vaak vlak en plat gebruikt. Als het wel rond of gebogen gebruikt wordt, is het hout dusdanig bewerkt, dat de uitstraling heel anders is. Dit is dan ook het uitgangspunt geworden: afvalhout zo verwerken dat het gemakkelijker rond toegepast kan worden, maar tegelijkertijd moet de sfeer en het ruwe van hout behouden blijven.

Om zoveel mogelijk afvalhout te kunnen gebruiken, is eerst gezocht naar een manier om deze stukken hout met elkaar te verbinden om latjes met voldoende te creëren. Met de verbinding wordt tevens het contrast tussen de verschillende soorten hout en tussen verweerd en doorgezaagd, nieuw hout versterkt. Door met een draad de verschillende latjes te verbinden, is het hout oprolbaar.

Er zijn twee varianten ontwikkeld. De eerste bestaat uit kleinere stukken afvalhout en bevat dus de verbinding die het contrast tussen de stukken hout versterkt. De draad bevindt zich alleen aan de uiteinden van het hout. De toepassing van deze variant kan lambrisering zijn, maar er kan bijvoorbeeld ook een balie mee bekleed worden.

De tweede variant bestaat uit langere stukken resthout. De draad, die voor het oprollen zorgt, bevindt zich op meer plekken en verspringt. Dit creëert een patroon. Deze variant is 1,80m hoog en kan worden gebruikt als kamerscherm. Het scherm blijft staan, doordat het gebogen neer kan worden gezet.

18 19

Debbie van Dijk

Ik ben om mij heen gaan zoeken naar hout zonder functie. Snel vond ik ladingen one-way pallets. Deze belanden vaak in de vuurkorf of slijten langzaam op een bedrijventerrein weg.

Na het verzamelen kwam het demonteren van de planken, spijkers en balken. Pallets laten zich niet gemakkelijk uit elkaar halen. Een pallet bestaat uit 12 planken, 3 balken en 36 spijkers. Hiervoor heb je nodig; spierkracht, een bankschroef, breekijzer en een hamer.

Tot mijn verbazing kwamen er na het schaven van de onderdelen mooie, diverse gekleurde planken en balken te voorschijn. In mijn gedachten werden pallets van afvalhout gemaakt. Het tegenovergestelde is waar, goed, degelijk hout wordt gebruikt bij het maken van pallets. Namelijk vuren, grenen, populieren, elzen, beuken en naaldhout. In veel gevallen worden de kapotte pallets zelfs nog gerepareerd.

Door deze nieuwe planken en balken samen te voegen onstond er een interessant blokje. Dit werd de start voor de serie samengesteld pallethout, veredeld door schaven.

Een serie plaatmateriaal. Samengesteld uit brede, smalle, lichte, diverse soorten houtstroken. Stroken met gaten van de spijkers en kopshout. Daarnaast heb ik balken en rond hout gemaakt, opgebouwd uit drie verschillende soorten hout. Op deze manier heb ik van een afvalproduct met weinig middelen en nieuw, veredeld, bruikbaar product gemaakt.

Samengesteld pallethout

Diverse

BreedSmal

LichtKops

Samengesteldpallethout

12 Planken3 Balken36 Spijkers

Colofon/Dit Cahier wordt uitgegeven door:ArtEZ Academie van Bouwkunstwww.artez.nl/architectuur

Gastdocent/Helen de Leurwww.deleurwash.nl

Studenten/ - Stephanie Klein Holkenborg- Gigi Booi - Jip Zewald- Manon Stadler- Marleen Garstenveld- Jessica Schraa- Debbie van Dijk

Redactie/ Manon Stadler

Eindredactie/Ingrid van Zanten

ArtEZ 2014