16_319349 - Energie in Nederland 2011

8/4/2019 16_319349 - Energie in Nederland 2011

1/83


2/83

Bronnen / Sources

APX-ENDEX

CBS

EDSN

Eurelectric

Eurogas

Eurostat

Gasunie

Geschillencommissie Energie en Water

TenneT

Colofon

Ontwerp en illustraties / Design and illustrations

2D3D

Drukwerk / Printed by

Zalsman Zwolle B.V.

2011


3/83


4/83

Energy in the Netherlands 2011 3

i n l e i d i n g

1 e n e rg i e a l g e m e e n

2 o rg a n i s a t i e

3 p r o d u c t i e / b r a n d s t o f f e n

4 i n f r a s t r u c t u u r

5 l e v e r i n g

6 e n e rg i e v e r b r u i k h u i s h o u d e n s

7 e n e rg i e k o s t e n

8 m i l i e u

b i j l a g e n

i n t r o d u c t i o n

e n e rg y g e n e r a l

o rg a n i z a t i o n

p r o d u c t i o n / f u e l s

i n f r a s t r u c t u r e

supp ly

h o u s e h o l d e n e rg y c o n s u m p t i o n

e n e rg y r a t e s

t h e e n v i r o n m e n t

a p p e n d i c e s

4

6

14

22

34

46

54

60

66

76

i n h o u d s o p g a v e c o n t e n t s


5/83

4 Energie in Nederland 2011

De energiebranche is door de liberalisering

de a gelopen jaren ingrijpend veranderd.

Productie, handel en verkoop van energie

zijn commercile activiteiten geworden,

terwijl het beheer van de netten meer in

dienst van de marktwerking is komen staan.

Energie in Nederland voorziet in de behoe te

van een totaaloverzicht van de Nederlandse

energieketen, van herkomst, productie

en transport tot eindverbruik. Energie in

Nederland gee t de actuele stand van zaken

weer en bevat een groot aantal gegevens

over de daaraan voora gaande jaren. De

gegevens zijn a komstig van de Nederlandse

energiebranche zel , zuster organisaties en

andere nationale en internationale bronnen.

De voorliggende uitgave is volledig

geactualiseerd. Internationale cij ers zijn

waar mogelijk opgenomen voor de

volledige EU-27. Voor de overzichtelijkheid

zijn de landen in internationale grafeken

naar regio gerangschikt.

Energie in Nederland is een uitgave van

de Energiezaak in samenwerking met de

brancheorganisaties Energie-Nederland,

de vereniging van energiebedrijven in

Nederland en Netbeheer Nederland, Vereniging

van Energienetbeheerders in Nederland.

Arnhem, augustus 2011

As a result o liberalization, the energy sector

in the Netherlands has undergone ar-reaching

change. Production, trading and retailing o energy

have become commercial activities, while the

operation o energy networks has increasingly

become a actor in establishing and maintaining

ree markets. Energy in the Netherlands

provides a comprehensive overview o the

Dutch energy chain, including energy sources,

production, transport and consumption. Energy

in the Netherlands presents in ormation about

the energy chain or the current year, as well as

containing a considerable amount o in ormation

concerning previous years. Sources or this

in ormation include the Dutch energy sector

and related organizations, and a number o othernational and international sources.

Energy in the Netherlands contains the most

up to date in ormation available about the Dutch

energy sector. Wherever possible, international

data or the entire EU 27 have been included.

To simpli y presentation, graphs and data are

grouped by region.

Energy in the Netherlands is a publication

o Energiezaak, in collaboration with Energie-

Nederland (Association o Energy Companies

in the Netherlands) and Netbeheer Nederland

(Association o Network Operators in the

Netherlands).

Arnhem, August 2011

i n l e i d i n g i n t r o d u c t i o n


6/83


samenva t t end o v e r z i c h t s u m m a r y o f k e y data

2009 2010 wijziging

2010/2009

change

2010/2009

a l g e m e e n g e n e r a l

aantal vergunninghouders * number o licence holders * 33 36 9,1%

aantal netbeheerders number o network operators 11 11 0,0%

aantal productiebedrijven number o production companies 7 7 0,0%

aantal werknemers number o sta 22.544 25.159 11,6%

omzet in miljoenen EUR turnover (EUR millions) 38.249 32.693 -14,5%

p r o d u c t i e p r o d u c t i o n

opgesteld elektrisch vermogen in MW installed generating capacity (MW) 25.264 25.415 0,6%

hoogste belasting hoogspanningsnet in MW ** maximum load high-voltage network

(MW **)

14.096 14.727 4,5%

elektriciteit in miljoenen kWh electricity (million kWh) 119.817 123.833 3,4%

maximale daga gi te in miljoenen m 3 peak daily supply (million m 3) 568 496 -12,7%

gas in miljoenen m 3 gas (million m 3) 74.659 83.944 12,4%warmte in PJ heat (PJ) 44 49 12,1%

l e n g t e n e t t e n i n km networks (km )

elektriciteit electricity 297.741 309.502 4,0%

gas gas 130.071 135.229 4,0%

warmte heat 4.711 4.894 3,9%

aan ta l a f n e m e r s ( x 1.000 ) number of customers (1 ,000 )

elektriciteit electricity 8.097 8.110 0,2%

gas gas 7.239 7.252 0,2%

warmte heat 290 295 1,7%

v e r b r u i k c o n s u m p t i o n

elektriciteit in miljoenen kWh electricity (million kWh) 109.736 109.351 -0,4%

kleinverbruik small consumers 36.001 36.170 0,5%

grootverbruik large consumers 73.735 73.181 -0,8%

gas in miljoenen m 3 gas (million m 3) 46.265 51.919 12,2%


grootverbruik large consumers 31.240 36.721 17,5%

warmte in TJ heat (TJ) 37.148 41.703 12,3%

g e m i d d e l d e e n e r g i e t a r i e v e n

voor k l e i n v e r b r u i k e r s i n eu r

( i n c l . re b en bt w )***

average e n e rg y p r i c e s fo r s m a l l

c o n s u m e r s in eu r ( i n c l . regulatory e n e rg y ta x an d vat )***

ga s ( eu r / m 3 ) ga s (eu r / m 3)

kleinverbruik small consumers 0,55 0,49 -10,9%

w.o. huishoudens of which households 0,54 0,48 -11,1%

e l e k t r i c i t e i t ( eu r / kW h ) e l e c t r i c i t y (eu r / kW h )

kleinverbruik small consumers 0,29 0,27 -6,9%

w.o. huishoudens of which households 0,28 0,26 -7,1%

w a r m t e ( eu r / gj ) heat (eu r / gj )

gemiddeld average 32,12 30,11 -6,3%

* per 1 januari van het

daarop volgende jaar

* per 1 January o the ollowing year

** De hoogste belasting van het door TenneT waar-

genomen productievermogen plus de import.

** The highest output o generation capacity

(as observed by TenneT) plus imports

*** Tarieven per 1 januari

*** Tari s as on 1 January


7/83


8/83


Total energy consumption in the Netherlands

in 2010 was 2865 PJ. This energy is consumed

not only in the orm o electricity and gas, but

also as motor uel or transport. Almost all this

energy originates rom either gas, coal, oil or

uranium. Thanks to its own extensive natural gas

reserves, the Netherlands can provide or most

o its domestic demand or energy.

e n e rg y b a l a n c e

Electricity

In 2010, 126.6 billion kWh o electricity were

produced in the Netherlands. O that amount

a ter subtracting grid losses and exports

109.4 billion kWh were actually consumedin the Netherlands, 0.4% less than in 2009.

Energy companies delivered 95.1 billion kWh

o that amount; the remainder was generated

by large industrial rms and horticultural

(greenhouse) producers that have installed their

own combined heat and power generators.

In 2010 the excess o imports over exports was

2.5% o domestic consumption. Prior to 2009,

this excess was usually in the range o 15 to 20%.

Natural gas

The total volume o natural gas produced in the

Netherlands in 2010 amounted to 83.9 billion m 3.

Subtraction o net total exports (exports minus

imports) gives a total gas consumption o 51.9

billion m 3, 12.2% more than in 2009. In 2010,

small-scale users consumed 1.2%, large-scale

users 21.0% and power stations 9.5% more gas

than in 2009.

Heat

Heat is supplied to scores o locations throughout

the Netherlands to reach a total o 300,000

customers. In 2010, 41.7 PJ o heat, representing

an increase o 12.3% as compared to 2009,

was distributed or use in homes, buildings

and greenhouses. This heat, which is produced

on a large scale, is purchased rom electricity

generation companies or produced by heat

companies with their own combined heat and

power generators. Waste processing companies

and other industries also sell heat on the energy

market.

Het fnaal energieverbruik in Nederland

bedraagt 2865 PJ. Deze energie wordt niet

alleen gebruikt in de vorm van elektriciteit

en gas maar ook in de vorm van brandsto

voor vervoer. Vrijwel alle energie is a komstig

van de energiebronnen gas, kolen, olie en

uranium. Dankzij de Nederlandse aardgas-

velden kan Nederland voor een aanzienlijk

deel in de eigen energiebehoe te voldoen.

ba lansen

Elektriciteit

In Nederland ging in 2010 126,6 miljard kWh

om. Daarvan is na a trek van netverliezen

en export 109,4 miljard kWh ook werkelijkin Nederland verbruikt, 0,4% minder dan in

2009. Hiervan wordt 95,1 miljard kWh geleverd

door de energiebedrijven, het overige deel

produceren grote industrile bedrijven en

tuinders voor eigen gebruik met warmtekracht-

centrales. Het importsaldo (import minus

export) bedroeg in 2010 2,5% van het verbruik.

Tot 2009 bedroeg dit percentage doorgaans

15% tot 20%.

Gas

Het totaal geproduceerde gasvolume bedroeg

in 2010 83,9 miljard m 3. Na a trek van het

uitvoersaldo (export minus import) bedroeg

het verbruik 51,9 miljard m 3, 12,2% meer dan

in 2009. Kleinverbruikers verbruikten in 2010

1,2% meer, grootverbruikers 21,0% meer en

elektriciteitscentrales 9,5% meer dan in 2009.

Warmte

Op tientallen plaatsen wordt in Nederland

warmte geleverd aan zon 300 duizend klanten,

in 2010 in totaal 41,7 PJ een toename van

12,3% ten opzichte van 2009. De warmte

wordt gebruikt voor verwarming van huizen,gebouwen en kassen. De grootschalig gepro-

duceerde warmte kopen warmtebedrijven

kopen in bij de elektriciteitsproductiebedrijven

o produceren deze warmte zel in warmte-

krachtcentrales. A valverwerkers en de

industrie zijn andere warmteproducenten.

e n e rg y - g e n e r a le n e rg i e a l g e m e e n


9/83


f inaa l energ ieverbru ik pe r sec to r

overig

huishoudens

transport

industrie

neder land aardgas land

gecumuleerde a zet

voorspelde voorraad (Nederlands grondgebied)

b r e a k d o w n of f i n a l c o n s u m p t i o n

of e n e rg y by s e c t o r

other

households

transport

industry

n a t u r a l ga s in t he n e t h e r l a n d s

cumulative sales

estimated reserves (Dutch territory)

3.000 PJ

6.000 miljard m 3 billion m 3

0

1.000

2.000

3.000

4.000

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

1 9 6 5

1 9 7 5

1 9 8 5

1 9 9 5

2 0 0 0

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

1 9 6 5

1 9 7 5

1 9 8 5

1 9 9 5

2 0 0 0

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

5.000


10/83


e lek t r i c i t e i t sba lans

productie elektriciteitscentrales

WKK

import

export

netverlies

eigen verbruik producenten

kleinverbruik

grootverbruik

supply an d d e m a n d of e l e c t r i c i t y

production power stations

cogeneration

imports

exports

network losses

autoconsumption producers

small consumers

large consumers

130.000 miljoen kWh million kWh

90.000

2 0 0 9

2 0 1 0

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

100.000

110.000

71.088

39.937

15.584

12.808

36.170

58.902

4.450

14.279

120.000 68.383

39.870

15.452

10.564

58.625

36.001

4.405

15.110


11/83


gasba lans

productie

import

export

elektriciteitscentrales

kleinverbruik

grootverbruik

supply an d d e m a n d of ga s

production

imports

exports

power stations

small consumers

large consumers

110.000 miljoen m 3 million m 3

2 0 0 9

2 0 1 0

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

56.43383.944

10.257

15.198

26.46424.408

100.000

52.71774.659

9.371

15.025

21.86924.323


12/83


supply an d d e m a n d of hea t

production by electricity generating companies

other production

network losses / measurement discrepancies

small consumers

large consumers

warmteba lans

productie elektriciteitsproducenten

overige productie

netverlies / meetverschillen

kleinverbruik

grootverbruik

2 0 0 9

2 0 1 0

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

41,5 6,9

2,6

14,3

22,8

46,5 7,7

2,9

16,1

25,6

50

55 PJ


13/83

f inaa l energ ieverbru ik in europa (2009)

overig

warmte

elektriciteit

olie

kolen

gas

100 %

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

b r e a k d o w n of f i n a l e n e rg y c o n s u m p t i o n

i n e u r o p e (2009)

other

heat

electricity

oil

coal

gas


Z w e d

e n S w e

d e n

F i n l a n

d F i n

l a n d

D e n e

m a r k e

n D e

n m a r k

I e r l a n

d I r e

l a n d

L u x e m b u

r g L u

x e m b o

u r g

O o s t e

n r i j k

A u s t r

i a

F r a n k

r i j k F r

a n c e

D u i t s

l a n d

G e r m

a n y

B e l g i

B e

l g i u m

G r o o

t B r i t t a n n

i U n

i t e d K

i n g d o

m

N e d e r l a

n d T h

e N e t h

e r l a n

d s

C y p r u

s C y

p r u s

M a l t a

M a l t

a

G r i e

k e n l a n

d G r

e e c e

P o r t u

g a l P

o r t u g

a l

S p a n

j e S p

a i n

I t a l i

I t a l y

E s t l a n

d E s t

o n i a

B u l g a

r i j e B u l g

a r i a

L i t

o u w e

n L i t

h u a n

i a

L e t l a

n d L a

t v i a

P o l e n

P o l a

n d

S l o v e n

i S l o

v e n i a

T s j e c h i

C z e c

h R e p

u b l i c

R o e m

e n i

R o m a

n i a

S l o w

a k i j e

S l o v a k

i a

H o n g

a r i j e

H u n g

a r y

E U 2 7

E U 2

7


14/83


e n e rg y p r i c e d e v e l o p m e n t

uel oil quotation

gasoil quotation

coal quotation

gas price small consumers (excluding all taxes)

electricity price small consumers (excluding all taxes)

a v e r a g e co 2 - e m i s s i o n of a h o u s e h o l d

gas consumption

electricity consumption

tra c and transport

energ iepr i j son twikke l ing

stookolienotering

gasolienotering

kolennotering

gasprijs kleinverbruik (excl. belastingen)

elektriciteitsprijs kleinverbruik (excl. belastingen)

gemidde lde co 2-emiss ie va n ee n huishouden

gasverbruik

elektriciteitsverbruik

vervoer

2010 (8.160 kg per huishouden per household)

2 0 0 0

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

420 indexcij ers (2000 = 100) indexed (2000 = 100)

0

30

60

90

120

150

180

210

240

270

300

330360

390


15/83


16/83


The energy market in the Netherlands

was completely liberalized on 1 July 2004.

Liberalization is a direct consequence o EU

electricity and gas directives, which require

that the energy markets o all EU member

states be com pletely open by 1 July 2007.

To ensure reedom o choice, actual supply and

the management o the supply networks were

legally separated. This makes it possible or

customers to choose their own supplier. The

diagram on page 16 indicates the relationships

among various players in the energy sector in the

Netherlands. Liberalization o the energy market

in the Netherlands is laid down in the Electricity

Act 1998 and the Gas Act. Currently the energysector in the Netherlands employs more than

20,000 people.

Until 1999, Dutch energy companies were

owned directly or indirectly by municipalities

and provincial governments. Since then, several

production and supply companies have passed

into the hands o oreign owners. In addition,

since liberalization, a number o new supply

companies have joined the market.

Under Dutch law, rom 2011 onwards,

network operators and the networks under

their supervision until now mostly owned by

an energy company may no longer belong to

a company that also supplies or produces energy.

Ownership must be trans erred to the public

shareholders o the company. In this manner,

network operators will acquire a completely

independent role in the Dutch energy market.

De Nederlandse energiemarkt is per 1 juli 2004

geheel geliberaliseerd. De liberalisering is

het directe gevolg van Europese regelgeving.

Daarin is vastgelegd dat per 1 juli 2007 de

energiemarkten in alle EU-landen moeten zijn

vrijgegeven.

Om keuzevrijheid mogelijk te maken zijn

levering en het beheer van de netten van

elkaar gescheiden. Klanten kunnen zodoende

kiezen tussen verschillende leveranciers.

Het schema op pagina 16 gee t de diverse

relaties weer. De liberalisering van de

Nederlandse energiemarkt is vastgelegd

in de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet.

De energiesector biedt vandaag de dag werkaan ruim twintigduizend mensen.

Het eigendom van de Nederlandse energie-

bedrijven was tot 1999 volledig direct o

indirect in handen van de Nederlandse

gemeenten en provincies. Nadien is een aantal

productie- en leveringsbedrijven overgegaan

in buitenlandse handen. Ook hee t een aantal

nieuwe levereringsbedrijven zich sinds de

liberalisering op de energiemarkt begeven.

De netbeheerder en de netten die worden

beheerd, tot 2009 veelal in handen van

een energieconcern, mogen volgens de

Nederlandse wetgeving vana 2011 niet meer

tot een energieconcern behoren dat ook

energie levert o produceert. De eigendom

moet worden overgedragen aan de publieke

aandeelhouders van het energieconcern.

De netbeheerders krijgen daarmee in

Nederland een geheel zel standige positie

op de energiemarkt.

o rg a n i z a t i o no rg a n i s a t i e


17/83


organ i sa t i e va n de energ iemark t in neder land

o rg a n i z a t i o n of t he d u t c h

e n e rg y m a r k e t

e lek t r i c i t e i t sp roduc t i e

e l e c t r i c i t y g e n e r a t i o n

gasproduc t i e

ga s p r o d u c t i o n

a px -endex

leveranc ie r s

s u p p l i e r s

brokers

k lan ten

c u s t o m e r s

reg iona le ne t t enr e g i o n a l g r i d s

l a n d e l i j k t r anspor tne tn a t i o n a l t r a n s p o r t g r i d

reg iona le ne t t enr e g i o n a l n e t w o r k s

l a n d e l i j k t r anspor tne tn a t i o n a l t r a n s p o r t n e t w o r k

sh ippers

s h i p p e r s

programmaveran twoorde l i jken

b a l a n c e r e s p o n s a b l e s

meetveran twoorde l i jken

m e t e r i n g r e s p o n s a b l e s

Vraagrichting van de handels stroom. A hankelijk

van de vraag wordt elektriciteit geproduceerd,

gemporteerd o verhandeld dan wel gas gewonnen,

gemporteerd o gexporteerd.

Fysieke transport van elektriciteit en gas

Bemiddelings unctie broker

Uitwisseling meetgegevensUitwisseling van gegevens tussen programma-

verantwoordelijken/shippers en net beheerders

voor balancering van het net.

Direction o demand or traded energy. Depending on demand,

electricity is generated and imported, and gas is produced,

imported or exported.

Physical transport o electricity and gas

Intermediary role o broker

Exchange o meter readingsExchange o data between balance responsables/shippers and

network operators to maintain the balance o the network.

hande la ren

t r a d e r s


18/83


l e g e n d a

Elektriciteitsproductie

Grootschalige elektriciteitsopwekking door

enkele marktpartijen.

Elektriciteitsopwekking via warmtekrachtkoppeling,

duurzame energie uit wind, water, zon en biomassa

door vele marktpartijen.

Import.

Gasproductie

Gaswinning uit het Groningenveld bij Slochteren. Gas

a komstig van de diverse kleine velden op de Noordzee,

de Maasvlakte etcetera hee t voorrang om zo de gas-

voorraad van Nederland te sparen (kleineveldenbeleid).

Winning vindt plaats door de Nederlandse Aardolie

Maatschappij (NAM) en kleinere producenten.

Het gas wordt op de markt gebracht door Gasterra.

Import. Nederland is echter ook belangrijk exportland.

APX-ENDEX

De APX-ENDEX is de energiebeurs, waar kan worden

gehandeld in elektriciteit en gas.

Handelaren

Zij laveren tussen vraag en aanbod van elektriciteit en gas,

proberen zo scherp mogelijk in te kopen en te verkopen.

Een aantal leveranciers en producenten hee t inmiddels

een eigen handelsvloer, anderen besteden dit uit aan

externe partijen.

Leveranciers

Zij zijn het administratieve en commercile aanspreek-

punt voor de klant: degene die het product energie levert

en a rekent. De meeste bedrijven leveren zowel gas als

elektriciteit. Er zijn 13 traditionele leveranciers in Nederland

(doorgaans in handen van provincies en gemeenten) en

een groeiend aantal nieuwkomers, waaronder dotcom-

bedrijven en buiten landse partijen. Een producent kan ook

een leverancier zijn.

Brokers

Deze treden namens marktpartijen op als bemiddelaar

(makelaar) tussen vraag en aanbod; zij hebben in tegen-

stelling tot een handelaar geen positie in de markt.

Klanten

grootverbruikers voor elektriciteit zijn vrij sinds januari

1999 en voor gas sinds augustus 2000

klanten voor groene elektriciteit zijn vrij sinds 1-7-2001

middelgrote (zakelijke) klanten zijn vrij sinds 1-1-2002

huishoudelijke en kleinzakelijke klanten zijn vrij sinds

1-7-2004.

Landelijk transportnet (TenneT)

De ona hankelijke beheerder van het hoogspanningsnet

is sinds oktober 2001 voor 100 procent in handen van

de rijksoverheid. TenneT bewaakt ook de balans van het

elektriciteits net, verzorgt de interconnectie met buitenlandse

netten en veilt de beschikbare importcapaciteit.

Landelijk transportnet (GTS)

Gastransport Services (GTS) verzorgt het transport van

aardgas over het 11.000 kilometer lange hogedruknet voor

gas in Nederland, beheert het leidingsysteem en de installa-

ties en bewaakt de balans van haar landelijk transportnet.

Regionale netten

De regionale netbeheerders maken aansluitingen voor

klanten en verzorgen het transport van elektriciteit en/o

gas. De netbeheerders zijn in Nederland wel onderdeel van

hetzel de concern als waartoe de traditionele leveranciers

behoren, maar zijn juridisch en qua bedrij svoering

(unbundling) a gescheiden. Zij zijn ona hankelijk om eerlijke

toegang voor derden te garanderen.

Programmaverantwoordelijken

Zij stemmen de vraag en aanbod van elektriciteit voor de

volgende dag op elkaar a om onder/overbelasting van het

transportnet te voorkomen en bij te dragen in de balans van

het voorzieningssysteem. Dit vloeit voort uit een wettelijke

verplichting voor de aangeslotenen op het elektriciteitsnet.

Deze rol kan door iedere partij op zich worden genomen,

maar wordt in de meeste gevallen vervuld door handelaren

en/o leveranciers. Hierdoor kunnen de netbeheerders het

transport aciliteren en kan TenneT de onbalans corrigeren

en de kosten daarvan in rekening brengen.

Shippers

Net als bij programmaverantwoordelijken is shipper een

rol die door de leverancier, handelaar o klant op zich kan

worden genomen. De shipper is veelal een leverancier. Hij

contracteert transportcapaciteit en hee t een verant woorde-

lijkheid in de balans van het voorzieningssysteem van gas.

Ook Gasterra is een shipper.

Meetverantwoordelijken

Zij plaatsen meters, verrichten meteronderhoud en zorgen

voor het doorgeven van meterstanden aan de net-

beheerders. Soms treedt de netbeheerder zel op als

meetverantwoordelijke. De netbeheerders geven de

meet gegevens door aan de leveranciers en bij elektriciteit

aan de programmaverantwoordelijken, bij gas aan shippers.

For translation see page 80.


19/83


ne tbeheerders

n e t w o r k opera tors

a a n s l u i t i n g e n c o n n e c t i o n s nummer op kaart

gas elektriciteit pagina 19

number on map

gas electricity page 19

Cogas In ra en Beheer B.V. 138.000 53.000 1

Delta Netwerkbedrij B.V. 187.000 207.000 2

Endinet*** 451.000 106.000 3

Enexis B.V. 1.908.000 2.631.000 4

Intergas Energie B.V.**** 148.000 - 5

Liander N.V.*** 2.156.000 2.914.000 6

RENDO Netbeheer B.V. 102.000 32.000 7

Stedin B.V. 1.946.000 2.054.000 8

Westland In ra Netbeheer B.V. 52.000 55.000 9

TenneT TSO B.V. *

Gas Transport Services B.V. 1.100 **

* Landelijk netbeheerder elektriciteit (zie kaart op pagina 36)

* National network operator electricity (see map on page 36)

** Landelijk netbeheerder gas (zie kaart op pagina 37)

** National gas network operator (see map on page 37)

*** Onderdeel van Alliander

*** A business unit o Alliander

**** Intergas Energie B.V. is op 1 juni 2011 ge useerd met Enexis

*** * Intergas Energie B.V. was acquired by Enexis on 1 June 2011


20/83


e lek t r i c i t e i t sne twerken (medio 2011)

gasne twerken (medio 2011)

e l e c t r i c i t y n e t w o r k s

(m id -2011)

ga s n e t w o r k s

(m id -2011)

8

9

3

2

5

4

3

13

1

6

7

89

23

4

7

6

1


21/83


Bergum 664 MW

Windpark Westereems 156 MWEemshaven Eemscentrale 2.469 MW

Delesto 530 MW

WKC Klazinaveen 63 MWWKC Erica 63 MW

WKC Enschede 60 MW

Salinco 60 MW

Harculo356 MW

Amsterdam1.229 MW

AEB/HRC Amsterdam 160 MW

Velsen 846 MW

IJmond 144 MW Almere WKC 118 MW

Utrecht Lage Weide247 MW

Utrecht Merwedekanaal 416 MW

Lelystad Maxima-centrale 880 MW

NijmegenGelderland centrale 590 MW

Buggenum 253 MW

Geleen Swentibold 231 MW

Maasbracht Clauscentrale 1.280 MW

Moerdijk339 MW

Borssele 915 MWwaarvan: 480 MW Kernenergie

Terneuzen Elsta 405 MW

Maasvlakte 1.052 MW

Den Haag 78 MWLeiden81 MW

Delft 93 MW

RoCa 269 MW

Rijnmond Energie 790 MWRotterdam Galilestraat 209 MW Geertruidenberg

Amercentrale 1.245 MW

Dongecentrale 121 MW

Purmerend 69 MW

HVC Alkmaar 94 MW

Diemen 249 MW

UCML 80 MW

PerGen 300 MW

Offshore Windpark Egmond aan Zee 108 MW

Prinses Amalia Windpark 120 MW

AVR Botlek 124 MW

Sloecentrale 870 MW

l a r g e - s c a l e g e n e r a t i o n u n i t s , 2011groo t scha l ige produc t i e -eenheden i n 2011

Delta / EDF

E.ON Benelux

Electrabel Nederland

Elsta

Eneco

EPZ

Essent

Nuon

Nuon / Shell

Rijnmond Energie

Air Liquide / Shell

Akzo Nobel

a valcentralewast processing plant

Productielocaties met een opgesteld vermogen

groter dan 60 MW

Production sites with an installed capacity greater

than 60 MW


22/83


e m p l o y m e n t

employees in the Netherlands

employees in the energy sector

werkge legenhe id

werknemers Nederland

werknemers energiesector

1 9 9 1

1 9 9 2

1 9 9 3

1 9 9 4

1 9 9 5

1 9 9 6

1 9 9 7

1 9 9 8

1 9 9 9

2 0 0 0

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

130 indexcij ers (2000 = 100) indexed (2000 = 100)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120


23/83


24/83


Electricity

Most electricity produced in the Netherlands

comes rom ve large-scale generation companies

Electrabel Nederland, E.On-Benelux, Essent,

Nuon and EPZ while the rest is generated

decentrally. As compared to other countries,

the proportion o installed decentralized capacity

in the Netherlands is very high. Much o this

capacity is attributable to cogeneration plants in

industry and horticulture. Waste processing plants

also produce electricity. Sustainable generation

capacity in the Netherlands produces electricity

rom sun, wind, water (hydropower) and biomass.

These sources provided 9.1% o electricity

consumed in 2010. Prior to 2009 between

15 and 20% o the electricity consumed inthe Netherlands was imported. In 2009 and 2010,

however, this proportion was much lower:

in 2010 2.5%. Increasingly, trading in electricity

takes place on the Dutch spot market, the

APX-ENDEX. The total amount o electricity

traded on the exchange in 2010 was equivalent

to about 31% o electricity consumption in the

Netherlands.

Gas

In the Netherlands, natural gas is not only

extracted rom Dutch elds but is also imported:

in 2010, some 24.4 billion m 3. However, annually

more gas is exported than imported: in 2010

the di erence amounted to 83.9 billion m 3.

The highest daily consumption usually occurs

on the coldest day o the year. The record is

558 million m 3, consumed on 2 January 1997.

Heat

Heat is purchased primarily rom the electricity

generation branch, and to a small extent rom

the waste processing industry. Heat suppliers

also produce heat themselves, in smaller

cogeneration units. Auxiliary heat boilers

provide a backup during peak demand or heat,

or example during extremely cold weather.

Elektriciteit

De elektriciteit in Nederland wordt voor het

merendeel grootschalig geproduceerd door

de elektriciteitsproductiebedrijven Electrabel

Nederland, E.On-Benelux, Essent, Nuon, en

EPZ. Daarnaast wordt elektriciteit decentraal

opgewekt. In vergelijking met het buitenland

is het aandeel opgesteld decentraal vermogen

in Nederland bijzonder hoog. Dit decentrale

productievermogen staat opgesteld als warmte-

kracht bij de industrie en de glastuinbouw.

Daarnaast produceren ook a valverwerkers

elektriciteit. Duurzaam elektriciteitsvermogen

in Nederland produceert energie uit zon, wind,

waterkracht en biomassa. In 2010 was dit

9,1% van het elektriciteitsverbruik. Tot 2009werd tussen de 15% en 20% van het totale

Nederlands verbruik per saldo gemporteerd.

In 2009 en 2010 lag dit percentage echter veel

lager, in 2010 op 2,5%. De handel in elektriciteit

vindt voor een steeds groter deel plaats op

de Nederlandse spotmarkt van APX-ENDEX.

In 2010 bedroeg de totale handel 31% van het

Nederlandse elektriciteitsverbruik.

Gas

Nederlands aardgas is niet alleen a komstig

van de Nederlandse gasvelden maar wordt

ook gemporteerd: in 2010 24,4 miljard m 3

aardgas. Er wordt jaarlijks echter meer gas

gexporteerd: in 2010 83,9 mi ljard m 3 aardgas.

De maximale daga gi te vindt meestal plaats

op de koudste dag van het jaar. Het record

dateert van 2 januari 1997; op die dag werd

558 miljoen m 3 aardgas geleverd.

Warmte

De ingekochte warmte is a komstig van de

elektriciteitsproductiesector en voor een klein

deel van a valverwerkers en de industrie.

De warmteleveranciers produceren ook zelwarmte in kleinere warmtekrachtcentrales.

Hulpwarmteketels voorzien in de piekvraag

tijdens koude dagen.

p r o d u c t i o n / f u e l sp r o d u c t i e / b r a n d s t o f f e n


25/83

herkomst e lek t r i c i t e i t

importsaldo

WKK (incl. duurzame energie)

nucleaire productie

thermische productie

productie elektriciteitscentrales

importsaldo

WKK

2010 (119 miljard kWh billion kWh)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

o r i g i n of e l e c t r i c i t y c o n s u m e d

import surplus

cogeneration (sustainable energy generation included)

nuclear generation

thermal generation

production by power stations

import surplus

cogeneration

2001 (108 miljard kWh billion kWh)

120 miljard kWh billion kWh


1 9 9 1

1 9 9 2

1 9 9 3

1 9 9 4

1 9 9 5

1 9 9 6

1 9 9 7

1 9 9 8

1 9 9 9

2 0 0 0

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0


26/83


100

o r i g i n of ga s c o n s u m e d

imports

extraction

Groningen gas eld

o shore elds

imports

2001 (95 miljard m 3 billion m 3)

herkomst ga s

import

winning

gasveld in Groningen

velden op zee / overige velden

import

2010 (108 miljard m 3 billion m 3)

1 9 9 1

1 9 9 2

1 9 9 3

1 9 9 4

1 9 9 5

1 9 9 6

1 9 9 7

1 9 9 8

1 9 9 9

2 0 0 0

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

110 miljard m 3 billion m 3

0

10

20

30

4050

60

70

80

90


27/83


ca tagor ies of i n s t a l l e d g e n e r a t i n g

c a p a c i t y

power stations

cogeneration

sustainable

s e c t o r c o n t r i b u t i o n s to c o g e n e r a t i o n

chemical industry

horticulture

oil re neries

waste incineration

ood and tobacco industry

paper and board industry

other

public health

other industries

sewage puri cation

opges te ld e lek t r i sch produc t i evermogen naar ca tegor ie

elektriciteitscentrales

WKK

duurzaam

wk k e . d . naar ca tegor ie

chemische industrie

glastuinbouw

aardoliera fnaderijen

a valverbrandingsinrichtingen

papier en karton industrie

voedings- en genotmiddelen industrie

overige

gezondheidszorg

overige industrie

rioolwaterzuivering

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

30 duizend MW thousand MW

2010 (39.937 miljoen kWh)

2010 (39,937 million kWh)

5

0

15

10

20

25


28/83


130

140

150

gemidde lde maande l i jkse dagvo lume op de a px

piekuren

daluren

gemidde lde maande l i jkse pr i j zen op de a px

piekuren

daluren

alle uren

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

a v e r a g e m o n t h l y day -v o l u m e of e l e c t r i c i t y

t r a d e d on t he ap x

peak hours

o -peak hours

a v e r a g e m o n t h l y p r i c e s of e l e c t r i c i t y

t r a d e d on t he ap x

peak hours

o -peak hours

all hours

1 -

2 0 0 9

2 -

2 0 0 9

3 -

2 0 0 9

4 -

2 0 0 9

5 -

2 0 0 9

6 -

2 0 0 9

7 -

2 0 0 9

8 -

2 0 0 9

9 -

2 0 0 9

1 0

- 2 0 0 9

1 1

- 2 0 0 9

1 2

- 2 0 0 9

1 -

2 0 1 0

2 -

2 0 1 0

3 -

2 0 1 0

4 -

2 0 1 0

5 -

2 0 1 0

6 -

2 0 1 0

7 -

2 0 1 0

8 -

2 0 1 0

9 -

2 0 1 0

1 0

- 2 0 1 0

1 1

- 2 0 1 0

1 2

- 2 0 1 0

1 -

2 0 0 9

2 -

2 0 0 9

3 -

2 0 0 9

4 -

2 0 0 9

5 -

2 0 0 9

6 -

2 0 0 9

7 -

2 0 0 9

8 -

2 0 0 9

9 -

2 0 0 9

1 0

- 2 0 0 9

1 1

- 2 0 0 9

1 2

- 2 0 0 9

1 -

2 0 1 0

2 -

2 0 1 0

3 -

2 0 1 0

4 -

2 0 1 0

5 -

2 0 1 0

6 -

2 0 1 0

7 -

2 0 1 0

8 -

2 0 1 0

9 -

2 0 1 0

1 0

- 2 0 1 0

1 1

- 2 0 1 0

1 2

- 2 0 1 0

170 EUR/MWh EUR/MWh

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

80.000

90.000

100.000 MWh MWh

160


29/83


i m p o r t an d e x p o r t of ga s

imports

exports

i m p o r t an d e x p o r t of e l e c t r i c i t y

imports

exports

impor t en expor t va n ga s

import

export

impor t en expor t va n e lek t r i c i t e i t

import

export


2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

27.500 miljoen kWh million kWh

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

50.000

60.000

30.000

40.000

10.000

20.000

10.000

0

20.000

25.000

22.500

20.000

17.500

15.000

12.50010.000

7.500

5.000

2.500

0

2.500

5.000

7.500

12.500

10.000


30/83


m a x i m u m l o a d h i g h -voltage n e t w o r k

p e a k day -v o l u m e of ga s s u p p l i e d

hoogs te be las t ing hoogspann ingsne t

maximale dagafg i f t e ga s

500

550

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

16.000 MW MW

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

600 miljoen m 3 million m 3

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

10.000

11.000

12.000

13.000

14.000

15.000

0

50

100

150

200

250300

350

400

450


31/83


130

i n s t a l l e d g e n e r a t i n g capac i ty

i n e u r o p e (2009)

other

wind

hydro

nuclear

conventional

contribution o renewable capacity to total

opges te ld e lek t r i sch vermogen in europa (2009)

overig

wind

waterkracht

nucleair

conventioneel

aandeel duurzaam vermogen in totaal

140 duizend MW thousand MW aandeel share %

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

L u x e m

b u r g

L u x e m

b o u r g

I e r l a n

d I r e

l a n d

D e n e

m a r k e

n D e

n m a r k

F i n l a n

d F i n

l a n d

B e l g i

B e

l g i u m

O o s t e

n r i j k

A u s t r

i a

N e d e

r l a n d

T h e N

e t h e r l

a n d s

Z w e d

e n S w e

d e n

G r o o t

B r i t t a

n n i

U n i t e

d K i n g

d o m

F r a n k

r i j k F r

a n c e

D u i t s

l a n d

G e r m

a n y

M a l t a

M a l t

a

C y p r u

s C y

p r u s

G r i e k

e n l a n

d G r

e e c e

P o r t u

g a l P

o r t u g

a l

S p a n

j e S p

a i n

I t a l i

I t a l y

L e t l a

n d L a t v

i a

E s t l a

n d E s t o

n i a

S l o v e n

i S l o

v e n i a

L i t o u

w e n

L i t h u

a n i a

S l o w a

k i j e S l o v

a k i a

H o n g

a r i j e

H u n g

a r y

B u l g a

r i j e B u l g

a r i a

T s j e c h i s

c h e R e

p u b l i

e k C z e c

h R e p

u b l i c

R o e m

e n i

R o m a

n i a

P o l e n

P o l a

n d


32/83


impor t en expor t va n ga s (2010)

import

export

impor t en expor t va n e lek t r i c i t e i t (2010)

import

export

i m p o r t an d e x p o r t n a t u r a l ga s (2010)

imports

exports

i m p o r t an d e x p o r t of e l e c t r i c i t y (2010)

imports

exports


60 miljoen kWh million kWh

3.000

2.000

40

1.000

20

0

0

1.000

20

2.000

40

3.000

60

5.000

4.000

80

D u i t s

l a n d

G e r m

a n y

F i n l a n

d F i n

l a n d

F r a n k

r i j k F r

a n c e

N o o r w

e g e n

N o r w

a y

G r o o

t B r i t t

a n n i

U n i t

e d K i n g

d o m

L u x e m

b u r g

L u x e m

b o u r g

B e l g i

B e

l g i u m

G r o o

t B r i t t

a n n i

U n i t

e d K i n g

d o m

O o s t e

n r i j k

A u s t r

i a

N e d e

r l a n d

T h e N

e t h e r l

a n d s

I e r l a n

d I r e

l a n d

O o s t e

n r i j k

A u s t r

i a

F i n l a n

d F i n

l a n d

Z w e d

e n S w e

d e n

Z w e d

e n S w e

d e n

I e r l a n

d I r e

l a n d

L u x e m

b u r g

L u x e m

b o u r g

B e l g i

B e

l g i u m

D e n e

m a r k e

n D e

n m a r k

D e n e

m a r k e

n D e

n m a r k

N e d e

r l a n d

T h e N

e t h e r l

a n d s

D u i t s

l a n d

G e r m

a n y

N o o r w

e g e n

N o r w

a y

F r a n k

r i j k F r

a n c e

I t a l i

I t a l y

I t a l i

I t a l y

S p a n

j e S p

a i n

G r i e k

e n l a n

d G r

e e c e

P o r t u

g a l P

o r t u g

a l

P o r t u

g a l P

o r t u g

a l

G r i e k e

n l a n d

G r e e

c e

S p a n

j e S p

a i n

C y p r u

s C y p

r u s

C y p r u

s C y

p r u s

M a l t a

M a l t

a

M a l t a

M a l t

a

P o l e n

P o l a

n d

L i t o u

w e n

L i t h u

a n i a

H o n g

a r i j e

H u n g

a r y

H o n g

a r i j e

H u n g

a r y

S l o w a

k i j e S l o v

a k i a

L e t l a n

d L a t

v i a

T s j e c

h i s c h e

R e p u

b l i e k

C z e c

h R e p

u b l i c

S l o w a

k i j e S l o v

a k i a

L i t o u

w e n

L i t h u

a n i a

P o l e n

P o l a

n d

B u l g a

r i j e B u l g

a r i a

S l o v e

n i S l o v

e n i a

L e t l a n

d L a t

v i a

R o e m

e n i

R o m a

n i a

S l o v e n

i S l o

v e n i a

E s t l a n

d E s t

o n i a

E s t l a n

d E s t

o n i a

B u l g a

r i j e B u l g

a r i a

R o e m

e n i

R o m a

n i a

T s j e c h

i s c h e

R e p u

b l i e k

C z e c

h R e p

u b l i c


33/83


procen tue le verde l ing brands to ffenpakke t voor de totale e lek t r i c i t e i t sp roduc t i e i n europa (2009)

overig

wind

waterkracht

uranium

olie

kolen

aardgas

* niet beschikbaar

b r e a k d o w n of f u e l s o u r c e s

f or to ta l e l e c t r i c i t y g e n e r a t e d

i n e u r o p e (2009)

other

wind

hydraulic

uranium

uel oil

coal

natural gas

* not available

100 %

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Z w e d

e n S w e

d e n

F r a n k

r i j k F r

a n c e

D u i t s

l a n d

G e r m a n

y

F i n l a n

d F i n l a n

d

O o s t e

n r i j k A u

s t r i a

D e n e

m a r k e

n D e n m

a r k

B e l g i

B e l g i u m

G r o o

t B r i t t

a n n i

U n i t

e d K i n g

d o m

I e r l a n

d I r e l a n

d

N e d e

r l a n d

T h e N

e t h e r l a n

d s

L u x e m

b u r g

L u x e m b

o u r g

G r i e k e

n l a n d

G r e e c

e

P o r t u

g a l P o r t

u g a l

S p a n

j e S p a

i n

I t a l i I t a

l y

C y p r u

s C y p r u

s

M a l t a M a

l t a *

P o l e n

P o l a n

d

S l o v e n

i S l o v

e n i a

T s j e c h

i s c h e

R e p u

b l i e k

C z e c

h R e p u b l i

c

E s t l a n

d E s t o n

i a

B u l g a

r i j e B u l g

a r i a

S l o w

a k i j e

S l o v a k i

a

L i t o u

w e n

L i t h u a n

i a

R o e m

e n i

R o m a n

i a

H o n g

a r i j e

H u n g a

r y

L e t l a

n d L a t v i

a

E U 2 7 E

U 2 7


34/83



35/83


36/83


Kilowatt hours o electricity, cubic metres

o natural gas and gigajoules o heat appear

to reach wall sockets, gas taps and radiators

by themselves. In the Netherlands, this idea

is rein orced by the act that the distribution

networks are usually invisible: most o the

pipelines and cables (a total o 400,000 km)

are installed underground. As a result, these

networks are less sensitive to adverse weather.

What is more, because o the networks

high density and advanced systems o sa ety

acilities, their operational reliability is extremely

high. The natural gas network in the Netherlands

is one o the densest in the world.

Electricity gridThe electricity network in the Netherlands

comprises a national grid that c onnects

the regional grids and the electricity power

stations with each other. The national grid uses

voltages o 380 and 220 kilovolts.

The electricity is transmitted within the regions

at lower levels o high voltage 150, 110 or

50 kilovolts rom which it is s upplied to bulk

users at medium voltages 3 to 25 kilovolts.

Distribution to households and smaller large-

scale users is done at low voltages through the

low-tension (230/400 volts) network.

Natural gas network

A ter natural gas was discovered in 1963,

adjustments were made to the existing networks

to make them suitable or transporting natural

gas. A start was also made with the construction

o the national gas network, to which the regional

networks were connected. Gas is transported

in the national gas network at a pressure o 67

bar, and in the regional networks at 16 to 40 bar.

(For practical sa ety, the typical odour as sociated

with natural gas, which has no odour itsel ,

is added as the gas passes into the regionalnetwork.) Gas is transported urther at 4 or 8 bar.

The pressure is reduced to 0.1 bar at regulation

stations, a ter which the gas is transported

through gas mains and service pipelines in the

streets to consumers. In homes the pressure

is urther reduced to 0.03 bar.

Heat network

Water is used as the medium o transport in

heat networks. It is transported at a pressure

o 10 bar and a temperature o 100 C. The

heat is trans erred rom the transport networkto distribution networks in substations.

De kilowatturen, kubieke meters gas en giga-

joules lijken als vanzel de stopcontacten, gas

kranen en radiatoren te bereiken. In Nederland

wordt die gedachte nog eens versterkt doordat

de netten ook grotendeels onzichtbaar zijn: de

in totaal 400.000 km leidingen en kabels liggen

voor het overgrote deel onder de grond. Daar-

door zijn de netten minder gevoelig voor weers-

invloeden. Bovendien is door een fjne verma-

zing van de netten en een uitgekiend stelsel van

beveiligingen de bedrij szekerheid van de netten

bijzonder hoog. Het Nederlandse gasnet behoort

tot de meest fjn vermaasde ter wereld.

Het elektriciteitsnet

Het Nederlandse elektriciteitsnet bestaat uit eenlandelijk net, beheerd door TenneT, dat de regio-

nale netten en de meeste elektriciteits centrales

met elkaar verbindt. Het landelijke net hee t

hoogspanningsniveaus van 380 en 220 kilovolt.

Op iets lagere hoogspanningsniveaus 150,

110 en 50 kilovolt wordt de elektric iteit naar

de regios getransporteerd.

Op middenspannings niveau 3 tot 25 kilovolt

wordt elektriciteit aan grootverbruikers

geleverd en verder gedistribueerd naar de

laagspanningsnetten (230/400 volt), waarop

met name huishoudens maar ook kleinere

grootverbruikers aangesloten kunnen zijn.

Het gasnet

Na de vondst van aardgas in 1963 zijn de

bestaande netten voor transport van aardgas

geschikt gemaakt. Toen is ook gestart met

de aanleg van het landelijke net waarop de

regionale netten zijn aangesloten. Het hoo d-

transportnet, beheerd door Gas Transport

Services (GTS), wordt bedreven onder een druk

van 67 bar, de regionale netten staan onder een

druk van 16 tot 40 bar. Bij de overdracht aan de

regionale netten wordt het van nature reuklozeaardgas uit veiligheidsover weging van de

typische gaslucht voorzien. Verder transport

vindt plaats onder een druk van 4 o 8 bar.

In overslagstations wordt de druk gereduceerd

naar 0,1 bar, waarna het gas door hoo d- en

dienstleidingen in de straten naar de a nemers

stroomt. In de woningen wordt de druk terug-

gebracht naar 30 millibar (0,03 bar).

Het warmtenet

In de warmtenetten wordt water als transport-

medium gebruikt. Het water wordt onder eendruk van 10 bar en een temperatuur van 100 C

getransporteerd. In onderstations wordt de

warmte van het transportnet aan de distributie-

netten overgedragen.

i n f r a s t r u c t u r einfrastructuur


37/83


i l

i l

i l

i l

-

-

-

-

-

- -

Zandvliet(Belgi) Rommerskirchen

(Duitsland)

Siersdorf(Duitsland)

Gronau(Duitsland)

Borssele

Maasvlakte

Krimpen

Diemen

Beverwijk

Dodewaard

Hessenweg

Oudehaske

Louws-meer

Vierverlaten

Zeyerveen

Meeden

Eemshaven

Ens

Hengelo

Boxmeer

Maasbracht

Geertruidenberg

Diele(Duitsland)

Van Eyck(Belgi)

COBRA(Denemarken)

BritNed(Groot-Brittani)

NorNed(Noorwegen)

NorNed 2(Noorwegen)

Wesel(Duitsland)

Hoogeveen

Weert

Waddinxveen

Arnhem

Eindhoven

Gramme(Belgi)

WeiwerdBergum

ZwolleLelystad

BleiswijkWateringen

Crayestein

Doetinchem

t r anspor t en dis t r ibu t i e e lek t r i c i t e i t

380 kV-station/bovengrondse verbinding/kabel




grensoverschrijdende verbinding

Zeekabel NorNed

Zeekabel project

projecten 380 kV-verbinding

project 220 kV-verbinding Vierverlaten-Hessenweg

regiokantoor

hoo dkantoor

t r a n s m i s s i o n an d d i s t r i b u t i o n of e l e c t r i c i t y

380 kV substation overhead line cable




cross border line

sea cable to Norway

sea cable project

projects 380 kV connection

project 220 kV connection Vierverlaten-Hessenweg

regional o ce

headquarters


38/83


BBL

hoofd t ranspor tne t ga s

leiding Groningen-gas

leiding hoogcalorisch gas

leiding laagcalorisch gas

leiding ontzwaveld gas

leiding stiksto

voedingsstation(s)

compressor- en mengstation

compressorstation

mengstation

installatie voor ondergrondse opslag

exportstation

installatie voor vloeibaar aardgas

stikstofnjectie

Geplande uitbreidingen

leiding hoogcalorisch gas

installatie voor ondergrondse opslag

m a i n ga s t r a n s m i s s i o n sys tem

pipeline Groningen gas

pipeline high-caloric gas

pipeline low-caloric gas

pipeline desulphurized gas

pipeline nitrogen

eeder station(s)

compressor and blending station

compressor station

blending station

underground gas storage

export station

LNG acility

nitrogen injection

Planned extensions

pipeline high-caloric gas

underground gas storage


39/83


l eng te t r anspor t - en dis t r ibu t i ene t t en ( in km )

l eng te warmtene t

distributienet

transportnet

l e n g t h of t r a n s p o r t an d d i s t r i b u t i o n

n e t w o r k s (km )

l e n g t h of hea t n e t w o r k

supply network

transmission network

2009 2010 wijziging 2010/2009

change 2010/2009

e l e k t r i c i t e i t e l e c t r i c i t y

koppelnet (220/380 kV) national grid (220/380 kV) 2.685 2.685 0,0%

bovengronds overhead 2.682 2.682 0,0%

ondergronds underground 3 3 0,0%

transportnet (50/110/150 kV) transmission (50/110/150 kV) 9.252 9.836 6,3%

bovengronds overhead 5.492 5.839 6,3%

ondergronds underground 3.760 3.997 6,3%

middenspanning distributienet

(3 t/m 25 kV)

medium-voltage network

(3-25 kV)

101.965 101.275 -0,7%

ondergronds underground 101.965 101.275 -0,7%

laagspanning distributienet

(0,4 kV)

low-voltage network

(0.4 kV)

183.839 195.706 6,5%

bovengronds overhead 174 102 -41,4%

ondergronds underground 183.665 195.604 6,5%

totaal elektriciteitsnet entire electricity grid 297.741 309.502 4,0%

ga s ga s

transportnet transmission network 12.050 12.050 0,0%

distributienet supply network 118.021 123.179 4,4%

lagedruknet (t/m 0,1 bar) low-pressure (< 0.1 bar) 94.671 98.808 4,4%

midden- en hogedruknet medium- and high-pressure 23.350 24.371 4,4%

totaal gasnet entire gas network 130.071 135.229 4,0%

w a r m t e heat

transportnet transmission network 683 705 3,2%

distributienet supply network 4.028 4.189 4,0%

totaal warmtenet entire heat network 4.711 4.894 3,9%

De lengtes elektriciteits-

netten in km betre t de

circuitlengtes. De circuit-

lengte in km is de som

van de lengtes van de

a zonderlijke verbindingen

die op een trac voorkomen.

(traclengte is de geogra-

fsche lengte in km a stand)

The length o electricity

networks are circuit lengths

(km). The circuit length is

the sum o the lengths

o each individual cable

in each section o the network

(section length = the physical

distance between the

two ends o the section).

1 9 9 0

1 9 9 5

2 0 0 0

2 0 0 5

2 0 1 0

6 duizend km thousand km

0

1

2

3

4

5


40/83


l e n g t h of l ow -vol tage e l e c t r i c i t y n e t w o r k

overhead

underground

l e n g t h of ga s n e t w o r k

supply network

transmission network (Gastransport Services)

l eng te e lek t r i c i t e i t s l aagspann ingsne t

bovengronds

ondergronds

l eng te gasne t

distributienet

transportnet (Gastransport Services)

140

1 9 2 0

1 9 3 0

1 9 4 0

1 9 5 0

1 9 6 0

1 9 7 0

1 9 8 0

1 9 9 0

2 0 0 0

2 0 0 5

2 0 1 0


1 9 8 5

1 9 9 0

1 9 9 5

2 0 0 0

2 0 0 5

2 0 1 0


160

180

200

140

120

10080

60

40

20

0

20

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130


41/83


a v e r a g e d u r a t i o n pe r f a i l u r e

of e l e c t r i c i t y n e t w o r k

low-voltage network

medium-voltage network

high-voltage network

average, 2006-2010

average, medium-voltage network 2006-2010

average, high-voltage network 2006-2010

to ta l d u r a t i o n of p o w e r f a i l u r e s ,

pe r c u s t o m e r pe r y e a r

high-voltage

medium-voltage

low-voltage

average 2006-2010

gemidde lde t i jdsduur pe r onderbrek ing e lek t r i c i t e i t sne twerk

laagspanning

middenspanning

hoogspanning

gemiddelde 2006-2010

gemiddelde middenspanning 2006-2010

gemiddelde hoogspanning 2006-2010

j aa r l i jkse ui tva lduur e lek t r i c i t e i t pe r klan t

hoogspanning

middenspanning

laagspanning

gemiddelde 2006-2010

2 0 0 0

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

240 minuten minutesGemiddelde tijdsduur

per onderbreking:

de gemiddelde duur dat

de levering aan een klant

wordt onderbroken.

Average duration per ailure:

the average duration o supply

ailure to a customer.

2 0 0 0

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

40 minuten per klant per jaar minutes per customer per year

Jaarlijkse uitvalduur elektri-

citeit: het aantal minuten per

jaar dat een klant met een

aansluiting op het laagspan-

ningsnet geen stroom hee t.

Total duration o power ailure

per customer = the number

o minutes per year that

customer connected to thelow-voltage grid has no power.

0

60

120

180

0

5

10

15

20

25

30

35


42/83


to ta l d u r a t i o n of power f a i l u r e s , pe r

c u s t o m e r pe r y e a r in eu c o u n t r i e s (2007)

j aa r l i jkse ui tva lduur e lek t r i c i t e i t i n eu - l anden (2007)

Gemiddelde tijdsduur

per onderbreking:

de gemiddelde duur dat

de levering aan een klant

wordt onderbroken.

Average duration per ailure:

the average duration o supply

ailure to a customer.

600 minuten per klant per jaar minutes per customer per year

N e d e

r l a n d

T h e N

e t h e r l

a n d s

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

D e n e

m a r k e

n D e

n m a r k

D u i t s

l a n d

G e r m

a n y

F r a n k

r i j k F r

a n c e

O o s t e

n r i j k

A u s t r

i a

V e r e n

i g d K o

n i n k r i

j k U n

i t e d K

i n g d o

m

I t a l i

I t a l y

S p a n

j e S p

a i n

H o n g

a r i j e

H u n g

a r y

P o r t u

g a l P

o r t u g

a l

N o o r w

e g e n

N o r w

a y

I e r l a n

d I r e

l a n d

F i n l a n

d F i n

l a n d

Z w e d

e n S w e

d e n

L i t o u

w e n

L i t h u

a n i a

E s t l a

n d E s t o

n i a

L e t l a n

d L a t

v i a

P o l e n

P o l a n

d

500

550


43/83


verde l ing va n s to r ingsoorzaken

abrikant

netontwerp

montage

bediening

graa werk

werking bodem

vocht

veroudering / slijtage

weersinvloeden

sluimerende storing

overige

laagspanningsnetten

low-voltage networks

hoogspanningsnetten

high-voltage networks

d i s t r i b u t i o n of c a u s e s of

p o w e r f a i l u r e s

manu acturer

grid design

installation

operation

excavation

subsidence

moisture

obselescence / wear and tear

weather

latent ault

other

middenspanningsnetten

medium-voltage networks


44/83


verde l ing va n onderbrek ingen gasne twerk

gasstation

hoo dleiding

aansluitleiding

gasmeter

totaal 42.329 onderbrekingen

d i s t r i b u t i o n of ga s f a i l u r e s

r e l a t e d to n e t w o r k

gasstation

main pipelines

domestic connection lines

gasmeter

total 42,329 ailures

De jaarlijkse uitvalduur,

de gemiddelde tijd dat een

klant jaarlijks geen gas hee t,

bedraagt slechts 29 seconden.

Een klant wordt eens in de

ruim 200 jaar met een gas-

onderbreking gecon ronteerd.

De gemiddelde duur van een

gasonderbreking bedroeg

in 2010 2 uur en 48 minuten.

De meeste storingen komen

voor in de gasmeteropstelling

(54%). De huisdruk regelaar

is verantwoordelijk voor de

meeste van deze storingen.

Bij storingen aan aansluit-

leidingen en hoo dleidingen is

graa werk meestal de oorzaak.

The anual duration o gas

ailure, i.e. the time per

customer per year that gas

cannot be supplied, is 29

seconds. Any one customer

can expect to experience a

ailure in gas supply once in

200 years. I n 2010 the average

duration o ailure in gas supply

was 2 hour and 48 minutes.

Most problems with gas supply

occur in the gas meter (54%).

The gas pressure regulator

is the cause o most problems.

Supply ailures occurring in

domestic connection pipes

or main pipelines are mostly

the result o accidental damage

excavation.


45/83


verde l ing va n s to r ingsoorzaken gasne twerk

corrosie

werking bodem

graa werk

de ect

veroudering / slijtage

overig

onbekend

hoo dleidingen

main pipelines

gasmeters

gas meters

d i s t r i b u t i o n of c a u s e s

of ga s f a i l u r e s

corrosion

subsidence

excavation

de ect

obselescense / wear and tear

other

unknown

aansluitleidingen

domestic connection lines


46/83


ga s n e t w o r k pe r t h o u s a n d i n h a b i t a n t s

in t he 27 eu c o u n t r i e s (2010)

n a t u r a l ga s u n d e rg r o u n d s torages

in t he 27 eu c o u n t r i e s

gasne t pe r duizend inwoners va n d e 27 eu - l anden (2010)

ondergrondse gasops lag i n de 27 eu - l anden

10 km

0

2

4

6

8

Z w e d

e n S w e

d e n

F i n l a n

d F i n

l a n d

I e r l a n

d I r e

l a n d

D e n e

m a r k e

n D e

n m a r k

F r a n k

r i j k F r

a n c e

G r o o

t B r i t t

a n n i

U n i t

e d K i n g

d o m

O o s t e

n r i j k

A u s t r

i a

D u i t s

l a n d

G e r m

a n y

L u x e m

b u r g

L u x e m

b o u r g

B e l g i

B e

l g i u m

N e d e

r l a n d

T h e N

e t h e r l

a n d s

G r i e k e

n l a n d

G r e e

c e

P o r t u

g a l P

o r t u g

a l

S p a n

j e S p

a i n

I t a l i

I t a l y

M a l t a

M a l t

a

C y p r u

s C y p

r u s

B u l g a

r i j e B u l g

a r i a

E s t l a n

d E s t

o n i a

S l o v e n

i S l o

v e n i a

R o e m

e n i

R o m a

n i a

L e t l a n

d L a t

v i a

L i t o u

w e n

L i t h u

a n i a

P o l e n

P o l a

n d

S l o w a

k i j e S l o v

a k i a

T s j e c h

i s c h e

R e p u

b l i e k

C z e c

h R e p

u b l i c

H o n g

a r i j e

H u n g

a r y

E U 2 7

E U 2

7

25.000 maximaal werk volume (miljoen m 3) maximum working volume (million m 3)

0

5.000

10.000

15.000

20.000

F i n l a n

d F i n

l a n d

L u x e m

b u r g

L u x e m

b o u r g

Z w e d

e n S w e

d e n

I e r l a n

d I r e

l a n d

B e l g i

B e

l g i u m

D e n e

m a r k e

n D e

n m a r k

G r o o

t B r i t t

a n n i

U n i t

e d K i n g

d o m

O o s t e

n r i j k

A u s t r

i a

N e d e

r l a n d

T h e N

e t h e r l

a n d s

F r a n k

r i j k F r

a n c e

D u i t s

l a n d

G e r m

a n y

G r i e k e

n l a n d

G r e e

c e

P o r t u

g a l P

o r t u g

a l

S p a n

j e S p

a i n

I t a l i

I t a l y

C y p r u

s C y

p r u s

M a l t a

M a l t

a

E s t l a n

d E s t

o n i a

L i t o u

w e n

L i t h u

a n i a

S l o v e n

i S l o

v e n i a

B u l g a

r i j e B u l g

a r i a

P o l e n

P o l a

n d

L e t l a

n d L a

t v i a

S l o w a

k i j e

S l o v a k

i a

R o e m

e n i

R o m a

n i a

T s j e c h

i s c h e

R e p u

b l i e k

C z e c

h R e p

u b l i c

H o n g

a r i j e

H u n g

a r y

E U 2 7

E U 2

7

8.400


47/83


48/83


In 2010, 109.4 billion kWh o electricity, 51.9

billion m 3 o natural gas and 41.7 PJ o heat

were consumed in the Netherlands. Households

used approximately 24% o the electricity,

while heavy industries accounted or 28%

o consumption. Large-volume users in the

Netherlands accounted or 72% o the gas

consumed, 20% o which was used to produce

electricity. Households were responsible or

20% o total gas consumption. The horticultural

sector is an important ma rket segment among

large-volume users.

Households

Virtually all homes in the Netherlands are

connected to the electricity grid. For theirheating, 96% o homes use direct connections

to the natural gas network; 4% are connected

to heat supply networks. The market share

o natural gas or heating is extremely high in

the Netherlands compared to other countries.

Normal gas consumption (i.e. temperature-

corrected gas consumption based on a thirty-year

average) is decreasing as a result o improved

building insulation. Real gas consumption in

recent years has o ten been below average due

to higher than normal winter temperatures.

Industry

The amount o electricity consumed by industry

has kept pace with its economic activities.

Having a good knowledge o the activities o

their industrial partners is important or energy

companies, both or their daily operations and

or making long-term prognoses.

Electricity label

As rom 2005 it is compulsory or suppliers to

indicate the source o the electricity supplied

to their cl ients by means o an electric ity label.

In 2010 werd in Nederland 109,4 miljard kWh

elektriciteit, 51,9 miljard m 3 gas en 41,7 PJ

warmte verbruikt. Van het elektriciteitsverbruik

komt 24% voor rekening van de huishoudens

en 28% voor rekening van de industrie.

Van het Nederlandse gasverbruik komt 72%

voor rekening van grootverbruikers, waarbij

20% van het totale gasverbruik wordt ingezet

voor elektriciteitsproductie; 20% van het gas

gaat naar huishoudens.

Van de grootverbruikers vormen de tuinders

een andere belangrijke deelmarkt.

Huishoudens

Vrijwel alle huishoudens hebben een

aan sluiting op het elektriciteitsnet. Voor dewarmtevoorziening is 96% van de huishoudens

rechtstreeks aangesloten op het gasnet terwijl

4% is aangesloten op warmtenetten.

Het marktaandeel van gas voor de warmte-

voorziening is bijzonder hoog in vergelijking

met het buitenland. Het normaal gasverbruik

(het gasverbruik gecorrigeerd voor tempera-

tuursinvloeden op basis van een dertigjarig

gemiddelde) vertoont onder invloed van

besparingsmaatregelen een dalende trend.

Het werkelijke gasverbruik lag de a gelopen

jaren vaak onder normaal als gevolg van de

hoge temperaturen.

Industrie

Het elektriciteitsverbruik van bedrijven houdt

gelijke tred met de economische activiteit.

Het kennen van de relaties is van groot

belang voor de dagelijkse bedrij svoering

van de energiebedrijven en voor het maken

van prognoses op de lange termijn.

Stroometiket

Met ingang 2005 geven leveranciers klanten

inzicht in de herkomst van de geleverde stroomin de vorm van een stroometiket.

supp lyl e v e r i n g


49/83


to ta l e l e c t r i c i t y c o n s u m p t i o n

other large consumers

industrial consumers

other small consumers

households

to ta l ga s c o n s u m p t i o n

other large consumers

power stations

other small consumers

households

totaal e lek t r i c i t e i t sve rb ru ik

overig grootverbruik

industrie

overig kleinverbruik

huishoudens

totaal gasverbru ik

overig grootverbruik

centrales

overig kleinverbruik

huishoudens

2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

120 miljard kWh billion kWh



2 0 0 1

2 0 0 2

2 0 0 3

2 0 0 4

2 0 0 5

2 0 0 6

2 0 0 7

2 0 0 8

2 0 0 9

2 0 1 0

0

20

40

60

80

100

0

10

20

30

40

50


50/83


to ta l hea t c o n s u m p t i o ntotaal warmteverbru ik

verbru ik va n e lek t r i c i t e i t ,ga s en warmte

c o n s u m p t i o n of e l e c t r i c i t y ,

ga s a nd hea t

2009 2010 wijziging 2010/2009

change 2010/2009

ga s ( in m i l j o e n e n m 3 ) ga s (m i l l i o n m 3)


w.v. huishoudens of which households 10.178 10.198 0,2%

grootverbruik large consumers 31.240 36.721 17,5%

w.v. centrales of which power stations 9.371 10.257 9,5%

totaal total 46.265 51.919 12,2%

elektriciteit

(in miljoenen kW h )

e l e c t r i c i t y

(m i l l i o n kW h )


w.v. huishoudens of which households 25.082 25.704 2,5%grootverbruik* large consumers* 73.735 73.181 -0,8%

w.v. industrie of which industrial consumers 31.391 31.000 -1,2%

totaal total 109.736 109.351 -0,4%

w a r m t e ( i n tj ) heat ( tj )

totaal total 37.148 41.703 12,3%

* Inclusie eigen verbruik

producenten

* Including autoconsumption

by producers

50 dui

16_319349 - Energie in Nederland 2011

Documents

Transcript of 16_319349 - Energie in Nederland 2011