'2008 P.N.M. van der Zee - Noviomagus.nl · 2009. 5. 15. · 447 De Vrede van Nijmegen1 1 Bron:...

446

©2008 P.N.M. van der Zeehttp://stores.lulu.com/munten

447

De Vrede van Nijmegen1

1 Bron: wikipedia.

De Hollandse Oorlog (1672-1678) was een oorlog tussen Frankrijk en de viervoudigealliantie van Brandenburg, het Heilige Roomse Rijk, Spanje en de Republiek der ZevenVerenigde Nederlanden.De oorlog brak uit in april 1672, toen tegelijkertijd Frankrijk, Engeland, het bisdomMünster en het Aartsbisdom Keulen de Republiek aanvielen. De coalitie, ontstaan doorhet geheime verdrag van Dover stond onder leiding van koning Lodewijk XIV vanFrankrijk. Hij wilde Frankrijk uitbreiden tot wat hij als de natuurlijke grensbeschouwde, de Rijn. Het bisdom Münster had aanspraak op gebieden in Noord-Nederland, bijvoorbeeld Westerwolde.

Dit omvangrijke anti-Nederlandse bondgenootschap zou een mislukking zijn van debuitenlandse politiek van Johan de Witt, die onvoldoende begreep hoe diep gegriefd deFranse koning Lodewijk XIV zich voelde door zijn op beteugeling van de Franseexpansie gerichte buitenlandse politiek.Het bondgenootschap met de bisschoppen van Keulen en Münster maakte het deFransen mogelijk om de Republiek vanuit het oosten aan te vallen, langs de Rijn. DeFransen rukten op met een leger van misschien wel 120.000 man sterk, een van degrootste legers die Europa tot die tijd had gezien. De Republiek der Zeven VerenigdeNederlanden had haar landleger en vloot verwaarloosd. De IJssel-linie hield niet langstand en de Franse troepen drongen door tot in het hart van de Republiek. Zelfs destad Utrecht werd door de Fransen bezet. Alleen de inundatie van de Waterlinieverhinderde de Fransen om in Holland zelf door te dringen.De Franse gravure op de voorpagina laat zien dat op 9 juli 1672 Nijmegen door deFransen werd bezet.

In Holland brak door de oorlog een niet geheel spontane volksopstand uit. DeOranjepartij, zelf sterk door de Engelsen gesteund, gebruikte deze situatie om eenstaatsgreep te plegen. In veel plaatsen werden de regenten er vals van beschuldigdzich tegen betaling over te willen geven aan de Fransen. Dezelfde beschuldiging werdtegen Michiel de Ruyter ingebracht; hij zou de vloot aan de Fransen hebben willenverraden. In Den Haag werd de raadpensionaris Johan de Witt samen met zijn broerCornelis vermoord: een volksmenigte werd opgehitst door orangisten en drong degevangenis binnen waar Cornelis onder valse beschuldigingen wederrechtelijk werdvastgehouden. De situatie wordt wel omschreven als: Het volk was radeloos, deregering redeloos en het land reddeloos. Het Eerste Stadhouderloos Tijdperk eindigdetoen Prins Willem III de nieuwe stadhouder werd, en voor De Republiek de leiding vande strijd tegen Frankrijk op zich nam.In tegenstelling tot wat de Fransen en Engelsen hadden verwacht, bleek Willem IIIgeen marionet in hun handen, maar een Nederlands patriot. De schrik over de Franseinval zat er bij de Nederlanders diep in. Willem III zou na de Hollandse Oorlog de spilworden van de anti-Franse coalitie in Europa, die in de Negenjarige Oorlog en deSpaanse Successieoorlog het Franse expansiestreven toch een halt zou toeroepen.

http://stores.lulu.com/munten

448

Een nieuwe coalitie tegen het expansionisme van Frankrijk ontstond tussen Leopoldvan Oostenrijk, keizer van het Heilige Roomse Rijk en de keurvorst van Brandenburg.Toen deze coalitie later door toedoen van Brandenburg uit elkaar viel, werd eennieuwe coalitie tussen Spanje en verschillende Duitse prinsen opgericht. De in hetcentrum van De Republiek gelegerde Franse troepen raakten hierdoor geïsoleerd,omdat hun aanvoerlijn langs de Rijn bedreigd werd. Om een andere verbindingslijn opte bouwen, sloegen de Fransen in 1673 het beleg om Maastricht, welke stad zij ookveroverden.De bisschop van Münster, Bernhard von Galen kon zonder veel verzet doortrekkennaar de stad Groningen. De Ridderschap van Overijssel gaf zich zonder slag of stootover. Ook Drenthe werd bezet.De stad Groningen bood echter weerstand onder leiding van Carl von Rabenhaupt,baron van Sucha (1602 - 1675). De strijd werd van beide zijden vooral gevoerd metde artillerie. Hieraan heeft Bernhard von Galen zijn bijnaam Bommen Berend tedanken. Het beleg duurde vier weken, waarna de bisschop van Münster het belegopgaf nadat hij de helft van zijn leger had verloren, deels wegens gevechten met devijand, en deels wegens het slechte weer.Von Rabenhaupt en Von Galen bleven tot 1674 elkaar op verschillende plaatsentreffen, waarbij Von Rabenhaupt bij Veldhausen een nederlaag leed. Hierna grepen decoalitiegenoten van De Republiek, Leopold van Oostenrijk en Brandenburg, in. Voor deoorlog met Münster wordt ook wel de naam Tweede Münsterse Oorlog gebruikt.Hiervoor sloot De Republiek op 11 april 1674 vrede.Michiel de Ruyter versloeg de Engelsen op verschillende plaatsen. Op 22 april 1674sloot Nederland vrede met Engeland: De vrede van Westminster.

De oorlog van De Republiek met Frankrijk en Keulen werd beëindigd met de Vrede vanNijmegen in 1678. Er gingen diverse gebieden over in andere handen; Frankrijk gafMaastricht terug aan de Verenigde Provincies en in ruil daarvoor mocht de katholiekegodsdienst vrij worden beleefd binnen de Verenigde Provincies. Het hertogdom Orangekwam weer in handen van Willem III. Enkele plaatsen zoals Charleroi, Binche, Ath,Audenarde en Courtrai werden aan Spanje teruggegeven. De Republiek verkreeg eenverlaagd Frans douanetarief en een aangepast “Droit de l’aubaine” (bij de dood vaneen buitenlander vervielen al zijn bezittingen aan de Franse staat; daarvoor in deplaats werd een tarief van 5% ingevoerd). Spanje gaf de volgende gebieden weerterug aan Frankrijk: Franche-Comté, Artois, Cassel, Baileul, Ypres, Wervick,Warneton, Cambrai, Bouchain, Condé sur l’Escaut en Bavay (in Hainaut).

Een gevolg van de oorlog, waarin door de invallende mogendheden vele kerkentijdelijk werden teruggegeven aan de katholieken, was een groeiend besef bij deNederlandse autoriteiten dat de loyaliteit van de grote katholieke minderheid vanessentieel belang was. Dit besef uitte zich in een grotere godsdienstvrijheid en eenaanzienlijk soepeler beleid ten aanzien van katholieke schuilkerken.

449

Internationaal wordt met de Vrede van Nijmegen meerdere samenhangendeverdragen bedoeld die in 1678-79 in Nijmegen gesloten werden om een einde temaken aan de Hollandse Oorlog.

Deze verdragen zijn:

11 augustus 1678: het verdrag tussen Frankrijk en de Republiek

17 september 1678, tussen Frankrijk en Spanje2

5 februari 1679, tussen Frankrijk en Zweden en het Heilige Roomse Rijk

Frankrijk en Duitsland verplichtten zich om de tegenstanders van Zweden niet te ondersteunen. Zweden verkreeg hetveroverde Hertogdom Bremen en Verden terug.

19 maart 1679, tussen Zweden en het Sticht Münster

2 oktober 1679, tussen Zweden en de Nederlandse Republiek

Doordat Frankrijk en de Nederlanden vrede sloten, zagen ook Spanje en de Duitsekeizer zich verplicht de Franse macht te erkennen. De toegevingen aan Frankrijkworden in de daaropvolgende decennia, bij de vrede van Rijswijk (1698) en bij devrede van Utrecht (1713), gedeeltelijk teruggenomen.

2 De Franse tekst van dit verdrag: http://mjp.univ-perp.fr/traites/1678nimegue.htm

http://mjp.univ-perp.fr/traites/1678nimegue.htm

450

De universiteit van Nijmegen3

De invloed van de Hollandse oorlog op het dagelijkse leven blijkt ondermeer uit degeschiedenis van de Universiteit in Nijmegen: Op 3 mei 1655 vond de plechtigeopening plaats van de Nijmeegse Illustere school. Leiden, Franeker en Groningenwaren Nijmegen reeds voorgegaan. Een belangrijk motief was het opleiden vanpredikanten met de juiste geestelijke achtergrond. Een opleiding met een duidelijkreformatorisch profiel. Bovendien waren er artsen en juristen nodig. Een jaar daarnanam het kwartierbesluit de beslissing om de illustere school tot universiteit teverheffen. Aan haar werd tevens het ius promovendi4 toegekend, waardoor deaantrekkelijkheid voor studenten werd vergroot. Het leven voor studenten enprofessoren werd zo aangenaam mogelijk gemaakt. Zij hoefden bijvoorbeeld geenbelasting te betalen op wijn en bier. Ieder had het recht op een half vat bier permaand en een aam wijn per jaar; dat is circa 150 liter. Diverse hoogleraren uitbinnen- en buitenland werden naar Nijmegen gelokt met aantrekkelijke salarissen.

Toch was de universiteit geen lang leven beschoren. In 1665 brak de pest uit en dieepidemie schrok studenten af. De inval van de Fransen in 1672 betekende degenadeslag. De academie bloedde langzaam dood en sneefde in 1679. Het zou tot1923 duren voordat de stad een nieuwe universiteit kreeg; een katholieke.

De Vrede van Nijmegen in penningen en munten5

3 Uit: De gelderlander, 17 mei 2008 blz. 404 Ius promovendi ofwel het promotierecht is het recht van een hoogleraar om een wetenschapper tepromoveren, dat wil zeggen de graad van doctor toe te kennen.5 Ik citeer T. Passon uit: De Vrede van Nijmegen. Catalogi van het kunstbezit van de Gemeente Nijmegen nr.1. Uitgegeven tergelegenheid van de herdenkingstentoonstelling in het Nijmeegs Museum 'Commanderie van Sint-Jan' en het Gemeentearchief inhet Arsenaal, van 14 september tot 23 oktober 1978. Nijmegen.

Naar aanleiding van de Nijmeegse Vrede is een vrij groot aantal penningen enmunten geslagen. Het zijn vooral Franse medailleurs die zich, naast enkeleNederlanders, met dit onderwerp hebben bezig gehouden. Van de Nederlanders isJacob van Dishoecke de voornaamste. De Franse penningen zijn geen incidenteleuitgaven voor deze gelegenheid, maar behoren merendeels tot de series penningendie in opdracht van Lodewijk XIV zelf voor de belangrijkste gebeurtenissen uit zijnregering uitgegeven zijn. Veel beroemde medailleurs zijn aangetrokken om hunmedewerking aan dit langlopende project te verlenen. Naast Varin en Jérôme Rousselwerkten François Chéron, Michel Molard en Jean Mauger en als buitenlanders JosephRoëttiers en Antoine Meybusch.

De penningen werden geslagen in de “Monnaie des Médailles”, die was ondergebrachtin het Louvre en die het monopolie bezat voor het vervaardigen van penningen meteen schroefpers. Het werk nam een aanvang onder minister Colbert, de beroemdere

451

broer van de Nijmeegse onderhandelaar. In uiteenlopende formaten (van 50 tot 75mm doorsnede) kwamen dertig tot veertig penningen tot stand. Tussen 1691 en 1694ontstond een serie van ongeveer 150 penningen van 70 mm doorsnede door MichelMolard. Een tussen 1695 en 1701 uitgegeven serie heeft een diameter van 41 mm. Bijdeze series werd ernaar gestreefd om met behulp van werktekeningen een zo grootmogelijke uniformiteit te bereiken, zelfs al graveerden steeds andere medailleurs destempels. Een karakteristiek voorbeeld wat betreft de Nijmeegse vrede is het type metaan de voorzijde de portretbuste van Lodewijk XIX en op de achterzijde debliksemschichten van Jupiter.

De penningen zijn meerdere malen in boekvorm gepubliceerd, zoals het werk van deJezuiet Claude-François Ménestrier, Histoire du roy Louis le Grand par les médailles,emblêmes, devises, jettons, inscriptions, armoiries et autres monuments publics,Parijs 1689, en Médailles sur les principaux événements du règne de Louis le Grandavec les explications historiques par l’Académie des Médailles et inscriptions, Parijs1702 waarin 286 penningen zijn opgenomen.

Veel Franse jetons (rekenpenningen) zijn omschreven in de vier werken over deverzameling Feuardent. De Vrede van Nijmegen had mede als gevolg dat Frankrijkweer gebieden aan zijn grondgebied kon terug toevoegen. De hereniging van deplaats Bar met Frankrijk in 1680 is op een serie jetons met veel stempelvariantenherdacht.

Naast de gedenkpenningen en rekenpenningen gewijd aan de Vrede van Nijmegen zijnin verschillende Duitse landen Thalers geslagen. Deze zogenaamde schauthalerswaren niet bedoeld als pasmunt, maar zijn penningen die op het gewicht en gehaltevan munten werden vervaardigd en die als herinnering konden worden gekocht.

Bijna alle penningen die verband houden met de Vrede van Nijmegen zijn reeds in de18e eeuw beschreven en afgebeeld in Mr. Gerard van Loons Beschrijving derNederlandse Historiepenningen.

Van veel penningen bestaan exemplaren die later zijn gemaakt. Soms zijn dit afslagenvan de originele stempels; met name door de Munt van Parijs. Ter onderscheiding isdan op de zijkant een cornucopia (de hoorn des overvloeds) ingeslagen. Ook komenafgietsels in brons of geel koper voor; die zijn dan minder scherp qua afbeelding dande originele exemplaren. De waarde van dit latere werk is beduidend minder dan dievan de originele penningen uit die tijd.

Achterin deze catalogus is een overzicht opgenomen van gerealiseerde veilingprijzenen van prijzen die munthandelaren vroegen. De werkelijke waarde kan sterk afwijkenvan deze prijzen.

452

NYM1 Begin van de veldtocht tegen de Nederlanden , 1672

Jean Mauger (Dieppe Ca. 1648 – 1722 Parijs;sinds ca. 1677 hoofdmedailleur van de Fransekoning)Geel koper, gegoten, Ø 40 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS XIIII REX CHRISTIANNISSIMUS

Kz.: De koning als veldheer te paard, voorafgegaan door Victoria, PRAEVIA VICTORIA (deoverwinning als leidster). Afsnede: EXPEDITIOBATAVICA MDCLXXII (veldtocht tegen deNederlanden 1672).Lit.: Van Loon III p.54, Weiler nr. 239.

NYM2 Het oversteken van de Rijn door de Franse troepen, 1672

Joseph Roëttiers (Antwerpen 1635 – 1703Parijs; 1670: verbonden aan de munt vanLonden, vanaf 1673 in Parijs waar hij vanaf1674 medailleur en vanaf 1682 eerstemedailleur aan de munt was).Brons, geslagen, Ø 75 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS _ REX CHRISTIANISSIMVS

Kz.: De koning als overwinnaar staande op destroomgod van de Rijn, bekroond door victoria,op de oever van de Rijn., TRANATVS RHENVSAfsnede: HOSTE RIPAM ADVERSAM OBTINENTEMDCLXXII (De Rijn overgestoken hoewel devijand de overkant bezet hield).Lit.: Van Loon III, p. 58, Vgl. Weiler nr. 247.

453

NYM3 Overmeestering van de Betuwe door de Franse troepen, 1672

Du Tour.Brons, geslagen, Ø 58 mm.Vz.: borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts. LVD MAGNVS _ FRAN ET NAV REXKz.: Verschrikte stroomgod van de Rijn ziet hetoversteken door de Franse troepen, TRANATO

RHENO FVSI BATAVI (De rijn overgestoken, deNederlanders verjaagd).Afsnede: 1672Lit.: Weiler nr. 253.Van deze penning bestaan moderne afslagenmet op de rand BRONZE

NYM4 Inname van verschillende Kleefse en Nederlandse steden door Lodewijk XIV, 1672

Zilver, geslagen, Ø 63 mm.Vz.: borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts. LVDOVICVS MAGNVS _ FRANC ET NAVREX P PKz.: De zonnegod op zijn wagen, omgeven dooreen rand met twaalf stadsplattegronden in de

volgorde van inname, beginnende bij: Orsoy,SOLISQVE LABORES (werken van de zon)Lit.: Van Loon III p. 65, Weiler nr. 261.Van deze penning bestaan moderne afslagenmet de originele stempels.

454

NYM5 Inname van verschillende Kleefse en Nederlandse steden door Lodewijk XIV, 1672

Joseph Roëttiers (Antwerpen 1635 – 1703Parijs; 1670: verbonden aan de munt vanLonden, vanaf 1673 in Parijs waar hij vanaf1674 medailleur en vanaf 1682 eerstemedailleur aan de munt was).Brons, geslagen, Ø 69,5 mm.Vz.: borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts. LUDOVICUS MAGNUS _ REXCHRISTIANISSIMUS

Kz.: De zonnegod op zijn wagen, omgeven dooreen rand met twaalf stadsplattegronden in devolgorde van inname, beginnende bij: Orsoy,SOLISQVE LABORES (werken van de zon)Lit.: vgl. Van Loon III p. 65, vgl. Weiler nr. 261(ander omschrift op de voorzijde).

NYM6 Penning op de belegering van Nijmegen door Lodewijk XIV en de vergeving vankerkelijke bedieningen door de bisschop van Münster, 1672

Giovanni Martino Haimerani (Rome 1646 – 1705Rome, stempelsnijder en medailleur in Romevanaf 1676, pauselijk medailleur).Geel koper, gegoten, Ø 43 mm.Vz.: Lodewijk XIV als veldheer te paard, met opde achtergrond zijn leger en een stad, LVD XIVD G FR ET NAV REX

Afsnede: IO HAMERANVS FECIT ROMÆKz.: De oorlogsgod overwint een leeuw en deNijd. Op de wolken de personificatie van hetgeloof, QVIS CONTRA NOS? (wie is tegen onsbestand?)Lit.: Van Loon III p.93

455

NYM7 Inname van veertig steden in 22 dagen door Lodewijk XIV, 1672

Brons, geslagen, Ø 41 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS XIIII REX CHRISTIANISSIMUS.Kz.: De veldheer op zijn wagen, bekroond doorVictoria, BATAVIA VICTORIIS PERAGRATA

(Overwinnend door geheel Nederlandgetrokken)Afsnede: XL URB XXII DIEB CAPT M DC LXXII(Veertig steden in 22 dagen ingenomen, 1672)

NYM7a Inname van Conde Conde sur l’Escaut, 1676

Brons, geslagen uniface, Ø 64 mm, 110 gr.Vz.: Geen beeldenaar.Kz.: Kz.: De staf van Mercurius, lauriertak,palmtak en drie urnen waaruit het water uit dedrie rivieren uit de vestingstad Conde surl’Escaut : L’Escaut, La Haine en L’Hoenin.

·VICTORIS· _ ·CLEMENTIA· en onder afsnede:·CONDAT·VICAPT·AB·EXCID·SERVAT· /·M·DC·LXXVI·Naslagen (circa 1880) hebben op de zijkant eencornucopia ingeslagen. (foto)Lit.: --

456

NYM9 Bemiddeling door Paus Innocentius XI voor de vredesonderhandelingen, 1676

Giovanni Martino Haimerani(Rome 1646 – 1705 Rome, stempelsnijder enmedailleur in Rome vanaf 1676, pauselijkmedailleur).Brons, geslagen, Ø 29 mm, 14,4 gr.Vz.: Borstbeeld van Innocentius XI naar links,INNOCENTIVS XI PONT MAX

Kz.: De duif van de Heilige Geest, FIAT PAX INVIRTVTE TVAOnderaan gegraveerd 1676Lit.: vgl. Van Loon III p.220, Pax in nummis nr.937, Miselli p.97 no 93a, Lincoln 1379, Martinorip.94.

NYM10 Terugtrekken van de Fransen van de vredesonderhandelingen, 1676

Louis Loir (geboren ca. 1638 – 1719 Parijs (?);edelsmid en medailleur te Parijs, 1675 koninklijkedelsmid en graveur).Zilver, geslagen, Ø 28 mm.Vz.: borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts, LVD XIIII D G FR ET NAV REX

Kz.: Landschap met donderbui COGIMVR INFVLMEN (wij worden tot bliksemen gedwongen).Afsnede: TRESOR ROYAL 1676Lit.: Van Loon III, p.192, Dugniolle nr. 4358,Feuardent 1878

NYM10a Rekenpenning “Vredesonderhandelingen te Nijmegen”, 1677

Brons, Ø 27 mm.Vz.: vredesduif met olijftak vliegt over water enbergen. QVIESCAM ET QVIESCERE FACIAM (ikzal rusten en laten rusten)

Kz.: balans in evenwicht met geld en gewicht,een smeltoven en een muntgewichtkast.Onderaan 8 of 15 stenen. RESPONDENTINTIMAQUANTO (ze geven precies aan hoeveel)Lit.: Dugniolle nr. 4384, vOrden 1357

457

NYM10b Brusselse rekenpenning “Vredesonderhandelingen te Nijmegen”, 1678

Leonard van der Noot, baron de Kieseghem, 49e

intendant van het kanaal van Brussel.Brons, Ø 32 mm.Vz.: schip met tegenwind op woelige baren.DOMINE SALVA NOS

Kz.: vier-regelige tekst. GODT / WIL DITSCHIP/BEWAEREN/VAN DER NOOTLit.: Dugniolle nr. 4384, vOrden 1357

NYM10c Brusselse rekenpenning “Vredesonderhandelingen te Nijmegen”, 1678

Leonard van der Noot, baron de Kieseghem, 49e

intendant van het kanaal van Brussel.Brons, Ø 32 mm.Vz.: schip met tegenwind op woelige baren.DOMINE SALVA NOS

Kz.: zes-regelige tekst. DOMINE / SALVA /SERVOSTVOS / QVI / INVO CANT / TELit.: Dugniolle nr. 4394, vLoon III p243.2,Mitch. 2765

NYM12 Slag bij St. Denis, 1678

Jean Mauger (Dieppe ca. 1648 – 1722 Parijs;sinds ca. 1677 hoofdmedailleur van de Fransekoning)Zilver, geslagen, Ø 41 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS MAGNUS REX CHRISTIANISSIMUSKz.: De oorlogsgod Mars met in zijn linkerhandde olijftak en in zijn rechterhand een trofee,

PUGNA AD FANUM S DYONISII AUG M DCLXXVIII (De veldslag bij het heiligdom van St.Denis 14 aug. 1678).Lit.: Van Loon III p. 247, Pax in nummis nr.291.(Geldmuseum)

458

NYM13 Slag bij St. Denis, 1678

Zelfde als NYM12 doch in ander metaal?

NYM14 Afstand van Kamerijk aan Frankrijk, 1678

Zilver, geslagen, Ø 49 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar links,LVDOVICO VICTORE ET PACIS DATORE (AanLodewijk de overwinnaar en vredebrenger).

Kz.: Stadsgezicht met daarboven banderol metCAMBRAY, omschrift DVLCIVS VIVIMVS (Wijleven nu aangenamer).Lit.: Van Loon III p.252 nr. 2, Pax in nummisnr. 298.

NYM15 Afstand van Kamerijk aan Frankrijk, 1678

Als NYM14, afslag in brons, verguld, Ø 49 mm.(Geldmuseum)

NYM15a Inname, 1678

Brons, geslagen uniface, Ø 64 mm, 109,3 gr.Vz.: geen beeldenaar.Kz.: Engel vliegend naar rechts met kroon inhaar hand, stad op achtergrond. ·VICTORIA· _

·VERVIGIL· en onder afsnede:·LEVIA·NOCTV·CAPTA· · / ·M·DC·LXXVIII· / DNaslagen uit circa 1880 hebben op de zijkanteen Cornucopia ingeslagen. (foto)Lit.: --

459

NYM15b Inname van Ghent. 1678

Michel Molard (Dieppe 1641 – 1713 Dieppe,ivoorsnijder en medailleur, werkzaam te Parijs1684-1703)Brons, geslagen, Ø 73 mm, 151,1 gr.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar links,LVDOVICVS·MAGNVS·REX·GALLIARVM·INVICTISSIMVS

Kz.: Wapenrusting in een boom met Spaanswapenschild en Engelse vlag. Daarvoor: Fransemaagd en Engelse leeuw. ·SPES ET OPESHOSTIVM FRACTAE· en onder afsnedeGANDAVO CAPTA / ·M·DC·LXXVIII· / MOLART·FNaslagen hebben op de zijkant een cornucopiaingeslagen. (foto)Lit.: --

460

NYM16 Vrede van Nijmegen, 1678

Jacob van Dishoecke (gestorven ca. 1710,Nederlands medailleur, werkzaam vanaf de 70ejaren van de 17e eeuw).Zilver, geslagen, Ø 71 mm, 158 gr.Vz.: Gezicht op de stad Nijmegen uit hetnoorden met onderhandelaars op de voorgrond,FIRMATA NEOMAGI PAX 1678 (vrede gesloten teNijmegen, 1678).Kz.: De godin van de vrede met palmtak eneeuwigheidssymbool (slang) in de hand,staande op oorlogsattributen omringd door de

wapens van (v.l.n.r.) Brandenburg,Denemarken, Frankrijk, Engeland, Zweden ende Republiek.Lit.: Van Loon III p.275 nr. 2, Pax in nummisnr. 305, Menestrier pl. 21 CLVII, Frederiks afb.98, Hildebrand p. 419 nr. 69, G. van der Meer,“Dutch medals illustrating Swedish-Dutchrelations”, Numismatiska Meddelanden 30(1965) p 213 nr. 11.De originele stempels bevinden zich in ’s Rijksmunt te Utrecht.


Als NYM16, afslag in brons, Ø 70 mm

461

NYM17a Vrede van Nijmegen, 1678

Als NYM16, afslag in tin, Ø 70 mm


Toegeschreven aan Jacob van Dishoecke(gestorven ca. 1710, Nederlands medailleur,werkzaam vanaf de 70e jaren van de 17eeeuw).Zilver, geslagen, Ø 66 mm.Vz.: Drie allegorische vrouwenfiguren op eenleeuw. De vrijheid geflankeerd door de Vrede(links) en de Wijsheid(rechts). Rechts hetwapen van Amsterdam, LIBERTAS PACISSOBOLES PRVDENTIÆ ALVMNA (de vrijheid isde dochter van de Vrede en het pleegkind vande Wijsheid).

Kz.: Gezicht op de stad Nijmegen vanuit hetnoorden, hierboven de gekroonde wapens vanFrankrijk en de Republiek, OCCIDIT AD RHENVMNASCITVR AD VAHALIM (de vrede gaat onderaan de Rijn en komt op aan de Waal).Afsnede: MDCLXXVIIILit.: Van Loon III p. 248 nr.1, Menestrier pl 30CXI, Pax in nummis nr. 292.De originele stempels bevinden zich in ’sRijksmunt te Utrecht.

462


Als NYM18, doch in geel koper. Ø 65 mm.Waarschijnlijk een later afgietsel.


Gegoten navolging van NYM18 door eenAmsterdamse zilversmid, einde 17e of begin18e eeuw, gemerkt met een vijfpuntige ster. Ø68 mm.

Lit.: vgl Elias Voet, Merken van AmsterdamscheGoud- en Zilversmeden, ’s Gravenhage 1912,p.27 nr. 106

463


Zilver, geslagen, Ø 69 mm.Vz.: Door het op een altaar geplaatsteeuwigheidssymbool, de slang, heen gevenFrankrijk en de Republiek elkaar de hand. Ophet altaar het Nijmeegs wapen, GALLIA CVMBELGIO PACATA PER ANGLIAM (Frankrijk enNederland door Engeland tot vrede gebracht).Op het altaar: 1678 9 20 NEOMAGI (20september 1678 Nijmegen).

Kz.: In een omlijsting van palmtakken staat devrede op een wereldbol. Rechts Mercurius, linkstwee putti met de wapens van Spanje, Frankrijken de Republiek. Onderaan liggen bedrog enoorlog als overwonnenen.Lit.: Van Loon III p. 248 nr.2, Menestrier pl 30CX, Hawkins p.572 nr. 243.(Geldmuseum)


Zilver, gedreven, Ø 75 mm.Gedreven plaquette, vrije navolging van NYM 20.

464

NYM22 Vrede tussen Frankrijk en de Republiek, 1678

Goud, geslagen, Ø 42 mm.Vz.: Franse lelie en Hollandse pijlenbundel ineen lauwerkrans verbonden, QVIS SEPARABIT(Wie zou hen kunnen scheiden?), CONIVNGVNTSVA TELA LEO SVA LILIA GALLVS (De leeuw ende haan hebben hun pijlen en lelies verbonden)

Kz.: GEDACHTENIS VAN ’T VREÊBESLUIT. SOOLANG GESOCHT, TE LANG GESTUIT: IN ’TEINDT NOCH RUSTIG DOORGEDREVEN. GODTLAET DE VREDEMAEKERS LEVEN. MDCLXXVIIILit.: Van Loon III p.248 nr.3, Pax in nummis nr.293


Als NYM22, afslag in zilver.


Zilver, geslagen, Ø 42 mm.Vz.: Als nr. NYM22.Kz.: Tijdvers voor 1678:

A DOMINO VENIENS POPVLIS PAX LÆTAREFVLGET (De vrede die komt van de Heerschijnt weer stralend blij voor de wolken).Lit.: Van Loon III p.248 nr.4, Menestrier pl 21CXII, Pax in nummis nr. 294

465


Eenzijdige Galvano, diam. 42 mm. Zelfdevoorzijde als NYM22, NYM23, NYM24.Vz.: Franse lelie en Hollandse pijlenbundel ineen lauwerkrans verbonden.Bij de krans: QVIS SEPARABIT (wie zou hebkunnen scheiden?)

Omschrift: CONIVNGVNT SVA TELA LEO SVALILIA GALLVS (De leeuw en de haan hebbenhun pijlen en lelies verbonden)Kz.: ontbreekt.Onbekend is of deze galvano een afgietsel isvan de penning, of dat de penning van degalvano is afgeleid.


Arvid Karlsten (Geelskogen 1647-1718Stockholm, Zweeds medailleur enminiatuurschilder, na 1672 koninklijkstempelsnijder, in 1692 in de adelstandverheven).Zilver, geslagen, Ø 28 mm.Vz.: Wapens van Frankrijk, Zweden en deRepubliek, gestrikt aan een lauwerkrans, GALLOBATAVA PAX (Frans-Nederlandse vrede).Kz.: Gezicht op de stad Nijmegen, uit hetnoorden, onder de stralen van de zon., PAXOPTIMA RERVM (De vrede is het hoogste goed).

Afsnede: NOVIO-MAGI A° 1678Lit.: Van Loon III p.250, Dugniolle nr. 4397,Hawkins p.573 nr. 244, Pax in nummis nr. 295-296, S.Stentröm. Avid Karlsteen hans liv ochverk, Göteborg 1945 (Nordisk NumismatiskArsskrift 1945 p. 49.Geslagen in opdracht van Dr. Chrétien Rumpf,ambassadeur van de zeven verenigdeNederlanden aan het Zweedse hof te Stockholm.Uitgedeeld op 6 december in het paleis Van derNoth te Stockholm (het ambassadegebouw) opeen feest gegeven door de ambassadeur.

466


Vz.: Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713Parijs, hofmedailleur van Lodewijk XIV).Kz.: Michel Molard (Dieppe 1641 – 1713 Dieppe,ivoorsnijder en medailleur, werkzaam te Parijs1684-1703).Zilver, geslagen, Ø 73 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS REX CHRISTIANISSIMVS.

Kz.: De staf van Mercurius en debliksemschichten van Jupiter, PACE IN LEGESSVAS CONFECTA (De Vrede volgens zijn wettengesloten).Afsnede: MDCLXXVIII MOLART FLit.: vgl. Van Loon III p.245 nr. 1


Vz.: Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713Parijs, hofmedailleur van Lodewijk XIV).Kz.: Michel Molard (Dieppe 1641 – 1713 Dieppe,ivoorsnijder en medailleur, werkzaam te Parijs1684-1703).Verzilverd brons, geslagen, Ø 70 mm.

Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS _ REXCHRISTIANISSIMVS.Kz.: Zelfde stempel als NYM27.Lit.: Cfr 289. Jean Elsen 93 nr. 2034.

467

NYM27b Vrede van Nijmegen, 1678

Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713 Parijs,hofmedailleur van Lodewijk XIV).Brons, geslagen, Ø 69,5 mm, 164,9 gr.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS·MAGNVS· _REX·CHRISTIANISSIMVS·

Kz.: Mars met speer en olijftak,MARS·CELATAE·PACIS·VINDEX en onderafsnede: PVGNA·AD·SANDIONISSIVM·HANN /1678 / RNaslagen uit circa 1880 hebben op de zijkanteen cornucopia ingeslagen. (foto)Lit.: --


Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713 Parijs,hofmedailleur van Lodewijk XIV).Zilver, geslagen, Ø 45 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS REX CHRISTIANISSKz.: De staf van Mercurius en debliksemschichten van Jupiter, PACE IN LEGES

SVAS CONFECTA (De Vrede volgens zijn wettengesloten).Afsnede: MDCLXXVIIILit.: vgl. Van Loon III p.245 nr. 1, Pax innummis nr. 289.

468


Jean Mauger (Dieppe ca. 1648 – 1722 Parijs;sinds ca. 1677 hoofdmedailleur van de Fransekoning)Zilver, geslagen, Ø 41 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS MAGNUS REX CHRISTIANISSIMUS.Onder de buste: J.MAVGER FKz.: De staf van Mercurius en debliksemschichten van Jupiter, PACE IN LEGESSVAS CONFECTA (De Vrede

volgens zijn wetten gesloten).Afsnede: NEOMAGI X AUG MDCLXXVIII(Nijmegen 10 augustus 1678)Abeille heeft van 1860-1880 van de originelestempels afslagen gemaakt met op de kant eenlis. (Divo/méd 175 var.)Lit.: vgl. Van Loon III p.245 nr. 1, Pax innummis nr. 288.

469


Jean Mauger (Dieppe ca. 1648 – 1722 Parijs;sinds ca. 1677 hoofdmedailleur van de Fransekoning)Brons, geslagen, Ø 41 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS MAGNUS REX CHRISTIANISSIMUS.Onder de buste: J.MAVGER F

Kz.: De staf van Mercurius en debliksemschichten van Jupiter, PACE IN LEGESSVAS CONFECTA (De Vrede volgens zijn wettengesloten).Afsnede: NEOMAGI X AUG MDCLXXVIII(Nijmegen 10 augustus 1678)Lit.: Van Loon III p.245 nr. 1, Pax in nummisnr. 288.


Louis Loir (geboren ca. 1638 – 1719 Parijs (?),edelsmid en medailleur te Parijs, 1675Koninklijk edelsmid en graveur)Brons, verzilverd, geslagen, Ø 41 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS REX CHRISTIANISSIMUS.Onder de buste: LL.

Kz.: De staf van Mercurius en debliksemschichten van Jupiter, PACE IN LEGESSVAS CONFECTA (De Vrede volgens zijn wettengesloten).Afsnede: NEOMAGI X AUG MDCLXXVIII(Nijmegen 10 augustus 1678)Lit.: VGL. Van Loon III p.245 nr. 1, Pax innummis nr. 288.

470


Hercule le Breton (medailleurIn Parijs, werkzaam ca. 1685-1714)Brons, geslagen, Ø 34 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS REX CHRISTIANISS.Onder de buste: BRETON.Kz.: De staf van Mercurius en debliksemschichten van Jupiter, PACE IN LEGES

SVAS CONFECTA (De Vrede volgens zijn wettengesloten).Afsnede: MDCLXXVIIILit.: Van Loon III p.245 nr. 1, Catalogue descoins monétaires, Paris 1897, Louis XIV nr. 232,Forrer vol. 1


Jacques Nilis (medailleur te Parijs, werkzaam1688-1693)Koper, geslagen, Ø 25 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS REX. Onder de buste: N.

Kz.: De staf van Mercurius, PACE IN LEGESSVAS CONFECTA (De Vrede volgens zijn wettengesloten).Lit.: Van Loon III p.245 nr. 2, Dugniolle nr.4395, Pax in nummis nr. 290, Feuardent 14687.


Als NYM33, afslag in geel koper. Lit.: Van Loon III p.245 nr. 2 .

471

NYM34a Vereniging van Conde sur l’Escaut, Vrede van Nijmegen, 1678

Jacques Nilis (medailleur te Parijs, werkzaam1688-1693)Geel koper, verguld, geslagen, Ø 25 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS _ MAGNVS· REX· Onder de buste: NKz.: De staf van Mercurius, lauriertak, palmtaken drie urnen waaruit het water uit de drie

rivieren uit de vestingstad Conde sur l’Escaut :L’Escaut, La Haine en L’Hoenin. ·VICTORIS· _·CLEMENTIA·In 1678, bij de Vrede van Nijmegen, komtConde sur l’Escaut definitief bij Frankrijk.Lit.: Feuardent 7385-88


Geel koper, geslagen, Ø 25 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS REXKz.: De staf van Mercurius en debliksemschichten van Jupiter, PACE IN LEGES

SVAS CONFECTA (De Vrede volgens zijn wettengesloten).Afsnede: Ornament.Lit.: Van Loon III p.245 nr. 2 en 3.

472

NYM36 Lodewijk XIV als Vredesvorst, 1678

Brons, geslagen, Ø 84 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts, LVDOVICVS MAGNVS FRAN ET NAV REXP P.Kz.: LUDOVICO MAGNO / QVI BATAVISDEBELIATIS / HISPANIS TOTIES DEVICTIS /SEQVANIS BIS SVBACTIS / GERMANIS VBIQVESVPERATIS / HOSTIVM OLASSIBVS FVGATIS ETINCENSIS / TOTI FERE EVROPAE CONIVRATAE /ET FOEDER ATAE / PACEM DEDIT / IMPERAVIT./ ANNO M.DC.LXXVIII. (Aan Lodewijk de grote,die na de Nederlanders verslagen te hebben, de

Spanjaarden menigmaal overwonnen, deBourgondiërs tweemaal overmeesterd, deDuitsers alom overwonnen, en de vloot dervijanden verjaagd en in brand gestoken, Vredegaf en oplegde aan bijna heel Europa dat zich ineen samenzwering tegen hem verenigd had).Lit.: Van Loon III p.276 nr. 1.De originele stempels bevinden zich in de Muntte Parijs. Van deze penning bestaan 20e eeuwseafslagen in verzilverd brons Ø 87 mm; op dezijkant: een cornucopia (hoorntje) en “Bronze”.(foto)

473

NYM37 Lodewijk XIV als Vredesvorst, 1678

Jean Mauger (Dieppe ca. 1648 – 1722 Parijs;sinds ca. 1677 hoofdmedailleur van de Fransekoning)Brons, geslagen, Ø 41 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS MAGNUS REX CHRISTIANISSIMUS.Onder de buste: J.MAVGER FKz.: LUDOVICO MAGNO / QVI BATAVISDEBELIATIS / HISPANIS TOTIES DEVICTIS /SEQVANIS BIS SVBACTIS / GERMANIS VBIQVESVPERATIS / HOSTIVM OLASSIBVS FVGATIS ETINCENSIS / TOTI FERE EVROPAE CONIVRATAE /

ET FOEDER ATAE / PACEM DEDIT / IMPERAVIT./ ANNO M.DC.LXXVIII. (Aan Lodewijk de grote,die na de Nederlanders verslagen te hebben, deSpanjaarden menigmaal overwonnen, deBourgondiërs tweemaal overmeesterd, deDuitsers alom overwonnen, en de vloot dervijanden verjaagd en in brand gestoken, Vredegaf en oplegde aan bijna heel Europa dat zich ineen samenzwering tegen hem verenigd had).Lit.: Van Loon III p.276 nr. 1 doch 41 mm.(Exemplaar in mijn collectie zonder de naamvan Mauger).

NYM37a Sicilië onder Spaanse overheersing (Carl II 1665-1700), 1678

Giovanni Martino Haimerani(Rome 1646 – 1705 Rome, stempelsnijder enmedailleur in Rome, vanaf 1676 pauselijkmedailleur).Brons, Ø 46 mm. 33,4 gr.Vz.: Borstbeeld van cardinaal Louis Portocarrero(*1629, †1709), vice-koning van Sicilië enaartsbisschop van Toledo, naar links.Buitenlegenda: LODOV . CARD . PORTOCARRERO. PROT . HISP . ARCH . TOLET . HISP . PRIMAS . A .CONS . STAT.

Binnenlegenda: . PROREX . ET . CAP . GEN . SICIL .TEN . GEN . MARIS . ORATOR . EXTR . AD . INNOC .XIKz.: De haven van Messina met een groot victorie-monument met vier figuren (waaronder Justitia met deweegschaal). Op de sokkel: HAC DUCE CUNCTA PLACENT. Het monument is omgeven door muren van defortificatie, met het wapen van de cardinaal onder hetkanon, kanonnen met vaten kruit, een Spaans galjoenen cupido’s in de lucht die symbolen van de katholiekeauthoriteit dragen (Aartsbischoppelijke hoed, Tiara,Dubbel kruis en de Pauselijke staf)Lit.: Wurzbach 7631, Siciliano 56.

474


Zilver, geslagen, Ø 74 mm.Vz.: De vooruitziende Wijsheid die aan een bandde voorspoed leidt. PROSPICE DVM PROSPERA(Zie vooruit in voorspoed).Kz.: Gezicht op de stad Nijmegen uit hetnoorden, met op de voorgrond oorlogstuig mettwee palmbomen waaraan de wapenschilden,links: Frankrijk en Zweden, Rechts: de Duitse

keizer, Spanje, de Republiek, Denemarken,Hannover, een onbekend wapen en Pruissen.NEOMAGI PAX FACTA (Vrede gesloten teNijmegen).Lit.: Van Loon III, p. 275 nr 1, Hildebrand p.418 nr. 68.De originele stempels bevinden zich in ’s Rijksmunt te Utrecht.


Als NYM38, afslag in geel koper, Ø 72,5 mm. Ook bestaat er een moderne afslag/afgietsel.

475


François Chéron (Lunéville 1635 – 1698 Parijs,medailleur vanaf 1673 werkend aan hetPauselijk hof, in 1675 door Lodewijk XIV naarFrankrijk geroepen).Brons, geslagen, Ø 79 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS MAGNUS REX. Onder de buste: FCHERON.Kz.: Latijnse tekst (Lodewijk de Grote,allerchristelijkste koning, als zeldzaam

voorbeeld van gerechtigheid zijn drang totoverwinnen intomend, hoewel de verwachtingvan krijgsroem hem tot nieuwe dadenaanspoorde, niet luisterend naar deverlokkingen van de hem goedgunstige fortuinbehaalde de overwinning bedacht op vrede, zijnvictories niet achtend en bracht vrede aan degehele christelijke wereld).Lit.: Van Loon III p.276 nr. 2.

476

NYM41 Vrede van Nijmegen en van St. Germain, 1679

Zilver, geslagen, Ø 72 mm, 116 gr.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOV XIIII FR ET NAX REX.Kz.: Onder een schild met zwaard en hoorn desovervloeds smeedt een allegorische vrouwfiguurmet een scepter op een altaar de vredespalm.Achter haar oorlogsattributen, SVB CLYPEO

FERRO ET AVRO en in de afsnede: PACEMPRVDENTIA CVDENS (onder zijn schild smeedtde Vooruitziendheid met ijzer en goud deVrede).Lit.: Van Loon III p. 266, Pax in nummis nr.303.

NYM42 Vrede van Nijmegen en van St. Germain, 1679

Als NYM41, koper, gegoten (?),Ø 72 mm.

477

NYM43 Vrede tussen Frankrijk en denemarken, 1679

Anton Meybusch (duitse of Hollandse medailleuren gemmensnijder, ca. 1645-1702 Kopenhagen;1667-1670 werkzaam aan het Deense hof,1685-1690 in Parijs als koninklijk medailleur).Zilver, geslagen, Ø 70 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts, LVDOVICVS MAGNVS REXCHRISTIANISSIMVS.Kz.: Eremonument voor de overwinning metallegorische figuren, SOCIORVM DEFENSORI(aan de beschermer van zijn bondgenoten).Op het altaar: OB SVECVM ET HOLSATVMARMORVM VIRTVTE AC FIDE EXIMIA IN

INTEGRVM RESTITVTOS (Vanwege zijn door dekracht der wapens en trouw bondgenootschapweer geheel herstel van Zweden en Holstein).Op het bovendste schild: DE GERMANIS IIIVLTRA RHENVM PVLSIS (Ter herinnering aanhet driemaal de Rijn overjagen der Duitsers).Op de twee onderste schilden: HISPANIS DEBATAVIS (Het overwinnen van Spanje enHollanders).Afsnede: PAX SEPTENTRIONIS MDCLXXIX (Devrede in het noorden, 1679).Lit.: Van Loon III, p.268 nr. 1.(Geldmuseum)

NYM44 Vrede tussen Frankrijk en Denemarken, 1679

Als NYM43, doch afslag in brons, Ø 70 mm.

478

NYM45 Vrede tussen Frankrijk en Denemarken, 1679

Vz.: Dezelfde voorzijde als NYM43.Kz.: Lodewijk XIV tronend, een lauwerkranshoudend bovende wereldbol die door deoverwinningsgodin wordt aangereikt, PACATORIORBIS (Vredestichter van de wereld).

Afsnede: MDCLXXIX.Lit.: Van Loon Vz.: III p.268 nr. 1; Kz.: IIIp.278 nr. 2 (Geldmuseum)

NYM46 Lodewijk XIV, vredestichter, 1679

Geel koper, gegoten, Ø 69 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS ORBIS PACIFICATOR(Lodewijk de Grote, vredestichter der wereld).

Kz.: Vredesgodin staande op de wereldbol onderde stralen van de zon, SOLVS HÆC OTIA FACIT(Alleen deze geeft rust).Lit.: Van Loon III p.278 nr. 1.

479

NYM47 Vrede in Frankrijk, 1679

Joseph Roëttiers (Antwerpen 1635 – 1703Parijs; 1670: verbonden aan de munt vanLonden, vanaf 1673 in Parijs waar hij vanaf1674 medailleur en vanaf 1682 eerstemedailleur aan de munt was).Brons, geslagen, Ø 69 mm.

Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVDOVICVS MAGNVS REX CHRISTIANISSIMVS.Kz.: De personificatie van het Franse kininkrijkrustend, SECVRITAS GALLIARVM (Vrede vanFrankrijk).Afsnede: MDCLXXIXLit.: Van Loon III p.281 nr.1.

NYM48 Vrede in Europa

Anton Schultz (Stempelsnijder, werkzaam 1707-1723 in Kopenhagen, 1724-1735 in Rusland aanhet hof van Tsaar Peter de grote).Zilver, geslagen, Ø 49 mm.Vz.: Zonnewagen met vredesgodin boven deaarde welke bedekt is met wapenen, die wordenweggeblazen door windgoden, EX ALTONASCITUR ORDO (De orde komt van boven).

Kz.: Perseus verslaat de draak en bevrijdtAndromeda, A IEHOVA FACTUM EST HOC (Dit isdoor God geschied).Op de rand: UNUS DEUS SOL. UNA FIDESVERITAS. UNUM FOEDUS COR (Een god, de zon.Een geloof, de waarheid. Een verbond; deliefde).Lit.: Van Loon III p.259 nr.1

480


Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713 Parijs,hofmedailleur van Lodewijk XIV).Brons, geslagen, Ø 69,8 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,

LVDOVICVS MAGNVS REX CHRISTIANISSIMVS.Kz.: als NYM45 Kz.Lit.: vgl. Van Loon III p.278 nr. 2.Médailles françaises p. 183, 431


Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713 Parijs,hofmedailleur van Lodewijk XIV).Brons, verzilverd, geslagen, Ø 69 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,

LUDOVICUS MAGNUS REX CHRISTIANISSIMUS.Kz.: als NYM45 Kz.Lit.: vgl. Van Loon III p.278 nr. 2

481

NYM51 Vrede in het Noorden, 1678

Vz.: J. Dolling (Medailleur, sinds 1680 bij deMonnaie des médailles, werkzaam: 1714-1725bij de munt).Kz.: Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713Parijs, hofmedailleur van Lodewijk XIV).Ø 41 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS MAGNUS REX CHRISTIANISSIMUS.

Kz.: De vrede en de overwinning bij een altaar,SOCIORUM DEFENSOR (De verdediger van zijnbondgenoten).Afsnede: PAX SEPTENTRIONIS 1679 (Vrede inhet noorden 1679).Lit.: Van Loon III p.268 nr. 2, Pax in nummisnr. 310.

NYM52 Vrede in het Noorden, 1679

Vz.: Louis Loir (Geboren ca. 1638-1719 Parijs(?), edelsmid en medailleur te Parijs, 1675:koninklijk edelsmid en graveur).Kz.: Jérôme Roussel (Geboren 1663 – 1713Parijs, hofmedailleur van Lodewijk XIV).Brons, geslagen, Ø 41 mm.

Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LUDOVICUS MAGNUS REX CHRISTIANISSIMUS.Kz.: Als NYM51 Kz.Lit.: Van Loon III p.268 nr. 2, Pax in nummisnr. 310.

482

NYM53 Jeton op de vrede, 1679

Louis Loir (Geboren ca. 1638-1719 Parijs (?),edelsmid en medailleur te Parijs, 1675:koninklijk edelsmid en graveur).Zilver, geslagen, Ø 27 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVD XIIII D G FR ET NAV REX

Kz.: Onder stralende zon een regenboog bovenhet land, TERRAS IVBET ESSE QVIETAS (Hijbeveelt rust op aarde).Afsnede: TRESOR ROYAL (Koninklijkeschatkamer) 1679Lit.: Van Loon III p.278 nr. 4, Dugniolle nr.4414, Feuardent nr. 1884, Pax in nummis nr.306.


Koper, geslagen, Ø 26 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOVIS XIV ROY DE FR ET NAVKz.: Als NYM53 Kz.

Lit.: VGL. Van Loon III p.278 nr. 4 EN 8,Dugniolle nr. 4415, Feuardent nr. 1886, Vanorden nr. 2091


Koper, geslagen, Ø 24 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts, LOVIS XIV ROY DE FR ET NAVKz.: Feestzaal met links drie zittende vrouwenen rechts een groep muzikanten, PAIX A

TOVTES NATIONS 1679 (Vrede aan allevolkeren 1679).Lit.: Van Loon III p.278 nr. 7, Dugniolle nr.4420, Feuardent nr. 14695, Pax in nummis nr.1078.

483

NYM55a Jeton op de vrede, 1679

Als NYM55 doch in geel koper. Feuardent nr. 14695a,


Louis Loir (Geboren ca. 1638-1719 Parijs (?),edelsmid en medailleur te Parijs, 1675:koninklijk edelsmid en graveur).Koper, geslagen, Ø 27 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVD XIIII D G FR ET NAV REX.L onder borstbeeld.

Kz.: Vredesgodin bij een versierde grenspaal,HÆC META LABORVM (Dit is het einddoel van deinspanningen).Afsnede: CHAMBRE AVX DENIERS(Rekenkamer) 1679.Lit.: Van Loon III p.278 nr. 5 (ander omschrift),Dugniolle nr. 4417 (ander omschrift), Feuardentnr. 2378.


Koper, geslagen, Ø 27 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts, LOVIS XIV ROY DE FR ET NAVKz.: Drie vrouwen met palmtakken voor detroon van Lodewijk XIV.

Afsnede: TEMPL PACIS (Tempel van de vrede)1679.Lit.: Van Loon III p.278 nr. 8, Dugniolle nr.4419, Feuardent nr. 14891, Pax in nummis nr.1079.

484


Als NYM57 doch in geel koper.Feuardent nr. 14692.


Geel koper, geslagen, Ø 25 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV in harnas naarrechts, LOVIS XIV ROY DE FR ET NAV

Kz.: Zegetocht van een legerschare, PAXOMNIBVS (Vrede aan allen). Afsnede: ∙1679∙Lit.: Dugniolle nr. 4422, Feuardent nr. 14694,Van Orden nr. 1366, Pax in nummis nr. 1080.

NYM60 Vrede tussen Frankrijk en Duitsland, 1679

Gegoten medaille, Frankrijk, Lodewijk XIV(1643-1715), Ø 51 mm, 78,25 GR.Vz.: Portret LVDOV.XIV.D.G.- FR.ET.NAV.REXKz.: Pax met twijgen en hoorn onderkoningskroon tussen twee handen uit wolken

VICTOR.ET.VNVS.INTEMERATAM.REDDIDIT.ORBI.A:M.DC.LXXIXLit.:Pax in nummis -, Trésor XIX

485

NYM61 Heidelberg, Jeton op de vrede, 1679

Interbellum, Karl Ludwig, 1648-1680Johann Linck, Zilver, geslagen, Ø?? mm, 7,11gr.Vz.: duif met twijg op altaar. PAX GERM GALLSVEC .

Afsnede: : LINCK: SCVLP / HEIDELBER / GæKz.: Fried / Liebe und Treu / Jst worden neu /M: DC: LXXIX / :V: FEBR:, 3 korenaren.Lit: Stemper 249. Exter I p.138, 149, Coll.Memmesheimer 2356, Coll. Julius 161.

NYM61a Vrede van Nijmegen tussen Frankrijk, Duitsland en Zweden, 5 februari 1679

Duitsland, Pfalz, Kurfürstentum. Karl Ludwig 1648-1680.Johann Linck, Heidelberg.Zilver, geslagen, Ø 44,2 mm, 53,8 gr.Vz.: Paz naar links met olijftak en Mercuriusstaf.PAX GERM GAL SVEG

Kz.: Handdruk met daarin twee gevulde hoornsen een Mercuriusstaf. OPTIMARERVMLit.: Hildebrand I blz. 417, 66 (RR). Pax inNummis -, Stemper 248.

NYM62 Heilbronn, Jeton op de vrede, 1679

Zilver, geslagen medaille Ø 41 mm, 29,09 gr.Vz.: Een engel bindt een jonge olieboom aaneen zuil, waarop een duif. Daarboven hetalziend oog tussen SAN-CTE

Omschrift: PLANTA TAM FIRMA - CVSTOSHOMINVM, afsnede: CIV. LIB. HEILBR. M / GFRKz.: Soldaat te paard, obelisk en vredesengel.NON VLTRA / PAX GERMAN./RESTITVT.Lit.: Coll. Schloßberger 1348 (als afgietsel).

486


Zilver, geslagen, Ø 59 mm.Vz.: Harpspeelster met palmtakken dragendehaan, adelaar en leeuw, CORDA VELUTCHORDÆ FATO IUNGUNTUR AMICO (Doorgoedgunstig lot klinken de harten eensgezindals snaren tezamen)Kz.: Oorlogsgodin met pijlenbundel aan haarvastgeketend. Op de achtergrond een

ploegende boer, SIC FACE RESTINCTA GAUDIAPACIS ARANT A:1679 (Zo wordt vrolijk het landgeploegd als het oorlogsvuur is bedwongen).Randschrift: DER HIMMEL SPILT AUF ERDENDAS HELDEN EINIG WERDEN.Lit.: Van Loon III p.258, Pax in nummis nr. 299.(Geldmuseum)


Als NYM63 doch in tin geslagen, Ø 59 mm.In het Geldmuseum een exemplaar met alleen Voorzijde in verzilverd tin.


Als NYM63 doch in Geel koper, gegoten, Ø 57 mm.Randschrift ontbreekt

487

NYM66 Thaler van Mainz, opgedragen aan de Vrede van Nijmegen, 1679

Zilver, geslagen, Ø 45,5 mm.Vz.: Anselm Franz Freiherr von Ingelheim,1679-1695 Aartsbisschop van Mainz, borstbeeldnaar rechts, ANS FRANC D G A EPS MOG S R I PG A C P E

Kz.: Weegschaal met vredespalm en zwaard,PAX PRAE VALET ARMIS (Vrede wint het van dewapenen).Lit.: Pax in nummis nr. 309, Davenport nr.5567, KM180, Pr. Alex 604, Walther 394.

Van deze penning bestaat een moderne replica uit 1976.

NYM67 Thaler van de stad Straatsburg, 1679

Johann Christoph Müller (stempelsnijder teStuttgart, werkzaam 1670-1695)Zilver, geslagen, Ø 43 mm.Vz.: Ark van Noë met vredesduif, AVREA PAXPOTIVS TIBIO ARGENTINA TVISQVE MVNVSDIVINO SVB VOLAT AVXILIO (Tijdvers 1679)(Degulden vrede vliegt U, o Straatsburg, en deUwen door Gods hulp als een geschenktegemoet).

Kz.:Latijnse tekst. (De vrede tussen keizerLeopold I en Lodewijk XIV te Nijmegen geslotenzijnde heeft de raad en het volk van Straatsburghet wonderwerk van het behoud der staat ternagedachtenis op dit monument vereeuwigd, 26februari 1679).Lit.: Van Loon III p.259 nr. 4, L. Forrer,Biographical Dictionary of medaillists IV, London1909 p.193; Dav. 5847.

488

NYM68 Thaler van Johann Georg II van Sachsen, opgedragen aan de vrede van Nijmegen,1679

Zilver, geslagen, 40 X 40,5 mm.Vz.: Hercules gekroond, VIRTUTE PARATA (Doordapperheid verkregen).Kz.:Lauwerkrans met psalmtekst 72,v 3,SUSCIPIANT MONTES PACEM POPULO (Debergen zullen den volke vrede brengen).

Omschrift IOH GEORG II D G DUX SAX JUL CLIVET MONT ELECTLit.: Van Loon III p.259 nr. 2, Pax in nummisnr. 300, Davenport nr. 7637.

NYM69 Vredesgezindheid van de Paus, 1679

Giovanni Martino Haimerani(Rome 1646 – 1705 Rome, stempelsnijder enmedailleur in Rome, vanaf 1676 pauselijkmedailleur).Zilver, geslagen, Ø 43 mm, 49,75 gr.Vz.: Borstbeeld van Innocentius XI naar rechts,INNOCEN XI PONT MAX

Kz.:Knielende vrouwenfiguur, wierook offerendop het altaar van de vrede, FECIT PACEM SVPERTERRAM (Hij heeft vrede gebracht in de wereld)Lit.: Van Loon III p.262 nr. 1, Pax in nummisnr. 301, Miselli p.115 no. 112, Bartolotti p.86.


Als NYM69 doch brons en brons verguld. (Geldmuseum)

489


Giovanni Martino Haimerani(Rome 1646 – 1705 Rome, stempelsnijder enmedailleur in Rome, vanaf 1676 pauselijkmedailleur).Zilver, geslagen, Ø 33 mm, 18,4 – 21,7 gr.Deze medaille komt voor in twee varianten; voorzijde identiek en keerzijde: met 1679 opconsole en rond aureool.

zonder jaartal op console en bloem aureool.(in mijn collectie).Vz.: Borstbeeld van Innocentius XI naar rechts,INNOCEN XI PONT MAX AN IIIKz.:Petrus met de sleutels, NON DEFICIETFIDES TVA (Uw geloof schiet niet te kort).Lit.: Miselli p.113 no. 111, Bartolotti E 679,Johnson 164.

NYM71a Vredesgezindheid van de Paus, 1679

Als NYM71 doch geslagen in brons of geel koper.

NYM72 Zweedse penning op de vrede, 1679

Zilver, geslagen, Ø 43 mm.Vz.: Korenschoof met koninklijke attributenGALLUS PROTECTOR (De Fransebeschermheer).Kz.:Haan op Zweedse Rijksappel, SVB VMBRAALARVM (Onder de hoede van zijn vleugels)

Lit.: Van Loon III p.263, Pax in nummis nr. 302,C.A. Ossbahr. Mynt och Medaljer slagna förfrämmande makter i anledning av Krig motSverige, Uppsala 1927 p.150 nr. 96, Menestrierpl. 20 CIX.

490

NYM73 Deense penning op de vrede, 1679

Zilver, geslagen, Ø 43 mm.Vz.: Als NYM72 vz.Kz.: Portret van Christiaan II van Denemarken.

Lit.: C.A. Ossbahr. Mynt och Medaljer slagna förfrämmande makter i anledning av Krig motSverige, Uppsala 1927 p.150 nr. 95.(Originele stempels in het museum teKopenhagen).

NYM74 Etats de Bourgogne, jeton op de vrede van Nijmegen, 1680

Jean-Baptiste Dufour, voorheen stempelsnijderbij de Koninklijke munt.Zilver, geslagen, Ø 30 mm, 7,7 grVz.: olijfboom OPIBVSQVE IVVABO

Kz.: wapen van Bretagne COMITIABURGVNDIAE afsnede 1680Lit.: Feuardent 9814

NYM75 Etats de Bourgogne, jeton op de vrede van Nijmegen, 1680

Jean-Baptiste Dufour, voorheen stempelsnijderbij de Koninklijke munt.Koper, geslagen, Ø 30 mm, 7,7 grVz.: olijfboom OPIBVSQVE IVVABO

Kz.: wapen van Bretagne COMITIABURGVNDIAE afsnede 1680Lit.: Feuardent 9815

NYM76 Jeton op de Vrede van Nijmegen, 1680, hereniging van Bar met Frankrijk

Zilver, geslagen, Ø 27,5 mm, 7,56 gr.Vz.: wapenIECT.DE.LA.CHAMBRE.DE.VILLE.DE.BAR (jetonvan de kamer van de stad Bar)

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.FECIT VICTORIA NODVM (vrede maakt mensamen), afsnede 1680Lit. Feuardent 7810.

491

NYM76a Jeton op de Vrede van Nijmegen, 1680, hereniging van Bar met Frankrijk

Koper, geslagen, Ø 27,5 mm,Vz.: wapenIECT.DE.LA.CHAMBRE.DE.VILLE.DE.BAR (jetonvan de kamer van de stad Bar)

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.FECIT VICTORIA NODVM (vrede maakt mensamen), afsnede 1680Lit. Feuardent 7811.

NYM77 Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen. Kooplieden teParijs, Auguste Robbert de Pommereu. 1680

Geslagen, zilver, Ø 27,5 mm, 7 gr.Vz.: wapen, AVG ROB DE POMEREV DE LA 2EPREVOSTE DE MRE

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen), afsnede ∙1680∙Lit. Feuardent 3632

NYM77a Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen. Kooplieden teParijs, Auguste Robbert de Pommereu. 1680

Geslagen, geel koper, Ø 27,5 mm.Vz.: wapen, AVG ROB DE POMEREV DE LA 2EPREVOSTE DE MRE

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM (vrede maakt mensamen), afsnede ∙1680∙Lit. Feuardent 3632 var.

NYM78 Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen. Commissaris vande armen, Jean de Laleu, 1691

Geslagen, zilver, Ø 27,5 mm, 7 gr.Vz.: onbekend.

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.FECIT VICTORIA NODVM (vrede maakt mensamen), afsnede 1680Lit. F.3193.

492

NYM78a Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,∙LVD∙ XIIII∙ D∙ G∙ ∙FR∙ ET∙ NAV∙ REX∙

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen), afsnede ∙1680∙

NYM78b Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, geel koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,∙LVDOVICVS∙ ∙MAGNVS ∙ REX ∙ . Onder buste:∙C∙

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM (vrede maakt mensamen), afsnede 1680.Lit. Feuardent 12684.

NYM78c Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680Geslagen, koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVD∙ XIIII ∙D∙ G∙ ∙FR∙ ET∙ NAV∙ REX

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.FECIT VICTORIA∙ NODVM (vrede maakt mensamen), afsnede 1680.Lit. Feuardent 12686.

493

NYM78d Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVD∙ XIIII∙ D∙ G∙ FR∙ ET∙ NAV∙ REX∙ onderbuste: L

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen), afsnede 1680.Lit. Feuardent 12687.

NYM78e Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, geel koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LVD. MAGNVS. FRAN. ET. NAV. REX Onderbuste: LCL

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT ∙VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen).Lit. Feuardent 12688.

NYM78f Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, geel koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOV: LEGRAND ROY . DE FRANCE. Onderbuste: LCL

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen).Lit. Feuardent 12689.

494

NYM78g Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOVIS∙ LE∙ GRAND∙ ∙ROY∙DE∙ FRANCE∙

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM (vrede maakt mensamen), afsnede: 1680.Lit. Feuardent 12690.

NYM78h Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOVIS∙ LEGRAND ROY∙DE FRANCE.

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen).Lit. Feuardent 12690 var 2.

NYM78i Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, geel koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOVIS∙ LEGRAND∙ ROY . DE FRANCE.


495

NYM78j Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680Geslagen, geel koper verzilverd, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,∙LOVIS∙ LE∙ GRAND∙ ∙ROY . DE∙ FRANC∙


NYM78k Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680Geslagen, geel koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,∙LOVIS∙ LE∙ GRAND∙ ∙ROY . DE FRANC∙

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen).Lit. Feuardent 12692.

NYM78L Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,∙LOVIS∙ LE∙ GRAND∙ ∙ROY . DE FRANCE∙


NYM78M Jeton, hereniging van Bar met Frankrijk na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, koper, Ø 27,5 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOVIS∙ LE GRAND ROY . DE FRANCE

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen).

496

NYM78N Jeton, rust na de Vrede van Nijmegen, 1680

Geslagen, geel koper, Ø 27,5 mm.Vz.: rustende Franse maagd,LE·REPOS·SVITLA·VICTOIRE

Kz.: wapens bijeengebonden met bannier.∙FECIT∙ VICTORIA∙ NODVM∙ (vrede maakt mensamen).

NYM78O Duitsland, Nürnberg, jeton, rust na de Vrede van Nijmegen, 1680

Cornelius Lauffer, master 1658, 1711.Geslagen, geel koper, Ø 24 mm.Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOV. LE GRAND _ ROY . DE FRANCE. CL onderborstbeeld.

Kz.: rustende Franse maagd,LE·REPOS·SVIT•LA·VICTOIRE·

NYM78P Duitsland, Nürnberg, jeton, rust na de Vrede van Nijmegen, 1680

Cornelius Lauffer, master 1658, 1711.Geslagen, geel koper, Ø 24 mm.

Vz.: Borstbeeld van Lodewijk XIV naar rechts,LOV. LE GRAND _ ROY . DE FRANCE. CL onderborstbeeld. Ander stempel dan NYM78O.Kz.: Zelfde stempel als NYM78O.

497

NYM79 Brusselse rekenpenning op het verbond tussen Oostenrijk en de Republiek tothandhaving van de vrede van Nijmegen, 1682

Koper, geslagen, Ø 32 mm.Vz.: Gekroond Bourgondisch wapen omhangenmet de orde van het Gulden Vlies, GECT POVRLE BVREAV DES FIN (Jeton voor derekenkamer)

Kz.:Nederlandse leeuw en keizerlijke adelaaronder palmtak, CONTRA INFRACTORES (Tegenverdragschenners) 16·82Lit.: Van Loon III p.299 nr. 1, Pax in nummisnr. 322, Dugniolle nr. 4467, Van orden nr.1376, Feuardent nr. 14696, Mitchiner nr. 2780.

NYM80 Duitsland, Brandenburg-Pruissen, satirische medaille z.j. (Ca. 1682) op deaanspraken door Frankrijk op Zweden vanwege de ondersteuning tegen Brandenburg bij deinval in Pruissen.

Tin, geslagen, Ø 49,5 mm.Vz.: Gallische haan pikt de graankorrels uit dekorenaren uit de Wasa, die door de rustendeleeuw worden beschermd.Kz.:TRAU NICHT DEM APPETIT DIE KORNERAUS ZU PICKEN ES KONTE DIR DIE LUST INEINER KLAU ERSTICKEN

Randschrift: TRAU NICHT DEM SCHLAF HIERLIEGT KEIN SCHAFLit.: Fieweger 967 (Zink), Pax in nummis -,Julius 166 (Zilver), Hildebrand 92

498

NYM81 Duitsland, medaille vermoedelijk op de Vrede van Nijmegen, z.j.

Zilver, geslagen, Ø onbekend. 114,58 gram.Vz.: Lodewijk XIV in wapenrusting naar rechts.Initialen van de stempelsnijder op armafsnede.Wellicht van Levin Zernemann (Braunschweig).Raadselachtig is het waarom de DuitserZernemann een medaille met de beeltenis van

Lodwijk XIV maakte.LVDOVICVS·MAGNVS·FRANC·ET·NAV·REX·P·P·Kz.:Landschap met opkomende zon, koe metolijventwijg, vredesengel met bazuin en duifmet vredestak en wolken waarop twij krijgers.Lit.: Divo -, Pax in nummis -, Van Loon -.

499

Gerealiseerde opbrengsten

No. prijs € kwaliteit verkoper datum

NYM4 1.228 Zf MPO 5140 dec 2007NYM4 3.360 Pr/FDC Kuenker 141-4334 jun 2008NYM7a 44 Pr naslag Ca. 1880 eBay apr 2009NYM8 114 Zf gaatje Tkalec 320 mei 2008NYM9 266 FDC lichte randsch Tkalec 321 mei 2008NYM10a 18 Zf- MPO 20-220 dec 2008NYM10a 48 Zf MPO 20-221 dec 2008NYM10b 78 Zf/Pr MPO 20-225 dec 2008NYM10c 72 Pr MPO 20-226 dec 2008NYM10c 42 Zf/Pr MPO 20-227 dec-2008NYM11 50 Zf/Pr schoongem. eBay apr 2007NYM15a 44 Pr naslag ca. 1880 eBay apr 2009NYM15b 54 Pr naslag Ca. 1880 eBay apr 2009NYM16 6.300 FDC- Kuenker 2529 feb 2007NYM16 3.120 Pr Kuenker 141-4504 jun 2008NYM17 90 Zf De Geus 1668 (later werk) apr 2007NYM17a 400 Pr Kuenker 143-7288 oct 2008NYM18 2.650 Pr Rondomons dec 2005NYM18 1.920 Pr Kuenker 927 jun 2005NYM18 1.200 Pr- De Geus 1665 (ex Sch 1997) apr 2007NYM18 2.400 Pr Jean Elsen 93 sep 2007NYM18a 66 Zf/Pr corrosie eBay apr 2008NYM23 460 FDC- Hess-Divo 242 okt 2006NYM23 930 FDC- WAG 2048 (zelfde ex HD242) feb 2007NYM23 120 Pr De Geus 1666 (ex Sch 1993) apr 2007NYM24 200 Pr Mevius jan 2007NYM25 10 Zf/Pr eBay dec 2006NYM26 551 Pr Jean Elsen 93 sep 2007NYM26 275 Pr Kuenker 143-7279 oct 2008NYM27a 144 Zf Jean Elsen 90 dec 2006NYM27b 54 Pr naslag Ca. 1880 eBay apr 2009NYM28 600 Pr/FDC Peus 1014 apr 2002NYM29 656 Pr UBS 1872 sep 2007NYM29 132 Pr Jean Elsen 93 sep 2007NYM30 50 Pr- eBay dec 2006NYM32 30 Zf gepoetst eBay apr 2007NYM33 7 Zf eBay jan 2007NYM33 8 Zf eBay feb 2008Nym33 6 Zf eBay apr 2008NYM34 6 Fr corrosie eBay jan 2007NYM36 63 Pr eBay (19e eeuwse naslag) mrt 2009NYM37a 74 Zf eBay (afgietsel) jun 2008NYM37a 183 Zf/Pr Kuenker 143-1165 okt 2008NYM38 7.200 Pr Kuenker 2530 feb 2007NYM39 120 Zf/Pr WAG 5247 jun 2005NYM39 90 Pr De Geus 1667 (Later werk) apr 2007NYM41 3.360 Pr Kuenker 141-4337 jun 2008Nym49 1.560 Pr Kuenker 141-4338 jun 2008NYM54 13 Zf eBay dec 2008NYM55 22 Zf/Pr eBay nov 2008NYM55a 6 Zf eBay apr 2008NYM56 13 Zf eBay mei 2008NYM57 16 Zf eBay feb 2007

500

NYM57 7 Zf eBay okt 2007NYM57 9 Zf eBay nov 2007NYM57 15 Zf eBay mei 2008NYM57 16 Zf+ eBay nov 2008NYM57 7 Fr eBay feb 2009NYM58 6 Fr eBay okt 2007NYM58 17 Fr/Zf eBay feb 2007NYM58 9 Zf dutsjes eBay mei 2008NYM58 10 Zf eBay aug 2008NYM58 7 Zf- eBay nov 2008NYM59 13 Fr/Zf eBay dec 2007NYM59 7 Zf eBay apr 2008NYM59 5 Fr eBay feb 2009NYM60 ?? Zf Grün 51-246 mei 2009NYM61 576 Zf UBS 281 sep 2006NYM61 0 Zf/Pr UBS 82-749 (400 schatprijs) jan 2009NYM61a 1.500 Pr Kuenker 143-7287 oct 2008NYM62 1.320 Zf/Pr M&M 1441 mei 2005NYM66 2.234 Pr Leu oct 2002NYM66 2.262 Zf/Pr UBS 79-2880 sep-2008NYM67 2.821 Pr/FDC Stacks 4181 jan 2009NYM67 3.360 Pr Grün 50-446 nov 2008NYM68 876 Zf+ CNG 923 jan 2007NYM68 692 Zf+ CNG 1156 sep 2007NYM68 355 Zf eBay apr 2007NYM68 780 Pr- Kuenker 141-2615 jun 2008NYM68 780 Zf+ Kuenker 141-2616 jun 2008NYM68 322 Zf+ montagespoor eBay oct 2008NYM68 455 Zf- corrosie, gepoetst eBay dec 2008NYM68 402 Zf montagespoor eBay jan 2009NYM68 560 Zf UBS 82-812 jan 2009NYM68 0 Zf draagoog UBS 82-813 (320 schatprijs) jan 2009NYM69 304 FDC lichte randsch Tkalec 329 mei 2008NYM71 603 Zf met orig. draagoog Numismatica Ars Clasica 26-3052 jun 2003NYM71 274 FDC Tkalec 327 mei 2008NYM71 190 FDC lichte randsch Tkalec 328 mei 2008NYM71a 110 Pr eBay jan 2009NYM72 362 Zf+ WAG 39-872 sep 2006NYM72 316 Zf/Pr gepol. veld UBS 79-5166 sep 2008NYM72 812 Pr Kuenker 143-7294 oct 2008NYM72 600 Zf/Pr randtik MPO 20-317 dec 2008NYM74 130 Zf www.cgb.frNYM74 49 Zf eBay feb 2007NYM74 170 Zf/Pr www.cgb.frNYM74 45 Zf+ eBay mei 2008NYM75 17 Fr/Zf www.cgb.frNYM75 33 Zf- www.cgb.frNYM75 9 Fr corrosie eBay apr 2007NYM75 19 Zf eBay jul 2008NYM75 8 Zf licht corrosie eBay aug 2008NYM75 13 Fr/Zf eBay dec 2008NYM75 13 Zf eBay feb 2009NYM75 11 Zf- eBay mrt 2009NYM75 4 Zf eBay mrt 2009NYM76 700 Zf www.cgb.frNYM77 40 Zf eBay nov 2007NYM77a 5 Fr dutsen corrosie eBay feb 2009NYM78a 4 Zg gedutst eBay jan 2008

www.cgb.fr

www.cgb.fr

www.cgb.fr

www.cgb.fr

www.cgb.fr

501

NYM78a 3 Zf duts corrosie eBay jul 2008NYM78a 9 Zf eBay mei 2008NYM78a 1 Fr eBay sep 2008NYM78a 13 Zf eBay dec 2008Nym78c 6 Fr corrosie eBay sep 2008NYM78g 25 Pr eBay mei 2008NYM78h 20 Zf eBay mei 2008NYM78i 25 Pr eBay mei 2008NYM78L 1 Zf/Pr eBay jun 2008NYM78M 16 Zf eBay oct 2008NYM78o 6 Zg/Fr eBay feb 2009NYM79 15 Zf dubbelslag eBay apr 2007NYM79 24 Zf eBay okt 2007NYM79 31 Zf eBay mei 2008NYM79 25 Zf/Pr eBay dec 2008NYM79 22 Zf+ MPO 20-240 dec 2008NYM79 62 Pr/FDC eBay jan 2008NYM80 200 Pr WAG 47-247 juni 2008NYM81 2.884 Pr UBS 76-2291 jan 2008

502

literatuurverwijzing:

Davenport Davenport, J.S.: European Crowns 1600-1700. Galesburg 1974.

Dugniolle, J. Le jeton historique des 17 provinces des Pays Bas, Brussel 1876-1880.

Feuardent (F) FEUARDENT, F.: Collection Feuardent, Jetons et Méreaux (depuis Louis IXjusqu’à la fin du Consulat de Bonaparte).Tome 1: Grandes Administrations de l’Etat et de la Ville de Paris,Corporations, etc. (502 p.);Tome 2: Provinces et Villes (516 p.);Tome 3: Rois et Reines de France (506 p.);Tome 4: les 22 planches, l’index, et les trois ventes publiques de lacollection qui ont eu lieu en 1928 et 1929.

Forrer FORRER, L.: Biographical Dictionary of Medallists,Coin-, Gem- and Seal- Engravers, Mint-Masters, etc., Ancient and Modern,with reference to their works B.C.500 - A.D.1900.Reprint of the complete set in 8 volumes.The medailleurs are listed in alphabetical order, A-D, E-H, I-Maz, M-Q,R-S, T-Z, plus the supplements A-L and M-Z.5277 pages, many with illustrations.

Hildebrand Hildebrand, B.E.: Minnespenningen öfver Enskilda Svenska Män ochQvinnor. Stockholm 1860.

Menestrier

Mitchiner MITCHINER, M.: Jetons, Medalets and Tokens :- Vol. 2. The Low Countries and France. Text illustrations. Guide tovalues. 5 indexes, including one of inscriptions. Pages No. 706-1568.

Pax in Nummis Verzameling Le Maistre, Pax in Nummis, Veiling Schulman october 1913,Amsterdam.

Schloβberger

Van Loon, G. LOON, Gerard van: Beschrijving van Nederlandse Historie-Penningen(1716-1806) ten vervolge op het werk van Mr. Gerard van Loon.Deluxe herdruk (2007) van de 10-delige serie in 4 delen gebonden, incassette.

Van Orden G. van Orden, Handleiding voor verzamelaars van Nederlandse historischepenningen, 1825.

Weiler Weiler, H.: Kölnische Medaillen, Plaketten, Schautaler. BergischGladback/Köln 1970, Krefeld-Hüls 1981, Krefeld/Köln 1995.

'2008 P.N.M. van der Zee - Noviomagus.nl · 2009. 5. 15. · 447 De Vrede van Nijmegen1 1 Bron:...

Documents

Transcript of '2008 P.N.M. van der Zee - Noviomagus.nl · 2009. 5. 15. · 447 De Vrede van Nijmegen1 1 Bron:...