Uhoudt het niet voor mogelijk, maar wij durven het aan,u nu al met allerlei fraaisover kursussen om de oren teslaan. Voor de saaisten onder u zijn zij gisteren al totbedlektuur gepromoveerd. De leuksten onder u houden zeergens in een hoekje in bewaring tot de verveling toeslaat.Maar wie zijn nu eigenlijk de 51imsten onder u iloost Lowyckgeeft het antwoord op pagina 4.

Onze wiskundige cel heeft berekend hoeveel bakstenener in Leuven gesneuveld zijn tijdens de bombarde-menten die de stad troffen in de beide wereldoorlogen. Hetgetill was echter zo groot, dat wij het niet op een paginakregen. Daarom bericht een kuliuurmedewerker op dieplaats over een tentoonstelling die uitlegt waarom al diebakstenen door de Pruisische ijzervreters uit hun voegenwerden gewrikt. Oppassen voor vallend puin, op pa-gina 13.Voor wie zijn gading nog altijd niet gevonden heeft: Vetobesteedt dit jaar ook weer buitensporig veel aandacht

aan wat er zoal over links-extremisten, falangisten, arrivistenen natuurlijk ook terroristen wordt gepubliceerd. Om detoon te zetten kozen wij voor deze week een boek dat hetiets anders aanpakt dan wij het gewend zijn: het gaat nietover wat het beweert te behandelen. Pagina 14. Of hebbenwe het nu over pagina 4?

Deze Veto is er niet enkel voor de slimsten onder u. Ookde elitairsten kunnen er hun gading in vinden. Afgelo-pen zondag ging immers het Klapstuk-dansfestival van start,en daarover gaan wij de komende weken nog wel watboompjes opzetten. Een voorproefje vindt u alvast oppagina 12.

LEUVENS STUDENTENWEEKBLAD VAN DE'LEUVENSE OVERKOEPELENDE KRINGORGANISATIE - JAARGANG 16,1989-1990, NUMMER 2, WOENSDAG 4 OKTOBER 1989

Dillemans opent het akademisch jaar

"En nu beginteen nieuwe tijd"

p het rektoraat zal men wel tevreden zijn met de opening vanhet akademiejaar 1989-1990. Het was al enkele jaren geledendat er nog zoveel volk aanwezig was op de akademische zitting.

De nieuwe Aula Maxima zat overvol. Bovendien verliep alles in eensereen sfeertje. Bij de ingang van de Aula deelde het KVHV welpamfletjes uit waarin een fatsoenlijke uitvoering van de derde faze van destaatshervorming geëist werd, maar daarbij bleef het. De overkoepelendestudentenbeweging Loko had geopteerd voor een brave bijdrage tot deopening. Geen kontestatie meer. De vernieuwde studentenbeweging'zoekt het jo 'konstruktief medebeheer'.Niet alleen de studenten waren goedvertegenwoordigd op de akademischezitting. Onze universiteit mocht zichbovendien verheugen in de aanwezig-heid van zowat de hele CVP-top:MartQIS,Swaelen, Geens, Eyskens, Van-denbrande, Coens, Chabert en de Leu-vense burgemeester Vansina. Verderwaren, naast kardinaal Danneels.: alleVlaamse bisschoppen aanwezig. Eenbeetje verloren tussen al dat kristende-mokratisch geweld: Tobback en Cheva-lier.

en waar in de toekomst de voornaamsteklemtonen gelegd dienen te worden. Ophet nivo van de Vlaamse Gemeenschapziet hij belangrijke diskussiepunten ophet vlak van financiering en universitaireekspansie.waarbij de KV Leuven voor-al pleit voor een verregaande deregule-ring en universitaire autonomie. Binnende KUL zelf moet een rationalisatie vanhet onderwijsaanbod - het zogenaamdeplan Dillemans - de kwaliteit van hetonderwijs verbeteren door een afslan-king van het aantal vakken en beksamens. De studenten moeten zo meertijd krijgen om zichzelf te vormen. Voordoeenten komen er meer mogelijkhedenvoor wetenschappelijk werk en studen-tenbegeleiding.Ook de studenten kwamen even ter

Hoe groter de aula, hoe meer prominenten. (Foto Hendrik De/agrange)

sprake. Volgens de rektor is de studentvan tegenwoordig "rustig en hij werkthard. Hij geniet van de eigen sfeer vanLeuven." Waarna de studentenvertegen- " 'S .I·t'd .,woordiging op Akademische Raad en .Onderwijsraad even bewierookt werd 0 I arnosc"want die was konstruktie~ aktief engèinspireerd. De eksterne berichtgevingwas dat echter niet" Wij hebben niet deindruk dat hij met die laatste opmerkingAkademische Tijdingen bedoelt De

Als managers idealistisch worden

in ere hersteldInVeto 1 hebben we melding gemaakt van 'de nieuwe wind' bij Acco,de uitgeverij die in Leuven voor het merendeel van de kursussenzorgt. Sinds jaar en dag baseerde men zich daar voor de kursusprijzenop het 'solidariteitsprincipe' : alle kursussen kregen dezelfde prijs perblad, ongeacht de oplage. Op die manier worden studenten uit eenkleinere studierichting niet financieel benadeeld. Acco voert zo' reedsdertig jaar een unieke sociale politiek. Drie maanden geleden verwees dedirektie plots het solidariteitsprincipe richting archieven: in bepaaldeomstandigheden zou nu voor 'kleine' kursussen een hogere prijs per bladgevraagd worden dan voor 'grote' kursussen. Na het verschijnen vanVeto 1 op 28 augustus en na de 'incidentrijke' Raad van Bestuur van 29augustus 1989 kwam men echter op die betwiste maatregel terug. Er isblijkbaar toch nog enig gevoel voor rechtvaardigheid op deze wereld.

vervolg op p.2 ..

Het voorstel tot selektieve prijsverho-ging kwam van Hubert Van Slam-brouck, de direkteur van de uitgeverij.Reeds een hele tijd ziet hij met groeiendonbehagen hoe de kursusdiensten van degrote kringen de 'interessante' - wantwinstgevende - kursussen inpikken: diemet een oplage van verschillende hon-derden eksemplaren. Dat doen diekringen echter niet alleen om veel geld inde kringkas te brengen, maar ook omhun 'verlieslatende' uitgaven te financie-ren, de kursussen met een erg kleineoplage. Zij bouwen dus een internsolidariteitssysteem uit, net als Acco. Bijhet VTK bijvoorbeeld zijn er, naast despreekwoordelijke mega-oplages, ookverschillende kursusjes met miniskuleoplagen van slechts enkele tientalleneksemplaren per jaar. Omdat kursus-diensten meestal betere - want direkteen persoonlijke - kontakten met deproffen hebben, voert Acco dikwijls eenstrijd die reeds op voorhand beslechtlijkt.

Bevriezen'K' VAN KUL - Bij het begin van het akademiejaar is Vetoop zoek gegaan naar het katolieke karakter van de KULKardinaal Dannee/s wordt geplaatst naast godsdienstsocioloog Dobbe/aere. Verdi:r bericht uw liffb/ad over deprecaire banden van deze universiteit met Rome, over de Universitaire Parochie, onderzochten we de relaties tussende KUL en de CVp, en stootten we onverwacht op Kaas en de Orde van den Prince. Zes weesgegroetjes lang, vanpagina 6 tot 11. (Foto Koen Hendrickx)

Om echt konkurrentieel te blijven wouVan Slambrouck de prijs van zijn grotekursussen niet graag verhoogd zien. Deprijs van Acco ligt nu reeds hoger dan dievan de meeste kringkursusdiensten.

L- _' Daarvoor kan Acco allerlei argumenten

!tt!T I ~~~zittÎDlmet> • .•..• • • dat hij "een lIiet ongeluk-

kig man" is. Hij probeerde daarvoorbewijzen aan te dragen in een kortoverzicht van wat "het projekt KV Leu-ven" dit jaar allemaal gepresteerd heeft

inroepen: men werkt met betaald perso-neel, de koördinatie tussen drukkerij enuitgeverij kent wel eens moeilijkhedendoor de grote afstand tussen de vesti-gingsplaatsen van beide afdelingen, enAcco garandeert voor al haar kursusseneen bepaalde kwaliteit. De kursusdien-sten spelen dat prijsverschil echter weluit om een prof over te halen zijn kursusbij 'eigen volk' uit te geven: een taktiekdie vaak suksesvoller blijkt.Omdat het op dit moment een

noodzaak is om die konkurrentiestrijdop het kommerciële scherp van de sneeuit te vechten, moeten de prijzen van degrotere kursussen 'bevroren' worden opeen bodemkoers. Vit zakelijk oogpuntachtte Van Slambrouck het dan echterwel nodig dat, in tegenstelling totvroeger, de prijs van de kleinere kursus-sen in bepaalde gevallen toch mochtstijgen. Hij dacht hierbij aan sommigekleine kursussen waarvan de kosten testerk opliepen.Sociale Raad, door 5 studenten op de

Raad van Bestuur vàn Acco vertegen-woordigd, weigerde die argumentatie tevolgen. Vanuit Sociale Raad werd er eenschrijven naar de andere bestuursledengericht waarin de nieuwe Acco-politiekin scherpe bewoordingen gehekeldwerd: "Het toepassen van prijsdifferen-tiatie naargelang de oplage is geen

vervolg op p.3 ..

2 Veto, jaargang 16 nr. 2 dd. 4 oktober 1989

risiko kan volgens de rektor ondervan-gen worden door een universiteit die eenduidelijk "projekt" heeft. En onze eigen-ste katolieke universiteit heeft nu net hetgeluk dat zij een projekt heeft "gebaseerdop de sterkste, meest werkzame enhoogst inspirerende van alle grondsla-gen: de etische."

Een nieuwe tijdLIE Z ERSE VENB R zoek. Verder moet het statuut van de

navorser dringend geherwaardeerd wor-den en moeten er mogelijkheden gescha-pen worden om nieuwe mandaten tekreëren binnen het vast wetenschappe-lijk en akademisch kader. Wat wedaarvoor nodig hebben? Eindelijk eendegelijk Vlaams beleid met "een Vlaam-se minister voor wetenschapsbeleid, inplaats van een ministerkomitee."

Veto, jaargang 16 nr. 2 dd. 4 oktober 1989 3

Als managers idealistisch worden

Acco blijft solidair• vervolg van p.l

oppervlakkige maatregel die kadert in deal maandenlang gesuggereerde 'aanpas-sing van de terminologie' of de 'moder-nisering van de uitstraling van Acco'.Het is integendeel een ingrijpende wijzi-ging, die één van de fundamenten vanAcco omvergooit Studenten uit 'kleine-re' richtingen worden erdoor recht-streeks benadeeld, wat tegen alle demo-kratiseringsprincipes ingaat"

KadootjeBovendien vond Sociale Raad het planook vanuit kommercieel oogpunt eenernstige miskleun: "Het is alleszinsdwaasheid te stellen dat Acco er op diemanier in zal slagen kursussen (met eengrote oplage) van de kringkursusdien-sten 'terug te winnen'. Een dergelijkepolitiek moet gebaseerd zijn op overlegen samenspraak, niet op een uitzichtlozeaanschakeling van prijsverlagingen."Bovendien zaten de leden van de Raadvan Bestuur van Acco ook enigszinsverveeld met de reeks artikels over Accodie in Veto 1 verschenen waren. Ookhier werd gepleit voor het behouden vande solidariteit tussen de studenten. Kor-tom, de studentenorganisatie had in eeneerste reaktie haar ongenoegen duidelijklaten blijken.Jozef Heidens, de nieuwe Algemeen

Direkteur van Acco, is op dat momentpas een volle maand in dienst Hij zalzich het debuut in deze 'hoogstaandewerkomgeving', zoals in de vakaturebeloofd, alleszins een weinig andershebben voorgesteld. Heidens betreurt degang van zaken wel een klein beetje: "Ikheb tegen de studenten gezegd dat mijndeur steeds openstaat, dat ik steeds vooroverleg, tot praten en luisteren bereidben. En nu maak je zoiets mee." Het isook niet naar hem dat de steen geworpenwordt De beslissing tot prijsdifIerentië-ring werd immers genomen voor Hei-dens op 1 augustus 1989 bij Acco indienst trad."Wij waren nogal geschrokken van de

heftigheid waarmee de studenten rea-geerden. Wij hebben ons dus afgevraagdof we onze kosten niet op een anderemanier zouden kunnen beperken, zon-der aan het solidariteitsprincipe te ra-ken", aldus Heidens. Hij riep dan ook deverschillende direkteurs, plus Jan Bun-dervoet, de vorige Algemeen Direkteurad interim, in beperkt konklaaf samenom de maatregel te evalueren. "Wijhebben andere oplossingen gevonden,en beslisten om met de direktie naar deRaad van Bestuur te stappen met eenkadootje: de intrekking van de beslis-sing."Die bewuste Raad van Bestuur vanAcco verliep enigszins tumultueus. Ten

eerste had Sociale Raad, voor de verga-dering begon, voor een beperkte enludieke aktie gezorgd. Op de vergade-ring zelf was er enige heisa rond deaanwezigheid van studenten met eenvolmacht van de afwezige studentenaf-gevaardigden. Sociale Raad argumen-teerde dat de studenten-beheerders nietop de Raad van Bestuur zitten als 5afzonderlijke individuen, maar als af-vaardiging vanuit Sociale Raad zelf Alsrepresentatieve organisatie van de Leu-vense studenten delegeert zij een aantalmensen. Die zitten daar echter niet tenpersoonlijke titel, maar louter als afge-vaardigden. Persoonlijke eskapades enambities kunnen op die manier immershet best tegengegaan worden. Als danenkele van die afgevaardigden verhin-derd zijn - wat niet uitzonderlijk is voorstudenten in augustus - kunnen anderemensen met een volmacht die plaatsinnemen: het is immers de inspraak van'de studenten' die telt.De oud-studenten bekeken alles strikt

juridisch: er zijn 5 studenten die beheer-der zijn, en die hebben wettelijke ver-plichtingen. Alle andere mensen werdendaarom verzocht de vergadentl.g teverlaten. Na enige diskussie bleek geenvan beide partijen op haar standpunt tewillen terugkomen. De meningen ston-den diametraal tegenover elkaar. Lieverdan met een gehalveerde fraktie te

bel ons nog vandaag:

OFUP jobs voor studenten02/242.54.28

ma.-vrij. 13 u. 30 - 19 u. 30

lambermontlaan 474. 1030 Brussel

Een jobbinnen' handbereik !

moeten aantreden, trokken de studentenzich terug. Waarop de oudstudenten endirekteurs en petit comité verder verga-derden.Die afwezigheid van studenten was

echter niet te merken in de beslissingendie genomen werden. Het voorstel vande direktie kon op algemene instemmingrekenen: Acco blijft het solidariteitsprin-cipe als uitgangspunt behouden. In hetverslag vinden we daarover volgendepassus terug: "Op de kursussen dieondertussen sinds juli door Acco uitge-geven zijn is geen enkele prijsverhogingtoegepast. Het eksperiment met eennieuwe werkwijze voor de bepaling vande kost-prijsverhouding van de kursus-sen wordt in de huidige kontekst opgehe-ven, om de inmiddels gerezen misver-standen te vermijden. Er zullen in detoekomst hernieuwde pogingen onder-nomen worden om de kost van dekursussen zoveel mogelijk nog verder te

die voor de studentenbeweging echt niet kun-nen. Er zijn er zo vier.

Ten eerste kan de verleiding groot zijn ommeer gebruiksvriendelijke programma's en eenversoepeld vrijstellingensysteem te beschouwenals een eerste stap voor het invoeren van eendoorgedreven studiepuntenstelsel. In zo'n stel-sel promoot men in feite het studeren à la carte:de student haalt een diploma zodra hij eenbepaald aantal studiepunten verzameld heeft.

Buitenlandse voorbeelden - denk maar aanWest-Duitsland, Nederland of Italië - hebbenafdoende aangetoond dat een doorgedrevenstudiepuntenstelsel enkel leidt tot studieduur-verlenging. Zo'n systeem is trouwens in strijdmet de geest van het plan zelf. Het is toch debedoeling de ruggegraat van de opleiding beterte profileren. Is dat opzet te rijmen met eenstelsel waarin de student zijn toekomst links enrechts bij elkaar kan sprokkelen?Een tweede misbruik van f1eksibele kurrikula

is het invoeren van de beruchte polyvalentekandidaturen. Hier kunnen wé kort zijn. Hetmag nooit de bedoeling zijn, omwille vanorganisatorische redenen, naar misplaatste ho-mogeniteit onder studierichtingen te streven. Bijeen dergelijke operatie moet noodgedwongeneen teveel aan vak-eigen kennis prijsgegevenworden. Zo'n offer moet dan toch ergensopgevangen worden. Ofwel legt men zich neerbij de verlaging van het nivo van de specifiekeopleiding, of, wat waarschijnlijker is: men vangtze op door de duur van de opleiding teverlengen.

Ten derde vrezen wij dat die f1eksibiliteitvooral bedoeld is om makkelijker in te spelen opde huidige eksterne druk op de universitaireprogramma tie. Het ligt voor de hand dat de

Mijnheer de Rektor, dames en heren, beste vriendenIs het niet vreemd? Is het niet vreemd dat wij ditakademiejaar niet met een jammerklacht ope-nen? Is het niet merkwaardig dat de Leuvensestudentenbeweging het met de veelbesprokenplannen van de Akademische Overheid langniet oneens is?Natuurlijk zijn we blij. AI jaren klagen we

_ \e hOle studiebelasting. Al jaren wijzenwe erop dat het gros van de vakken teencyklopedisch opgevat wordt. En nu is ereindelijk een omvangrijk projekt om daar ietsaan te doen.

Inderdaad, een drastische beperking van destudiedruk is noodzakelijk. Waar velen vanmening zijn dat de student pas in de prille lentevoor het eerst zijn kursussen openslaat, is dewerkelijkheid veel minder poëtisch. In eenrecent rapport van onze eigen universitairediensten is berekend dat de student gedurendehet gehele akademiejaar een gemiddelde van44 uur per week haalt, en dan spreken we nogniet over de eksamenperiodes.Maar er is meer. Studiedruk is niet enkel het

probleem van de hoge stapels kursussen en vande zware werkweek. Er is erg nauwkeurigvastgelegd wat je in die tijd precies moet doen.Een stresserende bezigheid. Voor kreativiteit isnauwelijks ruimte gelaten. Je doorloopt eenstrak programma bestaande uit een resem vaaksteriele stappen.De versplintering van de energie van studen-

ten over een overaanbod aan vakken legt eenzware hypoteek op het rendement van huninspanningen. Dat fundamentele verband tus-sen kwantiteit en kwaliteit heeft het hervor-mingsprojekt blijkbaar opgemerkt. Een kwanti-tatieve rationalisatie als middel van een kwali-tatieve herwaardering.Kwalitatieve herwaardering. In de Rechtsfa-

kulteit is in het begin van het vorige akademie-jaar een beklijvingstoets gehouden. Onaange-kondigd werden de studenten gekonfronteerdmrt de stof die enkele maanden ervoor - voortweede zitters enkele weken ervoor - geëksami-neerd werd. Met rampzalige resultaten: gemid-deld haalden de studenten nog zowat 6 op 20.Bovendien werd bevestigd wat iedereen al langwist: precies die vakken die bekend staan als eenoefening in het betere papegaaiewerk skoren hetminst.Interessant aan het plan is ook dat het ingaat

op onze vraag om de onderlinge ekwivalentievan vakken vlotter te aanvaarden. Is het nietonzinnig datje een vak datje tijdens een vorigestudie of een niet geslaagde eerste kandidatuurmet goed gevolg afgelegd hebt, opnieuw moetvolgen als je een nieuwe studie aanvat. Wordt erdan toch een vrijstelling verleend, dan gebeurtdit op louter willekeurige basis.Het hervormingsplan is een projekt om de

inspanningen van iedereen beter te laten rende-ren. Een beter rendement halen door het ballastvan de opleiding te laten vallen. Een verzindeiij-king van de kurrikula zal het geleverde studie-werk ongetwijfeld efficiënter rnaken. Maar -laat ons wel wezen - de uitvoering van zo'n

hervormingsprojekt, dames en heren, moetvoortdurend aan zijn uitgangspunten getoetstworden. Het is immers goed denkbaar dat dieuitvoering het oorspronkelijke opzet te buitengaat, dat de organisatie van ons universitaironderwijs een richting inslaat die door het planniet vooropgesteld was. Dit zullen wij ondergeen enkel beding aanvaarden.Zo moet de rationalisatie beperkt blijven tot

wat écht als ballast beschouwd kan worden. Hetis het eeuwige verhaal van het kind en hetbadwater. Elke ingreep moet een antwoord zijnop de vraag naar wat zinvol is voor de opleidingin kwestie. De relevantie van vakken of opties isniet alleen te meten aan de hand van het aantalgeïnteresseerde studenten.Eén maal de hoeveelheid kontakturen van het

kurrikulum is ingeperkt, moet er met argusogenover gewaakt worden dat de omvang van de stofniet tegelijkertijd eskaleert. Het is immers eenkoud kunstje éénzelfde dikke kursus sneller endus op een paar uur minder te debiteren. Zo ishet even onaanvaardbaar dat de zelfstudie diede verloren kontakturen kompenseert al evendetaillistisch geëksamineerd zou worden. Hetgevaar is groot dat het rationalisatie-plan eenparallel zwart cirkuit van schoolse leerstofkreëert. Ook is het onzinnig vakken domwegsamen te voegen zonder hun inhoud op elkaar afte stemmen. Daarom moet dringend voor eendaadwerkelijke vorm van kontrole gezorgdworden.

Met de vereenvoudiging van de struktuur vanonze overladen programma's viseert dit planook een zekere f1eksibiliteit. Zo'n f1eksibiliteitzet evenwel de deur op een kier voor misbruiken

.4. an een studentenspeech gaan steeds enkele~ergaderingen vooraf. Op een eerste samen-komst wordt het tema van de speech besproken.Men stelt dan ook een beperkt komitee samen,dat een koherente tekst moet klaarstomen. Opeen tweede vergadering wordt hun werk ge-keurd: het regent dan inhoudelijke en stilistischeop- en aanmerkingen. Eens de definitieve versiegoedgekeurd is, gaat men over tot de aanstellingvan de spreker. De kandidaten dienen een stukjetekst te deklameren. Als er meer kandidaten zijn- wat meestal het geval is - vindt er eenverkiezing plaats. Ook de speech zelf is aan deuitdrukkelijke goedkeuring van de kringenonderworpen.Met die kringen liep het dit jaar echter goed

fout. Vroeger streefde men naar een maksimaleinspraak, door de eerste vergadering op het eindevan de vormingsdriedaagse van Sociale Raad enKringraad te plannen. Alle afgevaardigden zijndan samen om een eerste inleiding te krijgen.Sinds vorig jaar beperkt Kringraad zich echtertot een tweedaagse, en doet Kultuurraad ookmee. Hierdoor viel de koppeling driedaagse-speech weg. Dit jaar was de eerste vergaderingde week voor de driedaagse.

STUDENTEN?·Op die vergadering bleken maar weinig

kringen aktief geïnteresseerd. Op vormingsdrie-daagse, waar toch veertig afgevaardigden samenwaren, werd er dan weer geen woord overgerept. Drie dagen later was dan de tweedevergadering. Naast een aantal Loko-fanatenwaren er 5 (vijf) kringen aanwezig. Waarvan deafgevaardigden van VRG, VTK en Psychologiede speech dan nog zelf hadden geschreven. EnkelRomania en LBK waren 'objektieve' luiste-raars.Gedeeltelijk ligt de fout bij de afwezigen: zij

werden tot tweemaal toe schriftelijk uitgeno-digd, en horen dan ook hun verantwoordelijk-heid te nemen. De Loko-verantwoordelijkengaan echter ook niet helemaal vrijuit. Vóór eenvormingsdriedaagse, op het einde van de tweedezittijd, plan je geen vergadering van die aard. Heteinde van een vormingsdriedaagse, met veel engeïnformeerde afgevaardigden, biedt ons inziensbetere kansen voor een bredere diskussie. Alseerste toets voor een echt demokratische besluit-vorming mag dat wel. (WP)

drukken, zonder op enigerlei wijze aande kwaliteit ervan te tomen."Sociale Raad is vanzelfsprekend opgeto-gen over die beslissing en over depositieve afloop van de hele zaak. Het iseen bewijs dat de gevoerde politiek (menheeft zich niet op zijn kop laten zitten,maar krachtig gereageerd) wellicht dejuiste was. Ook de houding van deandere leden van de Raad van Bestuur,de oud-studenten en de direktie, magpositief onthaald worden. Zij stellenblijkbaar een principe als demokratise-ring van het onderwijs en onderlingesolidariteit tussen studenten nog steedscentraal. De vroegere beslissing totselektieve prijsverhoging zullen we danmaar beschouwen als een ongelukkig,tijdelijk slippertje. Dat komt zelfs in debeste families wel eens voor.

Walter PauliRonny Tielen

interaktie met de internationale wetenschappe-lijke kultuur zonder meer bevruchtend is. Maarde internationalisering mag de autonomie en deeigenheid van onze Alma Mater niet schaden.Het Erasmus-programma is bijvoorbeeld geenreden om aan deze instelling een semestereksa-mensysteem in te voeren.Een laatste, maar daarom niet minder schri-

kwekkend gevolg van de hervorming betreft deheroriëntering van de mislukkende eerstejaars-studenten. Indien het enkel gaat om de over-

STUDENTENF-CH

dracht van met goed gevolg afgelegde vakken opeen andere studierichting aan of zelfs buiten deuniversiteit, dan hebben wij geen bèzwaar,integendeel. Maar dan gaat het om mislukte, enniet om mislukkende eerstejaars, zoals in hetplan staat.

Dit is geen onbelangrijk verschil. Want wijstellen vast dat er in de Onderwijskommissievan de Fakulteit Ekonomie een verband gelegdwordt tussen de slaagcijfers op de proefeksa-mens in januari en die in de eerste en de tweedezittijd, en dat op basis daarvan naarstig gezochtwordt naar een middel om zwakke studenten nade proefeksamens voortijdig naar het HogerOnderwijs Buiten de Universiteit te doen af-vloeien. Op die manier zal men niet alleen hetunieke karakter van de Leuvense proefeksamensondermijnen, maar men zou zo ook een nieuwesocio-kulturele drempel in het leven 'roepen.

,. Want hoe vroeger de beoordeling, hoe kleinerde kans om een socio-kulturele achterstand in telopen.

De studentenbeweging, dames en heren, is eral lang van overtuigd dat ons universitaironderwijs aan herbronning toe is. In die zin zijnwij dan ook bereid aan de uitvoering van eengrondig hervormingsprojekt mee te werken.Wij kunnen evenwel nooit aanvaarden dat

men van de gelegenheid gebruik maakt omonbespreekbare elementen in dat projekt teintegreren. Een goede hervorming van hetonderwijsaanbod in de eerste en tweede cyklusheeft noch een doorgedreven studiepuntenstel-sel noch polyvalente kandidaturen nodig. Inter-nationale samenwerking kan geenszins beteke-nen dat onze instelling haar eigenheid verloo-chent. Het versoepelen van de vrijstellingenre-gelingen mag geen middel zijn om eerstekandidatuurstudenten van een volwaardigekans op een universitaire vorming te beroven.

Er moet over gewaakt worden dat dit plan hetnieuwe, kwalitatieve élan dat beoogd wordt, tenvolle bereikt. En wij rekenen erop, mijnheer deRektor, dat de studenten op alle nivo's bij deuitvoering van dit projekt en bij de kontroleerop betrokken worden. Want wij willen U besteen handje helpen, weet U.

Joost, Jan én lef over- kursussen --

De student als konsumentIndit ondermaanse wordt vreselijk veel geleuterd. En alsof dat nogniet erg g~noeg is, loopt het hier ook nog vol met figuren die men~ndat al die ODZlD moet worden neergeschreven. Aan een umefresulteert dat nogal eens in kursussen. Rommelige kollages ofhoogstandjes van desktop publishing, uitgespuwd door Acco of inmekaar gedraaid op een kursusdienst, wonderen der wetenschap of slapgeklets. Er is zelfs een instantie die zich met niets anders bezighoudt: deDienst Kursusontwikkeling. Veto sprak met de verantwoordelijkeprofessor Joost Lowyck, en met medewerkers Jan Elen en Jef Van denBranden.Veto: Jullie poneren de algemene stel-ling dm een kursus komplementair moetzijn aan het mondelinge betoog. Hoevullen jullie dm konkreet in?

Lowyck: «Dat hangt van de situatie af.Een docent moet zich afvragen wat defunktie van zijn hoorkollege is, en hoeeen uitgeschreven tekst daar een aanvul-ling bij kan zijn. Zo kan een tekstgebruikt worden om bio- en bibliogra-fISCh materiaal door te geven naast deeigenlijke uiteenzetting, of omgekeerd,om een algemeen overzicht te gevenzodat het hoorkollege enkel nog eenaantal problemen moet bekommenta-riëren,»«Belangrijk is dat een kollege waar-

voor geen kursus beschikbaar is, van destudent een heel specifieke aktiviteitvraagt: notities nemen, eigenlijk gewooninformatie oppermen waarbij je vooralniets mag vergeten, is een uiterst arbeids-intensief gebeuren, dat door een kursus-tekst opgevangen kan worden.»

Veto: Bestaan er algemeen geldendekriteria voor kursussen ?

Elen: «Ja, We delen die kriteria in eenaantal kategorieën in. Eerst en vooralmoet de funktie van elk inhoudelijkelement in het geheel duidelijk zijn. Datkan gaan om begrippen en relaties tussendie begrippen, maar ook om tekstonder-delen en de relaties daartussen. Eentweede groep van kriteria heeft te makenmet de konsistentie van zo'n tekst:termen en symbolen bijvoorbeeld, moe-ten steeds eenduidig gebruikt worden.Een ekspert kent meestal een hoopbegrippen die eigenlijk eenzelfde realiteitdekken en die hij dan door elkaar gaatgebruiken. AI was het maar uit schrik dathet te saai wordt en dat z'n studenten inslaap gaan vallen. Maar zoiets is alleenverantwoord als elke term duidelijkgedefinieerd en met de andere in ver-band gebracht wordt»

Lowyck: «Dat laatste is natuurlijkafhankelijk van het soort wetenschap. Ineksakte wetenschappen is de neiging omsynoniemen te gebruiken veel geringer

dan in humane wetenschappen. Diestudenten houden ook niet van een teverbaal opgevatte kursus, ze werkenliever met kondensaten van formulesdan met uitgeschreven teksten»

Van den Branden: «Zo kwam over eennieuwe kursus kwantumfysika die wijmee ontwikkeld hebben de klacht dat hijte verbaal was. Anderzijds vonden velenhet goed eens met die benaderinggekonfronteerd te worden, in plaats vanbeperkt te blijven tot het geformali-seerde, omdat het je dwingt verder doorte denken dan je normaal doet wanneerje met formules omgaat.»

Eten: «Veel docenten binnen positievewetenschappen vrezen dat hun studen-ten voor een stuk misvormd zijn, en opde duur niet meer in staat een gewonetekst te lezen of te schrijven. Dat heeftook te maken met het derde typekriterium: de samenhang. Veel van dekandidaat-kursusteksten die wij hierbinnenkrijgen hangen duidelijk niét aanelkaar. De relatie tussen de tekstonder-delen moet niet alleen duidelijk zijn, diemoet er ook zijn»

Lowyck: «Het probleem is dat eenekspert in een bepaalde materie in zijndenkproces dikwijls heel wat stappenoverslaat die evident zijn voor hem,maar niet voor een leek. Men vergeetvaak te ekspliciteren. Ik wil maarbenadrukken dat een onsamenhangendekursus niet noodzakelijk te wijten is aande inkompetentie van de docent..»

POKVan den Branden: «Bij jonge docentenspeelt vooral mee dat wie voor het eersteen kursus opstelt automatisch in debestaande literatuur gaat duiken. Menhaalt daar dan een aantal dingen uit diestuk voor stuk belangrijk geacht worden,maar vergeet daar vaak een lijn in tetrekken»

Veto: Wat zijn eigenlijk de wetenschap-pelijke kriteria voor zo'n kursus?

Lowyck: «Er zijn eerst een aantalvakinhoudelijke kriteria, de eksperten-

Het Portugees HuisParijsstraat 73 - 3000 LeuvenOpen: 12-- 19,u.; vrijdag: 10 - 19u.gesloten op zon-: maan- en dinsdag ..

, '

CASA LUSA is de enige zaak in de hele streek, diegespecialiseerd is in artisanaat en wijnen uit Portugal.WIJNEN in exclusiviteit: de befaamde GATÄO Vinho Verde,TROVADOR rosé, DÄO. Meia Encosta '85 en andere presti-gieuse wijnen, likeuren en porto's,

ARTISANAAT: Het mooiste, volgens aloude tradities met de .~hand vervaardigde, zwart gebakken, aardewerk. Uniek in heel ~Europa. Een schat aan volkskunst, rechtsstreeks geïmporteerd ~voor uw bloemenvazen en ... de Portugese wijn. ~

Voor studenten of bij aankoop in het groot is er een korting tot10% voor wijn en zelfs tot 30% voor het artisanaat.

kant van een kursus zou je kunnenzeggen: korrektneid, JUISte selektie vaninformatie, volledigheid ... Het kriteriumis eigenlijk dat vakkollega's die tekst ookals kwalitatief hoogstaand moeten kun-nen beschouwen. Maar naast de logikavan het vak is er de psycho-Iogika van destudent, het mentaal funktioneren van destudent. Goed kursusmateriaal moet dietwee op mekaar kunnen afstemmen,moet de student toelaten binnen tetreden in de logika van de kursus.»

Veto: Hoe zit het met de lay-out?Studenten krijgen vaak nogal bedenke-lijke kollages voorgeschoteld

Eten: «Daar is enorm veel onderzoeknaar gebeurd. Naar het al dan nietonderstrepen, het gebruik van kleur,maar ook naar de gewenste zinslengte enzo, Het moet niet overschat worden: alsde inhoud op zich duidelijk is, hebben aldie dingen niet z6 veel belang. Maar zelfhebben wij bijvoorbeeld beslist om nooitkernwoorden, definities enzo te onder-strepen in een tekst. Uit onderzoek blijktdat wat onderstreept is beter onthoudenwordt door de student ....maar dat hij

cat 1tursustekst leest, maar daar dan deoorzaak van vinden en er een objektiefoordeel over vellen, is een zeer intensievebezigheid»

GeleideVeto: Kan zoiets niet in samenwerkingmet de kringen? Zij verrichten hetonderzoek en verwerken de resultaten,jullie interpreteren en evalueren?

Lowyck: «Studenten kunnen inderdaadeen aantal kriteria verifiëren, maar eendidaktische, leerpsychologische screen-ing vereist toch een professionele kennisvan leerprocessen en van algemenedidaktiek. Maar we zijn van plan om insamenwerking met de Dienst Universi-tair Onderwijs een soort evaluatielijstvoor geschreven kursussen te maken, eenbeetje analoog met de evaluatielijst overhet doceergedrag. In die zin lijkt het mewel een goed idee om bij het afnemenvan die enquêtes samen te werken metde fakulteitskringen,»

Veto: Er bestaan natuurlijk alternatie-ven voor de klassieke uitgeschrevenkursus. Zo zijn er nogal wat proffen diepas na het beëindigen van de lessenreekseen tekst ter beschikking stellen. Vaakzijn het ook studenten die hun notitiesuittikken en ter beschikking stellen.

Lowyck: «Ik vind toch dat studenten inde gelegenheid moeten gesteld wordenom hun studie zelf te plannen. Wat

Va ....... : ..De nieuwe trom-munikatietedmologieën zullen onze uni-versiteit mettertijd dwingen om af testappen van louter kontaktonderwijs.Afgezien daarvan is een grote variatievan lesvormen noodzakelijk om studen-ten te laten wennen aan diverse soortenvan informatieverwerving. Men is recenttot het inzicht gekomen dat afzonder-lijke studievaardigheidstraining als eenalgemene introduktie tot het omgaanmet leerstof een fiasko blijkt te zijn. Jeleert mensen pas studeren wanneer je datinbedt in een vakinhoud. Zelfstudiepak-ketten kombineren dus het leren stude-ren en de informatieoverdracht.»Veto: Er is ook een steeds sterkeretendens om in plaats van een kursusgewoon een boek te gebruiken. Afgezienvan het financiële aspekt - die dingen zijnduur - is de aanpak van een dergelijkepublikatie, bijvoorbeeld wat het gebruikvan jargon betreft, anders dan die vaneen kursustekst.Lowyck: «Ik wil daar genuanceerd opantwoorden. Een reader met representa-tieve teksten, of een goed inleidendoverzicht zoals dat in de VS vaakgebruikt wordt, kan heel interessant zijnen voor een docent natuurlijk ergtijdsbesparend. Op licentieniveau moeteen student toch in staat zijn eenwetenschappelijke publikatie te verwer-ken. Als een publikatie daarentegenalleen maar gekozen wordt omdat eenprof toevallig een boek geschreven heeft

De man die niet op de foto staat heet Jan.

.'

daardoor ook gekonditioneerd wordt,gaat denken dat alles wat echt belangrijkis ook steeds onderstreept is. Bovendienmoet je een student zelf laten achterha-len wat belangrijk is.»

Lowyck: «Dat is het principe van dezelfregulering. In veel kursussen zit eenoverdosis van sturing, waardoor studen-ten louter reproduktief gaan funktione-ren. Trefwoorden worden afzonderlijkvermeld, belangrijke dingen in vetjesgezet, en de student moet dan eigenlijkalleen maar het profiel dat uit die kursusnaar voren komt reproduceren. Er is inde onderwijspsychologie tegenwoordigeen tendens om wél heldere informatiete geven, maar de student toch ook teverplichten om zelf een struktuur tekonstrueren. Kommerciële kursussen dieblaken van vraagjes tussendoor, grijzekolommen, gele velden, roze woordenenwvoort, die ogen wel goed maardoven uiteindelijk de zelfwerkzaamheidvan de student»

Veto: Zijn jullie van plan om aan dehand van iJl die kriteria systematisch deLeuvense kursussen te gaan evalueren?

Lowyck: «De POK's zouden dat eigen-lijk altijd moeten doen bij de vijgaar-lijkse verlenging van de leeropdracht:die moet immers gebeuren aan de handvan de syllabi die door de prof in kwestievoorgelegd worden. Dan zou de POK infeite ook een uitspraak moeten doenover de deugdelijkheid van het mate-riaal: heeft het de juiste omvang, is hetgoed gestruktureerd, logisch, geeft het deaktuele stand van zaken weer ... ? Maarnaast de inhoudelijke beoordeling zou ereigenlijk ook een soort didaktischeanalyse moeten worden gemaakt.»

Elen: «Het vraagt enorm veel werk. Jekan wel fouten aanvoelen wanneer je

studentenkursussen betreft: die zijnnooit meer dan de neerslag van monde-linge informatie gegeven tijdens de les.Ze zijn een rekonstruktie van de infor-matie die de docent wil doorgeven. Alsdie dan geen inhoudelijke kontroleuitoefent op de uitgeschreven teksten,wordt er veel verkeerd begrepen infor-matie doorgegeven. Een studentenkur-sus is een noodoplossing: het blijft deverantwoordelijkheid van de docent zelfzijn materiaal te ontwikkelen.»

Elen: «Studenten moeten natuurlijk deeersten zijn om in de teksten die ze zelfproduceren rekening te houden metkriteria als struktuur, samenhang, duide-lijkheid ...»

Veto: Jullie werken ook aan zelfstudie-pakketten.

Elen: «Interessant daaraan is dat preciesvoor dergelijke pakketten, waar állesschriftelijk overgedragen wordt, destrengste kriteria gehanteerd moetenworden. Ze fungeren zo'n beetje alsproefbank.»

Lowyck: «Doordat ze w uitvoerig zijn,stellen ze ons ook het best in staat dekompleksiteit van een uitgeschrevenkursustekst te vatten. Anderzijds zijn erook inherente redenen om dergelijkepakketten uit te werken. Studentenmoeten leren de organisatie van hunstudie in handen te nemen. Puur 'hoor-kollegegeleide' kursussen leggen de stu-dent een heel ander soort verantwoorde-lijkheid op. Bovendien zal de universiteitniet altijd bestemd blijven voor hethuidige publiek. van 18 tot 25 jaar. Menwil een tweed~ diploma halen, zichbijscholen, w~oor de strikte rooster-gebonden oI.ga~isa* .steeds minderhaalbaar-e-ën tleksibeler vormen vanonderwijs nodig zijn.» .

(Foto Koen Hendrickx)

en dat dan maar oplegt 'Omdat hetwaarschijnlijk toch geen kwaad kan, 'isdat natuurlijk te betreuren. De vraag isaltijd: wat is de doelstelling van dekursus, en, beantwoordt het boek daar-aan?»«Bovendien moet er een duidelijke

didaktische oriëntatie zijn, zodat destudent voldoende informatie krijgt omde betekenissen uit het boek te gaandistilleren in funktie van wat hij moetkennen. Anders wordt het een muurwaar hij voor blijft staan omdat bijvoor-beeld de informatie niet aansluit bij zijnvooropleiding. Een boek is geen zelfstu-diepakket. Het algemene probleem is dateksperts vaak niet in staat zijn ominformatie te herstruktureren en te her-formuleren voor beginners. Voor hen isde vakwetenschappelijke waarde hetenige kriterium om een publikatie aan destudenten door te spelen. Het didakti-sche is steeds onderbelicht, zoals aan deuniversiteit onderwijs in zijn geheelondergewaardeerd is.»

«Men ziet de universiteit als een onder-zoeksinstelling die daarenboven de on-derzoeksresultaten aan anderen door-geeft. Het didaktische wordt als ietsmarginaals beschouwd waar je geen tijd,geen mensen en zeker geen geld in steekt.Het is een beetje wals met de informa-tika, waar men pas gebruiksvriendelijkergeworden is toen men begon te ontdek-ken dat al die spullen eigenlijk doorménsen gebruikt moeten worden. Mis-schien is die parallel handig om ook hierde zaak ter sprake te brengen. Userinterface, de student als konsument, zo'npaar ekonomisch-technologische ter-men, dat slaat misschien beter in danouwerwetse zielepotige termen als di-daktiek en zo.

Peter Vanduffel

Wachtrijen in Alma"

Leve de snelheidInbet begin van bet akademie-jaar lijkt bet wel of iedereen opbetzelfde moment op dezelfdeplaats moet zijn. Het gevolg is datje zowel overal in Leuven in de filestaat. De studentenrestaurants vanAlma ontsnappen niet aan ditfenomeen. De bedieningssnelbeidstaat dan ook bovenaan de lijst vanaktiepunten voor dit akademiejaar.Alma maakt zich sterk dat beleinde van de files in zicbt is.Doorscbuiven maar.

Vooral in de grote Alma's (Alma 1,2en3) wordt men gekonfronteerd met piek-momenten die afhankelijk zijn van heteinde van de lessen 's middags of 'savonds. Dit geeft aanleiding tot filevor-ming, zeker in de eerste weken van hetakademie jaar wanneer nog niet allestudenten hun draai hebben gevonden.Het probleem wordt op verschillendefronten aangepakt.Er is ten eerste Alma 3 waar de

toestand tot nu toe vrij akuut was. Demiddagdienst verloopt hier tamelijk rus-tig tot klokslag één uur. Op dat momentleggen alle proffen zowat tegelijk hunkrijtje neer en komt een grote massastudenten van de kampus 'eksakte we-tenschappen' te·voet, per fiets of met deauto afgezakt naar dit restaurant. Omtwee uur worden die dan allemaal weerverwacht in de auditoria en de tekenza-len. Ze hebben dus welgeteld een uurtjeom de inwendige mens te versterken. Oppakweg een halfuur tijd moeten inAlma 3 een goeie duizend studentenbediend worden.Daarom ook werd tijdens de zomer-maanden de buffetinfrastruktuur vanAlma 3 grondig aangepakt. Zo kreeg detooi van bet alternatief een andereoriëntering. Vorig jaar was men hier

bovendien al begonnen met het aanbie-den van ovenschotels, naast het alterna-tief Dit zal nu worden verdergezet. InA1ma 3 hoopt men dat daardoor meerstudenten de weg zullen vinden naar ditbuffet, zodat de buffetten waar dedagschotels en keuzeschotels wordenaangeboden een beetje ontlast kunnenworden.Ook een nieuwigheid is dat de kassa's

werden losgekoppeld van de buffetten.Ze staan nu twee per twee een eindje inde zaal. Wie heeft wat hij wou hebben,hoeft nu niet meer te wachten tot depersoon voor hem in de rij bediend is,maar kan recht op de kassa's afsteve-nen.Achter de schermen - in de keuken

dus - is er ook wat veranderd Omhygiënischer te werk te kunnen gaan,werd de keuken van Alma 3 in verschil-lende ruimten opgedeeld. Er werd eennieuwe vloer gegoten, in kunststof metantisliplaag. Een waterdichte oplossingvoor de eronder gelegen audiovisueledienst.Dit jaar zal er in alle Alma's onder-

zoek worden verricht naar de 'bottle-necks' in het bedieningssysteem. Eenbrainstorming leverde alvast een helewaslijst op van te onderzoeken faktoren,wals de snelheid van de kassa's, depersoneelsbezetting van de buffetten bijpiekmomenten, het aantal verschillendeschotels per toog en de openingstijdenvan de bediening. Dit zal allemaalsystematisch opgevolgd worden in funk-tie van een verhoging van de doorstro-ming.

Als je aan een willekeurige studentvraagt om alle studentenrestaurants opte sommen, dan komen de meesten nietverder dan vier of vij~ en men zal bijnaaltijd eerst A1ma 1,2 en 3 noemen. Dekleinere uitbatingen zijn inderdaad min-der gekend bij het grote publiek. Noch-tans bieden die goedgelegen uitwijkmo-

Deze machines wassen uw sla.

gelijkheden. Zo zijn het 'Meisjescen-trum' in de Vital Decosterstraat en het'Pauskollege' op het Hogeschoolpleinuitstekende alternatieven voor respektie-velijk Alma 1 en Alma 2. Met deopening van de nieuwe 'Aula Maxima'hoopt men bij Alma trouwens in stiltedat een deel van de studenten die andersnaar Alma 2 trekken, nu zullen kiezenvoor het Pauskollege. ....Het fileprobleem is dus ook een

kwestie van (on)bekendheid met delokaties en de mogelijkheden van deverschillende studentenrestaurants. Bijhet begin van het akademiejaar zal er opruime schaal binnen de universiteit eenstadsaffiche uitgehangen worden waar-op de ligging van de acht verschillendeuitbatingen van A1ma aangeduid staatZo kan men zelf uitmaken hoeveel tijdmen nodig heeft om de verschillendeAlma's te bereiken.Een andere vaststelling is dat veel

studenten van huis uit 's middags hunwarme maaltijd nemen. In de Alma'smerkt men dan ook dat de avondurenmeestal minder druk zijn dan de mid-dagdienst. Alma heeft zeker niet depretentie om dit patroon ingrijpend te

POLITIEK DEBATVLAAMSE PARTIJVOORZITTERS..

lAAK GABRIELS (VU)FRANK VANDENBROUCKE (SP)HERMAN VAN ROMPUY (CVP)GUY VERHOFSTADT (PVV)MIEKE VOGELS (AGALEV)

MODERATOR: lOS BOUVEROUX (BRT)

MAANDAG 9 OKTOBER" 20.30UNIEUWE AULA MAXIMA

DIT DEBAT WORDT MEE MOGELIJK GEMAAKT DOOR BBLEN ABB.

...'_.:_ t.

veranderen, maar wil toch wijzen op demogelijkheden om 's avonds de warmehap te nemen.

Wachten duurt lang wanneer men nietweet hoelang men moet wachten. Ie-mand die Alma 2 binnenkomt en daareen file ziet tot aan de deur, overschatmeestal de wachttijd en is geneigd omergens anders of op kot te gaan eten,waarmee men natuurlijk ook tijd ver-liest. Om dit probleem op te vangenzullen er in de drukst bewchte Alma'sop geregelde afstanden bordjes wordenopgehangen met daarop de wachttijdAlma wil garanderen dat dit nooit langer

(Foto Hendrik Delagrange)

dan de aangeduide tijd zal zijn. Daarbijgaat men er van uit-dit de psychologi-sche grens voor het wachten bij eenhongerige student op twintig minutenligt -Tenslotte worden er ook pamfletjes

uitgedeeld met nuttige tips om hetaanschuiven zoveel mogelijk te beper-ken. Waar de laatste vijf jaar vooral dekwaliteit van de maaltijden centraalstond, verschuift het aksent nu meer naarde bedieningssnelheid No time to waste,more time to taste ...

Willem Van Maercke

ANAGRAMMENAnagrammen: als je de letters in een andere volgorde plaatst, krijg je weereen woord. Bijvoorbeeld: dertien - dineert - intrede - intreed - tierden -tierend. Je mag bij het oplossen van de anagrammen zowel de voorkeur- alsde toegelaten spelling gebruiken, zowel enkelvoud als meervoud, verbogenwoorden en vervoegde werkwoorden. Om het niet aartsmoeilijk te maken,hebben we de horizontale oplossingen tussen een aantal willekeurigeandere woorden gemengd en dat lijstje hieronder afgedrukt. Trouwens, deoplossingen van de puzzel van de vorige keer, staan er ook bij.

I

l

.

I c;

6 Veto, jaargang 16 nr. 2 dd. 4 oktober 1989

Dobbelaere over kerk en universiteit

"Professoren worstelen zelfmet die problematiek"Wie beslist om niet aan de fakulteiten Godgeleerdheid ofKerkelijk recht te gaan studeren, en ook geen bijbels filoloogwil worden, kan ook elders aan deze universiteit de katoliekegodsdienst bestuderen. In de kerkgeschiedenis, de geschiedenis van deliturgie, de godsdienstfilosofie, de godsdienstpsychologie en de gods-dienstsociologie wordt het katolicisme telkens vanuit een andereinvalshoek benaderd. Soms levert dat onderzoek spraakmakenderesultaten op, die door de kerk niet altijd in dank kunnen aanvaardworden. Zo publiceerde professor Dobbelaere, godsdienstsocioloog aande KUL, in 1988 een boek met de onheilspellende titel Het Volk-Gods demist in?, waarin hij de achteruitgang van de kerksheid in Belgiësociologisch analyseerde. De vaak impliciete kritiek op de kerk was eenzoveelste aanwijzing dat het huwelijk tussen kerk en wetenschap zeldenover rozen gaat.Veto: Als socioloog ziet u de kerk in eenmaatschappelijke kontekst Herhaalde-lijk hebt u al gezegd dat ook in degodsdienst het marktmechanisme gaatmeespelen.Dobbelaere: «Ik denk dat ik niet deenige socioloog ben die stelt dat er eenmarkt van ultieme zingevingssystemen,waaronder de godsdienst, ontstaan is. Ende moderne mens brikoleert met ditaanbod zijn 'religie à la carte'. Ookkommunikatie-deskundige ProfessorFauconnier stelde iets gelijkaardigs ineen lezing door sterk te beklemtonen datkerken een boodschap overbrengen, datze een boodschap aanbieden, die je moetinkleden. Hij heeft dat ooit voorgebrachtop het interdiocesaan Pastoraal Beraad.Eén van de aanwezige bisschoppen vondde vergelijking tussen de afzet van geloofen de afzet van produkten of dienstenschokkend.

Veto: U zegt soms dat vele katoliekendenken dat ze met abstrakt denken dewereld kunnen veranderen. Kan hetmisschien met konkrete wetenschap?DobbeJaere: «Waar ik eigenlijk tegenreageer is de gedachte dat een ideologie,een geloof alleen, de wereld verandert.

KATOLIEKE UL

ondeugden bij de mensen, dat kan tochniet. Je kan al die mensen toch niet inbeschuldiging gaan stellen?»

Veto: Als wetenschapper bent u zichsterk bewust van, zoals u het in Kultuur-leven zegt: "despanning tussen ideologieen feitelijke organisatie': Wanneerstoort de ideologie het onderzoek van defeiten?DobbeJaere: «Sociologen wijzen dik-wijls op dingen waar het kerkelijk beleidgeen vat op heeft. Ze tonen aan datvrouwen die gaan werken tegenover degodsdienst een houding aannemen zoalsmannen. Ze tonen aan hoe jonge mensenop een andere manier tegen godsdienstaankijken dan ouderen. Watje heel sterkziet in de Verenigde Staten is dat debeleidsmensen de sociologische onder-zoekingen willen oriënteren naar feite-lijkheden waarop ze enig vat hebben,naar parochiestrukturen, naar de impaktdie beleidsuitspraken van bisschoppenhebben op de gedragingen van demensen. Ik krijg zo de indruk dat heel desociale kontekst uit die studies verdwe-nen is. Ik denk dat in Europa veelgodsdienstsociologen eigenlijk goedwerk gedaan hebben, maar niet veelgeluisterd hebben naar de vragen die inde institutie leefden. Daardoor wordenze met een scheef oog bekeken. Men zegtdat men hun dingen aanbiedt waar zeniets aan kunnen doen, waar ze alsbeleidsinstantie niet op kunnen inhaken:geslacht, leeftijd, al of niet beroepsmatigaktief zijn»

Veto: U hebt herhaaldelijk: gepleit voorhet openstellen van pastoraal werk voorleken. Hoe reageren kerk en universi-teit?

Dobbelaere: «De fakulteit teologie iszelf naar de bisschoppen toegestapt omleken die godsdienstwetenschappen stu-deren, aan te bevelen. Ik denk dat het zeop bepaalde punten gelukt is iets duide-lijk te maken van het engagement vandie mensen, maar de kerk aarzelt. Er ishet probleem van de subsidiëring. Ikdenk aan het pastoraat in de ziekenhui-zen, daar lukt het, op de parochie niet. Jekunt de leken daar niet met het mini-muminkomen van priesters laten wer-ken, waar ze met een gezin niet vankunnen gaan leven. Ik denk dat veelkatolieken in ons land nog niet bereid lzijn om te betalen voor die leken, omdatze er niet attent op gemaakt worden,omdat ze niet weten dat er een tekort aanpriesters is. Ze zien nog pastoors rondlo-pen en ze denken dat pastoors niets tedoen hebben. Zodanig dat er nog hardzal moeten gebokst worden om in dementaliteit van die mensen te krijgenbereid te zijn om te betalen voor dediensten van de parochie. In de plaatsvan zich in te zetten om dat duidelijk temaken, stellen sommige bisschoppen datze het met driehonderd priesters nog weleen tijdje kunnen stellen. Dat verwijt ikze een beetje. Volgens mij is er veelpotentialiteit aanwezig die niet gebruiktwordt.»«Er is een deel van de kerk in België

dat spreekt vanuit' het idee van deminderheidskerk, dat zich afvraagt of dekerk zich niet moet terugtrekken op detwintig procent kerksen waarvoor Zevoldoende manpower hebben. Want,redeneert men, en misschien hebben zewel gelijk, ook de godsdienstweten-

schappers zijn een produkt van dieBelgische samenleving. Misschien zijndaar ook maar twintig tot dertig procentjongens en meisjes die nog kerks zijn enzou men dus iets inbouwen in deparochie dat niet helemaal beantwoordtaan wat de bisschoppen zich als Kerkvoorstellen. Ze zijn bang van een veran-dering die ze niet kunnen kontroleren enleken zullen vermoedelijk minder tekontroleren zijn dan priesters, zekeruniversitair gevormde leken»

Veto: Er is aan de universiteit eentendens om het onderwijs op het beroeps-leven te richten. Hoeveel plaats enaandacht is er in het programma-aanbodvoor etiek en godsdienst?Dobbelaere : «Er is een kursus overgodsdienst, je vindt een stuk etiek terugin het analyseren van de etische syste-men. Dat is belerend aanwezig. Je hebtde teologische fakulteit. Verder zijn er inde fakulteiten ekonomie en geneeskundecentra die nadenken over etische proble-

groepen die op prestaties kunnen wijzenmeer bepalend zijn dan zwakkere groe-pen zoals de leraars, de psychologen, desociologen. Ik heb de indruk dat inder-daad in een maatschappij waarin hetonmiddellijk resultaat telt bepaaldegroepen hoger prestige krijgen. Je kandaarover gaan treuren vanuit je ideolo-gie, maar wat doe je eraan? Alsuniversiteit kan je de studenten doenreflekteren en hen gevoelig maken voordie problematiek, maar je verandertdaarmee aan de struktuur van de maat-schappij weer niets,»

Veto: Het intellektuele leven wordt meeren meer gelaïciseerd Wat trekt eenstudent nog aan om katoliek te zijn?Dobbelaere: «We gaan er -een stukonderzoek over doen en ik ga nietvooruitlopen op de resultaten. Ik denkdat veel mensen zullen zeggen datkatoliek staat voor universeel en voorkwaliteit, dat ze meer engagement ver-wachten aan een katolieke universiteit,dat ze verwachten dat de studenten er alsmens zullen gerespekteerd en behandeldworden. Ik denk ook dat ze verwachtendat deze universiteit geen dogmatischeuniversiteit is. Ze verwachten niet dat jehen gaat doodslaan met traditionelekerkelijke principes, maar wel dat hetkatolicisme opgevat wordt als een inspi-ratiebron die je toelaat een reeks vraagte-kens, ook vraagtekens met betrekking totde kerk te stellen. Ik denk dat vele jongemensen dat ook hopen en dat ze

men,»«Ik wil toch ook onderstrepen dat

katolicisme een stuk kultuur is waarinmen gesocialiseerd is geworden, waarinmen leeft en die op een bepaalde manieronze gedragingen bepaalt. Kijk naar dezorg voor het eerste jaar in de monitora-ten. Ik denk dat dat iets eigen geweest isaan de katolieke universiteit. Als je zietwat er allemaal gekreëerd is gewordenrond de studentenvoorzieningen. ZelfsAcco is iets dat gegroeid is uit sociaalbewogen katolieken die zich daarvoorwilden inzetten. Ik vind dat er meeraanwezig is dan louter belerende etiek.Er is een klimaat van sociaal persona-lisme. Een hoop van onze mensen is zogevormd dat er een bekommernis is omde student bij zijn sociale en psychischeproblemen te begeleiden. Er is iets eigenaan het katolieke, dat misschien niet hetkerkse is, maar toch een andere benade-ring is dan die in vele andere universitei-ten in België,»

Veto: U schrijft in uw boek 'HetVolk-Gods de mist in?' dat de K vankristelijk staat voor solidariteit tussenrangen en standen. Hoe staat u tegenoverhet elitarisme en het individualisme datsoms aan de universiteit de kop op-steekt?Dobbelaere: «Het marktmechanismemaakt dat op dit ogenblik sommige

(Foto Koen Hendrickx}

verwachten dat de universiteit tegenoverde kerk niet volgzaam zal zijn»«Veel mensen voelden zich gelukkig

met de woorden van oud-rektor deSomer aan de paus: "Wij zijn in de eersteplaats een universiteit. We zijn ook eenkatolieke universiteit en bijgevolg moe-ten we ook onze kritische funktiekunnen uitvoeren tegenover de katoliekekerk." Dat gebeurt onder andere aan defakulteit teologie, aan de fakulteit socialewetenschappen en ik denk dat jonge

mensen verwachten dat men daar ruim-denkend zal kunnen over spreken. Ikdenk echter ook dat bepaalde oudersnog een beetje hopen dat de universiteitin loco parentis zal optreden. Er is daareen stukje dubbelzinnigheid tussen ou-ders en universiteit»

Visie

Veto: Veelstudenten zullen hun bindingverliezen met het milieu waar ze uitvoortkomen.

Dobbelaere : «Dat is juist. Maar datgebeurt overal, aan gelijk welke universi-teit. Dat gebeurt evengoed in Gent tenoverstaan van de vrijzinnigen. Iemanddie vrijzinnig is en aan een universiteitterecht komt, kan ook vraagtekens gaanplaatsen bij zijn vrijzinnigheid. De uni-versiteit moet in staat zijn het katoli-cisme kritisch te bekijken en tot formule-ringen te komen die mensen nog kunnenaanspreken. Daarom is het ook belang-rijk dat er een kritische teologischefakulteit blijft bestaan,»«Onderwijs bevraagt en doet vragen

stellen naar kerk en godsdienst. Je kandat heel simplistisch uitdrukken. Gods-dienst heeft tesissen en wij werken methypetesen. Godsdienst heeft de waar-heid, de boodschap. Wij zeggen dat wehet dagdagelijks moeten ontdekken, datwe het aan het onderzoeken zijn. Dat datondermijnend werkt naar tesissen toe iseen feit. Er is een konflikt tussen hetweten en de kerk. De kerk heeft debijbel, maar wat hebben wij? Encyclo-pedieën die om de tien jaar moetenherschreven worden»«Wij stellen voortdurend alles in

vraag, en dat brengt voor jonge menseneen enorm konflikt ten aanzien van degodsdienst. Mocht men met kursussengodsdienst al maar kunnen bijbrengendat men ook met vragen kan leven en datgodsdienst toch nog iets meer is dan naarde mis gaan en dogma's aanvaarden. Datrou al een hele stap vooruit zijn. Ik denkook dat heel wat professoren met dieproblematiek nog niet rond zijn. Dekatolieke kultuur is pas de laatste dertigjaar wat geëmancipeerd geraakt. Demensen die hier rondlopen, lopen nogvoortdurend zelf te worstelen met dieproblematiek. Maar je moet dat natuur-lijk niet aan de eerste en de tweedekandidatuur gaan geven. Men moet datin de licenties ter sprake brengen in dekursussen godsdienst»

Veto: U hebt geschreven over hetverdwijnen van de relaties 'van aange-zicht tot aangezichi'. Ziet u die evolutieook aan de universiteit? .

Dobbelaere : «Maar natuurlijk. Daar-om ook zijn die monitoraten zo belang-rijk. Het is voor een prof onmogelijk omnog persoonlijk kontakt met de studen-ten te hebben zoals vroeger. Als ik lesgeef in een aula met vierhonderd men-sen, dan zie ik alleen de eerste rijen. Vande achterste rijen kan ik enkel hopen envragen dat. ze zich rustig houden. Demonitoren kunnen dat wat opvangen. Inde licenties gaat dat al iets beter, ondermeer in de seminaries. Maar toch stellende grote kolleges nog problemen. Je zietdat elk jaar aan de mensen die van deKulak, UFSIA en andere plaatsen naarLeuven komen. Velen hebben dan enor-me aanpassingsproblemen. En hieraanhebben wij nog onvoldoende gewerkt»

Koen HendrickxRonny Tielen

Canon• HET MEEST KOMPLETEKOPIECENTERANTWERPEN - BRUGGEBRUSSEL - GENT - KORTRIJKLEUVEN - MECHELENOOSTENDE - ROESELARE

WILLEBROEK

~::l-e..JWal

• Kleine & grote oplagen• Meer kwaliteitvoor dezelfde prijs

• Inbinden, plastificeren,folders

Wie daarin gelooft, houdt onvoldoenderekening met de fundamentele socialestrukturen waarin wij leven. Daarheb iktegen gereageerd door te stellen dat erfundamenteel iets in de struktuur van desamenleving is veranderd. Als je waar-den wil veranderen en niet wil inzien datdie ingebed zijn in een bepaalde socialestruktuur, dan is dat als een DonQuichotte tegen windmolens vechten»«De wetenschap kan aantonen wat er

aan het veranderen is in de maatschap-pij, dat je het met kulturele faktorenalleen niet doet. Is het niet raar dat menvoortdurend, tot kortgeleden, over 'mis-lukte' huwelijken zei dat de echtgenotenniet meer onderdanig, dienstvol ennederig zijn? Het was bijna een laster-kampagne tegen al die mensen, zonderrekening te houden met de mate waarinhet gezin verandert. We zijn van eendrie- naar een twee- en dan naar eenéén-generationeel gezin geëvolueerd.Een koppel nog. Iedereen weet toch datsamenleven met twee veel moeilijker isdan met vijf en meer. Daar geen rekeningmee houden en alles verklaren door

OPEN:van maandag - vrijdagvan 9.00 - 20.00 uurzaterdag van10.00-19.oouur

LEUVENVISMARKT 1{)016/22.04.40

TIENSESTRAAT 76016/29.02.29

Veto, jaargang 16 nr. 2 dd. 4 oktober 1989 7

Het Vatikaan en de KU Leuven

Dillemans wil geenbevoogding

Inzijn speech bij de opening van dit akademiejaar verwees rektorDillemans enkele keren op subtiele wijze naar de intellektueleonafhankelijkheid die, aldus de rektor, de laatste jaren ookkenmerkend is geworden voor de katolieke universiteiten. Die beweringgaat zeker ten dele op, maar het valt toch moeilijk te ontkennen dat ernog wel degelijk vanuit de inrichtende overheid en vanuit het Vatikaandruk wordt uitgeoefend op de katolieke universiteiten. Het Vatikaanheeft de laatste twee jaar bijvoorbeeld straffe standpunten ingenomen ophet gebied van in vitro fertilisatie (IVF). En in april is er in Rome nog eenkongres geweest waar vanuit het Vatikaan een tekst naar voren werdgeschoven met een poging de 'katolieke universiteit' te definiëren. En deaanwezige universiteiten, waaronder de KV Leuven, waren daar nietbepaald gelukkig mee.

Helemaal op het einde van zijn ope-ningsspeech merkte rektor Dillemanstussen neus en lippen op: "Een katoliekeuniversiteit - hoe men haar ook mogedefiniëren en daar worden de laatstejaren min of meer verlichte pogingen toegedaan - wat zij in elk geval heeft is eenprojekt (...)" (onze kursivering). Ditzinnelje is duidelijk bedoeld voor degoede verstaanders. Onder andere deKU Leuven heeft de laatste tijd nogaleens last van minder verlichte pogingenom het adjektief 'katoliek' te definië-ren.

HamDe recentste poging daartoe dateert vanapril dit jaar. Van 18 tot 25 april vond inhet Vatikaan een internationaal kongresplaats over de rol van de katoliekeuniversiteiten en hogescholen. Voor deKU Leuven was rektor Dillemans aan-wezig.In een interview achteraf verklaarde• 'tt .... "~\lelWacbt aandachtig

geluisterd werd." In Rome zelf heeft hijzich echter heel wat moeite moetentroosten om zijn standpunten een weinigingang te doen vinden. Dat blijkttenminste uit een antwoord van Dille-mans op de ontwerptekst die vanuit hetVatikaan voorgelegd werd. Dat ant-woord is rondgedeeld op AkademischeRaad, maar aan de leden - menbedoelde natuurlijk de studentenverte-genwoordiging - werd uitdrukkelijkverboden de tekst bekend te maken. Viaeen andere bron konden we hem tochinkijken.Dillemans is duidelijk niet gelukkig

met de voorstellen vanuit het Vatikaan.In zijn antwoord is hij bij momenten ergscherp. "Heureusement, ni moi ni aucunde mes collèges avons osé présenter Iedocument à la communauté universi-taire, parce que, alors, je n'aurais pas euIe plaisir de vous rencontrer ici: je seraisà ce moment en train d'apaiser les espritschez neus." In zijn tekst stelt de rektorzich verder ernstige vragen rond het nutvan zo'n dokument. "We do not see anyneed for a vatican document on thestatus and task of Catholic universities,"Dillemans pleit voor meer dialoog enuitwisseling en tegen de eenzijdige kom-munikatie vanuit de top van de hiërar-chie naar de universiteiten toe wals dienu verloopt. Hij vreest dat een testringente houding van het Vatikaan dekatolieke universiteiten al snel zal herlei-den tot tweederangs-universiteiten om-dat er geen mogelijkheden meer wordengelaten voor vrij onderzoek.• Dat Dillemans w fel de verdedigingvan de universiteit opneemt, blijkt ookwel noodzakelijk te zijn. Het Vatikaanheeft immers een fundamenteel anderevisie op wat een universiteit kan en mag.De-hamvraag is zo'n beetje: leggen weklemtoon op de 'K' of op de 'U'1 Datkonflikt is de laatste jaren bijvoorbeeldheel duidelijk geweest op het gebied vanfertiliteitsonderwek.

ZaadOp 11 maart 1987 brengt Rome DonumVitae uit, een instruktie van de kongrega-tie over kunstmatige inseminatie, in vitrofertilisatie, over het statuut van deembryo's en eksperimenten daarmee enover het leenmoederschap. De voor-

naamste medische fakulteiten zijn nietgeraadpleegd, terwijl het juist die zijn diegeviseerd worden (Nijmegen, Leuven,Louvain-Ia-Neuve, Rijsel, Bonn, Rijselen Washington). Begin 1988 gaat GuidoMaertens, rektor van de Kulak naarRome om daar het standpunt vanLeuven te verdedigen. Leuven gaat ingrote lijnen akkoord over de inhoud vande instruktie, maar "we hebben gezegddat we geen voldoende argumenten zienom homologe IVF (met zaad van dewettige echtgenoot) te weigeren aanmensen die oprecht een kind. verlangenen dat willen opvoeden in familiekon-tekst" , aldus Maertens achteraf in Veto.Rome houdt voet bij stuk, Leuven ook.

163 Duitse teologen formuleren in hunKeulse Verklaring, betreft vooral hettoenemend centralisme van het Vati-kaan. Rome wil teveel invloed hebbenbij onder andere de benoeming vanbisschoppen en teologieprofessoren, enhoudt geen rekening met de wensen vande plaatselijke kerk.

PapEen ander voorbeeld: dit jaar in maartbesliste het Vatikaan de geloofsbelijdenisen de eed van trouw die moet afgelegdworden door iedereen die bepaaldefunkties vervuld in de kerk, uit tebreiden. Met name : (naast bisschoppendie hun eigen formule hebben) vikaris-sen, pastoors, rektoren en lesgevers inseminaries, universitaire rektoren enlesgevers in disciplines die verbandhouden met geloof en moraal, alsookdirekteurs van katolieke instellingen(aldus opgesomd in canon 833). Menmoet trouw beloven aan de HeiligeTraditie en de Heilige Schrift, de godde-lijke openbaring, de klassieke leerstellin-gen, de (onfeilbare en andere) uitsprakenvan het Vatikaan en de natuurwet, nietalleen tegenover de Kerk, maar ooktegenover de wereld en in zijn privee-leven. In hoeverre dat serieus genomenwordt door degenen die de eed moetenalleggen, is uiteraard onduidelijk, maarzo'n eed van trouw zorgt wel voormorele druk.Temeer daar Rome zuiver juridisch

niets in de pap te brokken heeft. Leuvenheeft een heel apart statuut: de KU Leu-ven is geen pauselijke universiteit, maaris door de bisschoppen ingesteld endaarna erkend door Rome. Het burger-lijk recht verhindert dat universiteit-sproffen zomaar afgezet worden. De

Homologe IVF gebeurt nog steeds. Deargumentatie daarvoor is meestal datkatolieke universitaire ziekenhuizen hetzich niet kunnen permitteren om buitende research te vallen.Eind 1988 zit het er echter weer tegen.

Het dagblad van het Vatikaan, deOsservatore Romano, publiceert eenanoniem artikel waarin de katoliekeuniefs die IVF toepassen scherp veroor-deeld worden en als 'gravissima nbellio-ne', rebellen dus, bestempeld worden.Maar ook op andere manieren pro-

beert Rome invloed te hebben op hetbeleid van de universiteit. De zoge-naamde 'Keulse Verklaring' van januari1989 en de solidaire reaktie van onderandere 52 Leuvense proffen en eengroep Franstalige teologen, geven eenaanduiding van de richting van beïn-vloeding. De belangrijkste kritiek die de

Raad van State heeft zich enkele maan-den geleden nog in die zin uitgespro-ken.Voor een belangrijk deel is de invloed

dus onrechtstreeks. Zelfs dan is hetdikwijls zo dat men niet echt invloedvoelt 'vanuit Rome'. Je konstateerteerder een soort 'vermijdingsgedrag'.Men is bang voor reakties 'van hoger-hand' en dus acht men het verstandigerniemand voor de borst te stoten. Gevolg:overdreven voorzichtigheid met zelfcen-suur als resultaat. Enkele voorbeeldenverduidelijken dat.

AsIn 1988 is de Roze Drempel op zoeknaar onderdak. Dit homo- en lesbienne-centrum, ontstaan in de schoot van deUniversitaire Parochie, had al eerder te

KATOLIEKE ULkampen met pesterijen maar uiteindelijkzou zij de vrijdagavonden haar intreknemen in het Schisma, de fakbar vankatechetika (toen nog Peeka). Dat ver-loopt niet zonder slag of stoot: ondankseen praktisch unanieme goedkeuringdoor de kring (24 voor, 1 tegen),verwekt dekaan Lambrecht herhaalde-lijk (zoals in zijn brief aan de leden vande fakulteitsraad op 20 januari 1988)deze 'onwijze beslissing van de studentenongedaan te maken' omdat 'de naamvan de fakulteit daardoor ernstig rougeschaad worden.' Hij verwijst meer-maals mondeling naar mogelijke sank-ties die zouden kunnen volgen als dekerkelijke overheden op de hoogte rou-den zijn.

Nog in datzelfde jaar wordt er eenabortusdebat georganiseerd door deUniversitaire Parochie en 'as teologie',een, werkgroep van de studentenkringKatechetika. Onder druk van dekaanLambrecht, moet 'as teologie' op deaffiches vervangen worden door 'studen-tenkring katechetika'. Ook de panel-samenstelling wordt op het laatste nip-pertje gewijzigd: men wil niet de indrukwekken dat het een pro-abortus-debatwordt.

KonfuusZulke voorbeelden geven een beetje

een idee van de moeilijke positie waarineen katolieke universiteit zich somsbevindt. Langs de ene kant wil men eenvrij en onafhankelijk onderzoeks- enonderwijscentrum uitbouwen, langs deandere kant is men gebonden door hetadjektief 'katoliek', "een projekt geba-seerd op de sterkste, meest werkzame enhoogst inspirerende van alle grondsla-gen: de etische", zoals rektor Dillemanshet in zijn openingstoespraak verwoord-de. Ondertussen rou er rond dit tijdstipeen herwerking ter tafel moeten liggenvan het Vatikaans dokument over de rolvan de katolieke universiteiten. RektorDillemans maakte, als afgevaardigdevan de Europese universiteiten, deel uitvan de werkgroep die de nieuwe tekstvoorbereidt. Hopelijk is zijn pleidooivoor een wonafhankelijk mogelijkeuniversiteit daarin terug te vinden.

Andere boekOp zoek naar een ander boek 1 Danmoet u op 7 of 8 oktober naar deAntwerpse Stadsfeestzaal op de Meir. Insamenwerking met Oxfam Wereldwin-kel en Uitgeverij Kritak organiseert HetAndere Boek er zijn twaalfde boeken-beurs. U vindt er niet alleen boeken, er isook vana11este beleven. Op 7/10 ziet uDe Nieuwe Wilden, feministische Ne-derlandse dichteressen, onstuimig te keergaan en kunt u Ivo Michiels in levendenlijve aanschouwen. De halve redaktievan Humo gaat proberen de plezante uitte hangen, de Hongaarse schrijver Györ-gy Konrad maant u aan zijn boeken tekopen. Jan Cools komt vertellen wat hijin Libanon te eten kreeg. De volgendedag, 8/10, buigen de Hugo's Coveliersen Gijsels, en Paul Pensaers zich over deparlementskommissie voor terrorismeen banditisme. Brigitte Raskin komthaar miljoen frank van de AKO-prijslaten zien. De eerste vijfig aanwezigenkrijgen een briefje van duizend. Zeggenze hier. Waag uw kans!

StucbarOmdat die van het Stuc graag langslapen, gaat de Stucbar in de VanEvenstraat normaal pas om 12.00 uopen. Maar nu zitten ze daar met hetKlapstuk: veel artiesten, veel drank-zucht. Daarom kan iedereen van SilOtot 251 10 vanaf 9.00 u croissants komenvreten en Four Roses zuipen.

Kultuur!Het Leuvens Cultureel Centrum heeftvoor de echte liefhebbers onder u weel"een heuse stal aan kultuur bijeenge-graaid. Er zijn nog plaatsen vrij voormensen die willen leren hoe vegetarischkoken (zes lessen), die yoga willen doenvoor het slapen gaan (twaalf lessen), diewillen leren akteren (zowel volwassenenals kinderen), die de beeldtaal van destrip willen leren begrijpen (dankzijPascal Lefèvre, vermaard stripkenner),die een strip willen analyseren (enkelvoor gevorderde strippers), die een filmwillen kunnen analyseren (met de men-sen van De Andere Film), die korteverhalen van grote schrijvers als Claus,Mulisch, Vestdijk en Konsalik willensnuiven, en die allemaal voldoende poenhebben want de lessenreeksen llalen 600tot 4000 baarden uit uw zak. Inlichtin-gen bij CC Romaanse Poort, Brusselse-straat 63,_~ 23.84.27.

Big BandDe Interfak Bigband swingt zijn vierdejaar binnen. Tijdens de tweede week vanoktober blazen en slaan ze Leuven weerplat. Iedere maandag staat er steeds van19.30 tot 20.30 u Dixieland op hetprogramma, en van tot 22 u de groteklassiekers (Gone with the wind 1) enrecente jazz aan bod komen. Iedereendie instrumenten kan bespelen, of jazzwil zingen, kan iedere maandag om19.30 u naar het Maria-Theresiakollegekomen. Of neem kantoor op met Bart

Tine Van Heesvelde Preneel, Vaartstraat 19, 3000 LeuvenErik Paredis (tel 016/22.09.31, weekend 46.23.54)

naamadres

neemt een abonnement en stort vandaag nogo 250 fr. (studenten)o 300 fr. (anderen)o vanaf 600 fr. (steunabonnee)op rekening 001-0959719-77 van Veto,'s Meiersstraat 5, 3000 Leuven.

Godfried Danneels: de Groot-Kanselier over zijn KU Leuven"De student is te veel een

raderwerkje in een produktiesysteern"

Veto: Wat volgens rektor Dillemans ook weleen rol speelt is de vrijheid van een universiteit,wat betreft het wetenschappelijk onderzoek.Daar wringt het schoentje wel wat Rektor DeSomer heeft in dm verband bij hetpausbezoek.

Veto' De K van KU Le ve taat voo Dann Is H' liik altiid . als vlak voor zijn dood, gesteld dm een universiteit, ..,. u ~ s .: ee :« et IS .?atuur .I~ ~ jammer. het recht heeft om te dwalen. De rektor van dekatoliek . Wat IS voor u een katolieke umversl- men geen Nobelprijzen krijgt. Ik weet ook met r 'C'L, II 1.1 daa -1_, ht 't? 0 d h idt ' . "t' h f N .. I u' raassaux; stetae negenover UUl etel. n ersc e zo n untversitet ZIC van 0 het verwerven van een obelprijs outer L de /G k l 'id he 1_- d_-I versiteiten? fhanzt van de uni .. H 1hii r'" eergezag van er a tiJ t taaiste woonanaere universt el en r a angt van de universitert, oewe ~meesta h bbe D' lli I

I· tea b d kt,' h t zaak moest e n. Ie tegenste tng was wewe m mver an wer IS e een van 0 vallend.een wetenschapper. Ik denk dat het. de 'Pbekommernis van rektor Dillemans is, eerder Danneels : «Daar zou ik in verschillende stadiadan die Nobelprijs te krijgen, kompetitief te op willen antwoorden. Een universiteit heeftblijven. En om dat te blijven zijn er drie dingen inderdaad akademische vrijheid nodig, omnodig. In de eerste plaats heeft men een onderzoek te kunnen doen. Dat wil niet zeggenvoldoende uitgewerkte universiteit nodig, die dat elk voorlopig resultaat van een onderzoekover mogelijkheden beschikt, ook financiële, al onmiddellijk moet worden wereldkundigom aan onderzoek te kunnen doen. Modem gemaakt. Het kan namelijk verkeerd zijn.»

"Rome heeft het recht de bisschoppen te benoemen. Ikwil geen nieuwe investituurstrijd, zoals in de

middeleeuwen toen de plaatselijla! vorsten hun nevenop de bisschopsstoel plaatsten"

HetAartsbisschoppelijk Paleis in Mechelen stemt niet helemaal overeen metonze fantasieën van het begrip 'paleis'. Wij denken dan eerder aan de bouwselsvan Paladdio, met dromerige tuinen, fonteinen, holle trappenzalen en een. Blauwe Salon om naar hartelust te intrigeren. De sobere, witte voorgevel in hetcentrum van Mechelen heeft niets van dat alles. Binnen heeft de sfeer ook meer weg van eenklooster dan van een paleis: lange, holklinkende gangen, enkele oudere priesters die eengedempt gesprek voeren, en vooral, stilte. Blijkbaar ligt er alleen in de appartementen vande kardinaal zelf tapijt. Hoewel we op voorhand niet goed wisten wat voor houding aan tenemen (Moeten we z'n ring kussen? Moeten we Excellentie zeggen? Of Uwe Excellentie?Of 'gewoon' U ?), vallen die twijfels bij onze ontmoeting onmiddellijk weg. KardinaalGodfried Danneels heeft geen tijd voor plichtplegingen. Een handdruk, en "Ja, heren,begint U maar."

Spreiding

DanneeIs: «Daar is niet in twee woorden op teantwoorden. Je kunt daar een kongres overhouden. Een katolieke universiteit is in deeerste plaats een universiteit. En een goedeuniversiteit heeft in mijn ogen drie opdrachten:zij heeft een onderwijsopdracht, een research-opdracht, en zij heeft een funktie te vervullenten opzichte van de maatschappij. Een kato-lieke universiteit is daarbij 'katoliek'. Ditbetekent het volgende: in alles wat met de'zin' -vragen te maken heeft, gaat zij niet enkeluit van wat de wetenschappers vinden als zij opeen redelijke manier analyseren hoe de menseksisteert in het universum. Zij gaat namelijkook uit van de kristelijke principes. Die zijn onsniet uit de duim gezogen, wij hebben ze uit eenjoods-kristelijke overlevering gekregen. Wijstellen en beantwoorden zinvragen binnen datkader»

«Een katolieke universiteit is ook een plaatswaar men bijzondere aandacht heeft voor de positief-wetenschappelijk onderzoek vergt he-zingeving die iedere student, en die de den ten dage enorme middelen. Er kunnen dusgemeenschap als dusdanig aan zichzelf wil niet teveel grote universiteiten zijil, men kangeven. Die is dus katoliek, kristelijk. Aan zo'n niet onbeperkt vermenigvuldigen. Je zou danuniversiteit moet ook plaats zijn voor dialoog ëëiidergelijke spreiding krijgen van de midde-tussen positieve wetenschappen, mensweten- len, dat je niet meer aan top-onderzoek kanschappen en teologie. Eén van de grote troeven doen.»van katolieke universiteiten als Leuven, Nijme- «Dat is één zaak. Een tweede zaak lijkt mijgen, en Georgetown is, dat men daar alle de wetenschappelijke gemotiveerdheid van defakulteiten heeft. Daar moet dan ook pl~ts onderwijsgemeenschap, Er spelen immers ookzijn voor godsdienstbeleving, een parochie. morele kwaliteiten mee. En tenslotte hangt erMen moet er kunnen praten over godsdienstige ook wat van het toeval at: Je kunt niet zomaaren etische problemen. Dat zou zich uiteindelijk een grote wetenschapper produceren, je moetook moeten uitdrukken in de wijze waarop er op stoten. Maar zonder middelen enmen met elkaar omgaat aan de universiteit: motivatie is hij nog nergens»professoren met studenten, professoren onder «Het is ook bijzonder belangrijk dat men dl!elkaar, el1 studc;.nq:n onder e~r.»~ . dialoog.op hoog nivo.tussen de universiteiten

blijft bewaren en ontwikkelen. Je moet breedkijken. Oe wetenschap ontwikkelt zich voor

Veto: U noemt een aantal grote katolieke een groot stuk in dialoog met de gelijken,universiteiten. Rektor Dillemans gebruikte ooit tussen de wetenschappers onderling. Daaromde boutade dm het een spijtige zaak is, dm die moet er ook een konstant gesprek zijn metuniversiteiten geen Nobelprijswinnaars meer andere, niet-katolieke unive~iteiten.»afleveren. lIet lijkt erop dat. de katoligke O~er de. hele, ~ereld ZIJn e~ ee~ m~universiteiten terrein aan het verliezen zijn. katolieke unrversrteiten. Tusse.n die umversltel-

(Foto Hendrik Delagrange)

«Voor wie katoliek is, is de Kerk de instantievoor de laatste zingeving van het leven. DeKerk zegt niets over wiskunde of fysika. Zijzegt wel: wat doe je met al deze dingën, als je zeinbrengt in de eksistentie van de mens?Daarom zou ik zeggen: men moet er rekeningmee houden dat de Kerk een bepaalde richtingaanwijst van humanisering van de wereld,waarbinnen men eigenlijk, als men katoliekwil zijn, moet blijven. Maar het is ook nietwaar dat de Kerk het onderzoek tot het laatstepuntje wil bepalen.»

«Nu, het recht om te dwalen. Wat rektor DeSomer daar juist mee bedoelde, daarvan moetde eksegese toch nog eens goed wordengemaakt. Ik denk dat hij het volgende heeftbedoeld: in wetenschap, vooral in de positieve, _

maakt men hypoteses. Als men dat recht nietheeft, kan men niet aan wetenschap doen.Deze hypoteses kunnen na een zekere tijdverkeerd blijken te zijn. Welnu, ik denk niet datmen het recht heeft om een hypotese teveroordelen, omdat zij niet strookt met wat wijzeggen. Zo zou ik die uitspraak van De Somer _interpreteren. Je hebt het recht om je op eenbepaald moment te vergissen, je bent immerseen mens.»

«Soms brengt men hypoteses naar buitenalsof het eigenlijk al eindkonklusies waren, diede totale waarheid menen uit te drukken. Eenwetenschapper moet de deemoed hebben vante zeggen: hier ben ik mee bezig, rover staatmijn onderzoek, ik denk dat wat ik zeg waar is,maar ik zal nooit durven zeggen dat het nietgepreciseerd of gekorrigeerd kan worden. Alsiemand op het gebied van het recht bijvoor-beeld bepaalde modellen uitwerkt, dan moetmen toch goed nadenken vooraleer men die inde praktijk omzet. Zoniet kunjede maatschap-pij ontwrichten door een verkeerd georiën-teerd recht.»

ten bestaan grote verschtllen. Je hebt er diemaar één fakulteit hebben, je hebt er die niet destanding van een grote universiteit kunnenbereiken. Ik denk dat wij er binnen dekatolieke wereld naar moeten streven om overenkele topuniversiteiten te blijven beschikken.Veel grote universiteiten kunnen wij immersniet voeden en bemannen. Ik versta debekommernis van rektor Dillemans.»

Deemoed

nu de Kerk? Zij geeft de grote lijnen aan, debakens. Dat is zoals op de startbaan van eenvliegveld: als je met je DC-lO niet in het graswilt terechtkomen, blijf je binnen de bakens.Daar moet voldoende ruimte zijn om tedenken, maar men mag het verantwoordelijk-heidsbesef niet uit het oog verliezen. Ik denkdat dat gevoel groeit bij wetenschappers.»

«Die uitspraak van rektor De Somer moet jeook in het licht van zijn wetenschappelijkeachtergrond zien: die was positief-wetenschappelijk. Eksperimenteren, veri-fiëren, dat is daar de normale gang van zaken.Rektor Massaux daarentegen heeft eenteologisch-filosofische achtergrond. Daar isminder eksperimenteerruimte. Want het gaatom zijnsvragen, om een domein dat dicht bijhet wezen van de mens ligt. Een verkeerdeoriëntatie in die zijns- en zinvragen kanverreikende gevolgen hebben, die moeilijker terektifiëren zijn dan een foute hypotese in depositieve wetenschappen.»

Veto: Volgens de katolieke kerk is hetmarxisme een 'verkeerde oriëntatie: Betekentdat dat een Leuvens professor zich nietmarxistisch mag oriënteren?Danneeis: «0, dat hangt er van at: Heeft hijrespekt voor het katolieke projekt van deuniversiteit? Je kunt ook een boeddhist latenkomen lesgeven, maar als deze man wildoceren of benoemd worden, dan is het zijndeontologische plicht, dat hij niets onderneemtdat de katolieke universiteit in haar projektschaadt. Er zijn ongelovigen aan deze universi-teit, en er zijn er van een andere godsdienst.Stel dat ik in Japan aan een staatsuniversiteitzou gaan doceren. Dan heb ik het recht omover Tomas van Aquino te gaan spreken, maarniet het recht daar een zelotypie aan de dag teleggen, waarbij ik zoveel mogelijk studententot het kristen dom wil gaan bekeren. Tenzij ikvan tevoren zeg dat ik als missionaris ga, enniet als professor.»

«Als je aan een katolieke universiteit do-ceert, breng je respekt op. In Leuven vraagtmen dat in het algemeen. Men doet hiereigenlijk geen eedaflegging. Er zijn universitei-ten waar dat wel het geval is. Aan de VUBbijvoorbeeld moetje een verklaring onderteke-nen waarin je stelt dat je geen enkelegeopenbaarde godsdienst aanhangt. Ik betwij-fel niet dat zij dat kunnen doen, maar of dat eengoede zaak is, en zeer wetenschappelijk, dat isiets anders. Ook aan een vrije universiteit moetplaats zijn voor mensen die katoliek doceren,en er zou ook _godsdienst moeten kunnengegeven worden.»

"Ik hou niet van veralgemeningen diezeggen dat er een restauratie binnen allela!rla!lijla!domeinen aan de gang is. Datis niet waar. "

Veto: Vindt u dat de KU Leuven voor zulkezaken meer openstaat dan bijvoorbeeld deVUB, waar men strikte eisen rond vrijzinnig-heid stelt?DanneeIs: «Dat weet ik niet. Het is voor mijerg delikaat om daarover uitspraak te doen. Jemoet voorzichtig zijn met de ene universiteitheilig te verklaren en de andere in het hoekjevan het fanatisme te duwen. Er kunnen foutenzijn langs weerskanten. Wat ik wel kan zeggenis dat er aan de universiteit van Leuven, voorzover ik het kan zien, een vrij grote openheid I •en tolerantie is. Nu, dat ligt ook in de lijn vanVatikaan 11.»

Veto: Rektor Dillemans is in het voorjaar naarRome getrokken met een tekst waarin hij nogalfel van leer trok tegen de instelling van hetVatikaan tegenover de katolieke universitei-ten.Danneels : «Dat was op een kongres van allekatolieke universiteiten van de hele wereld. Eris een ontwerp van een dokument, over wateen katolieke universiteit is. Niet alleen doorrektor Dillemans, maar door heel veel verte-----------~--------------~--------------~.- .

De-IO«Iedere farmakeutische industrie die een nieuwmedikament vindt bij wijze van hypotese,neemt grote voorzorgsmaatregelen om het inde praktijk te brengen en te vulgarizeren. Ditgeldt ook voor andere wetenschappen, envooral wanneer het gaat om onderzoek datdirekt de mens en zijn leven betreft. Wat doet

Veto, jaargang 16 nr. 2 dd. 4 oktober 1989 8

genwoordigers van umversiteiten, is dat doku-ment sterk bekritiseerd geweest. Daarna is ereen werkgroep gevormd om dat dokument aante passen. Rektor Dillemans werd verkorenvoor die werkgroep, en een paar wekengeleden ismen opnieuw naar Rome getrokken,om aan een andere tekst te werken. Dat procesis niet at: We kunnen daar nu nog niets overzeggen. De moeilijkheid bij het opstellen vanzo'n tekst is, dat de titel 'universiteit' een zeerrekbaar begrip is, dat door vele van diekatolieke instellingen over de hele wereldverschillend gehanteerd wordt. De grote uni-versiteiten zijn van een ander nivo dan een helereeks andere universiteiten, bijvoorbeeld inDerde-Wereld-landen, waar men aan goedonderwijs doet en goed opzoekingswerk levert,maar die beperkter zijn in middelen. Het ismoeilijk om al die instellingen op eenzelfdeleest te schoeien."

de VUB moet je een verklaring'erte/renenwaarin je stelt dat je geen

geopenbaarde godsdienst aan-Ik betwijfel niet dat zij dat kun-

doen, maar of dat een goede zaaken zeer wetenschappelijk, dat is iets

anders. "

Veto: Is het niet zo dal Rome de wens uit dal deregels iets strikter zouden worden opgevolgd?Je hoort overal zeggen dal het oude gezaghersteld wordtDanneels: «Op bepaalde domeinen zijn daarzeker aanwijzingen voor. Maar ik hou niet vanveralgemeningen die zeggen dat er een restau-ratie binnen alle kerkelijke domeinen aan degang is. Dat is niet waar. Op het vlak van demensenrechten bijvoorbeeld is er helemaalgeen restauratie bezig. Natuurlijk is het wel zodat Rome eraan houdt, en dat is ook de plichtvan Rome, dat er zekere grondlijnen bestaanover wat nu eigenlijk een katolieke universiteitis. Dat bepaalde universiteiten zeggen dat zijwat vrijer willen werken, zonder daaromniet-katoliek te worden, dat is een heel normale

L lspannin" tussen centrum en periferie. Eén vsn~ 'lietaiigtij\tste zaken is toch nog altijd de

'Magna Charta', die de katolieke universiteitenin 1986 ondertekend hebben. Er kan nog ietsmeer gezegd worden dan wat daar in staat,maar zeker niets minder. Dat dokument is eenserieuze basis. Het is rektor Dillemans zijngoed recht dat hij niet alles vastgelegd wil zien,maar het is ook het goed recht van Rome datzij het iets preciezer willen»

Veto: Dit jaar hebben een aantal Leuvenseprofessoren de Keulse verklaring van hunDuitse kollega's mee onderschreven. Het duidttoch op een zekere ongerustheid, dat mensenvan wie de katoliciteit buiten kijf staal, zoopenlijk hun ontevredenheid uiten.DanneeIs: «De Keulse verklaring is eenernstige verklaring. Ik maak altijd een onder-scheid tussen wat er in staat, en wat de manieris waarop ze het zeggen. Er staan drie groteproblemen in. Het eerste is dat van deautonomie van de moraal: in welke mate kaneen magisterium over moraal bindend spre-ken? Daarover is gesprek mogelijk»

«Een tweede zaak zijn de bisschops-benoemingen. Rome heeft het recht hen tebenoemen: Ik wil geen nieuwe Investituur-strijd, zoals in de middeleeuwen toen deplaatselijke vorsten hun neven op de bisschops-stoel plaatsten. Langs de andere kant moet ereen zekere inspraak zijn, en ook daarover kangepraat worden»

«De problemen zijn serieuze problemen, jekunt ze niet toedekken. Ik denk dat kardinaalRatzinger er van overtuigd is, dat over diedingen gesproken moet worden. Ik ben welniet helemaal akkoord met de wijze waarop deverklaring gebracht werd. Het zou betergeweest zijn, en ook wetenschappelijker enakademischer, als men met een kongres zouzijn bijeengekomen. Nu werd er door enkelemensen een tekst opgesteld en die heeft menrondgestuurd om te laten ondertekenen. Ikwijs de verklaring niet af maar ik hecht erminder belang aan dan het resultaat van eengoed kongres. Dat zou op mij meer indrukgemaakt hebben»

Chinezen«Ten tweede: ze zijn naar de pers gestapt. Hetwordt meer en meer de gewoonte dat men zichrechtstreeks tot de publieke opinie richt. Menmaakt overal open brieven. Dat lijkt een soort

van verworvenheid van de moderne kultuurwaar ik niet zo gelukkig mee ben. Ik heb lieverdat men zich richt tot de mensen die deverantwoordelijkheid dragen. In ons land zijndat de bisschoppen. Als ik aan de paus iets tezeggen heb, dan zeg ik hem dat eerstpersoonlijk. De Franse teologen hebben eenanaloge verklaring gedaan. Die was hoffelij-ker: zij hebben een brief gestuurd naarRatzinger, zonder hem te publiceren en denamen te vermelden van degenen die getekendhebben»Veto: Het feit dal men naar de pers stapt, zouwel tekenend zijn voor een tendens binnen deKerk: Rome zou de kritische geluiden vanbinnen nog wel horen, maar niet langer eendialoog willen aangaan. Mijnheer Quintens,uw opvolger als direkteur van het seminarie inBrugge, heeft gezegd dat Rome de signalenopvangt, maar ze dan omvormt tot iets wat in deideeën van het Vatikaan pastDanneeIs: «Dat kan zijn. Mijn oordeel is, datals men met een goed onderbouwde argumen-tatie, zonder passie, op een objektieve manier,iets op de tafel van de paus brengt, hij dat danniet zal wegschuiven. Dat wil niet zeggen dathij dat onmiddellijk in besluiten omzet. Maardat vraag ik ook niet van de paus. Het is welwaar dat er in de Kerk altijd een zekerebehoudsgezindheid is. Maar die heb je in elkinstituut, ook in de staatsinrichting. Dat is eenspel van tendenzen, hetgeen de Nederlandersde 'rekkelijken' en de 'vasthoudenden' noe-men, om niet altijri de termen 'progressieven'en 'konservaueveu' te gebruiken. Ook in degeschiedenis heb je konjunkturen. Het is'duidelijk dat de konjunktour van na hetkoncilie er een was van 'rekkelijkheid': in deKerk is meer mogelijk dan wat men op heteerste gezicht zou denken. De huid.,;e ~vnjunk-tuur is er eerder een van zorg om dekontinuïteit. Gezagsdragers komt men alleenmaar zeggen wat er slecht gaat. Als je dat alstotaaldiagnose aanwendt, dan ben je ver.oren,Er gebeuren ook goeie dingen. De Chinezenhebben een spreekwoord dat zegt: één boomdie valt, maakt veel meer gerucht dan duizendkleine boompjes die groeien»

AllesVeto: Eén van deproblemen waar de katoliekeuniversiteiten het meest mee worstelen, ligt ophet terrein. van de bj~k. .Nemen webijvoorbeeld de vraag rond de legalisering vanabortus. Welke deontologie verwacht u van deprofessoren op Gasthuisberg ? In de gebruiktehandboeken worden abortustechnieken haar-fijn uitgelegd.DanneeIs: «De medische deontologie van deprofessoren op Gasthuisberg is de beschermingvan het leven, in al zijn aspekten, van het begintot het einde. Men vertelt alle soorten dingen,maar ik heb geen enkel bewijs om aan tenemen dat Gasthuisberg daartegen ingaat»

«De informatie over ontwikkelingen opmedisch gebied mag aan geen enkele studentonthouden worden. Maar de medische deontologie is van enorm belang, en die wordt ookgedoceerd. Trouwens, zonder er veel woordenaan te verspillen, kan een professor latenblijken of hij het in zijn hart draagt of niet. Watis, of wat bestaat, mag geweten worden. Ietsanders is: mag, dat allemaal gedaan worden?Eén van de fundamenten van een katoliekeuniversiteit is, dat ze haar informatiepakketniet neutraal in het auditorium gooit. Menmoet bijzondere aandacht hebben voor de zinvan wat men kan doen voor het geluk of hetongeluk van de mens,»

«Alles houdt met alles verband. De helegeneeskunde houdt verband met de helefilosofie, en de hele filosofie met de heleteologie, en met