1920 Wegwijs in economie 2019 DEF - Universiteit Gent...DEEL 1 Basisconcepten 6 DEEL 2 Vraag en...
66
Transcript of 1920 Wegwijs in economie 2019 DEF - Universiteit Gent...DEEL 1 Basisconcepten 6 DEEL 2 Vraag en...
EcONOMIEWEGWIJS IN
Koen Schoors
Johan Albrecht
Bart Defloor
Stijn Goeminne
Bruno Merlevede
Met medewerking van Stijn Vandenbroucke
Universiteit Gent
Faculteit Economie & Bedrijfskunde
VOORWOORD
Welkom in ‘Wegwijs in Economie’! Dit handboek is er gekomen door intense samen-
werking en veelvuldige uitwisseling van ideeën tussen de vijf auteurs. Doorheen de
afgelopen academiejaren is dit handboek gegroeid van een voorlopige structuur op een
velletje papier tot dit werk met 13 delen en 38 hoofdstukken. Conform het studie-
domein hebben we hierbij verschillende keuzes moeten maken. We denken dat onze
verschillende specialisaties en interessevelden tot keuzes hebben geleid die resulteren
in een evenwichtig werk dat een brede inleiding voorziet in economie en in het eco-
nomisch denken.
We bedanken graag de assistenten van de vakgroep Economie van de Faculteit
Economie en Bedrijfskunde van Universiteit Gent voor de ondersteuning tijdens het
schrijfproces, evenals de studenten van voorgaande jaren en de medewerkers van het
monitoraat voor waardevolle opmerkingen, aanvullingen en correcties bij voorgaande
versies. Een speciaal woord van dank naar Stijn Vandenbroucke, wiens inspanning en
toewijding sterk hebben bijgedragen aan de kwaliteit van dit werk.
We hopen dat dit een interessant en uitdagend boek is dat je graag ter hand neemt.
Veel lees- en studieplezier!
Koen Schoors
Johan Albrecht
Bart Defloor
Stijn Goeminne
Bruno Merlevede
Universiteit Gent, Faculteit Economie & Bedrijfskunde
Basisconcepten
DE E L 1
D E E L 1
Basisconcepten
VOORWOORD 5
INLEIDING 10
EEN FAIRE MELKPRIJS? 11
MASSA AL WERKLOOS DOOR DIGITALISERING? 13
BESPAREN OF NIET BESPAREN IN TIJDEN VAN CRIS IS? 16
ELKE ANALYSE IS SPECIFIEK 18
1 . WAT IS ECONOMIE? WAT DOET DE ECONOOM? 20
1 . 1 . KEUZE, AFRUIL EN OPPORTUNITEITSKOSTEN 24
1 . 2 . KOSTEN TEGENOVER BATEN; SHORTCUTS OF DE MARGINALE ANALYSE 26
1 . 3 . HET GEBRUIK VAN MODELLEN EN A ANNAMES 28
1 .4 . HET EERSTE MODEL: DE GRENS VAN DE PRODUCTIEMOGELIJKHEDEN 30
1 . 5 . HET TWEEDE MODEL: DE ECONOMISCHE KRINGLOOP 37
1 . 6 . DE HOLISTISCHE VIS IE VAN K ATE RAWORTH 42
2 . HET INDIVIDU IN DE ECONOMIE 46
2 . 1 . DE KLASSIEKE SCHOOL 47
2 . 2 . DE NEOKLASSIEKE SCHOOL 49
2 . 3 . DE MARXISTISCHE SCHOOL 54
2 .4 . DE OOSTENRIJKSE SCHOOL 57
2 . 5 . DE KEYNESIA ANSE SCHOOL 60
2 .6 . DE INSTITUTIONELE SCHOOL 62
2 .7. DE GEDRAGSECONOMISCHE SCHOOL 64
2 . 8 . DE SCHOOL VAN HET GELUK 67
2 .9 . DE EVOLUTIONAIR-BIOLOGISCHE SCHOOL 72
2 . 10 . DE PRAKTIJKSCHOOL VAN ECONOMISCHE ONTWIKKELING 74
2 . 1 1 . DE NEOLIBERALE IDEOLOGIE 78
2 . 12 . D IVERSITEIT IN HET ECONOMISCHE DENKEN 83
3 . VOORDELEN VAN SAMENWERKING 84
3 . 1 . EVIDENTE SAMENWERKING 84
3 . 2 . ABSOLUTE EN COMPARATIEVE VOORDELEN 85
3 . 3 . PRODUCTIEMOGELIJKHEDEN EN DE BATEN VAN SPECIALISATIE 90
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Vraag en aanbod
DE E L 2
DE E L 1 Basisconcepten 6
D E E L 2
Vraag en aanbod
4 . VRAAG, AANBOD EN MARKTEVENWICHT 98
4 . 1 . VRA AG 98
4 . 2 . A ANBOD 107
4 . 3 . MARKTEVENWICHT 116
5 . ELASTICITEIT 124
5 . 1 . INLEIDING 124
5 . 2 . PRIJSELASTICITEIT VAN DE VRA AG 126
5 . 3 . INKOMENSELASTICITEIT VAN DE VRA AG 138
5 .4 . KRUISPRIJSELASTICITEIT VAN DE VRA AG 141
5 . 5 . SAMENVATTING ELASTICITEIT VAN DE VRA AG 144
5 .6 . PRIJSELASTICITEIT VAN HET A ANBOD 145
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Welvaart en overheidsingrijpen
DE E L 3
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
D E E L 3
Welvaart en overheidsingrijpen
6 . WELVAART 154
6 . 1 . WELVA ARTSECONOMIE 154
6 . 2 . WELVA ART VAN DE CONSUMENT 155
6 . 3 . WELVA ART VAN DE PRODUCENT 160
6 .4 . WELVA ART OP DE MARKT 163
7. GEVOLGEN VAN OVERHEIDSINGREPEN 168
7. 1 . INDIRECTE BELASTINGEN 169
7. 2 . SUBSIDIES 179
7. 3 . PRIJSINTERVENTIE 182
7.4 . QUOTA 187
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
De gezinnen
DE E L 4
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 154
D E E L 4
De gezinnen
INLEIDING 194
8 . GEZINNEN CONSUMEREN 198
8 . 1 . BUDGETBEPERKING 198
8 . 2 . VOORKEUREN 202
8 . 3 . INDIFFERENTIECURVE 203
8 .4 . KEUZE VAN DE GEZINNEN: ALGEMEEN EVENWICHT 206
8 . 5 . WIJZIGINGEN IN HET ALGEMEEN EVENWICHT 208
8 .6 . AFLEIDING VAN DE VRA AGCURVE 216
9 . GEZINNEN BIEDEN ARBEID AAN 218
9 . 1 . BUDGETLIJN 219
9 . 2 . VOORKEUREN 221
9 . 3 . KEUZE VAN DE GEZINNEN: ALGEMEEN EVENWICHT 222
9 .4 . WIJZIGINGEN IN HET LOON 223
9 . 5 . ARBEIDSA ANBODCURVE 225
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 704
DE E L 1 1 Internationale economie 760
DE E L 12 Macro-economische modellen 844
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 876
De producent
DE E L 5
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
D E E L 5
De producent
10. BASISBEGRIPPEN 234
10 . 1 . BEDRIJF 234
10 . 2 . PRODUCTIE EN PRODUCTIEFACTOREN 236
10 . 3 . PRODUCTIEPROCES 238
10 .4 . PRODUCTIEFUNCTIE 239
10 . 5 . PRODUCTIVITEIT 242
1 1 . DE OPTIMALE FACTORCOMBINATIE 248
1 1 . 1 . PRODUCTIE- ISOQUANT 249
1 1 . 2 . ISOKOSTENLIJN 251
1 1 . 3 . OPTIMALE FACTORKEUZE 253
1 1 .4 . EXPANSIEPAD EN KOSTENCURVE OP LANGE TERMIJN 254
12 . PRODUCTIEKOSTEN 256
12 . 1 . VASTE, VARIABELE EN TOTALE KOSTEN 256
12 . 2 . GEMIDDELDE KOSTEN 260
12 . 3 . MARGINALE KOSTEN 264
12 .4 . KOSTENVERLOOP OP LANGE TERMIJN 269
12 . 5 . SCHA ALEFFECTEN 271
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Marktvormen
DE E L 6
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
D E E L 6
Marktvormen
INLEIDING 278
13 . PERFECTE CONCURRENTIE 280
13 . 1 . E IGENSCHAPPEN 280
13 . 2 . OPBRENGSTEN, WINSTMAXIMALISATIE EN DE A ANBODCURVE VAN DE INDIVIDUELE PRODUCENT 281
13 . 3 . MARKTUITKOMST OP KORTE TERMIJN 293
13 .4 . MARKTUITKOMST OP LANGE TERMIJN 297
13 . 5 . IS PERFECTE CONCURRENTIE EFFICIËNT? 301
13 .6 . SAMENVATTING 303
14 . MONOPOLIE 306
14 . 1 . E IGENSCHAPPEN 306
14 . 2 . HOE ONTSTA AN MONOPOLIES? 307
14 . 3 . OPBRENGSTEN, WINSTMAXIMALISATIE EN HET GEDRAG VAN DE MONOPOLIST 310
14 .4 . MONOPOLIE EN WELVA ART 318
14 . 5 . MARKTMACHT EN PRIJSDISCRIMINATIE 321
14 .6 . WAT KUNNEN WE LEREN UIT DE ANALYSE VAN DE MONOPOLIST? 324
15 . MONOPOLISTISCHE CONCURRENTIE 326
1 5 . 1 . E IGENSCHAPPEN 326
1 5 . 2 . OPBRENGSTEN, WINSTMAXIMALISATIE EN MONOPOLISTISCHE CONCURRENTIE OP KORTE TERMIJN 327
1 5 . 3 . MONOPOLISTISCHE CONCURRENTIE OP LANGE TERMIJN 329
1 5 .4 . MONOPOLISTISCHE CONCURRENTIE EN PERFECTE CONCURRENTIE VERGELEKEN IN HET LANGETERMIJNEVENWICHT 332
1 5 . 5 . WELVA ART 336
1 5 .6 . SAMENVATTING 337
16 . OLIGOPOLIE 338
1 6 . 1 . E IGENSCHAPPEN 338
1 6 . 2 . EVENWICHT, STRATEGISCHE INTERACTIE EN SPELTHEORIE 341
1 6 . 3 . COMPETITIE IN DUOPOLIE – BERTRAND VS . COURNOT 345
1 6 .4 . COLLUSIE , K ARTELS EN PRIJSLEIDERSCHAP 350
17. TWEE- EN MEERZIJDIGE MARKTEN 354
17. 1 . WAT ZIJN TWEEZIJDIGE MARKTEN? 354
17. 2 . DEELECONOMIE ALS SPECIFIEKE VORM VAN PLATFORMECONOMIE 356
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
De overheid
DE E L 7
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 154
DE E L 4 De gezinnen 194
DE E L 5 De producent 232
DE E L 6 Marktvormen 278
D E E L 7
De overheid
INLEIDING 370
18 . MEDEDINGINGSBELEID 374
1 8 . 1 . DE OVERHEID ALS BEWAKER VAN COMPETITIE 375
1 8 . 2 . COMPETITIE? 377
1 8 . 3 . EFFICIËNTIE? 379
1 8 .4 . CONCURRENTIEVERSTORENDE PRAKTIJKEN EN HUN IMPACT 383
1 8 . 5 . FUSIES EN OVERNAMES – STA ATSSTEUN 390
19. EXTERNE EFFECTEN 396
1 9 . 1 . NEGATIEVE EXTERNE EFFECTEN 396
1 9 . 2 . POSITIEVE EXTERNE EFFECTEN 411
1 9 . 3 . ALTERNATIEVE MANIEREN OM EXTERNALITEITEN OP TE LOSSEN 417
1 9 .4 . INTERNALITEITEN 422
20. PUBLIEKE GOEDEREN EN GEMEENSCHAPPELIJKE BRONNEN 426
20 .1 . VIER SOORTEN GOEDEREN EN DIENSTEN 426
20 . 2 . PUBLIEKE GOEDEREN 428
20 . 3 . GEMEENSCHAPPELIJKE BRONNEN 437
21 . ONGELIJKHEID EN HERVERDELING 446
2 1 . 1 . BEOORDELING VAN ONGELIJKHEID 447
2 1 . 2 . HOE ONGELIJKHEID METEN? 456
2 1 . 3 . ARMOEDE 464
2 1 .4 . HERVERDELINGSBELEID 467
22 . PUBLIEKE KEUZE EN SOCIALE KEUZE 472
22 .1 . NORMATIEVE WELVA ARTSTHEORIE 472
22 . 2 . PUBLIEKE-KEUZETHEORIE 473
22 . 3 . VERKIEZINGEN EN HET ONMOGELIJKHEIDS THEOREMA VAN ARROW 476
22 .4 . THEORIE VAN DE MEDIA ANKIEZER 479
22 . 5 . DE BUDGETMAXIMALISERENDE AMBTENA AR VAN EEN OVERHEIDSDIENST 481
22 .6 . DE OMZETMAXIMALISERENDE MANAGER VAN EEN OVERHEIDSBEDRIJF 482
23 . OVERHEIDSFINANCIËN 486
23 .1 . ONTVANGSTEN EN UITGAVEN 486
23 . 2 . DOORHEEN DE TIJD 489
23 . 3 . SCHULD EN SNEEUWBALLEN 490
23 .4 . DE GROEIENDE OVERHEID 493
UITLEIDING: DE DONUT-ECONOMIE VAN KATE RAWORTH 496
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Inleiding tot de macro-economie
DE E L 8
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
D E E L 8
Inleiding tot de macro-economie
24 . INLEIDENDE MACRO -ECONOMISCHE CONCEPTEN 502
24 .1 . INTRODUCTIE 502
24 . 2 . DE ECONOMISCHE KRINGLOOP 503
24 . 3 . BRUTO BINNENLANDS PRODUCT 505
24 .4 . VAN PRODUCT NA AR INKOMEN 511
24 . 5 . VAN INKOMEN NA AR LEKKEN EN INJECTIES 515
24 .6 . GEBRUIK VAN HET BBP 517
24 .7. INFLATIE 523
24 .8 . KRITIEKEN OP HET BBP 530
25 . ECONOMISCHE ACTIVITEIT EN CONJUNCTUUR 534
25 .1 . C IJFERMATERIA AL INTERPRETEREN 534
25 . 2 . RECESSIE EN CONJUNCTUUR 536
25 . 3 . CONJUNCTUURSTUDIE 542
25 .4 . EEN ANALYSEK ADER: AGGREGATIEVE VRA AG EN A ANBOD 543
25 . 5 . VRA AGZIJDE EN A ANBODZIJDE 544
26 . LANGETERMIJNGROEI , INSTITUTIES EN TECHNOLOGIE 548
26 .1 . INSTITUTIES 548
26 . 2 . DE BASIS VAN HET SOLOW-MODEL 548
26 . 3 . INTERPRETATIE VAN HET SOLOW-MODEL 555
26 .4 . GEAVANCEERDE GROEI IN HET SOLOW-MODEL 559
26 . 5 . IS ECONOMISCHE GROEI WENSELIJK? 562
26 .6 . D ISRUPTIE DOOR DIGITALISERING, ROBOTISERING EN AI 564
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Geld en monetair beleid
DEEL 9
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
D E E L 9
Geld en monetair beleid
27. GELD 572
27. 1 . DE FUNCTIES VAN GELD 572
27. 2 . GOEDERENGELD 574
27. 3 . VAN GOEDERENGELD NA AR PAPIERGELD 577
27.4 . GELDCREATIE IN DUBBEL GELA AGD BANKSYSTEEM 581
27. 5 . DE INTRESTVOET 593
27.6 . DE NEUTRALITEIT VAN GELD 597
27.7. HET GELDA ANBOD EN DE GELDVRA AG 601
28 . MONETAIR BELEID DOOR DE ECB 604
28 .1 . REGELEN VAN EEN THERMOSTA AT 604
28 . 2 . ARGUMENTEN VOOR EEN ONAFHANKELIJKE CENTRALE BANK 606
28 . 3 . CONVENTIONEEL MONETAIR BELEID VAN DE ECB 607
28 .4 . CRIS IS EN ONCONVENTIONEEL MONETAIR BELEID 615
28 . 5 . ZULLEN DEZE INTERVENTIES TOT (HYPER) INFLATIE LEIDEN? 626
28 .6 . VERSCHILLEN MET HET MONETAIR BELEID VAN DE FED (VS) 628
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Markten van productiefactoren
DEEL 10
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
D E E L 1 0
Markten van productiefactoren
29. DE ARBEIDSMARKT 636
29.1 . INLEIDENDE BEGRIPPEN 636
29 . 2 . VRA AG EN A ANBOD VAN ARBEID: HET COMPETITIEVE MODEL 642
29 . 3 . EEN MEER REALISTISCH MODEL VAN DE ARBEIDSMARKT 656
29 .4 . WERKLOOSHEID 668
29 . 5 . MIGRATIE 671
30. KAPITAAL EN DE KAPITAALMARKT 674
30.1 . INLEIDING 674
30 . 2 . K APITA ALVORMEN EN WA ARDERING 676
30 . 3 . VERMOGENSMARKT 685
30 .4 . FINANCIËLE PRODUCTEN 691
30 . 5 . MOBILITEIT VAN PRODUCTIEF K APITA AL 697
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Internationale economie
DEEL 11
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
D E E L 1 1
Internationale economie
3 1 . INTERNATIONALE HANDEL 708
3 1 . 1 . INLEIDING 708
3 1 . 2 . HANDEL TUSSEN LANDEN 710
3 1 . 3 . IMPORTHEFFINGEN EN WELVA ART 715
3 1 .4 . ARGUMENTEN VOOR HANDELSBEPERKINGEN 719
3 1 . 5 . HET TOTALE WELVA ARTSEFFECT VAN HANDEL 722
31 .6 . DE CHINA-SCHOK 723
31 .7. GLOBALISERING 2 .0 725
32 . INTERNATIONALE MACRO -ECONOMISCHE RELATIES 730
32 .1 . DE BETALINGSBALANS 730
32 . 2 . WISSELKOERSEN 734
32 . 3 . INTRESTPARITEIT 744
32 .4 . DE ONMOGELIJKE DRIEHOEK 747
32 . 5 . INTERNATIONA AL MONETAIR STELSEL 751
32 .6 . INTERNATIONALE INSTELLINGEN 753
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Macro-economische modellen
DEEL 12
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
D E E L 1 2
Macro-economische modellen
33 . MACRO -ECONOMISCH MODEL 764
33 .1 . ASSUMPTIES EN MODELLEN 764
33 . 2 . MODELOPBOUW 765
33 . 3 . MACRO-ECONOMISCHE VIS IES 768
34 . VRAAGZIJDE ENKEL REËEL – MODEL 1A 770
34 .1 . GESLOTEN ECONOMIE ZONDER OVERHEID 770
34 . 2 . GESLOTEN ECONOMIE MET OVERHEID 786
34 . 3 . OPEN ECONOMIE MET OVERHEID 793
34 .4 . ALGEMENE EVALUATIE 797
35 . VRAAGZIJDE REËEL EN MONETAIR – MODEL 1B 800
35 .1 . DE AGGREGATIEVE VRA AG EN DE INTREST 800
35 . 2 . DE INTREST IN HET SNIJPUNT VAN MA EN MV 801
35 . 3 . SCHOKKEN EN MULTIPLICATOR WERKING 803
35 .4 . BEOORDELING 808
36 . AGGREGATIEVE VRAAG EN AANBOD – MODEL 2 810
36 .1 . AGGREGATIEVE VRA AG 810
36 . 2 . AGGREGATIEF A ANBOD 811
36 . 3 . AGGREGATIEVE VRA AG EN AGGREGATIEF A ANBOD 816
36 .4 . SCHOKKEN 817
36 . 5 . MENINGSVERSCHILLEN 827
37. BUDGETTAIR BELEID 828
37.1 . MOET DE OVERHEID STABILISEREN? 828
37. 2 . HOE STABILISEERT DE OVERHEID? 831
37. 3 . ANTICYCLISCH EN PROCYCLISCH 831
37.4 . KOMT DE OVERHEID TE LA AT? 837
37. 5 . LANGETERMIJNEFFECTEN 840
DE E L 13 Duurzame ontwikkeling 844
Duurzame ontwikkeling
DEEL 13
DE E L 1 Basisconcepten 6
DE E L 2 Vraag en aanbod 94
DE E L 3 Welvaart en overheidsingrijpen 150
DE E L 4 De gezinnen 190
DE E L 5 De producent 228
DE E L 6 Marktvormen 274
DE E L 7 De overheid 366
DE E L 8 Inleiding tot de macro-economie 498
DE E L 9 Geld en monetair beleid 568
DE E L 10 Markten van productiefactoren 632
DE E L 1 1 Internationale economie 704
DE E L 12 Macro-economische modellen 760
D E E L 1 3
Duurzame ontwikkeling
38 . DUURZAME ONTWIKKELING 848
38 .1 . WAT IS DUURZAME ONTWIKKELING? 851
38 . 2 . DUURZAME ONTWIKKELING EN K APITA AL 854
38 . 3 . BELEID 856
38 .4 . ROL VOOR HET INDIVIDU OF DE OVERHEID? 863
INDEX
10-jarige rentespread 623
A
aanbod 109aanbodcurve 109, 113aanbodfunctie 110aanbodschema 109aanbodschok 817aandelen 689, 695aangeboden hoeveelheid 107aannames 764aard van de goederen 129absolute armoedegrens 465absoluut voordeel 86Acemoglu, Daron 64achternalopende (lagging) indicatoren 542actieve bevolking (beroepsbevolking) 637activerend arbeidsmarktbeleid 669actuele waarde 681adaptieve verwachtingen 820adverse selectie 52afnemende schaaleffecten 271aggregatief of macro-economisch aanbod
(AA) 543aggregatieve of macro-economische vraag
(AV) 543allocatie 370allocatief 372allocatie van arbeid 86allocatieve efficiëntie 449alternatieven 129animal spirits 800anticyclisch beleid 831arbeid 237arbitrage 388, 690armoedegrens 464Arrow, Kenneth 479artificiële intelligentie 13assumpties 764asymmetrische informatie 52austerity 793, 835autarkie 716automatische loonindexering 826automatische stabilisatoren 834autonome consumptie 772
autonoom (ont)sparen 774aziatische tijgers 74
B
bankreserves R 582basisherfinancieringstransacties 612BBP 502BBP per capita 518BBP volgens de bestedingsbendadering 508BBP volgens de inkomensbenadering 508BBP volgens de productiebenadering 506bedrijf 234begroting 486belasting 487belastingen op arbeid 653beperkte rationaliteit 64Bertrand-competitie 345beschikbaarheidsvuistregel 66bestaanswaarde 684betalingsbalans 730betalingsbereidheid 155betwistbare markt 379bevolking op actieve leeftijd (rekruterings-
bevolking) 637bezuinigingsbeleid 793, 835bilaterale wisselkoers 734boven pari 694bruto-investeringen 509bruto nationaal inkomen 512Buchanan, James 428budgetlijn 198budgettair transmissiemechanisme 837budgetverzameling 201buitenlandse directe investeringen 698
C
ceteris paribus 29, 764chartaal geld 582circulaire economie 45clubgoederen en tolgoederen 427Coase, Ronald 419Coase-theorema 419collaborative commons 44collectief voorziene goederen en diensten 468collusie/kartel 351
870
INDEXcommons 44
comparatief voordeel 87compenserende loonverschillen 649competitie 278complementen in de consumptie 104complementen in de productie 113concentratie-index 339concrete berekening 146Condorcet-paradox 478conjuncturele component 832conjuncturele werkloosheid 669conjunctuurschommelingen 534constante schaaleffecten 271consumentensoevereiniteit 424consumentensurplus 156, 322consumptie 771consumptiefunctie 771consumptiegoederen 238consumptieprijsindex 526consumptieve bestedingen van gezinnen 509consumptieve bestedingen van overheden
509continue productiefunctie 244convex 250convexe vorm 205Corporate Social Responsibility 857cost of capital 689couponbetaling 693couponintrest 692Cournot-model 347crawling peg 750crowding-out 804
D
dalend verloop 205, 250deadweight loss 168decielratio 461deeleconomie 357default 597deficit bias 841deflatie 524, 530demeritegoederen 422de onzichtbare hand 47deposito D 583depreciatie 677de wet van Say 47diensten 194directe belastingen 468
directe belastingsysteem 469directe gebruikswaarde 684directe voordelen 360discretionair stabilisatiebeleid 833discriminatie 450distributie 370, 372dividend 695donut 496drempelvuistregel 66dumping 715duurzame ontwikkeling 851dynamische efficiëntie 382
E
Easterlin-paradox 532ecologische plafond 496economie 21economische activiteit 502economische behoeften 22economische factoren 197economische goederen 236economische groei 36, 607economische huishouding 197economische kosten 256economische kringloop 37economische winst 25, 281, 288economisch platform 354economisch verlies 288eenheidselasticiteit 130, 147eerste wet van Gossen 195eigenbelang 47, 473eigendomsbarrière 309eigendomsrechten 432elasticiteit 125elastisch aanbod 147elastische vraag 130emissiemarkt 692emissierechten 403endogene variabelen 765entry 293Eonia 613erfeniswaarde 684ernstige materiële deprivatie 465Europese Monetaire Unie 752Eurosysteem 604evenwichtshoeveelheid 116evenwichtsprijs 116ex ante-maatregelen 468
871 I N D E X
exclusiviteit 427exogene variabelen 765expansief budgettair beleid 788, 805expansiepad 254ex post-maatregelen 468externaliteiten 361externe effecten of externaliteiten 396extern effect 51extractieve instituties 548
F
factorkosten 508feitelijk tekort 832fiduciair geld 580Fishervergelijking 597, 808Ford, Henry 564fractioneel reservebankieren 580free riders 429frictionele werkloosheid 669Friedman, Milton 428functies van geld 572fundamentals 696fundamenteel wetenschappelijk onderzoek
414fusies en overnames 390fysiek kapitaal 676
G
GCK-curve 262gebruikswaarde 683geëquivaliseerd gezinsinkomen 455geïnduceerde consumptie 772geïnduceerd sparen 775geldcreatie 581geldillusie 599gelijkheid 449gelijklopende (coincident) indicatoren 542gelukseconomie 70gemeenschappelijke bronnen 427gemiddeld belastingtarief 469gemiddelde arbeidsproductiviteit 243gemiddelde consumptiequote 772gemiddelde kapitaalproductiviteit 243gemiddelde kosten 260gemiddelde opbrengst (GO) 283gemiddelde productiviteit 242gemiddelde spaarquote 775gereveleerde voorkeursmethode 435
gevraagde hoeveelheid 98Giffen-goed 138Giffen-goederen 214Gini-coëfficiënt 461giraal geld 586globale prijseffect 212goederen 194goederenbundel 198goederengeld 574goed geld 576goudstandaard 751GTK-curve 263GVK-curve 262
H
haircut 612handelsbalans 731Heckscher, Eli 712Herfindahl-index 377Hirschman, Albert 77hoeveelheidseffect 312hoofdsom 692hoogconjunctuur 539human development index (HDI) 533hyperinflatie 529, 599
I
imperfecte concurrentie 279, 306imperfecte informatie 474impliciete BBP-deflator 525importheffing 714inclusieve instituties 548indexcijfers 536indexsprong 823indifferentiecurve 203indirecte belasting 169indirecte gebruikswaarde 684indirecte voordelen 361infant industry 721inferieure goederen 140, 141, 214inferieur goed 105inflatie 524inflatie(verwachtingen) 603informatie-economie 52inkomenseffect 212, 223inkomenselasticiteit van de vraag 138inkomenselastische goederen 139inkomensonelastische goederen 139
872
INDEXinkomensvraagcurve 140
inkomen van de consument 129innovatie 382inside lag 837inspanningen 447institutie 62institutioneel kapitaal 676institutionele factoren 197intellectueel kapitaal 676interbankenmarkt 613intergenerationele inkomensmobiliteit 448intermediaire goederen 236intermediaire goederen (inputs) 504internaliteiten 422internationaal factorinkomen 512Internationaal Monetair Fonds 752intern rendement 687intertemporele budgetbeperking 840intrestvoet 593intrinsieke waarde van een munt 575investeren 677investeringen 238irreversibiliteiten 439isokostenlijn 251
K
kapitaal 237, 674kapitaalgoederen 238kapitaalintensiteit 562kardinale betekenis 250keynesiaanse visie 768klassieke 768klassieke werkloosheid 669koopkracht 642koopkrachtpariteitswisselkoers 521korte termijn 241kortetermijnevenwicht 544, 817kortetermijnintrestvoet 594kosten 256kredietmiddel 574kredietmultiplicator 587, 626kritisch kapitaal 856Krugman, Paul 713kruisprijselasticiteit van de vraag 142Kuznets, Simon 77kwantitatieve versoepeling 625kwintielratio 461
L
laagconjunctuur 539Laffercurve 178langeretermijn-herfinancieringsoperaties
(LTRO’s) 621langer lopende herfinancieringstransacties
612lange termijn 241langetermijnevenwicht 544, 817langetermijnintrestvoet 594lekken-en-injectiesbenadering 515, 790Leontief, Wassily 712levenscyclushypothese 771levenscyclusinkomen 776liefdadigheidsorganisaties 417liquiditeit 595, 690liquiditeitsval 807logrolling 481loonmatiging 822loonwig 655looptijd 594, 693Lorenzcurve 458luchtbellen 832luxegoederen 140
M
maatschappelijke kosten-batenanalyse 433macro-prudentieel toezicht 832managerial slack 381marginaal belastingtarief 469marginaal nut 195marginale arbeidsproductiviteit 244, 646marginale baten 27marginale consumptiequote 772marginale externe kosten (MEK) 397marginale kapitaalsproductiviteit 244marginale kosten 26marginale kosten (MK) 264marginale opbrengsten (MO) 284, 285marginale productiekost 108marginale productiviteit 244marginale reductiekost (MRK) 403marginale spaarquote 775marktaanbod 111marktefficiëntie 165marktevenwicht 116, 166marktfalen 397marktmacht 279, 362
873 I N D E X
marktprijzen 508marktsegmentatie 387marktvraag 101mark-up 315matching 668mattheuseffect 471maximaal nut 50maximale winst 50mededingingsbeleid 375menselijk kapitaal 676mental shortcut 26menukosten 530, 814meritegoederen (verdienstegoederen) 422middelpuntelasticiteit 126Milanovic, Branko 459Mill, John Stuart 564minimale reservecoëfficiënt 584minimale staat 370minimumreserveverplichting 610MK-curve 266model 764model van Niskanen 481monetaire financiering van begrotingstekorten
583monetair transmissiemechanisme 605monetarisme 80monopolie 279, 306, 315, 331monopolistische concurrentie 326, 327moral hazard 53moreel wangedrag 53morele normen 417multiplicatorwerking 783muntbord 751myopie 529
N
Nash-evenwicht 342natuur 237natuurlijk kapitaal 676natuurlijk monopolie 309neoliberalisme 78netto contante waarde 682netto-export 509netto nationaal beschikbaar inkomen 513netto nationaal inkomen 512netto reëel loon 219neutrale conjunctuur 539niet-actieven 637
niet-arbeidsinkomen 220niet-gebruikswaarde 684niet-verzadiging 203Niskanen, William A. 481nominaal BBP 518nominaal loon 642nominale intrestvoet iN 593nominale loonflexibiliteit 652nominale wisselkoers 521noodzakelijke goederen 140normaal goed 105normale goederen 214normatieve welvaartstheorie 472normen 403nut 50, 194nutsmaximalisatie 194nutsmogelijkhedengrens 372
O
obligaties 689, 692Ohlin, Bertil 712olifantfiguur 459oligopolie 339omgekeerde rentestructuur 596omloopsnelheid van het geld 597omstandigheden 447onafhankelijke goederen 143onder pari 694onelastische vraag 130onelastisch (inelastisch) aanbod 147ontleners 689ontmenselijking van het delen 364ontsparen 774ontwikkelingsstaat 75onzichtbare hand 154op-afroep-economie 360opportuniteitskost 24, 33, 86optiewaarde 684Ostrom, Elinor 428output gap 540, 599outside lag 837overheidsschuld 490overheidstussenkomst 769
P
pal- of ratchet-effect 494parameters 765Pareto-efficiënt 372
874
INDEXPareto-efficiëntie 34
Paretogrens 372Paretoverbetering 370participatiegraad (activiteitsgraad) 639partiële productiviteitsmetingen 243patent 310patent (of octrooi) 418paternalisme 424perfecte concurrentie 278, 302, 315, 331perfecte informatie 30perfect elastische vraag 130perfect onelastisch aanbod 147perfect onelastische vraag 130perfect (volmaakt) elastisch aanbod 146permanente-inkomenshypothese 771permanent inkomen 776Pigou-effect 545Pigouviaanse belasting 401, 403Pigouviaanse subsidies 414Piketty 450planeconomie 55politieke markt 473polycentrisch beheer 442potentieel BBP 534, 538potentiële concurrentie 378preferentieveld 205prijsdiscriminatie 321prijsdiscriminatie van de derde orde 324prijsdiscriminatie van de tweede orde 323prijseffect 312prijselasticiteit van de vraag 126, 327prijselasticiteit van het aanbod 145prijsflexibiliteit 814prijsnemer 281prijsrigiditeit 814prijsstabiliteit 607prijszetter 310, 311primair effect 783primaire inkomensongelijkheid 456primaire markt 692private goederen 427privatisering 432procentpunt 535procyclisch 835procyclisch beleid 832producent-aanbieder 306producentensurplus 160, 322product-dienst-economie 359
productdifferentiatie 326productie 236productiefactoren 31, 236productiefunctie 239productie-isoquant 249productieketen 503productiemogelijkhedengrens 31productiviteit 242profijtbeginsel 488promesse 579prosumenten 20publieke goederen 427, 428publieke-keuzetheorie 473puntelasticiteit 127pure verwachtingstheorie van de intrestvoet
595
Q
quota 187
R
rampenblindheid 66rationele onwetendheid 474rationele verwachtingen 820Rawls, John 449Raworth, Kate 43, 496reactiefunctie 349rebound effect 860recessie 36, 538reëel BBP 519reeël loon 642reële intrestvoet iR 593reële loonflexibiliteit 652rekeneenheid 573relatieve armoedegrens 466rente 675representatieve democratie 476reservatieloon 644reservecoëfficiënt r = R/D 583residuele vraag 348restrictief budgettair beleid 788Ricardiaanse equivalentie 792risico 597risicoavers 830risico-aversie 697risicopremie 597rivaliteit 426ruilmiddel 572
875 I N D E X
S
Samuelson, Paul 428Samuelson-voorwaarde 432schaarste 21schok 783secundaire effecten 783secundaire inkomensongelijkheid 456secundaire markt 693seizoenszuivering 537sensitiviteitsanalyse 30shoeleather costs 529signaal van kwaliteit 138slecht geld 576Smith, Adam 20sneeuwbaleffect 492sociaal kapitaal 676sociale dumping 722sociale effecten 364sociale fundament 496sociale normen 417, 436sociale zekerheid 470socialezekerheidsbijdragen 653socialezekerheidssysteem 468Solow-model 549Solow, Robert 549spaarders/beleggers 688spaarmiddel 573sparen 774specialisatie 49speculatieve geldvraag 602stabiele staat BBP (steady state GDP) 553stabilisatie 370, 373stabilisatiebeleid 828standaardgoed 281stand van de technologie 812sterke duurzaamheid 856structureel evenwicht 833structureel tekort 832structurele component 832structurele werkloosheid 669stylized facts 542subsidie 179substituten in de consumptie 104substituten in de productie 113substitutie-effect 212, 223sunk cost 289surpluspercentage 612
T
tabaksgeld 578technische efficiëntie 380technologische discriminatie 365termijnstructuur van de rente 615tertiaire inkomensongelijkheid 456theorie van de efficiëntielonen 653tijdsbestek 129tijdsdimensie 240tijdvoorkeur 680toegevoegde waarde 243, 504toenemende schaaleffecten 271toetredingsbarrières 307totaalsurplus 163totale opbrengsten (TO) 283tragedy of the commons 437transactiegeldvraag 601transactiekosten 63, 432transitoire inkomen 777tweedehandseconomie 359tweede wet van Gossen 195tweezijdige markt 355
U
uitbreidingsinvesteringen 509, 678uitgedrukte voorkeursmethode 434uitgedrukte voorkeursmethode (stated
preference) 685uitputting 437unfunded liabilities 840utility 196
V
variabele kosten (VK) 258vaste kosten (CK) 257Veblen-goederen 137Veil of ignorance 449verdisconteren 681verdringingseffect 804verliesaversie 65verlies bij productie 289verlies bij tijdelijke sluiting 288vermogensgeldvraag 601, 602veronderstellingen 764vertrouwen en reciprociteit 443vervangingsinvesteringen 509, 678voorlopende (leading) indicatoren 542voorraadinvesteringen 509
876
INDEXvoorschrift van de budgetlijn 199
voorzorgsgeldvraag 602vraag 99vraagcurve 99, 216vraagfunctie 99vraagschema 99vraagschok 817vrijbuiter of free rider 429vrijbuiterprobleem 429, 437vrijbuiters 429vrije reserves 584vrije toetreding 326vrijwillige donaties 417
W
waardeparadox 195welvaart 22welvaart op de markt 163welvaartseconomie 154welvaartsgevolgen 168welvaartsverlies 168, 372werkenden 637werkloosheidsgraad 639werkloosheidsval 640
werklozen 637werkzaamheidsgraad (werkgelevenheidsgraad)
639wet op de toe- en afnemende marginale
arbeidsproductiviteit 246wet van Baumol 494wet van Davenant-King 121wet van de (toe- en) afnemende meerop-
brengsten. 262wet van de vraag 98wet van Engel 140wet van Gresham 576wet van het aanbod 108wet van Okun 543wet van Wagner 495winstmaximalisatie 232, 278wisselbrief 577Woods, Bretton 751
Y
yieldcurve of rentetermijnstructuur 596
Z
zwakke duurzaamheid 856
877 I N D E X
Gent, Belgium
www.owlpress.be
ISBN 9789463930086
NUR 780
D2019/11.089/90
© 2019, Borgerhoff & Lamberigts nv
Auteurs: Prof. dr. Koen Schoors, Prof. dr. Johan Albrecht, Dr. Bart Defloor, Prof. dr. Stijn Goeminne,
Prof. dr. Bruno Merlevede
Coördinatie: Sophie Vanluchene, Nils De Malsche, Joni Verhulst, Stijn Vandenbroucke
Eindredactie: \ijs Delrue
Ontwerp cover: Wendy De Vlaeminck, Ellen Duchi
Binnenwerk: Wendy De Vlaeminck, Evelien Degeyter, Crius Group
Beelden: iStock images
Gedrukt in Europa
Eerste druk: september 2017
Tweede druk: september 2018
Derde druk: september 2019
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, foto-
kopie, elektronische drager of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming
van de uitgever.
De uitgever heeft geprobeerd bij de samenstelling van deze uitgave alle rechthebbenden op copyright te
contacteren. Mocht er een opname zonder voorkennis van rechthebbenden zijn gebeurd, dan verzoeken
wij dezen alsnog contact op te nemen.
