Mededelingen Heemkring Haaltert - 7 e jaargang - 1987

HET ((LAND VAN ROTSELAAR)) ALS HISTORISCH BEGRIP

Op het ogenblik van de aanhechting van de Zuidelijke Nederlanden b.ij Frankrijk,

op 1 oktober 1795, werden in één klap alle instellingen aangeschaft die eeuwen-

lang onze gewesten bestuurd hadden. Het "nieuwe regime" brak volledig met de oude

bestuursvormen en herverdeelde de bevoegdheden van de oude instellingen. Het

"oude regime", veelal met het Franse begrip "Ancien regime" betiteld, hield op van

functioneren. De nieuwe bestuursorganen op plaatselijk vlak nl. de gemeenteraden

en schkpencollege erfden wel een deel van de bevoegdheden van de vroegere schepen-

banken. Deze drastische ingreep, te vergelijken met de fusieoperatie in 1976, is

een mijlpaal geworden in onze i n s t e l l i n g s g e s c h i e d e n i s . Het Land van Rotselaar was

oorspronkelijk één domein en heerlijkheid. Het was waarschijnlijk een allodiaal

of vrijeigen goed dat wil zeggen dat de heer van Rotselaar er de overheidsrechten

uitoefende zonder dat hij daarvoor enige verplichtingen had ten opzichte van een

leenheer.

Het "Land van Rotselaar" omvatte als heerlijkheid de latere gemeenten Aaigem,

Denderhoutem, Haaltert, Heldergem, Kerksken en Vlekkem. Thans behoren deze gemeenten

tot twee fusiegemeenten nl. Denderhoutem, Haaltert, Heldergem en Kerksken vormen

samen de fusiegemeente Haaltert terwijl Aaigem en Vlekkem behoren tot de fusie-

gemeente Erpe-Mere. Een synoniem voor de omschrijving "Land van Rotselaar" was

"Land van Haaltert" (1).

In het Land van Rotselaar waren er vier schepenbanken bedrijvig :

- Haaltert-Kerksken : 5 schepenen van Haaltert en 2 van Kerksken (2)

- Aaigem-Vlekkem : 5 schepenen van Aaigem en 2 van Vlekkem. Een

eigenaardigheid voor deze schepenbank is dat

beide dorpen zelfs niet aan elkaar grensden.

- Denderhoutem

- Heldergem.

Van de aktiviteit van deze schepenbanken vinden we reeds sporen iri de !3de eeuw.

(1) Zie o.m. A.R.A., Rekenkamer nr. 7478, rek. 1386-87, kwijtschrift uan Jan,

hertog van Brabant, anno 1331 : "...de la terre Jehan de Kotceller ... quon dist la terre de Haltert..", 1227 "la terre de Haltert" i r i : De Saint Genois

(J .) . Inventaire analytique des chartes des comtes de Flandre. Gent, 1843-46, p. 11

(2) Zie o.m. inventaris nrs. 6 en 28.

De schepenen van Haaltert en Aaigem zegelden op verzoek van de leenmannen (3). Een

akte uitgaande van de schepenen van Denderhoutem dateert eveneens uit de 13de eeuw

(4). Bestuurlijk hebben we te maken met vier verschillende schepenbanken, die

elk bevoegdheden bezaten op rechterlijk en administratief vlak binnen hun territorium

Alleen de hogere rechtspraak werd binnen het Land van Rotselaar uitgeoefend door de

leenmannen van het hof "de Schijvink". Iedere schepenbank behandelde bv. volledig

autonoom de verdeling van de belastingen over haar inwoners.

Het Land van Rotselaar heeft dus slechts enige betekenis als feodale eenheid. Alle

dorpen hebben deel uitgemaakt van slechts één heerlijkheid "het Land van Rotselaar".

De dorpen van deze heerlijkheid zijn door de eeuwen heen steeds dezelfde gebleven.

Ze hebben steeds dezelfde heer gehad.

De datum van het ontstaan van de feodale band tussen deze dorpen kan niet meer

achterhaald worden. Dat de Brabantse heren van Rotselaar er aan de basis van liggen

is mogelijk doch niet zeker. De oudste vermelding is immers het "Land van Haaltert"

en dateert van 1227. Op dat ogenblik werd een overeenkomst gesloten tussen Ferrand,

graaf van Vlaanderen, en Michiel van Boelare. Laatstgenoemde nam "le reste de la

terre de Haltert ainsi q'une autre terre" in leen voor de jaarlijkse som van

200 lb. (5)

De mogelijkheid dat de benaming "Land van Rotselaar" pas in de loop van de 13de

eeuw ontstond blijft open, temeer omdat de Brabantse familie van Rotselaar slechts

rond 1235 in de adelstand werd opgenomen (6). Vanaf 1270 waren de heren van

Rotselaar machtig en rijk en maakten zij deel uit van de hoogste Brabantse adel ... (7)

In 1279 schonk Jan, heer van Rotselaar de heerlijkheid van Rotselaar samen met

enige andere bezittingen aan zijn oudste zoon Geraard (8). Dit gegeven, later

overgenomen door De Potter en Broeckaert, roept vraagtekens op omdat alle voorgaande

heren van Rotselaar Arnold heetten en we geen spoor vonden van een Jan (9).

(3) A.R.A., Charters van Vlaanderen, lste serie, nr. 1049. (4) Id., nr. 1079 (5) De Saint Genois, O.C., p. 11 (6) Cools(J.). De heren van Rotselaar. Eigen Schoon en de Brabander, 1977, pp.252-277

en 1979, pp. 1-28. Zie p.16 noot 10 en p. 18 waar de auteur het heeft over : "gebazel" over de machtige heren van Rotselaar uit de llde en 12de eeuw.

(7) Id., p. 255 (8) De Ras (J.). Historische aantekeningen over de heeren en het Land van Rotselaar.

Leuven, 1907, p. 8. (9) De Potter (F.) en Broeckaert (J.). Geschiedenis van de gemeenten der provincie

Oost-Vlaanderen. Denderhoutem p. 7. Voor de heren van Rotselaar in Brabant zie : Ganshof (F.L.). Etude sur les ministbriales en Flandre et en Lotharingie. Brussel, 1926, pp. 82-90.

Aangezien de heerlijke band aan de basis lag van de samenstelling van het Land

van Rotselaar gaan we uitgebreid in op de bezitters van deze heer1ijl:heid.

Voor het Land van Rotselaar start de reeks van heren met Geraard van Rotselaar.

Hij wordt vernoemd in een onderzoek ca. 1290 (10). Vbbr 1301 werd hij reeds opgevolgd

door zijn zoon Willem.

Waarschijnlijk kreeg deze Willem het "~and van Rotselaar" vbbr het overlijden van zijn

vader Geraard tussen 1306 en 1312. In een ongedateerde oorkonde verkreeg Vrancke

Rathier de toelating van Willem van Rotselaar om het meierschap van Rotselaar door

iemand anders te laten bedienen. Aangezien deze Vranke Rathier overleed vbbr

Sint Maesdach 1301 (21 december) moet Willem reeds vbbr die datum optreden als heer

van het Land van Rotselaar (11).

Na hem is er nog één heer van Rotselaar nl. Jan, volgens Ganshof is deze de zoon

van voorgaande, volgens De Seyn broer van Willem, omdat deze kinderloos zou over-

leden zijn (12).

In 1331 trouwt Willem van Rotselaar, zoon van Jan, met Maria, bastaarddochter van

Jan 111, hertog van Brabant. In datzelfde jaar verkoopt Jan 111, in naam van

Jan Van Rotselaar, het Land van Rotselaar aan Hendrik I van Vlaanderen, die tevens

heer van Ninove was. Deze Hendrik overleed kinderloos in 1366 en zijn eigendommen

kwamen in handen van Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen. Gedurende eeuwen zullen

Ninove en het Land van Rotselaar dezelfde heren kennen.

Aanvankelijk beleende Lodewijk van Male Ninove en het Land van Rotselaar aan

Robrecht, heer van Fiennes, maar hij kwam op zijn besluit terug en bij middel

van een ruil kwamen Ninove-Herlinkhove en het Land van Kotselaar terug onder de graven

van Vlaanderen in 1367. Het volgend jaar kocht Lodewijk de douairie van Philipote

van Valkenborch, weduwe van Hendrik van Vlaanderen af (13). De hertogen van Boergondië

volgenden als heren van het Land van Rotselaar elkaar op tot in 1505 Filips de Schone

Ninove en het Land van Rotselaar in pand gaf aan de prins van Montfort (14). Deze

gaf de heerlijkheid als bruidsgift aan zijn dochter toe ze in huwelijk trad met baron

van Gaasbeek. De terugkoop van Ninove en van het Land van Rotselaar geschiedde in

1515.

-- (10) Van Cleemput (J.). Veten in het oud-Vlaamse recht. Het Land van Aalst, 2 , 1050,

p. 19 voetnoot (11) A.R.A. Charters van Vlaanderen Iste serie, nrs. 1078 en 1049. (12) De Seyn (E.). Geschied-en aardrijkskundig woordenboek der Belgische gemeenten,

p. 1166 (13) Vangassen (H.). Geschiedenis van Ninove. Dl. 11, p. 80. A (14) Id., pp. 12-13. Zie ook A.R.A. Kartons van de rekenkamer nr. 622 .

- 3 -

Ter gelegenheidvan de blijde intrede te Gent van de jonge Karel V stemden de Staten

Vlaanderen toe in een bede van 24000 1b.gr. voor de terugkoop. In 1516 kwamen 287

personen uit Haaltert, Denderhoutem, Aaigem-Vlekkem en Heldergem, voorzien van de

nodige werktuigen, werken aan de burchtgracht te Ninove. Ze kregen op kosten van de

heer drank en voedsel (15). Opeenvolgende heren waren dan Karel V en Filips 11.

Op 9.8.1558 werd het Land van Rotselaar samen met Ninove terug in leenpand gegeven

aan Erik, hertog van Brunswijk voor een periode van zes jaar (16). Na hem werd

graaf Lamoraal van Egmont pandhouder. Met de dood van Lamoraal kwamen Ninove en het

Land terug onder het beheer van het Domein van Vlaanderen (14.5.1568) (17).

In 1579 kreeg Filip van Egmont, zoon van Lamoraal, de inbeslaggenomen goederen van

zijn vader terug.

In 1593 werd Karel van Egmont de volgende heer van het Land van Rotselaar en na hem

zijn weduwe. Maria van Hoorne, douairière van Egmont overleed in 1605. Op 1 mei 1614

ging de heerlijkheid opnieuw naar het Domein van Vlaanderen. Vanaf 1626 scheiden de

wegen van Ninove en het Land van Rotselaar. In dat jaar nam Philip du Bosch, heer van

Maasdam de heerlijkheid in leenpand voor 32.200 fl. (18). In 1634 dient hij een

denombrement in bij de Wetachtige kamer van Vlaanderen (19). Het Land van Rotselaar

bestond uit 4 "principale prochien en ander enclavementen", tezamen met het opper-

leenhof "de Schijvink" te Haaltert met 61 achterlenen. Als voorwaarde werd gesteld

dat het Land van Rotselaar onverdeeld als één heerlijkheid moest bewaard blijven.

Tevoren was het Land van Rotselaar een leen van het leenhof van de burcht van

Ninove, nu ressorteerde het onder de Wetachtige kamer.

Gaspar Baldez (ook Valdez geschreven), baron van Herdersem, deed een hoger bod

in 1638. Hij gaf 47.000 fl. als leenpad en werd zo heer van het Land van Rotselaar.

Maria d'Aranda weduwe van Gaspar Valdez verhoogde in 1642 nogmaals de som die als

pand diende tot 90.000 fl. Ze had wel moeite om deze som te,betalen. Meermaals

werd er gedreigd met inbeslagneming van het Land van Rotselaar om volledige betaling

van het leenpand te bekomen (20).

(15) Vangassen (H.). Geschiedenis van Ninove. Dl. I, p. 99 (16) A.R.A. Kartons van de rekenkamer nr. 622A. (17) Vangassen, O.C., dl. 11, p. 13 (18) A.R.A. Kartons van de rekenkamer nr. 6 ~ 2 ~ (19) A.R.A., Wetachtige kamer nr. 9169. Een anomalie waar we geen verklaring voor hebben

is dat de ontvanger van het Domein van Vlaanderen de heerlijke inkomsten in het Land van Rotselaar blijft innen. Zie b.v. A.R.A. Rekenkamer nrs. 7528 en volg. Dit gebeurde tot 1640-41, dan stoppen de domeinrekeningen van Ninove en af- hankelijkheden. In 1641 nam Georges della Faille, heer van Nevele, Ninove in leenpand voor 200.000 lb. tournois.

(20) A.R.A. Kartons van de Rekenkamer nr. 62zA. - 4 -

D r i e erfgenamen oe fenden n a d i e n g e z a m e n l i j k de h e e r l i j k e r e c h t e n u i t i n h e t Land

van R o t s e l a a r . Benoemingen d i enden b .v . i n naam van de d r i e "heren" t e gebeu ren .

Het Land van R o t s e l a a r werd dus n o o i t g e s p l i t s t . Het zou ons t e v e r l e i d e n om a l

de l a t e r e v e r e r v i n g e n van e l k d e r d e d e e l van de h e e r l i j k h e i d t e vo lgen . Op 6 j u n i 1699

maakten volgende pe r sonen een denombrement van h e t Land van R o t s e l a a r (21) :

1 . Gaspar De l a T o r r e

2. I g n a c e , ba ron de Z u r l e t

3 . A l b e r t Happae r t .

Een r e c h t z e t t i n g , waar we n i e t kunnen aan voo rb i j . gaan , b e t r e f t de opsomming van d e

v r o e g s t e h e r e n van Aaigem ( 2 2 ) .

Aangezien Aaigem van b i j h e t p r i l s t e b e g i n d e e l u i t m a a k t e van h e t Land van R o t s e l a a r

l e e k h e t o n w a a r s c h i j n l i j k d a t d i t do rp een a f z o n d e r l i j k e h e e r l i j k h e i d zou geweest

z i j n . De P o t t e r en B r o e c k a e r t , z i c h ba se rend op C h a r l e s P i o t ( 2 3 ) , vernoemen

E n g e l b r e c h t , Zege r , e . a . a l s h e r e n van Aaigem i n de e e r s t e h e l f t van de 13de eeuw.

De l o k a l i s e r i n g van de p l aa t snamen i n h e t werk van P i o t i s e c h t e r z e e r g e b r e k k i g

gebeurd . I n d e a k t e van 1231 komt b .v . " I n g e l b e r t u s , dominus de Aienghin" voo r .

Het g a a t h i e r n i e t om Aaigem maar wel om Enghien (Ed ingen ) . A l l e v e r w i j z i n g e n n a a r

Aaigem gebeurden dus f o u t i e f !

Voor een opgave van h e t h e e r l i j k vermogen i n h e t Land van R o t s e l a a r v e r w i j z e n we n a a r

J . Van Twembeke ( 2 4 ) .

I n de a r c h i e f i n v e n t a r i s a t i e werd ook de b e s c h r i j v i n g opgenomen van h e t a r c h i e f van

de h e e r l i j k h e i d Latem en L i l a r e .

Deze h e e r l i j k h e i d had h a a r f o n c i e r t e Heldergem. De gronden l a g e n i n v e r s c h e i d e n e

gemeenten n l . t e Aaigem, A s p e l a r e , H a a l t e r t , Heldergem, S t . - A n t e l i n k s en

Woubrechtegem. Van h e t l e enho f h ingen 62 l e n e n a f .

Deze h e e r l i j k h e i d i s l a n g i n h e t b e z i t gewees t van de f a m i l i e T r i e s t , n l .

N i c o l a a s ( 1 5 3 3 ) , J acobus ( 1 5 9 7 ) , Anton (1614) .

(21) I d . Voor de v e r d e r e l i j s t van de gezamen l i j ke h e r e n van h e t Land van R o t s e l a a r , z i e De P o t t e r e n B r o e c k a e r t , O . C . , Denderhoutem, p. 8-9.

(22) De P o t t e r en B s o e c k a e r t , O . C . , Aaigem, pp. 5-7. (23) P i o t (C.) . C a r t u l a i r e d e l ' a b b a y e d l ~ e n a m e . Brugge, 1881. (24) Van Twembeke ( J . ) . L i j s t d e r h e e r l i j k h e d e n van h e t Land van A a l s t , p . 245.

In 1773 verschijnt voor de eerste maal de vermelding heerlijkheid "~atem en ~ilaire"

in de wettelijke passeringen. Tevoren is er slechts sprake van de heerlijkheid

"~atem". Deze samenvoeging gebeurde waarschijnlijk door Karel Jozef, graaf van

Lichtervelde.

De heerlijkheid Lilaire, die verenigd werd met Latem, bestond slechts uit een

heerlijke rente van 20 schellingen parisis ! Deze renten werden geheven op gronden

gelegen te Woubrechtegem en St.-Antelinks (25). Het was een leen van het leenhof

van Outer. Latem heeft een gemeenschappelijke griffier gehad met Heldergem tot

omstreeks 1642. Toen werden afzonderlijke registers aangelegd voor beide schepen-

banken.

De omvang van het archief van het Land van Rotselaar bedraagt ongeveer 55 strekkende

meter, verdeeld als volgt :

- Haaltert-Kerksken + leenhof 21,6 m - Denderhoutem 16,8 m

- Heldergem 6,5 m

- Aaigem-Vlekkem 9 m

- heerlijkheid Latem 1 m.

De neerlegging van het grootste deel van dit archief in het Rijksarchief gebeurde

reeds vddr 1886 (26). D1Hoop beschrijft het fonds als één geheel nl. van

"pays de ~otselaer". Het archief is dus hoogstwaarschijnlijk als één geheel binnen-

gekomen. Pas later, bij de voorlopige ordening, werden afzonderlijke inventarissen

opgesteld per schepenbank. Het archief werd opgedeeld in 4 verschillende fondsen met

alle mogelijke misslagen tot gevolg : fragmenten van eenzelfde deel in verschillende

fondsen, verkeerd geplaatst archief, en dergelijke meer.

Uit is eigenlijk niet zo verwonderlijk als men weet dat het archief van deze vier

schepenbanken oorspronkelijk op één plaats bewaard werd (1'7). Deze schepenbanken &n

het leenhof hadden één gemeensctiappel.ijke griffier die waarsciiinliik ec13 paar

klerken in dienst had.

ilr gri:f i e r bewaarde steeds een zeker. ,gedeeltt. iiriii n r i : ! i i e f b ? s c h l t - d e n :jij 7:cl Y ? I ; < -. ,

. - b e : ; t ! ~ ~ d (2,: e e [ 1 * ; ~ y c ! ; L e f k ! t ~ w ~ ~ r ~ ~ : 1 : i t ~ ~ ?:j::s<:ti i<?: ;;~;,s:,,> c:;.2ze ct:. m , , ~ ' - , + . t , ' , . . . !:,..

1 l h 7 C w.:I:; er De~ld~?r/>.~,.~tpr.,j c.,<?r: ;~iy-k:kijc.:: l..:!: L.,?. I.I:;\(>\ : . :.,;::;z.:, \ , . , , : : . , : ;-,i,:: ,..

. ' Z,.! ,i; (je s:;,:rt~:r,.. ( j ;3<?>- ai. :.,:~ L < y:? y;:2.e<.:- , . ' ' C 2 : ?

In 1662 geven de schepenen van Haaltert-Kerksken een verklaring af volgens :

"...haude registers liggende inde archive der selver prochie . . . " (29). De Potter

en Broeckaert noemen twee plaatsen te Haaltert waar de griffie gebuisvest w~is ( 3 0 ) .

Aangezien geen enkele schepenbank enige preëminentie had ten opzichte van de andere

blijft de bewaarplaats een open vraag. De Potter en Broeckaert kennen Dendertioutem

een voorrangsrol toe, ikzelf ben eerder geneigd om Haaltert deze rol toe te kennen.

Haaltert was immers de vergaderplaats van het leenhof en de leenmannen waren bevoegd

om misdrijven te bestraffen in alle dorpen van het Land van Rotselaar. Ten tweede

duidt de oudere benaming "pays de Haltert" op een vooraanstaande plaats van Haaltert

in het geheel van deze schepenbanken.

Materieel gezien is de bewaringstoestand van het archief tamelijk goed alhoewel

sommige archiefstukken van de 17de eeuw erg te lijden hebben gehad van watzrschade.

Deze stukken zijn dan in zoverre beschadigd dat verdere consultatie voorlopig

uitgesloten is.

Inhoudelijk is het bewaarde archief van Haaltert uniek voor een plattelandsgemeente.

De reeksen wettelijke passeringen en staten van goed vangen aan in het midden van de

15de eeuw en lopen, op kleine hiaten na, door tot het einde van het Ancien Regime.

Voor de andere schepenbanken dateert het archief uit de 17de en 18de eeuw.

Daar echter het "~and van ~otselaar" eeuwenlang behoorde tot het Domein van de

graven van Vlaanderen bevat de Rekenkamer een schat aan gegevens betreffende het

Land van Rotselaar.

Dr. H. Van Isterdael Archivaris R.A.R.

(29) Zie inventarisnr. 147

(30) De Potter en Broeckaert, O.C., Haaltert, p. 12

DE PAROCHIE TERJODEN (31

Hoe h e t groeide - De Kerkfabr iek en andere

I n h e t v o o r u i t z i c h t van de benoeming van een pas toor voor de nieuwe parochie -

nog v o o r a l e e r daaromtrent de u i t e i n d e l i j k e b e s l i s s i n g bekend t e maken - v r a a g t

h e t bisdom op 20 december 1905

"Mijnheer de n o t a r i s ,

Daar de o p r i c h t i n g voor een hulpkerk op de wi jk Terjoden de i n s t e l l i n g v e r g t van

een k e r k f a b r i e k , zouden we U dankbaar z i j n a l s U ons de namen van enkele bekwame

mensen zou w i l l e n overmaken om deze f u n c t i e t e ve rvu l len ..."

E r wordt nog om een tweede adv ies gevraagd b i j de heer C . Van Landuyt. Op een paar

u i tzonder ingen na wordt door beiden deze l fde personen aanbevolen. Het worden u i t -

e i n d e l i j k :

Sever inus Van Wezemael 1906 - 1924 ( v o o r z i t t e r )

Frans De Kegel 1906 - 1920 ( s e c r e t a r i s )

Emiel De S c h r i j v e r 1906 - 1933 (schatbewaarder)

Pius De Clercq 1906 - 1912 ( l i d )

Jan Verleysen 1906 - 1927 ( l i d )

De e e r s t e k o s t e r werd de heer Jozef Verleysen, de e e r s t e onderwijzer i n de jongens-

school van Terjoden. Hi j h e e f t wel eens moei l i jkheden met z i j n stem, merkt de

dragende stem op van één van z i j n l e e r l i n g e n , Frans Ghysens. M i t s een k o r t e o p l e i d i n g

z a l deze hem b i j de kerkzang ondersteunen. A l h e e l v lug wordt ook Marcel Cardon

ingeschakeld . De onderwijzer-koster b e s p e e l t h e t harmonium. Nog lang nadat de heer

Verleysen u i t de c i r c u l a t i e verdwenen i s , z u l l e n d i e twee, voor de oud-Terjodenaren

zo bekende stemmen voor de kerkzang i n s t a a n , en nog v e l e j a r e n ook i n de nieuwe kerk,

d i e kerkzang dominer en.

Wanneer dan op 29 december 1905 iemand t o t pas toor wordt benoemd, d i e Terjoden

reeds j a r e n kent en i n h e t h a r t d r a a g t , n l . E.H. De Paep p l e c h t i g g e ï n s t a l l e e r d

op 3 en 4 j u l i . De parochie kan nu naar behoren func t ioneren .

De eigendomsverwerving

De lange weg, over k e r k e l i j k e , naar b u r g e r l i j k - b e s t u u r l i j k e a d m i n i s t r a t i e , werd

s t a p v o e t s genomen. B i j a l l e s diende men z ich e c h t e r t e verzekeren van de nood-

z a k e l i j k e toezegging en verwervingen.

Het ter beschikking komen van het aanzienlijk landgoed, na het overlijden var1

de heer Karel Bombaert, had voor Terjoden plots een onvoorzien perspektief

geopend. Met eensgezinde doortastendheid heeft men er op ingespeeld.

Het aanbod van de weduwe : "voor lange tijd verhuren met optie voor koop" bood

startmogelijkheid, maar verwerving moest stabiliteit, zekerheid voor de toekomst

brengen.

In de persoon van de weduwe trof men een inschikkelijk iemand, met ruim begrip voor

een situatie die ze door jarenlang verblijf en het kontakt met de werknemers(sters)

van het atelier sinds lang kende. Spijts deze tegemoetkoming diende ze toch ook

haar eigen belang en dat van haar zeven kinderen - al of niet gehuwd - te behartigen.

De expertises en de onderhandelingen daaromtrent hebben vele maanden in beslag

genomen.

Voor verwerving dient er betaald. De gemeente Erembodegem zou met geen geld op tafel

komen. Kon men eventueel op deelse tussenkomst rekenen van het bisdom 7 Kaar noest

het geld vandaan komen ?

In de brochure verschenen ter gelegenheid van het half-eeuwfeest van de parochie,

gedateerd 10 juni 1956, blz. 5, lezen we :

"bij het afsterven van de heer Charles Bombaert heeft de familie Terjoden verlaten

en het eigendom kwam vrij.

De 4 de april 1906 werden deze goederen "openbaar" verkocht door notaris De Saedeleer

met de tussenkomst van zijn ambtgenoot, notaris Van Wezemael en toegewezen aan de

E.H. Petrus Jan De Paep, pastoor van Terjoden, voor een bedrag van 80.000 frank.

De noodkerk kwam in de werkhuizen van de oude passementerie, nu parochiezaal en

bibliotheek. De parochie telde toen een duizendtal inwoners."

Na raadpleging van het parochiedossier, in het Archief van het bisdom Gent, kregen

we omtrent dat "openbaarn - zeer sterke twijfels. Uit de talrijke brieven van not.

Van Wezemael aan het bisdom, waarin hij nauwkeurig, verslag uitbrengt van de stand

van zaken, blijkt duidelijk dat men ten allen prijze met de weduwe tot een over-

eenkomst wenst te komen en wil voorkomen dat deze eigendom voor een ander doel in

andere handen zou overgaan.

Nog op 8 jan. 1906, dit is 4 maanden v66r de verkoop, schrijft de expertlandmeter,

P. Boulard (St.-Jans-Molenbeek) aan de heer Van Wezemael die intussen een notariaat

heeft in St.-Kwintens-Lennik :

"Mijnheer de notaris, ik had onlangs een onderhoud met mevr. Bombaert betreffende de

schatting van haar landgoed te Erembodegem. Deze schatting moet volgens de aanbeveling

van mijn kliënt dusdanig worden opgemaakt dat de belangen van haar kinderen - 9 -

n i e t worden geschaad .

Ze v i n d t d a t deze s c h a t t i n g , i n z i j n g e h e e l , ove rd reven i s . I k heb de door m i j

t o e g e p a s t e b a s i s p r i j z e n h e r z i e n en kan U a l l e e n zeggen d a t z e z e e r ma t ig z i j n ,

v o o r a l de a a n p l a n t i n g e n (waarmee v o o r n a m e l i j k de boomgaarden worden bedoe ld )

werden onder hun r e ë l e waarde g e t a k s e e r d . E r kan geen t w i j f e l daa romt ren t b e s t a a n ,

i n d i e n d i t l andgoed w e t t e l i j k had moeten o n t e i g e n d worden, zou mi jn k l i ë n t e een

hoge re p r i j s on tvangen dan deze door m i j v a s t g e s t e l d .

I n d i e n U daa romt ren t nog t w i j f e l s mocht hebben, dan s t e m t mevr. Bombaert e r i n

t o e deze p r i j s aan een t e g e n s p r e k e l i j k e s c h a t t i n g t e onderwerpen, d i e v o l g e n s

m i j v e e l g u n s t i g e r voor h a a r zou u i t v a l l e n .

Aanvaard . . . . . . . . . . . . l 1 (A. B . - n r . 30-Fr)

N i e t s l a a t h i e r een openbare ve rkop ing vermoeden, i n t e g e n d e e l . We wi lden meer z e k e r h e i d .

- Ter R e g i s t r a t i e van Domeinen, s t a a n de kopen van "De Paep P i e t e r , J a n , p a s t o o r

Erembodegem (Te r joden ) " a l s koop geboek t , n i e t op - 4 , maar op 12 a p r i l 1906.

Een l u t t e l v e r s c h i l van s l e c h t s e n k e l e dagen , maar t o c h , en geen meld ing van een

openbare ve rkop ing .

- We zoeken v e r d e r en hebben een b e e t j e g e l u k . Het voo rma l ig n o t a r i a a t van de

T e r j o d e n s e n o t a r i s De S a d e l e e r , b l i j k t d e s t i j d s overgenomen door n o t . S c h e e r l i n c k

van H a a l t e r t . Maar, noch i n de gebundelde k o n t r a k t e n van h e t genoemde j a a r 1906,

noch i n deze van 1905, b e v i n d t z i c h d e g e z o c h t e a k t e . W a a r s c h i j n l i j k v a l t d i e dan t e

zoeken i n de a k t e n van gewezen n o t . Van Wezemael. Een b e e t j e moe g e r a a k t e n we n i e t

zo v e r . We konden dus evenmin nagaan , of ook d a t s t e e d s weer genoemde bed rag van

80.000 f r . - d a t de een van de a n d e r o n g e k o n t r o l e e r d overneemt - ook wel he l emaa l

k o r r e k t i s . We menen d a t h e t wel daa romt ren t g e l e g e n i s , d a a r we r e e d s e e r d e r

i n h e t A . B . G . i n l o s s e n o t a ' s genummerd n r . 32 "70.000 of 80.000 f r . t o u t

ensemble" geno tee rd vonden.

Eerw. Heer De Paep b l e e k g e f o r t u n e e r d man, h i j was b e r e i d met e i g e n vermogen a l s

koper op t e t r e d e n . Tach t igdu izend f r a n k , h e t was een f o r t u i n t o e n !

Was h e t omdat h i j d i t aankon en e r t o e b e r e i d was d a t sommigen meenden d a t d i t wel

e e n s doors laggevend kon z i j n b i j de keuze voor de benoeming van een p a s t o o r , e n . . .

a l d u s o n r e c h t m a t i g ? ( z i e v o r i g n r . b l z . 5 , a l i n e a 6 - van o n d e r w i j z e r J . V e r l e y s e n ) .

Onrech tma t ig , t e n o v e r s t a a n van wie ? W e l l i c h t t e n o v e r s t a a n van k a p e l a a n

Van Hemel r i j ck van Aaigem, aanbevo len door ba ron De Rethune. Moge l i j k waren e r nog

meer k a n d i d a t e n .

- Wanneer p a s t o o r De Paep , benoemd op 29 december, r e e d s zondag 3 j u n i h e t b i sschoppe-

l i j k s c h r i j v e n b e t r e f f e n d e de nieuwe p a r o c h i e e n h a a r h e r d e r , vanop de p r e d i k s t o e l

d i e n d e voor t e l e z e n , houd t d i t i n , d a t d e v o o r l o p i g e k e r k t o e n r e e d s i n g e b r u i k

was. Men kon z i c h onmoge l i j k nog h e t r i s i c o v e r o o r l o v e n d a t een ande r kope r zou

opdagen om z e voor a n d e r e d o e l e i n d e n t e geb ru iken .

Deze v e r s c h i l l e n d e gegevens b i j e l k a a r g e b r a c h t g e l o v e n we n i e t , d a t d e d o o r E . H .

De Paep , v o o r d i t d o e l e i n d e a a n g e k o c h t e g o e d e r e n g e s c h i e d d e b i j o p e n b a a r v e r k o o p ;

a l t h a n s n i e t v o o r wat d e gebouwen b e t r o f . Hoogst w a a r s c h i j n l i j k ogi: n i e t v o o r wat

de bouwgronden v o o r de l a t e r e nieuwe k e r k e n p a s t o r i e a a n g i n g . Ten a n d e r e s t a a n d e

v e r s c h i l l e n d e kopen, t o t e e n e i n d v e r i n d e N i n o v e s t r a a t s t r e k k e n d e , samen op

d e z e l f d e datum v a n 12 a p r i l 1906 op e e n p a a r u i t z o n d e r i n g e n n a dewelke g e b o e k t

werden op 13-4-1906. I n d i e n men n i e t was overeengekomen v o o r v e r k o o p u i t - t e r - h a n d

dan zou men e e r d e r z i j n t o e v l u c h t hebben g e z o c h t i n w e t t e l i j k e o n t e i g e n i n g - waarvan

s p r a k e i n b o v e n s t a a n d a a n g e h a a l d s c h r i j v e n van l a n d m e t e r P . B o u l a r d .

Hoe dan ook d e t o e k o m s t werd v e r z e k e r d e n e r waren p l a n n e n , v e e l p l a n n e n v o o r d e

toekomst . ( ' t v e r v o l g t )

Mevr. De Waegeneer-Temmerman

VAN D E REDAKTIE

HERNIEUWING LIDMAATSCHAP

D i t i s h e t l a a t s t e nummer v a n j a a r g a n g ' 87 . Wij hopen d a t b e p a a l d e b i j d r a g e n

j e i n t e r e s s e opgewekt hebben !

W i j danken o p r e c h t v o o r j e s y m p a t h i e e n d u r v e n opnieuw b e r o e p doen op j e s t e u n .

I n d i e n m o g e l i j k , b e t a a l h e t l i d m a a t s c h a p s b e d r a g 1988 met b i j g e v o e g d s t o r t i n g s b u l l e t i n .

Het o n g e w i j z i g d e b e d r a g v á n 200 f r . gewone l e d e n e n 500 f r . ( s t e u n e n d e l e d e n ) .

( rekeningnummer : 439-5083061-63 Heemkundige K r i n g H a a l t e r t )

GEBOORTE- EN DOOPGEBRUIKEN I N HAALTERT anno 1984 ................................................

P r o e f s c h r i f t i n g e d i e n d t o t h e t v e r k r i j g e n v a n de g r a a d v a n l i c 2 n t i a a t i n d e

Germaanse F i l o l o g i e a a n de K.U.L. i n 1985 d o o r j u f f r o u w Y e r ~ i V ~ ~ 1 c h ~ ~ t . 1 - t .

I n d e z e s t u d i e (146 b l z . + b i j l a g e n ) werden 40 H ~ a l t e r t 3 e r c l ~ t p ~ l r r n benaderd

i . v . m . de h e d e n d a a g s e g e b r u i k e n b i j de g e b o o r t e .

G e ï n t e r e s s e e r d e l e d e n kunnen meer i n f o r m a t i e inwinnen o p l ie t s e k r e t a r i a a t .

Verkiezing van veldwachter te Helder gem.

Na het overlijden van Constantinus De Leeuw veldwachter te Heldergem op 28 februari

1849, waren er niet minder dan 17 kandidaten voor deze vacante betrekking. De

volgende personen stelden zich kandidaat. 1. Franciscus Coppens 2. Casemirius

Daegeleer 3. Jan Baptist Van den Eynde 4. Jan Baptist Van Liedekerke 5. Donaet

Pardaecs 6 . Joannes Allaer 7. Pieter Franciscus Van Melkebeek 8. Donaet Dhaeseleer

9. Amand Camfijn 10. Donaet Pevernagie 11. Francies Lacourt 12. Dominicus De Troyer

13. ~enedictus Baeten 14. Constantin Van Liedekerke 15. Constantin Pevernagie

16. Pieter Joannes Lievens 17. Gregorius Lievens.

Tijdens de gemeenteraadsvergadering van 7 maart 1849 werd bij geheime stemming,

kandidaat nummer 12, Dominicus De Troyer landbouwer, met eenparigheid van stemmen

verkozen en werd hij voorgedragen als eerste kandidaat voor de functie van veldwachter

Jan Baptist Van den Eynde werd als tweede verkozen en Pieter Franciscus Van Melkebeek,

landbouwer-klompenmaker als derde. Enkele formaliteiten waren echter niet vervuld

en de stemming werd ongeldig verklaard. Tijdens de raadsvergadering van 10 april

1849 werd opnieuw gestemd. Ook ditmaal werd Dominicus De Troyer, zoon van Arnoldus

landbouwer te Heldergem verkozen want hij kreeg vier stemmen, terwijl zijn broeder

Pieter Franciscus De Troyer de overige drie stemmen in de wacht sleepte.

Bron : Register der beraadslagingen Heldergem 1848-1858.

De Troyer Roger.

DENDERHOUTEM : NOG EEN JAARTJE BIJ !

J a , heus ! de Denderhoutemse eeuwe l inge , EUGENIE COBBAERT, d o e t e r nog een j a a r t j e

b i j !

S t i l , h a a s t ongemerkt , g l i j d e n de dagen heen , ook voo r Eugenie . D; t i s nu voor h a a r

op 2 2 november a l s 101 j a a r l a n g zo !

We h e r i n n e r e n ons a l l e n nog l e v e n d i g de h e e r l i j k e e e u w f e e s t v i e r i n g v e r l e d e n j a a r .

E r mag b e s l i s t nog e e n s b l i j ove r n a g e k a a r t worden b i j deze nieuwe v e r j a a r d a g . Het

komt d e s t e meer l o f w a a r d i g o v e r , de v i e r i n g van 1986 i n h e r i n n e r i n g t e b rengen om

b l i j v e n d i n de Denderhoutemse a n n a l e n opgetekend t e b l i j v e n .

Wat was h e t dan weer a l l e m a a l i n 1986 ?

Een p a a r dagen vbb r de v e r j a a r d a g kwam h a a r g e l i e f d e n e e f , p a t e r P a c i f i c u , ~ , Joze f

Van Herreweghen, u i t h e t C a p u c i e n e r k l o o s t e r t e A a l s t o v e r om i n de woning van z i j n

t a n t e een stemmige dankmis op t e d r agen . B e g r i j p e l i j k konden d a a r a l l e e n de e i g e n

k i n d e r e n e n k l e i n k i n d e r e n mee E u c h a r i s t i e v i e r e n .

Onde r tu s sen werd d e g a n s e s t r a a t van de eeuwe l inge , d e c e n t r a a l g e l e g e n M o l e n s t r a a t ,

s i e r l i j k g e t o o i d met bloemen, p l a n t e n , g u i r l a n d e s , j a a r s p r e u k e n , v l a g g e n , welkomst-

wensen en a l l e s wat e r b i j h o o r t . I e d e r e e n z e t t e z i j n b e s t e b e e n t j e voo r om e r een

e c h t g e z e l l i g , v r o l i j k en h a r t v e r h e f f e n d f e e s t van t e maken. En of h e t s l a a g d e !

Die memorabele 2 2 s t e november 1986 was h e t ganse do rp dan ook i n u i t g e l a t e n kermis-

s temming . Met dreunende f a n f a r e m u z i e k werden de j a r i g e mee rde re s e r e n a d e s g e b r a c h t . Ten g e p a s t e n

t i j d e kwamen de g e e s t e l i j k e en b u r g e r l i j k e a u t o r i t e i t e n hun g u l l e gelukwensen - en

geschenken - a a n b i e d e n . Voor o n t e l b a r e n d i e h a a r d i e dag kwamen f e l i c i t e r e n had de

wakkere dame een v r i e n d e l i j k woord je en een warme handdruk k l a a r . Onvermoeibaar

b l e e f z e d e aanschu ivende massa opvangen en t e woord s t a a n . Men s t o n d e r v e r b a a s d

ove r met welke f y s i e k e k r a c h t en u i thoudingsvermogen de h o n d e r d j a r i g e d e z e d r u k t e

de b a a s kon.

B i jgaande f o t o van Eugenie Cobbae r t op d i e f e e s t e l i j k e dag z e l f genomen t o o n t ons een

i n t e n s g e l u k k i g , r u s t i g mens b i j a l d i e komende en gaande sympa th i s an t en . ' s Avonds

z a t e n een h e l e s c h a r e bu ren aan t a f e l voo r een l e k k e r e t e n t j e .

Enige dagen l a t e r werd e r een f i j n d i n e r aangeboden aan e e n g r o t e g roep verwanten .

Weer was h e t h e t z e l f d e P a t e r Minderbroeder Van Herreweghen d i e aangezocht was de

t a f e l r e d e t e houden, ook a l omdat h i j w e l l i c h t de o u d s t e i n l e v e n z i j n d e neef van

de g e v i e r d e i s . H i j deed d i t op z i j n e i g e n s t i j l v o l l e , gemoedel i jke w i j z e . H ie r

v o l g e n e n k e l e a l i n i e a ' s u i t d i e f e l gesmaakte t o e s p r a a k :

al ij h e t Doopsel k r e e g z e de naam EUGENIE. En d a t i s ook n i e t zo maar de e e r s t e de

b e s t e naam. Want EU b e t e k e n t i n h e t G r i e k s BLIJ, GOED. En G E N I E i s a f g e l e i d van een

G r i e k s werkwoord d a t verband houdt met geboren worden. Het "Woordenboek d e r Neder landse

h oor namen" van D r . J . Van d e r Schaar o m s c h r i j f t de naam ELIGENIE dan ook a l s : van

e d e l g e s l a c h t , welgeboren."

P a t e r P a c i f i c u s v e r t e l t v e r d e r met b l i j d e f i e r h e i d d a t Z u s t e r G e e r t r u i Van de V e i r e ,

D i r e c t r i c e van de V r i j e G e s u b s i d i e e r d e Normaalschool O.L.vrouw Ten Doorn t e Eeklo,

de f o t o c o p i e ë n van a l de door Eugenie behaa lde u i t s l a g e n d o o r s t u u r d e . En de c i j f e r s

l i e g e r e r n i e t om ! Het g a a t s t e e d s c r e scendo n a a r de c l imax t o e van h e t eindexamen

i n 1906. Eugenie werd 6de op 39 l e e r l i n g e n ; z i j v e r w i e r f de G r o o t s t e Ondersche id ing

" ~ o u r c o n d u i t e " had z e s t e e v a s t v i e r j a a r l a n g 30 op 30 !

Een h e e l mooie, t ekenende pas sage u i t d i e g r e t i g b e l u i s t e r d e speech moet t o c h aange-

h a a l d worden :

"wat i k dan v o o r a l d i k i n de v e r f w i l z e t t e n , en waarvoor g i j m i j a l l e n de nodige

v e r f b o r s t e l s met p l e z i e r z u l t a a n r e i k e n , i s h e t f e i t d a t Tan te Genie i n h a a r h u i s

een s f e e r h e e f t weten t e scheppen van h a r t e l i j k h e i d e n g a s t v r i j h e i d . E r g a a t van

h a a r een goedheid en een warmte u i t , d i e s p r e e k w o o r d e l i j k is i n de h e l e f a m i l i e .

I e d e r e e n i s e r s t e e d s h a r t e l i j k welkom ; z e h e e f t voo r i e d e r e e n een h a r t v e r o v e r e n d e

g l i m l a c h , e n z e v o e l t i n t e n s mee met h e t wel en wee van de h e l e f a m i l i e en van de

v e l e v r i e n d e n . B i j de opsomming van a l dezen d i e ze i n h a a r avondgebed a l l e m a a l

b e d a c h t , maakten h a a r h u i s g e n o t e n h a a r de opmerking, wanneer z e e e n s voor hen zou

b idden . Het antwoord vo lgde prompt : "Uwen t o e r z a l nog wel komen ! l f Tot de

j o u r n a l i s t e n z e i z e b i j ' t e i n d e van hun i n t e r v i e u w : "Al l ee , Heren t o t b innen

v i j f j a a r ! l 1

Ook h e t d r i e m a a n d e l i j k s c o n t a c t b l a d "MEIDOORN" van h e t gemelde i n s t i t u u t t e Eeklo

w i j d t een b e l a n g r i j k e a l i n e a a a n z i j n o u d - l e e r l i n g e . h e t g a a t zo i n h e t tweede nummer

van de 3 l s t e j a a r g a n g :

"Een oud-leerlinge van honderd jaar.

Te Denderhoutem werd een familie- en dorpsfeest georganiseerd waaraan wij niet

konden voorbi j gaan.

Mevr. RENE VAN HERREWEGHEN-COBBAERT EUGENIE vierde haar honderdste verjaardag

op 22 november 1986. Dat zijeen onderwijzeres is die te .Eeklo studeerde viel ons

dadelijk op.

En daarom keek Zuster Directrice Van de Veire haar registers na. Ja, hoor !

Eugenie Cobbaert, geboren op 22 november 1886 te Denderleeuw (l), gediplomeerd in

de lagere normaalschool op 4 augustus 1906 "avec la plus grande distinction".

Ze haalde 643,50 punten op 700 en kreeg daarmee de 6' plaats op 39 leerlingen.

Beste Eugenie, proficiat met uw lang en mooi gevuld leven !

We wensen U een gelukkig jaareinde en een gezegend 1987 !

De oud-leerlingenbond O.L.vrouw Ten Doorn.

Eeklo. "

Bij de hernieuwde gelukwensen van de HEEMKRING moet ons slot een rectificatie zijn van

een fout in de tekst van ons vorig nummer over de honderdjarige. Op pagina 9 is de

aangegevenoverlijdensdatum van Joannes-Franciscus Cobbaert verkeerd ; de juiste

sterfdag van die man was 25-11-1882. Zijn echtgenote, Rosalie De Ro was al eerder

overleden, nl. op 9-6-1878.

Denderhoutem, herfst 1987.

E. Huylebroek

(1) Het is duidelijk dat het hier om DENDERHOUTEM gaat.

ONZE STREEKTAAL ONDER DE LOEP

Het H a a l t e r t s e d i a l e c t h e e f t de r o e p e e n , voo r n i e t - a u t o c h t o n e n , m o e i l i j k v e r s t a a n -

b a a r b r a b b e l t a a l t j e t e z i j n . Dat dank t h e t , beha lve aan z i j n met h e t Alg. Neder lands

ove rhoop l iggende k l a n k e n , i n meerdere mate nog aan een r i t s anomal ieën t e n o v e r s t a a n

van d i t z e l f d e AN.

Denken we i n de e e r s t e p l a a t s a a n z i j n v o o r l i e f d e voor p a l a t a l e g e r u i s e n : j , s j en

z j , z i j n d e z o v e l e vervormingen van de beschaa fde omgangs taa l .

- Zo, bv, i n b e v e s t i g i n g ( j a i k - j o j ' k ) en on tkenn ing (neen i k - n i e j e ' k , neen z i j -

nen s j ) .

- d s en ts worden m e e s t a l s j : smids - smes j , k o e t s - k o e s j .

- a c h t e r v o e g s e l " a a r d i g " wordt " e j e rdag" ( h o v a a r d i g - o e v e j e r d e g ) , "aar" wordt " e j e r "

( t o v e n a a r - t o e ë v e n e j e r ) , " a t i e " wordt "oos j e " ( r e p a r a t i e - r e p a r o o s j e ) , "waarts"

wordt "wesj" ( v o o r w a a r t s - v e e r w e s j ) .

- de u i - k l a n k , gevolgd door een d e n t a l e medek l inke r , k r i j g t vaak een j a l s t oemaa t j e :

b u i l - b o u l j , k l u i t - k l o u t j , g r u i s - g r o u s j .

- ee-k lank v e r a n d e r t m e e s t a l i n i e j e : nee - n i e j e , b e e s t - b i e j e s t .

- b e g i n l e t t e r z van v e l e woorden wordt z j : zee - z j i e j e , zoom - z j i e j e m .

- idem voor b e g i n l e t t e r g : g e l e i - z j e l o u ë , g i r a f - z j i r a f .

- u i t g a n g e n s i e en t i e worden r e s p . z z j e en s j e : o c c a s i e - okkozz j e , s t a t i e - s t o o s j e .

- ' 'aard1' wordt " e j e r d " ( p a a r d - p e j e r d ) , " a l i e " wordt " o l j e " ( t r a l i e - t r o l j e ) .

- ook t a l van a n d e r e woorden ontkomen n i e t aan de p a l a t a l i s e r i n g s w o e d e : v o o r t - v o e s j ,

mug - meez je , g r o e n t e - g r i n s j e l , e t c . e t c .

- de e indmedek l inke r s 1 - s - t ( d e n t a l e n ) van de ve rvoeg ingen k r i j g e n m e e s t a l een j

b i j : i k v o e l - ik v o e l j , i k k u i s - i k k o u s j , ge z e t - ge z e t j ,

- d a t g e b e u r t ook met de eind-d of -t van de v o l t o o i d e deelwoorden: g e d r a a i d - gedrood j ,

besmet - besme t j .

- ook a n d e r e woorden d i e i n h e t AN e i n d i g e n op l d - Is - l t of nd - n s - n t k r i j g e n

h e t appendix j : b e e l d - b e l j d j , p o l s - p o e l j s j , s p e l t - s p e l j t , e i n d - e n d j ,

p r i n s - p r i n s j , p i n t - p i n t j . Met vaak nog een j a l s t u s s e n g e r u i s bovenop.

Zeg maar : a l l e s b i j e e n a l vo ldoende om h e t een v reemde l ing m o e i l i j k t e maken.

Een tweede zonderlinge eigenheid is de veelvuldige elisie of weglating van de d.

Medeklinker d wordt om de haverklap ofwel overboord gegooid ofwel vervangen door

een t of een j :

- in de uitgangen van de meervoudsvormen : landen-lann'n, tijden-touën, spelden-spel1 'n

- in de uitgangen van infinitieven : laden - loën, rijden - rouën, vinden - venn'n,

- in de uitgangen van volt. deelwoorden, bijwoorden en adjectieven : gevonden -

gevonn'n, handig - anneg, ronde - ronne,

- in de uitgangen van werkwoorden op "onden" ; ze bonden - ze bont'n, ze stonden -

ze stont'n,

- in vele substantieven : zonde - zonne, zadel - zoël, kelder - keljer, schade - schoë,

enz.

- wedden wordt zelfs werr'n. In Denderhoutem : bedde - berre, kudde - kirre.

Kortom : de medeklinker d komt, op een paar uitzonderingen na alleen als beginletter

tot zijn recht.

Dan is er het Klein-Haaltertse verschijnsel van de b die w wordt in haast alle

woorden met een midden - b. Denk aan : toewak, grawwel'n, friwwel'n, sloewer,

dowwel, towwen, knoewel, kramen, sliwwer, broewel'n, brewwe, bawwel'n, rewwer'n,

tawword.

Evenals de manie om de Verleden Tijd van vele werkwoorden te verlengen met "...egen" :

ze kaptegen, blêsdegen, scheptegen, baktegen, kaptegen, roldegen, wilj degen, menj degen,

kamdegen, eriz . Het verschijnsel doet zich voor in alle fusiegemeenten, behalve in Haaltert-dorp en

Ter j oden.

Tout-court bevestigen of ontkennen doen we nooit. Altijd moet er een verwijzing

naar de persoon-in-kwestie bij : ja ik (joj'k), neen ik (nieje'k), ja gij (jou'g),

neen hij (nieje'n), ja zij (joo es), neen het (nenjtj't), ja wij (jo'm), neen zij

(nen sj), evenwel zonder hiaat tussen beide delen uitgesproken.

En dan de dubbele ontkenning met "nooit", "nergens", en "niemand" : noeët niet

(nooit niet, dus : altijd wel), nivvest niet (nergens niet, dus : ergens wel),

nimand niet (dus : iemand wel).

En ook nog, in de marge van bevestigen en ontkennen, en waar vreemdelingen zich

telkens aan schrammen : "Nee" waar "j a" bedoeld word t.

Vraag : 't 'n Zendjer zeker mor vier ? Antwoord : Nenjt.

Vraag : Es ze nog mor zes joër ? Antw. : Nenjsj.

Vraag : Da'n es toch mor e klenjtj'n, ee ? Antw. : Nenjt.

T e n s l o t t e de anomal ie van h e t R e z i t t . v o o r n . "mijn" met b e t r e k k i n g t o t de f a m i l i e l e d e n .

I n ons d i a l e c t wordt "mijn" n o r m a l i t e r v e r l e n g d t o t "menn'n" (menn'n d o j um, rioum,

t i e j e n ) o f "menno" (menne v o e t , k n i e n , s t o k ) voor de m a n n e l i j k e s u b s t a n t i e v e n ,

"men" voor d e v r ouwe l i j ke . F a m i l i e l e d e n w i l l e n h e t e c h t e r a n d e r s : me v a d e r ("me" u i t g e s p r o k e n met d e e van

"mes"), me nonke l , me p e t j , men b r i e r , me moeder, me z i s t e r , me m e t j , met n i c h t . Vreemd

d a t "mijn zoon, m i j n d o c h t e r , m i j n k o z i j n " u i t z o n d e r i n g maken.

" z i j n " en 'uw houden h e t even k o r t : ze v a d e r , ze moeder, a b r i e r , a p e t j .

A l is h e t v e r s c h i j n s e l n i e t s p e c i f i e k H a a l t e r t s , w e l l i c h t e i g e n h e i d van de v e l e

Vlaamse id iomen.

A l s we d a a r de v e l e vervormingen (d raken ) e n ande re s t r i k t H a a l t e r t s e woorden

aan toevoegen , l i g t h e t zo voor de hand d a t vreemdel ingen h e t met onze omgangstaal

n i e t m a k k e l i j k hebben.

DIALECTISCHE DRAKEN -------------------

D i t z i j n woorden d i e zodanig vervormd z i j n d a t de o o r s p r o n k e l i j k e ( a l g . Ned.) nog

amper t e onderkennen z i j n .

s e r r e w o o r ' n d ( tegenwoordig)

zwêsdeer (dwarsdoor)

z j i e j em (zoom)

noëreed ' n (na r igheden)

g r a l e k ( g r u w e l i j k)

b l i e j e ( b l o )

s p o o s j i l k e r (Spaanse z u r k e l )

k l i p p e r (knuppe l )

i v v e s t , i v v e r a n s t ( e r g e n s )

z j e z j e m i e n ( j a s m i j n )

g r i n s j e l ( g r o e n t e )

t e i r e f ( t a r w e )

noëz 'nnoo t ( h a z e l n o o t )

ge j e r n o o t ( g a r n a a l )

w i j awoël (w ie l ewaa l )

meesj (mug)

paoe (pauw)

e e r ( u i e r )

n o l j e ( n a a l d )

zwoëlom (zwaluw)

e n j e r (eend)

e z z e l ( h o r z e l )

k o r d i e j e l ( g a r e e l )

o s j f o r t ( u i t v a a r t )

g r o s s j e 1 ( r a a d s e l )

renewoos j e (van " r u i n e r e n )

z j o e ë r ' n ( j u r y )

i e j eken ( j euken)

a r r e z z e k e s ( r e i z e k e n s )

b a k a a s t ( b i j k a n s )

s i c h t 'nd ( s i n d s d i e n )

nimmer ( n i e t meer)

swouêl ' n s ( t e r w i j l )

b l o e s jekop ( b l o o t s h o o f d s )

g e t e n j e l d (ge t and )

r o ë l ( r a a r )

o n p o s s e n t j e g (v . p a t i e n c e = geduld)

roëzg ( r azend)

e r r e (ho r )

e s s e ( e g e l )

t e r r ' n ( t r e d e n )

a v e i r (ongevee r )

i k s k e n ( h u r k j e )

f ornouën (vennijn)

laweirk (leeuwerik)

mejerlor (merel)

wert (wrat)

solferoën (saffraan)

neez j 'ndrip (euziedrop)

eksel (j euksel)

louëvord (li j nwaad)

oësom (adem)

eifel (handvol)

letter (luttel)

eedje (eg)

wevenej er (weduwnaar)

kesser'n (koorts)

f lessouën (f lerecijn)

pestaal (paardenstal)

SPECIFIEKE DIALECTWOORDEN

Dit zijn woorden die met het AN geen raakpunt hebben, er los van staan, en dus

vermoedelij k (op enkele na) specifiek Haalt erts zijn.

tingel (netel)

sloeër'n (koolzaad)

spille (dikke tak)

abiel (gauw)

flok (soort bloem)

schoekeloen (graansoort)

i1 (struik)

woë (lover)

merbeloën (pruimesoort)

sloester (bolster)

innebees (framboos)

ingelaar (pruimesoort)

mater (rijp)

grawozzjelink (appelsoort)

voeë (konijnemoer)

ples jer (rund)

knapper (jong rund)

kropper (doffer)

lakker (niet-prij sduif)

dechteg (parig)

mett'n (jong rund)

slangertisje (hagedis)

teken (hondje)

kizzelkes (doorbakken vlees)

laf (drukkend)

klinks (lenig)

schippes (verdwenen)

slap (afgeroomde melk)

smokkel'n (snoepen)

kloek (voedzaam)

zocht (gaar)

dingen (klederen)

spriet (gulp)

strêl'n (steken van wesp)

f loss'n (vleien)

grêven (zeuren)

zeer'n (vals spelen)

inker'n (huilen)

grat (helemaal)

schampavie (verdwenen)

genoëdig (voortdurend)

f lees (straks)

braa (zeer, erg)

eskes (niet gemeend)

gewillig (iets meel- dan)

rel (bleek)

kril (levendig)

oeszak (van hipp+- .>. i<)

eirg (beger i': n,i,ii-)

pol (ll'illii i

~1iegew~itc.i- L ~ridt.i-'>

tlo~itj 'iiici (1.7ehpi

f ' is '11 (nel\brriih)

knoesel [enkel)

k l o e f ( k l a p , bons)

z j i p ( j a s )

k l o e t (klomp)

e l ( a n d e r s , "imand e l " )

malonj e g ( g e h a n d i c a p t )

nouëg op ( l u i d o p )

a l è j e r (opnieuw)

awouëd ( n e t a l s )

g e s c h a l o t t e r d ' (geschonden)

kamant ( g e b r e k k i g )

g e s d o j k e r ( s t r o n t )

b o t t e r (gummibal)

ee f (zuurdesem)

does j (marmiet)

t i e r (moed)

k lodde (vod)

f l ê t e r (oo rveeg )

l e k ( b l o e d z u i g e r )

t e r e n t j ' n ( s i j s j e )

e r k e n ( l u i s t e r e n )

d r o l l i g ( l e l i j k )

v i n d i e j e l (118 kgr )

k r è f t ' n ( zeu ren )

v inken (smeulen)

g e s l e e t ' n ( l i e s b r e u k )

w i e j e r ( e e l t )

o t ( s choude r s )

p i l l e ( s u i k e r k l o n t j e )

s l o e k (boemand)

b r e d d ' n ( b u i k )

j oepe r ( p o e l i e r )

b o j ( b r i e v e n b e s t e l l e r )

f r i n k e t (vo rk )

schof ( l a d e )

kornmeer (melkpot )

r a p (wondkorst)

z o j j e n (koken)

enn 'n (Vlaamse g a a i )

f r o t (mi s lukk ing )

d r i s j ( s l a g )

alom (omweg)

b l a k i e j e l m i s (heggemus)

p l o ë t e k ( ? v o g e l s o o r t )

o j b e n ( s t e e n u i l )

kapper ( d r i n k g l a s op v o e t )

p è j e n ( c i c h o r e i )

l i c h t e r ( l i j k k i s t )

b r e s ( g r o t e h o e v e e l h e i d )

kaz j i e j em ( b e z o l d i g i n g )

G i l b . Redant